نظام فرهنگی زیمبابوه

مدیریت فرهنگ

مدیریت فرهنگ در زیمبابوه بر عهده وزارت ورزش، هنر و فرهنگ می‌باشد. این وزارت‌‌خانه در سپتامبر 2013 توسط دولت زیمبابوه جهت مدیریت این سه بخش با اهداف: انسجام اجتماعی، شكوفایی ملت و تقویت اقتصادی كشور بر اساس برنامه مدون 5 ساله (تاسال 2018)، جایگزین وزارت آموزش، ورزش و فرهنگ گردید. ارزش‌های ضمانت كننده اهداف 5 ساله مدیریت فرهنگی زیمبابوه عبارتند از: كارگروهی، حرفه‌گرایی، هم‌گرایی، كارآیی و كفایت، وطن پرستی، خلاقیت و نوآوری، نتیجه بخشی، توسعه پایدار و تعامل موثر.

نهادها و سازمان‌های فرهنگی

نهادهای مسئول در فعالیت‌هایی با موضوع فرهنگ به غیر از وزارت ورزش، هنر و فرهنگ كه مهم‌ترین وظیفه مدیریت فرهنگی را بر عهده دارد، شامل وزارت‌خانه‌های: گردشگری، جوانان، زنان، رفاه اجتماعی و تكنولوژی ارتباطات در بدنه كابینه و بسیاری از مراكز دولتی و غیر دولتی مربوط به فعالیت‌های فرهنگی، هنری می‌باشد.

یکی از از مراکز فرهنگی غیر دولتی مرکز هنری فرهنگی "آماخوسی" می‌باشد. این مرکز در بولاوایو پس از استقلال و در سال 1980 تأسیس شد. فعالیت اصلی آن در زمینه آموزش و تولید هنرهای نمایشی و تئاتر است. در سال 1988 فعالیت‌های هنری این مرکز پیشرفت قابل ملاحظه‌ای کرد و تحت عنوان مرکز هنرهای خلاق به تدریج حوزه فعالیت آن از محدوده بولاوایو به سایر نقاط کشور گسترش یافت.

سیاست فرهنگی

تاریخ سیاسی زیمبابوه به سه دوره تقسیم می‌شود: دوران قبل از استعمار، دوران استعمار و دوران بعد از استقلال. هر یک از این دوره‌های سه گانه بر سیاست‌های فرهنگی و سیاست گذاری‌های این بخش مؤثر بودند.

هیچ گونه مستنداتی از ادبیات مکتوب و شفاهی گروه‌های نژادی مختلف در دوران پیش از استعمار باقی نمانده است.

مستندات سیاست فرهنگی به جا مانده از دوران استعمار، بیشتر در محورهای آموزش، توسعه اجتماعی (شهری)، اقتصادی و سیاسی حکومت رودزیا است. سیاست فرهنگی این دوره تاریخی، از دل قوانین مصوب مربوط به فعالیت‌های فرهنگی كشور قابل استخراج است. وجه غالب سیاست فرهنگی حكومت دوران استعمار جدا سازی فرهنگ سنتی آفریقایی زیمبابوه از هویت اصلی خود بود. "اون سدا" (Owen Seda)، معتقد است در رودزیای مستعمره، حیات فرهنگی و اجتماعی به زور قدرت استعماری از هویت اصلی خود جدا شده بود و "كارشولم" (Kaarsholm) اعتقاد دارد همه گونه مسائل مربوط به فرهنگ جامعه بومی رودزیای مستعمره به خارج از حوزه فرهنگ اصیل بومی كشور نسبت داده می‌شد و از منظر انسان شناسی چهره تاریكی از آن ارائه می گردید. اغلب این مستندات در آرشیو شورای هنری بریتانیا و گالری ملی رودزیا نگهداری می‌شود.

هم زمان با استقلال زیمبابوه، سیاست فرهنگی کشور تغییر کرد. توجه دولت جدید زیمبابوه به نقش مهم فرهنگ و هنر در مبارزات آزادی بخش، به تدریج سیاست فرهنگی زیمبابوه را با تحولات مهمی روبرو ساخت. از اقدامات مهم دولت در این زمینه از بین بردن شکاف فرهنگی طبقاتی و نژادی میان سیاهان و سفیدپوستان بود.

