اقلیت های قومی تاجیکستان
اقلیت های قومی
جمعیت جمهوری تاجیکستان متشکل از سه قوم اصلی تاجیک، ازبک و روس می باشد. درصد جمعیتی آن اقوام طی سالهای اخیر پیدا کرده چنانچه در سالهای ابتدای استقلال تاجیک ها 9/64 درصد، ازبک ها 25 درصد و روس ها 5 درصد و تاتارها، قرقیزها، ترکمن ها و اوکراینی ها نیز مجموعاً 6 درصد از کل جمعیت تاجیکستان را تشکیل می دادند. در حال حاضر ترکیب قومیتی تاجیکستان شامل 9/79درصد تاجيك، 3/15 درصد ازبك، 1/1 درصد روس و 7/3 درصد دیگر قومیتها می باشد. نکته قابل توجه در رابطه با مسئله قومیت در تاجیکستان این است که در این کشور بیش از اینکه قوم گرایی مطرح باشد، محل گرایی مطرح است. یعنی اگرچه اختلافات و مسائل قومی یکی از مهمترین چالش های کشور به شمار می رود، اما تعصبات مردم بیش از آنکه قومی باشد، بر اساس محل سکونت افراد و یا انتصاب افراد به محل ها و نواحی مختلف است. بر این اساس تاجیک ها که اکثریت جمعیت کشور را تشکیل می دهند، به دلیل سکونت در نواحی مختلف، به نام محلی که در آن سکونت دارند نامیده می شوند که هر یک به آداب و رسوم و لهجه خاص خود می بالند. از این رو تاجیک های تاجیکستان خود به دو دسته اصلی کولابی ها یا تاجیک های دشتی و بدخشانی ها یا تاجیک های پامیری تقسیم می شوند. وضع سایر اقوام کشور از جمله ازبک ها نیز بر همین منوال است. بنابراین، دولت هایی که در تاجیکستان به قدرت می رسند بر اساس هر دو عامل قوم گرایی و محل گرایی قابل ارزیابی هستند. دولت فعلی که ریاست آن را امام علی رحمانف برعهده دارد، خود از کمونیست های سابق و از اهالی کولاب است. از این رو، تمام پست های مهم دولتی را به کولابی ها واگذار نموده و حتی سعی نموده تا رهبران محلی سایر ایالت ها را از کولابی ها قرار دهد. وی نه تنها ازبک های ساکن خجند را به طور کامل به حاشیه رانده است، بلکه تا حد امکان تاجیک های سایر نواحی کشور از جمله پامیری ها را از دستیابی به پست های مهم دولتی محروم نموده است. اما در عوض، روس ها که تنها 1/1 درصد از جمعیت کشور را به خود اختصاص می دهند، همچنان پست های حساس و کلیدی کشور از جمله مشاورین دولت در سطوح عالی را در اختیار دارند. ( شیخ عطار، 1371: 24)
مهاجرت های تاجیکستان از دو بعد قابل توجه می باشد که یک بعد آن مربوط به سیل خروج اتباعی می شود که برای رسیدن به شرایط کاری مناسب تر و بالاطبع درآمدی بالاتر جلای وطن می کنند که اغلب آنها به روسیه و جمهوری های همجوار عزیمت می نمایند. بعد دیگر آن روند مهاجرت اتباع کشورهای مجاور به تاجیکستان است که در این میان مهاجران ازبک، قرقیز و افغان از بقیه برجسته ترند. مهاجرت ازبک ها به تاجیکستان با توجه به وجود برخی از مشکلات موجود میان تاجیکستان و ازبکستان می تواند برای تاجیکستان نگران کننده باشد. علاوه بر تشدید مشکلات اقتصادی به سبب ازدیاد نفوس عمومی، مهاجرت اقوام غیر تاجیک به این کشور می تواند با تشدید احساسات جدایی طلبانه میان ازبک های شمالی تاجیکستان و پامیری های شرقی، صدماتی را بر اتحاد ملی تاجیکستان وارد سازد. اما در تاجیکستان آنچه که بیشتر مشاهده می شود، سیر مهاجرت ها به خارج است زیرا تاجیکستان کشوری ضعیف محسوب می شود. روند مهاجرت از این کشور می تواند آثار سوئی همچون از دست رفتن نیروی متخصص و ماهر، انتقال بخشی از سرمایه ملی به خارج، ایجاد احساس بی میلی و بی تفاوتی در میان ساکنین کشور و تضعیف مشروعیت سیاسی و نهایتأ تضعیف وحدت ملی را به بار آورد. (روا، 1375: 263-255)