مطبوعات در ساحل عاج
از سال 1960 تا 1990، تنها دو روزنامه؛ یکی بهنام «فرترنیته متن»[6] و دیگری بهنام «ایوار سوار»،[7] و دو مجله هفتهنامه به نامهای «فرترنیته ابدو»[8] که مجله رسمی حزب دموکراتیک ساحل عاج بود و «ایوار دیمانش»[9] وجود داشت.
«فرترنیته متن» که به زبان فرانسه منتشر میشود، پرفروشترین و پرخوانندهترین روزنامه این کشور محسوب میگردد (Auzias & Labourdette, 2008: 376). نام مرسوم این روزنامه میان اهالی کشور «فرتمت» است و تیراژ آن به حدود 250000 نسخه در روز میرسد. این نشریه در سال 1964 و بهدست بوآنی تأسیس شد و از سال 1997 تاکنون، نسخه اینترنتی آن هم روی شبکه موجود است. در سال 1991، باز شدن فضای سیاسی و بازگشت نظام چندحزبی، راه را برای آزادی و تکثر بیان بازنمود. 6 سال بعدازاین تاریخ، یعنی در سال 1997، تعداد نشریات کشور به 187 رسید. درآمدی نیز که از فروش نشریات حاصل میشد بالا بود؛ 4.8 میلیارد فرانک، یعنی بیشاز 70 درصد فروش کل مطبوعات خارجی و داخلی.
احساسگرایی، شایعه، افترا و تهمت گروههای مختلف سیاسی، در مطبوعات این کشور رایج است. روزنامههای جناحهای مختلف، مواضع تند و روشنی نسبت به یکدیگر دارند؛ تا آنجا که در مواقع بحران و تنشهای سیاسی، کار به ناسزاترین واژهها و تعابیر میکشد. بهگفته یکی از ناظران: «در ساحل عاج، اغلب گفته میشود که روزهای یکشنبه خبری از بحران نیست، تنها به این دلیل که در این روز، هیچ روزنامهای منتشر نمیشود».[10]
از دیگر روزنامهها میتوان «نوترو ووا» (راه ما)، «لو ژور پلوس»، «سوار انفو»»، «لو لیبرال» و «اینتر»[11] را نام برد. این آخری که در سال 1998 تأسیس شده، نخستین روزنامه آفریقایی است که انعکاس اخبار بینالمللی را در رأس فعالیتهای خود قرار داد. یکی از ستونهای جالب این روزنامه، «نامه آمریکا» نام دارد و به نقطهنظرات و نگاه آمریکاییها درباره آداب و سنن آفریقایی میپردازد. «لوژور پلوس» تنها روزنامهایست که از قاعده مذکور درباره روزنامههای ساحل عاجی مستثنا است و موضعگیری سیاسی و جناحی ندارد. درمورد «نوترو ووا» هم میتوان گفت که این روزنامه، وابسته به حزب جبهه مردمی ساحل عاج یعنی جریان سیاسی مخالف دولت است.
دربین مجلات طنزآمیز، «بیش»[12] مشهورترین است. واژه «بیش»، به معنی ضربه است. شخصیت تلویزیونی معروف گومبو که پیشتر به او اشاره شد، در ابتدا مخلوق همین مجله بوده است. نکته دیگر اینکه «بیش» هفتگی و در ابیجان منتشر میشود و پر از داستانهای مصور درباره زندگی روزمره اهالی کشور است؛ اما درمیان مجلات دولتی مهم «فم دفریک» (زن آفریقا)، «اسپسیال اوتو»[13] و «گیدو»[14] قابلذکرند. روزنامه «اسلام»[15] هم به مسائل مربوط به مسلمانان و دین اسلام میپردازد. فهرست سایر روزنامهها و مجلات، در شکل لاتینشان، به شرح زیر است:
- Média mag,
- l’Initié,
- le Sauveur,
- Mimosas,
- Life,
- Top Visage,
- Mousso,
- Flash Afrik,
- Prestige Magazine,
- Le matin d’Abidjan,
- L’événement,
- Le sport,
- L’Intelligent d’Abidjan,
- le National,
- Le Front,
- Douze,
- La Nouvelle République.
شایانذکر است که طی بحران سالهای 2010 و 2011، مطبوعات این کشور با محدودیت، سانسور و مشکلات زیادی روبهرو بودند؛ ازجمله اینکه دفتر بسیاری از آنها، مانند «لو پتریوت» (وطنپرست) بارها به آتش کشیده شد؛ بسیاری از روزنامهنگاران نیز تهدید شدند.
بهطورکلی، روزنامهها در ساحل عاج مورد توجه هستند و در صبحها افراد زیادی را درمقابل کیوسکها درحال خواندن تیتر اخبار میتوان یافت. رسم عجیبی هم که در ساحل عاج وجود دارد، اجاره دادن روزنامه است؛ بهگونهای که برخی افراد که توان مالی خرید روزنامه را ندارند، آن را به قیمت بسیار کمتر اجاره میکنند!
خبرگزاری رسمی ساحل عاج، «آژانس خبری AIP» است که مدیر آن خانم بری سانا اومو، در دیماه سال 1395، سفری به ایران داشت و با مدیران بعضی خبرگزاریهای ایرانی، ازجمله «خبرگزاری جمهوری اسلامی» (ایرنا) ملاقات کرد. در تهران بین خبرگزاری ساحل عاج و خبرگزاری ایرنا قرارداد همکاری امضا شد که البته خروجی عملی نداشت و صرفاً در حد یک سند نمادین همکاری بین دو کشور باقی ماند. در سپتامبر 2020 نیز سفیر ایران، با مدیر خبرگزاری رسمی ساحل عاج ملاقاتی انجام داد که طی این دیدار، طرف ساحل عاجی، خواهان افزایش روابط رسانهای بین دو کشور شد.