زیمبابوه پس از استقلال در سال 1982 در کنفرانس جهانی یونسکو در مکزیک شرکت کرد و مصمم شد بر اساس موضوع کنفرانس که پیرامون سیاست‌های فرهنگی بود، نسبت به تدوین سیاست فرهنگ ملی اقدام کند. ادغام برخی وزارتخانه‌ها در دل یک وزارتخانه، تدوین سیاست فرهنگی جدید را به تأخیر انداخت. کنفرانس جهانی یونسکو در سال 1998 در استکهلم سوئد برگزار شد و بار دیگر ضرورت تدوین سیاست فرهنگی ملی در زیمبابوه احساس شد. اما مشکلات کشور دوباره تهیه و تدوین آن را تا سال 2005 به تعویق انداخت و نهایتاً در این سال دولت زیمبابوه موفق به انجام آن شد.

اصول كلی و اهداف سیاست فرهنگی

اصول كلی سیاست فرهنگی زیمبابوه مبتنی بر مبارزه با استعمار قدیم (سلطه انگلیس و حكومت یان اسمیت) و استعمار جدید (سلطه سیاسی و فرهنگی غرب) و تداوم مبارزه با تبعیض نژادی و احقاق حقوق سیاه‌پوستان بومی در برابر سفیدپوستان است.

مبارزه علیه استثمار فرهنگی در دوران استعمار در قالب "چیمورنگا"ها نقش مهمی در استقلال كشور داشته است. در چیمورنگای اول نفوذ مستقیم استعمار توانسته بود به ارزش‌های فرهنگی كشور آسیب وارد سازد. در چیمورنگای دوم، مذهب نقش مهمی ایفا می‌کرد. در دوره چیمورنگای سوم، مردم با زندگی دینی و اعتقادات نو و با هویتی تازه در جامعه دیده می‌شوند. به واسطه نفوذ استعمار غرب، برخی از آداب و سنن فرهنگی زیمبابوه آسیب جدی دیده بود و این امر باعث شد دولت برای نجات میراث فرهنگی در صدد تهیه و اجرای سیاست فرهنگی جدید برآید.

در مقدمه گزارش 37 صفحه‌ای سیاست فرهنگی زیمبابوه، به ضرورت رفع تضاد فرهنگی بین دو فرهنگ آفریقایی و اروپایی اشاره شده است. چشم انداز چنین سیاستی ارزش‌های سنتی، باورها و اعتقاداتی است که به خلاقیت، شخصیت و غرور مردم بومی جامعه احترام بگذارد.

اهداف سیاست فرهنگی

1- تشویق و حمایت از تنوع فرهنگی (نژادی، زبانی و مذاهب)

2- تقویت فرهنگ بومی در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی

3- تشویق به تحول زایی و پویایی فرهنگ ملی که امکان تأثیر گذاری روی تاریخ زیمبابوه داشته بتواند تغییرات مهمی را در حال و آینده کشور ایجاد کند.

4- تشویق "آفریقا نگری" با توسعه‌ی دانش و بهره گیری از تجارب فرهنگی دیگر کشورهای آفریقایی در سازمان‌های منطقه‌ای "سادک" و "کومسا" از طریق تبادل فرهنگی نمایشگاهی و جشنواره‌ها

5- توسعه و تشویق جایگاه فرهنگ زیمبابوه در سطح بین المللی

6- رشد و توسعه زبان‌های آفریقایی در جهت تأثیرگذاری بر پیشرفت اجتماعی و اقتصادی کشور

اصول سیاست فرهنگی

توجه به اصولی چون:

1- هویت فرهنگی و شاخص‌های مهم آن (زبان‌های قبیله‌ای)

2- مذهب و اعتقادات و باورهای سنتی (تساهل برای تنوع دینی)

3- آداب و سنن و ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی (احترام به یکدیگر، هم‌گرایی و تساهل)

4- آموزش فرهنگی در جهت ارتقای هویت ملی (لزوم درک و انطباق با ارزش‌‌های جهانی با حفظ اولویت فرهنگ زیمبابوه)

5- لباس ملی (منطبق با ارزش‌های فرهنگی)

6- میراث فرهنگ ملی (سرمایه گذاری روی سنن شفاهی نسل گذشته و تجربیات غنی تاریخچه فرهنگی)

7- آموزش (نظام آموزش سنتی در مدارس و مراکز آموزشی)

8- ارتباطات (رسانه‌های مکتوب مانند مطبوعات، رسانه‌های شنیداری و دیداری نظیر رادیو و تلویزیون)

ذائقه فرهنگی مردم

از ویژگی‌های مهم مردم زیمبابوه، بالا بودن سطح فرهنگ و بینش كلی در زندگی اجتماعی است. غالب مردم این كشور در طبقات مختلف اجتماعی علاقه زیادی به مطالعه كتاب و مطبوعات و استفاده از وسائل ارتباط جمعی و تكنولوژی روز ارتباطات (اینترنت و شبكه‌های اجتماعی) دارند. اگر چه بسیاری از مردم زیمبابوه از مشکلات روزمره اقتصادی رنج می‌برند، اما مطالعه روزنامه‌ها و گوش دادن به رادیو به عنوان ارزان‌ترین رسانه ارتباط جمعی از عادات روزمره مردم می‌باشد.

