مهاجرت های تاریخی مسلمانان در چین
در طول صدها سال شکل گیری و توسعه جامعه ی مسلمانان در کشور چین، 5 مرحله مهاجرت عمده صورت گرفته که هر مرحله از این مهاجرت ها زمینه های جدیدی برای شکل گیری و توسعه ی جامعه ی مسلمانان در این سرزمین به همراه داشته است که در پی به چگونگی و دامنه ی این تاثیرگذاری ها اشاره می شود.
نخستین مهاجرت تاریخی مسلمانان در چین
درست پس از پیدایش اسلام و همزمان با سفر بازرگانان ایرانی و اعراب به چین آغاز شد. طبق اسناد و مدارک تاریخی، درسال 651 میلادی، نخستین فرستاده ی ویژه خلیفه ی سوم به شهر چانگاَن پایتخت آن روز چین در دوران سلسله تانگ اعزام و سپس روابط رسمی بین امپراتوری اسلامی و امپراتوری چین برقرار شد. با آغاز این مناسبات رسمی، تعداد زیادی از فرستادگان، تجار و دانشمندان مسلمان، از طریق جاده ی مشهور ابریشم از غرب و شمال غرب وارد چین شدند؛ همزمان بسیاری از تجار مسلمان عرب و فارس نیز از طریق«جاده ی ابریشم دریایی» به چین سفر کرده و در سواحل دریای جنوب شرقی چین ساکن شدند. لذا اسلام از دو مسیر زمینی و دریایی وارد این کشور شده و مناطق شمال غرب و سواحل دریای جنوب شرقی چین به قدیمی ترین ناحیه های مسلمان نشین این کشور تبدیل شدند.
دومین مهاجرت تاریخی مسلمانان در چین
تاریخی مسلمانان در اوایل تأسیس امپراتوری مغولها بود. نیروهای مغولی چنگیز سرزمین های پهناور آسیا و اروپا را اشغال و تعداد بیشماری از مسلمانان عرب و فارس و ترک را از آسیای غربی و آسیای میانه به چین آوردند. آنان دوشادوش ارتش مغول، در بسیاری از جبهه های جنوب و شمال چین جنگیده و پس از فتح این سرزمین، در سراسر چین پراکنده شده و با دختران نژاد خَن و مغول ازدواج و سرانجام زمینه ی ایجاد جامعه ی مشترک ملی ـ نژادی مسلمانان در سراسر چین ( قوم خویی) فراهم و از این طریق بخش دیگری از جامعه ی مسلمانان این کشور شکل گرفت[۱].
سومین مهاجرت تاریخی مسلمانان در چین
عمده ی مسلمانان در چین، در دوران سلسله ی مینگ صورت گرفت که این دوران به دلیل تغییر وضعیت مسلمانان از یک بخش جدای از جامعه ی چین به عضویت در جامعه ی چینی، عصر مهمی در تاریخ مسلمانان این سرزمین به شمار می آید. هنگامی که جو یوانجانگ(Zhu Yuan Zhang) امپراتور دودمان مینگ، ارتش خود را پایه ریزی کرد، تعداد زیادی از افسران عالیرتبه ی ارتش او را مسلمانان (خویی) تشکیل می دادند. پس از اشغال منطقه ی یوننَن توسط لشگر سیصد هزار نفره ی مینگ، مسلمانان ساکن جنوب رودخانه ی یانگ تسه، گروه گروه وارد استان یوننان شده و مهاجرت مسلمانان در داخل چین به اوج خود رسید. همچنین از زمان اودای( 907 – 960 ) موج مهاجرت مسلمانان مناطق غربی به داخل چین آغاز شد که این مهاجرت در سال 1520 بعلت قطع شدن رابطه ی حکومت مینگ با مناطق غربی به پایان رسید.
چهارمین مهاجرت تاریخی مسلمانان در چین
تاریخی مسلمانان در دورانه ای شیان فِنگ(Xian Feng)، از (1851 تا 1862) و تونگ جی( Tong Zhi)، از ( 1862 تا 1875 ) به وقوع پیوست که در تاریخ مسلمانان چین بسیار مهم است. در آن زمان، مسلمانان ساکن شمال غرب و استان یوننَن در جنوب غربی، پشت سر هم دست به شورش زدند که قیام مسلمانان در استان های شَنسی و گنسو و قیام دو ونشیو(Du Wen Xiu) در استان یون نَن، گسترده تر از سایر قیام ها بود، ولی همه ی این شورش ها توسط ارتش امپراتوری دودمان چینگ سرکوب شده و به شکست انجامیدند. حکومت چینگ پس از سرکوبی قیام های مسلمانان، سیاست مهاجرت و کوچ اجباری را در مورد آنان به مورد اجرا گذاشت. در چنین شرایطی بود که مسلمانان از استان های شَنسی، گَنسو، نینگشیا و چینگ خَی همراه با ضربه های شدید روحی و روانی ناشی از شکست، مجبور به مهاجرت به سایر مناطق شدند. مسلمانان دونگ گان(Dong Gan) موجود در آسیای میانه از همان زمان بوجود آمدند.
پنجمین مهاجرت تاریخی مسلمانان در چین
مسلمانان پیش از تأسیس چین جدید در سال 1949 به وقوع پیوست. قبل از آزادی چین، تعداد زیادی از آنان که دوشادوش ارتش و دولت حزب ملی کومین تانگ با کمونیست ها می جنگیدند، به دلیل ترس از انتقام کمونیست ها و همراه با نیروهای چیان کایچک، از طریق یوننَن فرار کرده و وارد کشورهای آسیای جنوب شرقی شده و در آنجا مقیم شدند. اکنون فرزندان این مهاجران مسلمان بیشتر در کشورهای تایلند، برمه، عربستان سعودی، تایوان و سایر مناطق بطور پراکنده زندگی می کنند. هر چند دامنه ی این مهاجرت کوچک بود، ولی پراکندگی مسلمانان چینی را تا آسیای جنوب شرقی گستراند.
شکل گیری جامعه ی مسلمانان چین در طول قرن های گذشته، زمینه ی تلفیق فرهنگ اسلامی و فرهنگ سنتی چین را نیز فراهم و فرهنگ ویژه ی اسلامی ویژه مسلمانان چین شکل گرفت[۲].
نیز نگاه کنید به
پاورقی
[i] - طبق برخی از اسناد و مدارک تاریخی، مغول ها پس از اشغال ایران و آسیای غربی، بین یکصد تا سیصد هزار نفر مسلمان را از ایران و آسیای مرکزی با اجبار به چین کوچانده و از آنان در لشگر کشی و اداره ی کشور استفاده کردند. این گروه عظیم با سکونت در چین و ازدواج با زنان چینی، جامع هی مسلمانان دو رگه ی چینی معروف به نژاد هوی را که از پدری مسلمان مهاجر و مادری چینی به وجود آمدند را بنیان گذاشتند.