فرهنگ عمومی اتیوپی
فرهنگ عامه اتیوپی در برگیرنده افسانهها، اسطورهها، آوازها، سرودها، اشعار، داستانها و قصههایی است که بخشی از هویت فرهنگی ، عقاید ، هنجارهای اخلاقی مشترک و سنتهای قبایل مختلف این کشور را به تصور میکشند. ترسیم کلی وضعیت فرهنگ عمومیهر قبیله که دربرگیرنده مجموعه درهم تنیده ای از اشعار، داستانها، اسطورهها و آوازهای مختلف است به خوبی عمق و محتوای فرهنگ عامه این کشور را از قدیمیترین ازمنه تاکنون مشخص میسازد.
غذاهای سنتی
با وجود فقر حاکم بر جوامع شهری و روستایی اتیوپی ، این کشور از تنوع غذایی قابل ملاحظه ای برخودار است بطوری که از این نظر در قاره آفریقا ممتاز و منحصربفرد محسوب میشود. بخشی از این غذاهای خوش طعم و خوشمزه گیاهی بوده و برخی نیز از گوشت حیوانات اهلی تهیه میشوند.
اینجرا (Ingera) نانی متخلخل و تهیه شده از خمیر ترش و گیاهی از رشته غلات به نام تف (Teff) -که بیشتر در مناطق مرتفع شمال اتیوپی میروید- یکی از غذاهاي رایج تمام مردم اتیوپي است که به عنوان یکی از ارکان اصلی در هر وعده غذایی استفاده میشود. بسیاری از مردم شهری و روستایی اتیوپی علاقه خاصی به تناول غذا با دست و لقمه ساختن اینجرا دارند. آنها قطعات لقمه شده اینجرا را همراه با غذاهای محلی صرف میکنند.
از دیگر غذاهای سنتی مشهور این کشور میتوان به "ووت" (یا "وات") اشاره کرد. ووت غذایی خورش مانند است که از صیفی جات و سبزیجاتی نظیر هویج ، کلم ، اسفناج، سیب زمینی و عدس تهیه میشود و بدلیل طعم خاص آن مورد علاقه عموم مردم اتیوپی است.
غذای موسوم به تهیلو که از آرد برشته شده جو درست میشود نیز محبوبیت فراوانی در بین قبایل امهارا، و تیگرای دارد.
گوشت کبابی و پخته شده حیواناتی نظیر گاو ، گوسفند ، بز و شتر از دیگر غذاهای مهم مردمان اتیوپی است که بدلیل گرانی معمولا در مراسم و مناسبتهای قومیو دینی صرف میگردند. گوشت گاو، برنج و بره در موقعیتها و زمانهای خاص معمولا به همراه اینجرا تناول میشوند. گوشت گاو نپخته یا اندکی پخته شده در ظرفی به نام کیتفو (Kitfo) از دیگر غذاهای مهم و سنتی برخی قبایل کشور است . با این حال طی سالهای اخیر ، از علاقمندان به این غذا کاسته شده و بسیاری از افراد، به خصوص طبقات نسبتا متمول، از خوردن گوشت نپخته گاو اجتناب نموده و گوشت گاو پخته شده را ترجیح میدهند.
ادویه بربری (Berberey)که بخش عمده آن را فلفل قرمز تشکیل میدهد از چاشنیهای بسیار خوشمزه ای است که معمولا به غذاهای سنتی اضافه میگردد. ذرت ، موز ، نارگیل و سبزیجات محلی پخته و سرخ شده به همراه سیب زمینیهای محلی از دیگر غذاهای معمول روستاییان کشور میباشند.
لازم بذکر است ممنوعیتها و محدودیتهایی که در کتاب مقدس عهد عتیق برای خوراکیها تعیین شده، از دیرباز در بین مسیحیان اتیوپی رایج بوده و همواره از سوی کلیسای ارتدوکس به پیروان خود تاکید میگردد . طبق این دستورات، مسیحیان ارتدوکس اتیوپی باید از خوردن گوشت حیوانات تک سم و حیواناتی که نشخوار کننده نیستند اجتناب نمایند. علاوه بر آن مسیحیان در ایام روزه داری ، هیچ نوع غذای تهیه شده از گوشت حیوانات را صرف نمیکنند . مسیحیان این کشور در ایام غیر روزه داری نیز در روزهای شنبه و یکشنبه، از خوردن گوشت حیوانات پرهیز میکنند.مسلمانان اتیوپی نیز از خوردن گوشت خوك و حلزون بشدت پرهیز میکنند.
شراب عسل موسوم به تج Tej که مخلوطی از عسل و آب و طعم دار شده با ساقه و برگ گیاه گشو است از نوشیدنیهای سنتی قبایل اتیوپی محسوب میگردد که معمولا در مناسبتهای خاص صرف میشود. مردمان شهری و روستایی اتیوپی معمولا تج را به طور سنتی و در قمقمههای استوانه ای شکل مینوشند. تلا (tella) نیز از نوشیدنیهای سنتی اتیوپی است که شهریان و روستاییان آن را به همراه غذا صرف میکنند.
جالب اینجاست که مردمان قبایل اتیوپی در طبخ غذاهای سنتی خود بر استفاده از ظروف سنتی تاکید دارند . چاچابسا (Chachabsa)، مارکا (Marka)، چوکو (Chukko) و دهانگا (Dhanga) از متداول ترین این ظروف - خصوصا- در میان اروموها بشمار میروند .
از سنتهاي جالب مردمان قبایل مختلف اتیوپي غذا خوردن چند نفر در یک بشقاب بزرگ دیس مانند و لقمه تعارف کردن به یکدیگر-خصوصا در جشنها و مناسبتهای خانوادگي - است.[۱]
لباس سنتی
لباس در فرهنگ مردم این کشور اهمیت زیادی دارد و مردمان شهری و روستایی علاقه زیادی به البسه سنتی خود که تا حدودی بین قبایل این کشور مشترک است دارند. البته طی چند دهه اخیر بسیاری از شهرنشینان - خصوصا کارمندان بخشهای دولتی و خصوصی - تحت تاثیر فرهنگ غربی به لباسهای استاندارد غربی شامل کت و شلوار برای مردان و کت و دامن برای زنان روی آورده اند با این حال البسه سنتی هنوز جایگاه خاص خود را در این کشور سنتی حفظ کرده اند و زنان و مردان در مراسم و موقعیتهای خاص مانند سال نو (انکوتاتاش)، ایام کریسمس (جنا) و یا مراسم عروسی، لباسهای زیبای سنتی خود را بر تن میکنند..