تقویم فرهنگی

جشنواره‌های بین‌المللی حراره و فیلم انیمیشن حراره (دسامبر)، موسیقی زنده (ژانویه)، هنرهای بین المللی حراره (آوریل)، جشنواره ملی رقص سنتی نشامواری (ژوئن)، كمدی فرهنگی هنری گوئرو (سپتامبر) و جشنواره هنری اینتواسا (سپتامبر)

نمایشگاه بین المللی كتاب (می)، روز جامعه اطلاعاتی و ارتباطات جهانی (می)، نمایشگاه‌های تكنولوژی اطلاعات آفریقایی و كنفرانس جنوب آفریقا (آوریل)، كنسرت سالانه گروه سوزوكی (جون) و نمایشگاه گردشگری (فوریه).

6. نمادهای فرهنگی

از مهم ترین و برجسته ترین نمادهای فرهنگی زیمبابوه، آثار به جا مانده از معماری سنتی و ویرانه های بناهای معروف به " زیمبابوه بزرگ" در این کشور می باشد.نماد " پرنده خوشبختی"، به عنوان سمبل تاریخ فرهنگی کشور شناخته شده است. "پرنده خوشبختی" اشاره به چندین مجسمه پرنده سنگی است که ضمن کاوش های باستان شناسان غربی در منطقه "ماشوینگو" واقع در جنوب زیمبابوه کشف شده است. این پرنده ها در فرهنگ شونا به عنوان "عقاب های پیام رسان" شناخته می شدند که بنا بر اعتقادات سنتی همواره حامل پیام و ارتباط بین خداوند و نیاکان با بزرگان قبایل بوده اند.

www.academia.edu/3983278/The_Zimbabwe_Birds_Interpretation_and_Symbolism

این پرنده ها به پرنده های سعادت و پرنده های خدا نیز مشهورند و برای اولین بار در قرون 12 تا 15 میلادی در میان اقوام شونا به کار گرفته شدند.این نماد دارای کارکردهای دینی و فرهنگی بوده و آزادی مهم ترین رهاوردشان است و امروزه در میان مردم به عنوان نماد مهم زندگی شناخته می شود.

(www.victoriafalls-guide.ne/2015)

7. مفا خر فرهنگی

برخی نویسندگان زیمبابوه توانستند در حفظ و تثبیت فرهنگ کشور و مقابله با فرهنگ استعمار در سطح ملی و بین المللی نقش مهمی را ایفا نمایند.

"چارلز مونگوشی" و "دوریس لسینگ" از نویسندگانی بودند که با ادبیات داستانی توانستند. واقعیات دوران استعمار را برای جامعه و به ویژه نسل جوان آشکار سازند.این نویسندگان با داستان های خود به مبارزه فرهنگی با استعمار پرداخته توانمندی های فرهنگی ملت را بازگو کردند.

از زنان دانشمند زیمبابوه می توان به خانم" زكیا لانا تومبه"^[3] برنده جایزه ویژه یونسكو در سال 2013 در رشته علوم در حوزه آفریقای زیر صحرا اشاره نمود.allafrica.com/stories/201310170249.html))

8. تأثیر فرهنگ غربی

در زمان سلطه استعمار بریتانیا،به فرهنگ وارزش های سنتی مردم این كشور به شدت آسیب وارد آمد. کاهش احساس هویت شهروندی در میان سیاهان و احساس خود کم بینی در برابر فرهنگ سفید پوستان از نتایج این آسیب بود.

در طول مبارزات ملی گرایی تلاش زیادی جهت ایستادگی در مقابل اثرات مخرب فرهنگ غربی به عمل آمد. پس از استقلال،زیمبابوه نیز مانند دیگر کشورهای تازه استقلال یافته، در معرض استعمار نو در شکل تهاجم فرهنگی از سوی غرب قرار گرفت.

با دور شدن از سال های مبارزه و استقلال،نفوذ فرهنگی غرب در زیمبابوه پر رنگ تر می شود.به همین دلیل محتوای اغلب سخنان رئیس جمهور و برخی مسئولین دولتی همواره حاکی از خطر نفوذ فرهنگ غرب در میان مردم است.این تأثیرات را می توان در شکل زندگی مردم،پوشش،علایق هنری(موسیقی،فیلم و ...) به وضوح مشاهده کرد.

