تقویم سالیانه بنگلادش
سال بنگالی (پهیلا بیشاخ)، همچنان که پیشتر اشاره شد، در 14 آوریل 2012 م قدم به سال 1419 خود نهاد. پروفسور دکتر قاضی دین محمد، استاد بازنشسته بخش ادبیات بنگالی دانشگاه داکا و نایب رییس سابق دانشگاه آسیایی بنگلادش، در خصوص اینکه تقویم سال بنگالی از چه زمان و یا دوره هایی آغاز شده است، مینویسد:
«سال و یا تقویم بنگالی بر اساس سال هجری قمری تنظیم گردیده است. پیامبر گرامی اسلام(ص) در 20 سپتامبر سال 622 م مطابق با 12 ربیع الاول از مکه به مدینه هجرت کردند. سپس در سال 638 م خلیفه دوم به یاد بود واقعه هجرت، تقویم هجری قمری را پایه گذاری و بنیان نهاد[i]. بدین ترتیب برای حفظ منظم ماههای سال ، 2 ماه و چهار روز پیشتر از 12 ربیع الاول، که فیالواقع زمان هجرت رسول اکرم (ص) بود، به جلوه کشیده شد تا روز اول ماه محرم به منزله آغاز سال جدید هجری قمری برای مسلمانان شناخته شود.
«حاکمان مسلمان در شبه قاره تقویم هجری قمری را رایج کرده بودند و در بنگال از زمان فتح بنگال توسط اختیار الدین محمد بختیار خلجی در سال 600 هجری قمری برابر با 1203 م تا زمان حکومت اکبر شاه به سال 1233 م از حاکمان مقتدر مغول، تقویم هجری قمری همچنان ملاک عمل بود. در آن زمان مالیات از محصولات رعایا گرفته میشد. این محصولات با فصلها ارتباط داشت ولی سال هجری قمری دائم متغیر بود و با فصل برداشت محصول تطابق پیدا نمیکرد. از طرف دیگر همانگونه که همه میدانند هر سال زمان هجری قمری حدود 11 روز به پیش میرود و در هر 5/32 سال، نسبت به سال شمسی یک سال اضافه میشود. مثلا ماه رمضان در امسال بعد از 5/32 سال در همین فصل خواهد بود. این مشکلی جدی بود در رابطه با اخذ مالیات محصولات کشاورزی از رعایا که در زمان حکومت اکبر شاه حل و فصل یافت. زمانی هم که اکبر شاه بر تخت دهلی نشست، در شبه قاره تقویمهای شکابدو، کلابدو، بیکرمابدو، پالابدو، گوفتابدو، و سن جلالی و سن سکندری و ... رواج داشت، ولی هیچ کدام جنبه عمومی و ملی نداشته بلکه منطقهای و محلی و بعضا قومی بود. بدین خاطر اکبر به یکی از ندیمان خویش بنام امیر فتح ا... شیرازی، که نجوم شناس و از اهالی شیراز ایران بود، دستور داد تقویمی بر اساس زمان شمسی ترسیم کند تا اخذ مالیات از محصولات رعایا میسر شود.
«اکبر شاه در 14 فوریه 1556 م مطابق با 28 ربیع الثانی 963 ه ق به حکومت رسید. برای زنده و جاوید نگه داشتن تاریخ به حکومت رسیدن اکبر شاه، امیر فتح ا... شیرازی تدوین گر تقویم بنگالی، همان سال را یعنی سال 963 ه.ق را به منزله مبدا سال بنگالی در نظر گرفت و گرفتن مالیات از محصولات کشاورزی توسط حاکمان از این تاریخ قرار داده شد و آن سال مبدا سال بنگالی نامگذاری شد. روزی که سال بنگالی تولد یافت، در حقیقت سال 963 بود. به عبارت دیگر، سال بنگالیها در واقع دوبار تعیین گردید. یک بار در سال 622 م و بار دیگر در سال 963 هجری قمری برابر با 1556م. اکنون 447 سال از آن زمان (مبدا سال بنگالی ) گذشته است. با توجه به این که هر ماه قمری 29 روز و 12 ساعت و 40 ثانیه را در بر می گیرد، پس با گذشت هر 354 روز و 9 ساعت، یک سال قمری محاسبه میشود و از طرف دیگر 365 روز و 5 ساعت و 47 دقیقه و 46 ثانیه شامل یک سال شمسی میشود. لذا تفاوت تعداد روز در محاسبه سال قمری نسبت به سال شمسی، 11 روز زیادتر است. به این دلیل سال قمری نسبت بــــه سال شمسی کوچکتر می شود و در هر 5/32 سال یک سال به تقویم قمری اضافه میشود. به همین علت در 447 سال گذشته، تقویم بنگالی بیش از 14 سال نسبت به سال هجری قمری کم شده است»[۱].
اسامی روزها و ماههای تقویم بنگالی عمدتا از شوکابدو تقویم قدیمی هند گرفته شده است. روزهای هفته بر اساس اسامی ستارهها و اسامی ماهها بر اساس منظومه سیارهها نامگذاری شده است. در تقویم شمسی عمدتا تاثیر 27 سیاره مشهود است. شایان ذکر است در زمان اکبر هر روز از ماه به یک نام جداگانه نامگذاری شده بود و تا زمان جهانگیر این امر ادامه داشت. بعدا در زمان شاه جهان هر ماه به چهار قسمت تقسیم شد و برای هر روز هفته، نامهای جداگانه انتخاب گردید. در حال حاضر نام هفت روز هفته در بنگلادش عبارت اند از:
- رابی (خورشید)؛
- شوم (ماه)؛
- منگل (مریخ)؛
- بود (عطارد)؛
- بریهشپتی (مشتری)؛
- شوکرو (زهره)؛
- شونی (زحل).
نیز نگاه کنید به
تقویم سالیانه روسیه؛ تقویم سالیانه کوبا؛ تقویم سالانه لبنان؛ تقویم سالیانه تونس؛ تعطیلات رسمی در چین؛ تقویم سالیانه سنگال؛ تقویم سالیانه فرانسه؛ تقویم سالیانه آرژانتین؛ تقویم سالیانه ساحل عاج؛ تقویم سالیانه زیمبابوه؛ تقویم سالیانه تایلند؛ تقویم سالیانه اوکراین؛ تقویم سالیانه اردن؛ تقویم سالیانه اتیوپی؛ تقویم سالیانه سیرالئون؛ تقویم سالیانه قطر؛ تقویم سالیانه کشور مالی؛ تقویم سالیانه قزاقستان
پاورقی
[1]. در این محاسبه به جای 12 ربیع الاول، اول ماه محرم یعنی 16 جولای 622 م مبنای محاسبه آغاز سال قرار گرفت.
کتابشناسی
- ↑ روزنامه انقلاب، 14 آوریل 2003 م
منبع اصلی
توسلی، محمد مهدی، علی زاده کندی، عزیز، توسلی، سینا(1391). جامعه و فرهنگ بنگلادش. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار).
نویسندگان مقاله
محمدمهدی توسلی، عزیز علی زاده کندی و سینا توسلی