تنوع البسه سنتی و بومیبیشتر در بین زنان مشاهده میشود . لباس سنتی زنان اتیوپیایی معمولا از پارچه ای بافته شده از نوارهای بلندی که به یکدیگر دوخته شده اند به نام شما (Shemma) تهیه میگردد . جنس این پارچه از کتان است وگاهی اوقات برای زیبا جلوه دادن این پارچه، رشتههای نخی درخشانی داخل آن بکار برده میشود. بافت پارچه ای مناسب و کافی برای دوختن یک پیراهن، حدود دو تا سه هفته به طول میانجامد. از پارچه ارزشمند "شما" عمدتا برای تهیه لباسی کاملا سنتی که آن را پیراهن حبشه ای (Habesha qemis) مینامند استفاده میشود. پیراهنهای حبشی معمولا سفید رنگ هستند و اغلب نوارهای رنگینی در حاشیه این لباس بکار میرود . قسمت پایین آن نیز با نقشها و طرحهایی تزیین میشود و زیبایی آن را دوچندان میسازد. زنان روستایی البسه سنتی دیگری نیز که تمام بدن آنها را میپوشاند بر تن میکنند . تعداد اندکی از زنان قبایل ابتدایی ساکن دره اومو نیز برای پوشش بدن خود صرفا به تکه پارچههایی که به بالا تنه و پایین تنه خود میبندند اکتفا مینمایند.
مردان معمولا زیر شلواری و پیراهنی با یقه سفید که تا زانو میرسد برتن میکنند و گاهی ممکن است بلوزی نیز روی آن پوشیده شود. آنان اغلب جورابهای بلندی تا زانو نیز برتن میکنند . لباسهای بلند یکسره تا مچ پا نیز در بین مردان صحراگرد و روستایی بسیار رایج است. در برخی روستاها نیز مردان پارچه بلند لنگ مانندی را بدور کمر خود میبندند که تا پایین زانوها امتداد مییابد . مردان ارومو معمولا شالهایی نیز بر شانههای خود میاندازند که از گوشه راست بر روی شانه آنها نصب میگردد. در روستاهای منطقه دره اومو و در بین قبایل کاملا ابتدایی ساکن در جنگلهای این منطقه مردان تنها تکه پارچه ای بدور کمر خود میبندند که حکم پوشش آنها را دارد.
بر سر کردن شال و روسری در اتیوپی بسیار متداول است و هم مردان و هم زنان از شال یا دستمال گردنهای متنوعی استفاده میکنند . یکی از مهم ترین شالهایی که زنان این کشور معمولا بر سر میکنند «نتلا» (Netela) نامیده میشود . شالهای نتلا در موقعیتهای مختلف، به شیوههای متفاوتی پوشیده میشوند. زنان مسیحی در هنگام ورود به کلیسا، موهای خود را با آن میپوشانند و گوشههای شال را به صورت متقاطع، روی شانههایشان میاندازند، به گونه ای که رشته تارهای درخشان بافته شده در آنها در لبهها مشخص گردد. به این حالت «مسکلیا» (Meskelya) گفته میشود. زنان در مراسم تشییع و تدفین، شال را به گونه ای میپوشند که رشته تارهای درخشان در قسمت پایین آن قرار گیرند و این حالت را «مادگدگ» (Madegdeg) مینامند. النگو و گردن بندهای نقره ای و طلایی که به همراه بازوبند پوشیده میشوند، جلوه زن اتیوپیایی را کامل میکنند.
مردان روستایی ، خصوصا بیابانگردان ، نیز همواره نوعی شال سنتی را بر سر میاندازند که بهترین محافظ سر و صورت آنها از جمله در هنگام مواجهه با توفان شن و اشعه مستقیم آفتاب محسوب میشود.
همان طور که اشاره شد امروزه استفاده از البسه غربی در بین شهرنشینان متداول گشته است . علاوه بر آن طراحان مختلف لباسهای شب، پارچههای سنتی را با سبکهای مدرن لباسهای غربی درهم میآمیزند که مورد استقبال بانوان شهری قرار گرفته است با این حال لباسهای سنتی همچنان در حاشیه شهرها ، روستاها و مناطق صحرایی کاربرد وسیعی دارند.[۲]
ازدواج
ازدواج در بین تمامیقبایل اتیوپی رویداد و واقعه ای مهم به شمار میرود که در اکثر موارد علایق و پیوندهای درون قبیلگی یا اقوام مختلف این کشور را استحکام میبخشد. جشنهای ازدواج در هر یک از قبایل اتیوپی دارای سلسله مراتب و آداب و رسوم خاصی است ولی از شاخصههای مشترک این جشنها میتوان به شادی و پایکوبی زنان و مردان شرکت کننده توأم با رقصهای محلی اشاره کرد که معمولا چند روز به طول میانجامد. ازدواج جدای از آن که ضامن تداوم نسلها است به عنوان بخش مهمیاز زندگی زن و مرد جوانی که با یکدیگر پیوند ابدی میبندند در نظر گرفته میشود که در نتیجه ی آن مسیولیت پذیری وارد زندگی زوج جدید میگردد.
آداب و رسوم پیش از ازدواج نیز هر چند در قبایل اتیوپی متفاوت است ولی جلب رضایت پدر عروس و پرداخت شیربها به وی از اهمیت زیادی برخوردار است.
امروزه جشنهای عروسی در شهرهای اتیوپی در سالنهای اجتماعات (و کلیساها) برگزار شده و بیشتر رنگ و بوی غربی پذیرفته است به گونه ای که علیرغم فقر نسبی حاکم بر جامعه، هزینه قابل توجهی را در برمیگیرد. با این حال جشنهای عروسی در روستاها همچنان سبک و سیاق قدیمیخود را با هیجان و شوری زایدالوصف حفظ کرده است و حضور اکثر اهالی روستا در این جشنها موجی از شادی را در بین روستاییان به ارمغان میآورد.