9. فعالیت های فرهنگی دیگر کشورها

فعالیت های فرهنگی كشورهای خارجی به دو دوره قبل و بعد از استعمار تقسیم می شود. بریتانیا در دوره قبل از استعمار مهم ترین كشور خارجی بود كه نفوذ فراوانی بر مستعمره خود داشت. مرکز فرهنگی بریتانیا رسماً از سال 1934 در این کشور تأسیس شده و فعالیت های فرهنگی متعدد و متنوعی را اجرا می کند.سفارت انگلیس این مرکز را فرصتی برای برنامه های آموزشی و روابط فرهنگی اعلام نموده است^.www.britishcouncil.co.zw) )

آلمان از طریق دو مرکز آموزشی،فرهنگی وهنری " انستیتو گوته" یا " انجمن آلمان-زیمبابوه"

zgs@zgs.co.zw))و "انجمن مدارس زیمبابوه" در این کشور فعالیت فرهنگی دارد.geschool@mweb.co.zw))

 

برقراری روابط با کشور چین اگر چه بیشتر سیاسی و اقتصادی می باشد،اما چین در زمینه روابط فرهنگی و آموزش زبان چینی نیز موفق شده است گام های مهمی برداشته و سرمایه گذاری روی آن را مورد توجه قرار دهد.یکی از اساتید دانشگاه زیمبابوه گسترش روابط تجاری بین دو کشور را موجب توسعه ظرفیت آموزش زبان چینی در زیمبابوه خوانده است.چین سال هاست با تأسیس اتاق چین، برنامه های درسی آموزش زبان چینی را اجرا می نماید.(www.ibtimes.com)

10. ترجمه آثار نویسندگان زیمبابوه

یکی ازاقدامات مهم در حوزه ادبیات مکتوب زیمبابوه،ترجمه آثار برتر نویسندگان معروف از زبان بومی ( شونا و اندبله) به زبان های انگلیسی ،فرانسه و آلمانی است.نویسندگان در دوران استقلال کتاب های داستانی را به زبان های بومی نوشته اند که بعضی از آنها مورد توجه قرار گرفته و ناشرین خارجی اقدام به ترجمه و چاپ این آثار کرده اند.در این مورد می توان به کتاب "گلچین نوشته های اندبله زیمبابوه"^[4] اشاره کرد.این اثر با همكاری سفارت جمهوری چك به دو زبان انگلیسی و چك در سال 2004 در كشور چك چاپ و منتشر شد.

بعضی از نویسندگان زیمبابوه مانند "چنجاری هووه"^[5] نویسنده کتاب هایی چون رمان "استخوان ها" و برنده جایزه ادبیات نوما در 1989 و "س. موتسوایرو"^[6] داستان نویس تاریخی،آثار خود را به دو زبان بومی و انگلیسی نوشته اند.^[7]تألیف دو زبانه آثار ادبی امکان شناساندن آنها به دیگر کشورها را فراهم نموده است.

11.گردشگری بین المللی

-جاذبه ها و مراكز مهم گرد شگری

-آبشار و دریاچه ها:

دریاچه كاریبا^[8]- دریاچه کاریبا و جاذبه های پیرامونی آن به عنوان یكی از بهترین اماكن گردشگری در جنوب آفریقا و در جهان شناخته می شود.

از آن جایی که این دریاچه زیستگاه حیواناتی چون کروکودیل و اسب آبی است،به "بهشت وحشی" معروف می باشد.

پارک های زیبای اطراف دریاچه از جمله پارک ملی "مانا" که در سال 1984 از سوی یونسکو ثبت جهانی شده است،از جاذبه های مهم گردشگری زیمبابوه می باشند.

در حال حاضر دو كشور زیمبابوه و زامبیا به طور مشترك با جذب گردشگران خارجی درآمد خوبی را از این منطقه به دست می آورند. ( www.experiencezimbabwe.com)

برخی دیگر از جاذبه های طبیعی زیمبابوه عبارتنداز:^[9]

آبشار ویكتوریا^[10]

آبشارویکتوریا

این آبشار عظیم از سال 1989 به عنوان میراث طبیعی مشترک زامبیا و زیمبابوه در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

وجود تسهیلات توریستی و تفریحی بیشتر در سمت زیمبابوه آبشار،باعث شده است همیشه تعداد گردشگران بخش زیمبابوه بیش از تعداد گردشگران سمت زامبیایی آبشار باشد.

