سال نو بنگالی در بنگلادش

سال بنگالی (پهیلا بیشاخ )، همچنان که پیشتر اشاره شد، در 14 آوریل 2012 م قدم به سال 1419 خود نهاد. پروفسور دكتر قاضی دین محمد، استاد بازنشسته بخش ادبیات بنگالی دانشگاه داكا و نایب رییس سابق دانشگاه آسیایی بنگلادش، در خصوص اینكه تقویم سال بنگالی از چه زمان و یا دوره هایی آغاز شده است، می نویسد:

«سال و یا تقویم بنگالی بر اساس سال هجری قمری تنظیم گردیده است. پیامبر گرامی اسلام(ص ) در 20 سپتامبر سال 622 م مطابق با 12 ربیع الاول از مكه به مدینه هجرت کردند. سپس در سال 638 م خلیفه دوم به یاد بود واقعة هجرت، تقویم هجری قمری را پایه گذاری و بنیان نهاد. ( در این محاسبه به جای 12 ربیع الاول، اول ماه محرم یعنی 16 جولای 622 م مبنای محاسبه آغاز سال قرار گرفت). بدین ترتیب برای حفظ منظم ماه های سال ، 2 ماه و چهار روز پیشتر از 12 ربیع الاول، كه فی الواقع زمان هجرت رسول اكرم (ص ) بود، به جلوه کشیده شد تا روز اول ماه محرم به منزله آغاز سال جدید هجری قمری برای مسلمانان شناخته شود.

«حاكمان مسلمان در شبه قاره تقویم هجری قمری را رایج كرده بودند و در بنگال از زمان فتح بنگال توسط اختیار الدین محمد بختیار خلجی در سال 600 هجری قمری برابر با 1203 م تا زمان حكومت اكبر شاه به سال 1233 م از حاكمان مقتدر مغول، تقویم هجری قمری همچنان ملاك عمل بود. در آن زمان مالیات از محصولات رعایا گرفته می شد. این محصولات با فصل ها ارتباط داشت ولی سال هجری قمری دایم متغیر بود و با فصل برداشت محصول تطابق پیدا نمی كرد. از طرف دیگر همان گونه كه همه می دانند هر سال زمان هجری قمری حدود 11 روز به پیش می رود و در هر 5/32 سال، نسبت به سال شمسی یك سال اضافه می شود. مثلا ماه رمضان در امسال بعد از 5/32 سال در همین فصل خواهد بود. این مشكلی جدی بود در رابطه با اخذ مالیات محصولات كشاورزی از رعایا كه در زمان حكومت اكبر شاه حل وفصل یافت. زمانی هم كه اكبر شاه بر تخت دهلی نشست، در شبه قاره تقویم های شكابدو، كلابدو، بیكرمابدو، پالابدو، گوفتابدو، و سن جلالی و سن سكندری و ... رواج داشت، ولی هیچ كدام جنبه عمومی و ملی نداشته بلكه منطقه ای ومحلی و بعضا قومی بود. بدین خاطر اكبر به یكی از ندیمان خویش بنام امیر فتح ا... شیرازی، كه نجوم شناس و از اهالی شیراز ایران بود، دستور داد تقویمی بر اساس زمان شمسی ترسیم كند تا اخذ مالیات از محصولات رعایا میسر شود.

«اكبر شاه در 14 فوریه 1556 م مطابق با 28 ربیع الثانی 963 ه‍ ق به حكومت رسید. برای زنده و جاوید نگهداشتن تاریخ به حكومت رسیدن اكبر شاه، امیر فتح ا... شیرازی تدوین گر تقویم بنگالی، همان سال را یعنی سال 963 ه‍.ق را به منزله مبدأ سال بنگالی در نظر گرفت و گرفتن مالیات از محصولات كشاورزی توسط حاكمان از این تاریخ قرار داده شد و آن سال مبدأ سال بنگالی نامگذاری شد. روزی كه سال بنگالی تولد یافت، در حقیقت سال 963 بود. به عبارت دیگر، سال بنگالی ها در واقع دوبار تعیین گردید. یك بار در سال 622 م و بار دیگر در سال 963 هجری قمری برابر با 1556م. اكنون 447 سال از آن زمان ( مبدأ سال بنگالی ) گذشته است. با توجه به این که هر ماه قمری 29 روز و 12 ساعت و 40 ثانیه را در بر می گیرد، پس با گذشت هر 354 روز و 9 ساعت، یك سال قمری محاسبه می شود و از طرف دیگر 365 روز و 5 ساعت و 47 دقیقه و 46 ثانیه شامل یك سال شمسی می شود. لذا تفاوت تعداد روز در محاسبه سال قمری نسبت به سال شمسی، 11 روز زیادتر است. به این دلیل سال قمری نسبت بــــه سال شمسی كوچك تر می شود و در هر 5/32 سال یك سال به تقویم قمری اضافه می شود. بهمین علت در 447 سال گذشته، تقویم بنگالی بیش از 14 سال نسبت  به سال هجری قمری كم شده است».

اسامی روزها و ماه های تقویم بنگالی عمدتا از شوكابدو تقویم قدیمی هند گرفته شده است. روزهای هفته بر اساس اسامی ستاره ها و اسامی ماه ها بر اساس منظومه سیاره ها نامگذاری شده است.  در تقویم شمسی عمدتا تاثیر 27 سیاره مشهود است. شایان ذكر است در زمان اكبر هر روز از ماه به یك نام جداگانه نامگذاری شده بود و تا زمان جهانگیر این امر ادامه داشت. بعدا در زمان شاه جهان هر ماه به چهار قسمت تقسیم شد و برای هر روز هفته، نام های جداگانه انتخاب گردید. در حال حاضر نام هفت روز هفته در بنگلادش عبارت اند از:

رابی ( خورشید )

شوم ( ماه )

منگل ( مریخ )

بود ( عطارد )

بریهشپتی ( مشتری )

شوكرو ( زهره )

شونی ( زحل )

نیز نگاه کنید به

تقویم سالیانه بنگلادش ؛ مناسبت‌های ملی و مذهبی بنگلادش