لازم به ذکر است دوشیزه بودن پیش از ازدواج در قبایل اتیوپی، به ویژه قبایل ساکن در ارتفاعات، از اهمیت زیادی برخوردار است و در صورتی که عدم دوشیزه بودن عروس در شب نخست ازدواج به اثبات رسد امکان به هم خوردن پیوند زناشویی وجود دارد.[۳]
سوگواری
مراسم خاک سپاری مردگان از دیگر سنتهای مهم مردمان اتیوپی است که با آداب و رسوم جالبی صورت میگیرد و هرچند تفاوتهایی بین قبایل و پیروان ادیان و آیینهای مختلف در خصوص خاک سپاری اموات وجود دارد ولی ویژگی مشترک این مراسم نحوه عزاداری و سوگواری در غم از دست دادن فردی از اعضاء یک قبیله است که با ماتم و زاری بانوان و مردان همراه است. بر تن کردن لباس سیاه توسط اطرافیان فرد متوفی و برگزاری مجالس عزاداری از بخشهای مهم مناسبتهای سوگواری به شمار میرود.[۴]
اساطیر و افسانهها
ادبیات عامیانه اتیوپی مملو از داستانها و افسانههایی است که عمدتا بر قهرمانان خیالی وابسته به قبایل مختلف متمرکز گشته است. در این داستانها ارواح شخصیتهای تاریخی این سرزمین و ارواح روسای درگذشته قبایل بزرگ اتیوپی جایگاه مهمیدارند. بخش قابل توجهی از اساطیر و افسانههای اتیوپی نیز به داستانهای دینی اختصاص یافته است .
داستان حضرت سلیمان و ملکه سبا
یکی از داستانهای حماسی این سرزمین که ترکیبی از واقعیت و افسانه را نشان میدهد داستان حضرت سلیمان و ملکه شبا (در متون امهریک سبا)به شمار میرود که حسی از هویت تاریخی را به مردم اتیوپی اعطا مینماید .این اسطوره که تاکنون در فرهنگ عامه اتیوپی برجای مانده حق حاکمیت امپراطور را بر این سرزمین از طریق ارتباط دادن مردم اتیوپی با خداوند متعال تأیید و مشروعیت بخشیده است. علاوه بر آن براساس این اسطوره حماسی منلیک فرزند شاه سلیمان یکی از پیامبران خداوند معرفی شده که با انتقال لوح ده فرمان بزرگ خداوند به حضرت موسی به سرزمین حبشه جایگاه تاریخی این سرزمین را ارتقاء بخشیده است.
براساس این داستان اسطوره گونه مقدا (Megede) ملکه سرزمین سبا که از خرد و دانش والای شاه سلیمان آگاه گشته بود علاقمند بود با او در سرزمین اسراییل دیدار نماید. از این روی یکی از تجاری که به سرزمینهای دور و از جمله اسراییل سفر کرده بود را فرا خواند و با ارایه برخی عطرجات ساخته شده از درختهای خوشبو او را مامور ساخت این عطرجات را به شاه سلیمان تقدیم کند. تاجر که از رفتار ملکه اتیوپی متعجب شده بود این مأموریت را پذیرفت و با اخبار خوبی مبنی بر آن که شاه سلیمان خواستار ملاقات اوست به نزد ملکه بازگشت. ملکه شبا با خدم و حشم و نگهبانان خود رهسپار اسراییل شد و از طریق کشتی به مصر و از آنجا و از طریق بیابان و به وسیله شتر رهسپار سرزمین اسراییل گشت. شاه سلیمان شخصا به استقبال ملکه شبا شتافت و ملکه شبا (سبا) و اطرافیانش را به جشنی بزرگ در شبانگاهان دعوت کرد. با این حال این دعوت مؤدبانه و قاطعانه از سوی ملکه رد شده و به روز بعد موکول گشت . فردا شب شاه سلیمان و ملکه سبا شام را با یکدیگر صرف نمودند و این در حالی بود که شاه به آشپز خود سفارش کرده بود غذایی بسیار تند و شور تهیه کند. سپس شاه از ملکه دعوت کرد شب را با او سپری کند و قول داد مادامیکه ملکه به وسایل شاه دست نزند کوچک ترین تماس جسمیبا او برقرار نکند. نیمههای شب ملکه که از شدت شوری و تندی غذا دچار تشنگی شده بود از فنجان شخصی شاه آب نوشید و شاه با یادآوری قول ملکه با او ارتباط جنسی برقرار کرد و در نتیجه آن ملکه سبا از سلیمان باردار گشت. ملکه صبا سپس به سرزمین خود بازگشت و پس از چندی صاحب فرزند پسری شد که او را منلیک نامید. پس از آن که منلیک به سن بلوغ رسید ملکه در مورد پدرش با او سخن گفت و تصویری از شاه سلیمان را به او داد تا نزد خود نگاه دارد. منلیک سپس به سرزمین اسراییل سفر کرد تا ضمن دیدار پدرش بیشتر در مورد او آگاهی یابد. وی پس از آن که به حاکمیت سرزمین سبا در اتیوپی دست یافت ده فرمان بزرگ- که خداوند بر روی کوه سینا به موسی هدیه فرموده بود- را گرامیداشت و مردمانش را واداشت تا لوح ده فرمان حضرت موسی را بدون موافقت اسراییلیها به سرزمین سبا انتقال دهند.
منلیک سپس ده فرمان حضرت موسی را در کلیسای سنت ماری آکسوم نصب کرد و بدین سان خط سلطنتی سلسله سلیمانی را در سبا بنیان نهاد.[۵]
داستان قبایل ده گانه یهود
یکی از اسطورههای بزرگ در فرهنگ عامه کشور اتیوپی داستان قبایل ده گانه یهود است. براساس این افسانه بازرگان و سیاحی یهودی به نام الداد -ها دانی209 ساکن حبشه در قرن نهم میلادی- که بارها به سرزمینهای دوردست آن زمان از جمله بابل، شمال آفریقا و اسپانیا سفر کرده بود- اتیوپی را موطن قبایل ده گانه «آشر»،219 «گاد»،211
Eldad ha-Dani209 Asher210 Gad211
200
«نفتالی»،212 و «دان»213 و سه قبیله از ده قبیله گمشده یهود در: روبن،214 گاد و مناشه نیمه 215 دانسته است .