دیگر مراکز گردشگری:

پارک ملی هوانگه، در جنوب آبشار ویکتوریا بزرگ ترین پارک وحش آزاد زیمبابوه با انواع حیوانات و بیش از 400 نوع پرنده، پارک ملی ماتوسادونها، واقع در جنوب دریاچه کاریبا،پارک چینوئی، در نزدیکی شهر چینوئی در فاصله 130 کیلومتری حراره، پارک کایله، در نزدیکی شهر ماشوینگو (www.zimembassy.se/travel.html)،دو منطقه گردشگری "وومبا" و "نیانگا" در قسمت تپه ای شرق کشور در طول منطقه مرزی با موزامبیک و با ورودی اصلی از شهر موتاره،از جاذبه های گردشگری این کشور محسوب می شوند.

مراکز گردشگری در حراره: مرکز اسناد و کتابخانه ملی،باغ ملی بوتانیکال

مراکز گردشگری در بولاوایو:

مرکز تئاتر آماخوسی، موزه تاریخ ملی زیمبابوه و گالری هنرهای ملی

موزه معادن ملی زیمبابوه در کوئه کوئه ( همان).

-ورود جهانگردان خارجی

آمار ارائه شده از سوی مرکز جهانگردی بانک جهانی در مورد گردشگران خارجی که در فاصله سال های 2010 تا 2012 وارد زیمبابوه شده اند حاکی از افزایش تعداد آنان از 1967000 نفر به2239000 نفر می باشد.(www.tradingeconomics.com/2015)

بحران اقتصادی کشور در دهه 2000 مانع افزایش گردشگران خارجی به میزان مورد نظر گردید.بر اساس آخرین گزارش آماری "مرکز جهانگردی زیمبابوه"^[11] تعداد گردشگران خارجی که در یک فصل از سال 2012 تا 2013 وارد این کشور شدند 17 درصد رشد داشته است.نیمی از گردشگرانی را که به این کشور سفر می کنند گردشگران آفریقای جنوبی تشکیل می دهند.پیش بینی شده است ظرف پنج سال آینده تعداد گردشگران افزایش بیشتری یابد. نظرسنجی های انجام شده مؤید خوش رفتاری و میهمان پذیری مردم زیمبابوه است. در سال 2013،نمایندگان بیش از 186 کشور جهان با شرکت در اجلاس گردشگری در منطقه آبشار ویکتوریا، مهم ترین گردهمایی گردشگری جهان را بعد از دو دهه در یکی از عجایب هفتگانه دنیا برپا کردند.(www.newzimbabwe.com)

با توجه به افزایش شمار گردشگران خارجی طی سال های گذشته ، دولت بودجه سال 2012 گردشگری را با 13 درصد افزایش به 749 میلیون دلار رساند.این رقم برای سال 2011 برابر 664 میلیون دلار بوده است^[12] ww.eturbonews.com) )

12. عضویت درکنوانسیون های یونسکو

زیمبابوه پس از كسب استقلال سیاسی در سال 1980 و در اكتبر همان سال به عضویت رسمی یونسكو در آمد.یونسكو فعالیت خود را در سال 1986 در حراره آغاز کرد.دفتر یونسكو در زیمبابوه دفتر منطقه ای آن در جنوب آفریقا محسوب می شود و كشورهای نامیبیا،بوتسوانا،مالاوی،موزامبیك،زامبیا، آفریقای جنوبی، سوازیلند و لسوتو نیز تحت پوشش آن قرار دارند.زیمبابوه از اعضای فعال این سازمان بوده و نمایندگان آن در یونسكو از شخصیت های فرهیخته علمی و فرهنگی کشور هستند و تلاش فراوانی در ثبت سایت های فرهنگی تمدنی ( زیمبابوه بزرگ و...) داشته اند.(www.unesco.org/culture)

زیمبابوه بیشتر کنوانسیون های یونسکو از جمله کنوانسیون آموزشی و فنی سال 1989 پاریس را پذیرفته است.(سال 1991) برخی دیگر از کنوانسیون هایی که توسط زیمبابوه مورد پذیرش قرار گرفته عبارتنداز:

- کنوانسیون جلوگیری از قاچاق واردات و صادرات صنایع فرهنگی

- کنوانسیون مقابله با تبعیض آموزشی

- کنوانسیون مراقبت از میراث فرهنگی ناملموس

- کنوانسیون حفظ ونگهداری تنوع فرهنگی ( همان )

دفتر منطقه ای یونسکو در جنوب آفریقا مستقر در حراره، باتوجه به اهمیت عضویت این کشور در این سازمان نشست های مختلفی را در زیمبابوه برگزار کرده و می کند.در همین راستا روز جهانی علم برای رشد و توسعه را در نوامبر 2015 در زیمبابوه برگزار شد.(همان)