در داستان الداد-ها دانی همچنین از امپراطوری خزرها که بین دریای سیاه و دریای خزر قرار داشته است نیز سخن گفته شده است.بر اساس این افسانه در حوالی 740 میلادی پادشاه و مردم خزر به دین یهود گرویدند و این امر مورد تأیید تواریخ یهودی نیز قرار گرفته است.
www.Nations encyclopedia.com
جشنها و سرودها
جشنوارهها
جشن باران
جشن باران یا مراسم باران سازی که در هنگام بروز
خشکسالی با تشریفات خاصی انجام میشود از سنتهای جالب توجه قبایل مختلف اتیوپی است. برگزارکننده این مراسم که به صورت موروثی باران ساز نامیده میشود پس از سلسله مراتبی ویژه تراشههای درختی خاص را جمع آوری کرده و با دندانهاي خود جویده و خمیر بدست آمده را با بزاق دهان نرم مینماید. پس از آن کاملا برهنه شده و خمیر مزبور را با خاک مخلوط میکند و سرتاسر بدن خود را با آن میپوشاند. بعد از این فرآیند که طی مدت زمان نسبتا طولانی
Naphtali Dan213
Reuben4
Half Manasseh215
201
انجام میپذیرد همگان در انتظار باران باقی میمانند. لازم به ذکر است این مراسم بیشتر توسط پیروان آیینهای بومیاز جمله افراد قبیله سوری صورت میگیرد.
جشن دو همگانی
هرچند جشن دو همگانی بظاهر نوعی مسابقه دو استقامت محسوب میشود که هر سال در ماه نوامبر برگزار میشود با این حال این مسابقه جشنی است که عموم مردم در طبقات سني مختلف در آن شرکت میجویند و در نوع خود در سطح قاره آفریقا منحصر به فرد به شمار میرود. این جشن که سابقه آن به دوره امپراطورهایله سلاسی باز میگردد دربرگیرنده نزدیک به 25 هزار نفر است که در این مسابقه شرکت میکنند. در جریان این دوندگی که توأم با شادی و تفریح است شرکت کنندگان به نقل حکایات خنده آور و شوخی پرداخته و آوازهایی شاد سر میدهند. در پایان این مسابقه به تمامیشرکت کنندگان مدالی مبنی بر حضور در مسابقه اهداء میشود با این حال دریافت این مدالهای افتخار مستلزم به پایان رساندن مسیر مسابقه است. از نکات جالب توجه در جشن دو همگانی حضور چند نفر از دوندگان بین المللی اتیوپیایی در این مسابقه نمادین است که همراه با مردم دوندگی مینمایند.
www.sharyemtours.com/home/religion.html
جشن کریسمس اتیوپی (جنا)216
این جشن که به مناسبت تولد حضرت مسیح برگزار میشود در زبان امهریک جنا نامیده میشود و جشنی ویژه مسیحیان است که در مناطق مختلف این کشور به ویژه لالیبلا برپا میگردد.
216
Genna
202
در جریان برگزاری این جشن مردم به ویژه کشیشها و روحانیون مسیحی لباسهای رنگی متنوعی بر تن کرده و به رقص و پایکوبی میپردازند. برگزاری برخی مسابقات ورزشی نظیر بازیهای سنتی ، اسب سواری و شترسواری از بخشهای متنوع جشن کریسمس است.
جشن سال نو
همان گونه که گفته شد، سال نو اتیوپی "ماه مسکرم" مصادف با 11 سپتامبر است و در پایان فصل بارندگی در این کشور آغاز میشود. این روز، هم آغاز سال نو و هم عید سنت جان 217 تعمید دهنده است. در زبان اتیوپیایی به این روز اینکوتاتاش (انکوتاتاش) 218گفته میشود که به معنای اهدای جواهرات است. دلیل آن را نیز سفر ملکه سبا به سرزمین ملک سلیمان و بازگشت او به اتیوپی میدانند که در هنگام بازگشت، فرماندهان و بزرگان با پر کردن خزانه از جواهرات ورود ملکه را خوشامد گفتند.
جشن تیمکت 219
جشن تیمکت که تیمکات 220نیز خوانده میشود و عید غسل تعمید امهاریها به شمار میرود مراسمیاست که به وسیله مسیحیان ارتدوکس اتیوپی و برای بزرگداشت ظهور و تجلی عیسی مسیح (ع) 221 جشن گرفته میشود. این جشن در روز 19 ژانویه (20 ژانویه در سالهای کبیسه) مطابق با دهمین روز از ماه تر
222
217 218 219 220 221
|
(پنجمین ماه براساس تقویم اتیوپیایی) برگزار میگردد.
Saint John- Enkutatash- Timkat- Timqat-
Epiphany- Terr-
203
در مراسم تیمکت، غسل تعمید حضرت عیسی (ع) در رودخانه اردن جشن گرفته میشود. این فستیوال بهترین بازآفرینی مذهبی از مراسم غسل تعمید به شمار میرود و با بازآفرینی که بسیاری از زایران مسیحی سرزمین مقدس در هنگام بازدید از اردن به جای میآورند و اجرا میکنند شباهت دارد . جالب اینجاست که نخستین بازدیدکنندگان اروپایی، این جشن را با رسم دینی واقعی غسل تعمید که طبق سنت و باور مسیحیان برای آمرزش گناهان انجام میگیرد اشتباه گرفتند.
در هنگام برگزاری مراسم تیمکت، کشیشان لوحه ای چوبی را که نمونه ای از لوحه ده فرمان موسی(ع) است و به آن تابوت 223 میگویند و در تمامیمحرابهای کلیساهای اتیوپی وجود دارد (تا حدودی شبیه به محرابهای سنگی غربی) با احترام در پارچه نفیسی میپیچند و درحالی که یکی از کشیشان آن را روی سر خود قرار میدهد به صورت دسته جمعی حمل میکنند. این تابوت که به ندرت به وسیله مردم عادی دیده میشود نمادی از پیکر عیسی مسیح، هنگامیکه برای غسل تعمید به اردن رفت، به شمار میرود. مقامات مذهبی مسیحی تشریفات جشن را در اولین ساعت روز (حدود ساعت 2 نیمه شب) در نزدیکی یک رودخانه یا آبگیر آغاز میکنند. سپس مقداری از آب را برداشته برای تبرک به شرکت کنندگان در مراسم میپاشند. سپس برخی از شرکت کنندگان در آب غوطه ور شده و به نوعی
تجدید غسل تعمید را انجام میدهند.
223
Tabot-
224
224 - فردی به نام «دونالد لوین» (Donald Levine) نمونه ای از این مراسم را که در اوایل دهه 1960 مشاهده کرده است، اینچنین توصیف میکند: در نیم روز عید تیمکت، جمعیت بسیاری درمحل انجام تشریفات جمع شدند. کسانی که برای استراحتی کوتاه به خانه رفته بودند نیز بازگشتند. لوحه مقدس (تابوت) در میان صفوف رنگارنگ حاضران به سمت کلیسا بازگردانده میشد. مردی روحانی، درحالی که ردایی بلند برتن و چتری پر نقش و نگار در بالای سر داشت جست و خیز کنان به رقص درآمده بود 204
مسکل 225
جشن مسکل که براساس الفبای گیز ، مسقل 226نیز تلفظ میشود یکی از تعطیلات رسمیو مذهبی سالیانه کلیسای ارتدوکس اتیوپی و اریتره است . جشن مسکل هر سال به مناسبت بزرگداشت کشف صلیب راستین (صلیبی که به گمان مسیحیان حضرت عیسی (ع) بر آن به دار آویخته شد) به وسیله ملکه هلنا227 مادر کنستانتین امپراتور روم در قرن چهارم میلادی (326م)، برگزار میشود.
مراسم جشن مسکل در روز هفدهم ماه مسکرم ، مطابق تقویم اتیوپیایی و معادل 27 سپتامبر براساس تقویم گریگوری( یا 28 سپتامبر در سالهای کبیسه )انجام میگیرد. واژه مسکل به معنای صلیب است. این مراسم در کلیساهای ارتدوکس، کاتولیک یا پروتستان با عنوان جشن ستایش صلیب مقدس شناخته میشود. کلیساهایی که از تقویم گریگوری پیروی میکنند این مراسم را در روز 14 سپتامبر جشن میگیرند.
و آواز میخواند. مقامات ارشد و مسن تر کلیسا، مؤقرانه با سلاحهایی که در دست داشتند، راه میپیمودند و به همراهی مردان میانسال، آوایی را با صدای کشیده و منظم، تکرار میکردند.هاااا .... هوووو....! کودکان نیز در آن حوالی با چوبهایی در دست میدویدند و بازی میکردند.
زنان درحالی که بهترین و زیباترین لباسهای خود را برتن داشتند، در روزی که از آزادی کامل و واقعی در ایام سال برخوردار بودند، با هیجان پچ پچ میکردند . جوانان شجاع، رقص پرشور و سرزنده ای را جست و خیزکنان به نمایش میگذاشتند و بدون خستگی، آوازهای موزونی را تکرار میکردند. هنگامیکه لوحه مقدس (تابوت) صحیح و سالم به جایگاهش در کلیسا بازگردانده شد همه برای ادامه جشن به خانههایشان رفتند.
Meskel- 225
226
|
Mesqel-
Saint Helena-
|
مراسم جشن مسکل شامل برافروختن آتش و آتش بازی مفصل یا دمرا 228است که اساس آن، باور به الهامیاست که در عالم رویا، مکان و محل دفن صلیب راستین را بر ملکه هلنا فاش ساخت. ملکه گفته بود که در عالم خواب به او الهام شده باید آتشی برافروزد و دود آن آتش، محل دفن صلیب راستین را نشان خواهد داد. بنا بر این عقیده، ملکه فرمان داده بود تا مردم ساکن اورشلیم، توده بزرگی از هیزم را گردآوری کنند و به آن کندر بیافزایند. هنگامیکه آتش برافروخته شد، دود سرخ رنگی به آسمان رفت و سپس به زمین بازگشت و دقیقا نقطه ای را که صلیب راستین در آنجا دفن شده بود نشان داد.
مراسم آتش بازی 229 براساس سنتهای محلی، اوایل عصر روز قبل از مسکل یا در همان روز برگزار میشود. هیزمها از قبل با گلهای آفتابگردان تزیین گشته و برای مراسم آماده میشوند. پس از برافروختن آتش، مؤمنان با ذغالی که بر جای میماند علامت صلیب را بر پیشانیهای خود رسم میکنند .
از دلایل اهمیت فراوان این جشن، باور به این عقیده است که براساس تقویم و روزنگار کلیسا قسمتی از صلیب راستین، از مصر به اتیوپی آورده شده و گفته میشود در محلی به نام آمباگشن 230که به شکل یک صلیب است نگهداری میشود. www.tourismethiopia.org/festival
جشن ادبار
Demera- 228 Demera- 229
|
Amba Geshen-
206
یکی از جشنهایی که اروموها هرسال در اول ماه گی بوت (گنوت) مطابق با نهم ماه مه برگزار میکنند، جشنی است به نام ادبار که با طبیعت و بزرگداشت آن ارتباط دارد .مردمان ارومو در روز موعود با جمع شدن در زیر درختان تناور و کهنسال، حیوانی را قربانی کرده و خون آن را پای ریشه درخت میریزند و درختها را با نوعی روغن آغشته میسازند. قربانی در این مراسم «وداجو»231 نامیده میشود که به معنای دوستی و مشارکت است. پس از صرف غذاهای مخصوص جشن، رقص و پای کوبی برگزار میگردد و جشن ادبار در محیطی شاد و صمیمیبه پایان میرسد. . این جشن مناسبتی است که تمام اروموها را با یکدیگر متحد میسازد. www.tourismethiopia.org/festival
سرودها
سرایش اشعار و سرودههای سنتی و دینی از دیرباز در کشور اتیوپی رواج داشته است.یکی از سنتهای دیرینه این سرزمین از دیرباز تاکنون نیز سرودهای قبایل مختلف است که در مراسم و مناسبتهای این اقوام سر داده شده و بخشی از فرهنگ عامیانه کشور اتیوپی را بخود اختصاص داده است. بخشی از این سرودها و اشعار دربرگیرنده داستانهای تاریخی و حماسی است و بخشی نیز دارای تم دینی بوده و در مراسم دینی مسیحیان و مسلمانان و یهودیان قرایت میگردد.
یکی از سرودهای مشهور دینی اتیوپی که بویژه در شمال شرقی اتیوپی و در بین مسلمانان ناحیه وولو رواج دارد منظومه است. منظومه که معمولا با موسیقی سنتی همراه است در نواحی
231
Wodajo-
|
«هرار» و «جیما» که نغمه سرایی به زبان ارومو رایج است طرفداران زیادی دارد.
در مناطق مرتفع اتیوپی، نوعی از سرودها به همراه موسیقی سنتی غیر مذهبی به وسیله خوانندگان و نوازندگان دوره گرد اجرا میشود که «ازماری» (232) نام دارد. به ازماریها در جامعه اتیوپی، هم با غضب و بدبینی و هم با احترام نگریسته میشود.این نوازندگان دوره گرد که به قوم امهاری تعلق دارند در اشعار ساده خود که بیشتر به صورت في البداهه و بدون آمادگی قبلی سروده میشوند سنتها و آداب و رسوم مردمان امهاری را در قالب شعر به تصویر میکشند. www.selamta.net/culture.html
تقویم سالیانه
کشور اتیوپی دارای گاه شماری و تقویم خاص و منحصر به خود است. تقویم اتیوپیایی ریشه در فرهنگ کهن این کشور دارد و منعکس کننده میراث آیینهای بومیو ادیان اسلام ، مسیحیت و یهود است . تقویم سالیانه این کشور شامل 13 ماه است. سالهای این تقویم، 7 سال از تقویم میلادی (گریگوری) عقب تر است و سال نو در این کشور در روز 11 سپتامبر آغاز میشود . 13 ماه این تقویم شامل 13 ماه سی روزه است و 5 روز باقی مانده از سال (در سالهای کبیسه 6 روز) یک ماه مستقل محسوب میشود. تمام ادارات و مؤسسات دولتی اتیوپی براساس ساعت و تقویم خاص این کشور کار میکنند و تنها بعضی از شرکتها که مرتبط با مؤسسات بین المللی هستند (نظیر هواپیمایی، مخابرات و مؤسسات مالی) از تبعیت از تقویم اتیوپیایی معاف هستند.
Azmari - 232
208
نام سیزده ماه تقویم اتیوپیایی، به این شرح است:
|
|
|
|
| |
| |
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13- پاگومه 244
طبق گاه شمار سنتی اتیوپی، روز به دو زمان 12 ساعته صبح و شب (صبح گاه و شام گاه) تقسیم میشود و برخلاف ساعت اروپایی، یک شبانه روز، 24 ساعت پیوسته (از 0 تا 12 و از 12 تا 24) نیست. ساعت 7 صبح اروپایی، مساوی با ساعت یک صبح گاهی اتیوپیایی است و ساعت 7 غروب، مساوی با ساعت یک شام گاهی در اتیوپی است. بنابراین، اختلاف ساعت اتیوپی با ساعت اروپایی، 6 ساعت است. www.ethiopic.com/calendar/ethiopic.html
علاوه بر تقویم رسمیاتیوپی ؛ برخی از قبایل این کشور نیز دارای گاه شماری خاص خود میباشند. تقویم سنتی مردمان بورانا از جمله این گاه شماریهاست که در زمره سنتهای جالب این قبیله نیز بشمار میرود و علیرغم حاکمیت سال مسیحی و تقویم سنتی بر کشور، همچنان جایگاه سنتی خود را حفظ نموده است.این تقویم که به اعتقاد افراد قبیله بورانا به 300 سال پیش از میلاد مسیح باز میگردد مبتنی بر نظام ستاره و ماه بوده و بر مشاهده حرکات نجومیماه و همزمانی آن با هفت ستاره خاص یا صورتهای فلکی (مجمع الکواکب) استوار است. ماههای تقویم سنتی قبیله بورانا که در سرتاسر اتیوپی شهرت دارند عبارتند از :
-بیتوتسا245
- کامسا246
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- ساداسا253 (یک چهارم ماه) - آبراسا 254 (هلال بزرگ) - آماجی255 (هلال نیمه)
- گوراترالا256 (هلال کوچک) borana.webs.com/aboutborana.html
شبانه روز
نخستین روز سال
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
انکوتاتاش 257 یا نوروز اتیوپیایی، اولین روز سال جدید در این کشور است که طبق تقویم اتیوپی مصادف است با اول ماه مسکرم 258 مطابق با روز 11 سپتامبر تقویم میلادی. www.ethiopic.com/calendar/ethiopic.htm
مناسبتهای ملی و مذهبی
کشور اتیوپی به عنوان کشوری با تنوع ادیان و فرهنگها ، با دارا بودن اکثریت نسبی مسیحی و اقلیت نیرومند مسلمان و سایر ادیان؛ مراسم و ایام مهم هردو دین بزرگ این کشور (به خصوص در دوران جدید) را به همراه مناسبتهای ملی در جدول تعطیلات عمومیخود جای داده است. تعطیلات عمومیاین کشور عبارتند از:
- کریسمس اتیوپی (7 ژانویه)
- عید تیمکت (19 ژانویه)
- روز پیروزی آدوا - پیروزی نیروهای اتیوپیایی بر ایتالیاییها در محلی به نام آدوا در سال 1896م- ( 2 مارس)
(6 آوریل)
- روز پیروزی میهن پرستان259 - روز جمعه خوب (29 آوریل) 260 - روز عید پاک (1 می)
- روز جهانی کارگر( 1 می)
| |||
|
| ||
|
|
||
|
|
||
| |||
- روز ملی اتیوپی -روز سقوط رژیمهایله ماریام-( 28 می) - سال نو اتیوپی( 11 سپتامبر)
- عید مسکل -کشف صلیب راستین- ( 27 سپتامبر) - روز میلاد پیامبر اسلام - روز عید فطر
- روز عید قربان
www.holiday-times.com/public holidays/ethiopia/2013
جداي از این تعطیلات رسمي برخي مناسبتها نزد مسلمانان و مسیحیان این کشور از اهمیت زیادی برخوردارند. این ایام هرچند در زمره تعطیلات رسمیکشور نمیباشند با این حال معمولا پیروان دو دین بزرگ اسلام و مسیحیت این مناسبتها را گرامیداشته و مراسمیرا به احترام این ایام برگزار مي کنند.. مناسبتهای مورد توجه و احترام مسلمانان اتیوپی عبارتند از:
- ایام ماه مبارک رمضان
- لیله الاسری (شب معراج پیامبر اسلام (ص) - شبهای قدر
- عاشورا (نزد شیعیان) - ایام حج
- ماههای ابتدایی و انتهایی سال (آخرین ماه سال در نزد مسلمانان اهمیت فوق العاده زیادی دارد).
ایام و مناسبتهای مورد توجه مسیحیان اتیوپی نیز عبارتند از :
213
- روز ولنتاین ( 14 فوریه)
- چهارشنبه خاکستر (نخستین روز ایام روزه بزرگ) - یکشنبه نخل (نخل ریزان- یکشنبه پیش از عید پاک) - سه شنبه مقدس
- روز مادر (دومین یکشنبه ماه مه) - روز قربانیان جنگ 261 - روز پدر
- جشن شکرگزاری (چهارمین پنجشنبه ماه نوامبر) 262 www.holiday-times.com/public holidays/ethiopia/2013
موزهها
کشور تاریخی اتیوپی از نظر دارا بودن موزههای مختلف در مقایسه با دیگر کشورهای قاره آفریقا از وضعیت نسبتا خوبی برخوردار است . مهم ترین موزههای اتیوپی عبارتند از :
موزه ملی اتیوپی
موزة ملي اتیوپي، مهم ترین و پربازدیدترین موزة این کشور به شمار میرود و آثار جذاب و مختلفی از یافتههاي باستانشناسی این کشور در دهههای اخیر را در خود جای داده است. اسکلت موسوم به لوسی با قدمت 3/5 میلیون سال که در سال 1974 کشف شد نیز در این موزه نگهداری میشود و از
Memorial day - 261
262
Thank giving-
214
معروفترین اشیاء موجود در این موزه بشمار میرود. مجموعهای جذاب از نقاشيهاي سنتي اتیوپی نیز در این موزه نگهداری میشود. گردشگران خارجی معمولا در مدت اقامت خود در اتیوپی از موزه ملی اتیوپي بازدید مي نمایند. www.addisculturetourism.gov.et/ Museums
موزه آدیس آبابا
موزة آدیس آبابا درسال 1986 به مناسبت صدمین سالگرد انتخاب این شهر به عنوان پایتخت اتیوپی بنا نهاده شد.این موزه در اقامتگاه " راس بیرو ولده گابریل 263(وزیر جنگ در دوران منلیك دوم ) تأسیس گردید. موزه آدیس آبابا بیشتر شامل عکسهایی است که پیشرفتهای اجتماعي، تاریخي، سیاسي و اقتصادي این شهر را از زمان بنیان گذاری آن نمایش میدهد. در کنار عکسهای منحصر به فرد شهر ، مصنوعات و آثار هنري متعلق به هنرمندان برجسته اتیوپی نیز در این موزه در معرض دید عموم قرار دارد. www.addisababacity.gov.et
موزه قومشناسی
موزه قوم شناسی در بخشی از کاخ سلطنتيهایلا سلاسي بنا شده و قسمتهایی از این کاخ، همچون حمام و اتاق خواب سلطنتي در حین بازدید از موزه قابل مشاهده است. در این موزه اشیایی مرتبط با تاریخ، سنتها و فرهنگ اتیوپی به نمایش درآمده است. بعضی از این اشیاء عبارتند از : آلات موسیقی قومي و محلي، مجموعة تمبر و سکه، لوازم مربوط به طب سنتي و اشیاي زیرخاکي.
Ras Biro Wolde Gabriel- 263
215
موزه قوم شناسی اتیوپی همچنین مجموعهای از نقاشيهاي کهن اتیوپی را در خود جای داده است که بسیاری از آنها در دهة 60 میلادي با خطر نابودي مواجه بودند.
موزه تاریخ طبیعی
این موزه که در سال 1955 میلادی تاسیس شده در محوطة دانشکدة علوم دانشگاه آدیس آبابا قرار دارد. . در این موزه مجموعهای از گونههای حیات وحش اتیوپی همچون پرندگان، فسیل جانوران نخستین، مارها، ماهیها و خزندگان نگاهداري ميشود.
موزه آلم ماریان 264
این موزه که در آدیس آبابا و در محوطه کلیسایی به همین نام قرار دارد، در اواخر سال 1960 آتش گرفت و سوخت. پس از آن بازسازی شد و اشیایي شامل آثار عتیقه، لوازم مذهبي مربوط به آیینهای کلیسا و برخی نسخههای خطی در آن نگاهداري ميشود.
از دیگر موزههای اتیوپی میتوان از موزة ملی پست (تأسیس شده در سال 1955)، موزة پارك ملي آواش، موزة جامعة حرار، موزة دولتي حرار و موزة آکسوم (شامل آثار سنگی و باستانی کشف شده در منطقة آکسوم) نام برد. (کتاب سبز: 22-21)
فرهنگ کتابت، کتابداری و کتابخانه
با وجود آمارنسبي بي سوادی در کشور اتیوپی ؛ مردم این کشور علاقه خاصی به مطالعه دارند و معمولا سعي مي کنند بخشي
Alem Marian- 264
216
از اوقات فراغت خود را به مطالعه کتب مورد علاقه خویش اختصاص دهند از این روی در مجموع میتوان گفت فرهنگ کتاب خوانی و مطالعه در این کشور بالا است . با این حال گراني کتب موجود در بازار موجب روی آوردن آنها به کتابخانههاي عمومي و استفاده از کتب موجود در کتابخانههاي عمومي و تخصصی شده که این امر بنوبه خود موجب رشد نسبي کتابخانههاي عمومي و تخصصي در این کشور و اقبال عمومي از این مراکز علمینیز شده است.
کتابخانه ملی اتیوپی
نخستین کتابخانه به سبک امروزی در زمان حکمرانيهایلا سلاسي و به مناسبت تاجگذاری او در سال 1930 گشایش یافت. این کتابخانه که از آن زمان کتابخانه ملی اتیوپی نام گرفته، نوعي کتابخانه و موزه ملي عمومي است که نسخههاي خطي منتخب گیز و کتابهای چاپی به زبانهای فرانسوي، انگلیسي و روسي را در خود جای داده است. موزه کتابخانه ملی اتیوپي نیز داراي اشیاي بسیار ارزشمند باستاني از قسمتهاي مختلف کشور است که در سال 1930 و در هنگام تاسیس کتابخانه ملی کشور جلوههایی از جایگاه و منزلت تاریخی کشور را در برابر شخصیتها و مقامهای اروپایی شرکت کننده در جشن تاجگذاري به نمایش گذارد.
کتابخانه ملی اتیوپي پس از ورود نیروهاي ایتالیایي به آدیسآبابا در 5 مه 1936 دستخوش خسارات سنگینی شد . ایتالیاییها کتابخانهای عمومیرا در مساوا( در اریتره امروزین) برپا کردند که بعدا به اسمره منتقل شد. کتابخانه مزبور بعدها گسترش یافت و مجموعه کتب موجود در آن به ده هزار جلد رسید. ایتالیاییها همچنین در سال 1936 کتابخانه
217
تخصصی "کتابخانه مرکزي افریقاي شرقي " را با 10000 جلد کتاب در آدیس آبابا تاسیس کردند .
اشغال اتیوپی توسط ایتالیاییها در امر آموزش و کتابداری جدید وقفه جدی ایجاد نموده و صدمات و آسیبهای چشمگیري بر بخشی از سرمایه فرهنگی کشور وارد آورد . علاوه بر آن وقوع آتشسوزیهایی در آدیسآبابا و مصادره گنجینههای نفیس و انتقال آنها به ایتالیا، خسارات مادی و معنوی زیادي بر این کشور تحمیل نمود.
کتابخانه ملی اتیوپی که در حال حاضر به منزله کتابخانه عمومي مرکزي و گنجینه اطلاعات اتیوپی عمل میکند دربرگیرنده مجموعه ارزشمند چند صد جلدي از نسخههای خطی قدیمیدر ارتباط با کلیسای ارتدکس است که برخی از این نسخ به زیبایی تذهیب شده و تاریخ نگارش آنها به سده چهاردهم میرسد.قدمت برخی از متون قدیمیاین کتابخانه نیز به دوره آغاز بهکار صنعت چاپ محلی در سده نوزدهم باز میگردد. کتابخانه ملی اتیوپی در دهه 1960 شعباتی در مراکز ایالات مختلف، بهویژه دبرذیت و پرگالم گشود و مجموعههای آنها را مجهز کرد. تعداد مجموعه کتب و اسناد موجود در کتابخانه ملی اتیوپی بیش از نود هزار جلد است. www.nale.gov.et/national library.html
کتابخانه دانشگاه آدیس آبابا
این کتابخانه در سال 1961 و پس از گردآوری مجموعه کتب موجود در دانشکدههای دانشگاه آدیسآبابا تاسیس گردید. کتابخانه دانشگاه آدیس آبابا داراي شعبههاي متعدد در دانشکدههای حقوق، پزشکی، مهندسي، علوم، کشاورزي و بهداشت عمومیاست. مجموعه کتابهای این دانشکدهها در دهه 1990 به کمك بنیاد فورد و کمكهاي مالي ایالات متحده بنحو چشمگیری افزایش یافت و از پانصد هزار جلد نیز افزون گشت در حدود 25 هزاز جلد از کتب و اسناد کتابخانه دانشگاه آدیس آبابا مربوط به اتیوپی و شاخ افریقا است و حدود ده هزار جلد از کتب کتابخانه نیز که بیشتر به زبان امهری است در خود کشور چاپ شده اند. در این کتابخانه حدود ده هزار نسخه خطی و طومار نیز وجود دارد. کتابخانه دانشگاه آدیس آبابا هر سال با همکاري مؤسسه مطالعات و انتشارات اتیوپی سیاههای ردهای از کتب و مقالات ادواري منتشر شده در کشور را منتشر میکند.
جدای از این کتابخانهها ؛ کتابخانه هیأت اقتصادي افریقا (1958) وابسته به سازمان ملل که دربرگیرنده مجموعهاي غني از مدارك دولتي ، اسناد ادواريها و حدود 60,000 جلد کتاب درباره توسعه افریقاست از کتابخانههای بزرگ اتیوپی محسوب میشود.
کتابخانههاي بانكهاي ملي و تجارت، مؤسسه مدیریت عمومي، دانشکدههای پلیس و نیروی هوایي ، مرکز فرهنگی بریتانیا ، مرکز فرهنگی فرانسه، مرکز فرهنگی آلمان، مرکز فرهنگی ایتالیا و مرکز فرهنگی روسیه کتابخانههای مهم تخصصی کشور اتیوپی را تشکیل میدهند. علاوه بر آن در هزاران صومعه و کلیسای ارتدوکس و پروتستان اتیوپی نیز گنجینههای ارزشمندی از نسخههاي خطي دیني( بالغ بر 50,000 نسخه خطي ) وجود دارند .برخی از این نسخ خطی در حال حاضر بصورت میکروفیلم مورد استفاده پژوهشگران قرار میگیرند.
http://www.worlib.org/Ethiopia
دیگر کتابخانههاي مهم اتیوپي عبارتند از:
آکادمیزبانهاي اتیوپي
کتابخانة مطبوعات اتیوپي
کتابخانة شهرداري آدیس آبابا
آرشیو ملی و کتابخانة عمومي اتیوپی
(کتاب سبز: 22)