هنر خوشنویسی چینی
خوشنویسی یکی از هنرهایی است که در میان گنجینه های غنی هنر چینی از جایگاه ممتازی برخور دار است. هنر خوشنویسی چین در طول بیش از 3000سال توسعه یافته و گسترش پیدا کرده و بخش مهمی از فرهنگ سنتی چین به شمار می آید. هنر خوشنویسی چینی به کشورهای ژاپن، کره، سنگاپور، مالزی، و هرجایی که جماعت چینی ساکن شده گسترش یافته و محبوبیت آن همچنان در حال افزایش است.
سبک های مختلف خوشنویسی چینی
خوشنویسی چینی محصول 5000 سال فرهنگ چین است. در طول تاریخ، تعداد خیلی زیادی از خوشنویسان پدید آمده اند. وانگ شیجی (Wang Xuzhou)(379-321 میلادی) و پسرش وانگ شیانجی (Wang Xianzhi)(386-344 میلادی) متعلق به دوران سلسله‌ی جین شرقی(420-317 میلادی) در خوشنویسی سبک زیبا و جریان پایداری را پدید آوردند که در نسل‌های بعدی نیز خیلی مورد پسند بود. اویانگ شون (Ouyang Xun)(641-557 میلادی)، چوسوی لیانگ (Chu Suiliang)(658-596 میلادی)، یان جِن چینگ(Yan Zhenqing)(784-708 میلادی) و لیو گونگ چوان (Liu Gongquan)(865-778 میلادی) دوران سلسله‌ی تانگ(907-618 میلادی) هرکدام سبک خاص نوشتاری را پدید آوردند که از سوی نسل های بعدی مورد استقبال و تقلید واقع شد.
جانگ شو (Zhang Xu)و خووَی سو (Huai Su)(785-725 میلادی) هم متعلق به دوران سلسله‌ی تانگ، سبک خوشنویسی خط شکسته‌ی زیبایی را ابداع کردند. سوشی (Su Shi)(1101-1037 میلادی)، خوانگ تینگ جیان (Huang Tingjian)(1105-1045 میلادی) و میفِی (Mi Fei)(1107-1051 میلادی) عصر سلسله‌ی سونگ( 1279-960 میلادی) همگی به خاطر خط شکسته و پیوسته نویسی شهرت داشتند. در دوران چینگ(1911-1644 میلادی)، خوشنویسان به دو مکتب تقسیم شدند: مکتب خوشنویسی حکاکی روی سنگ و مکتب خوشنویسی کتابت روی کاغذ. یو یوورِن(1964-1879 میلادی) هر دو مکتب را یکی کرد تا مکتب جدیدی درست کند. تمام این هنرمندان خوشنویس هر کدام سبک خاص خود را داشتند: سبک«زیبایی با طراوت طبیعی» وانگ شیجی، سبک «زیبایی زمخت و خشن» یان جِن چینگ، سبک«زیبایی تازه و روشن» میفِی و خوانگ تینگ جیان، سبک «زیبایی همراه باطراوت و ظریف»جانگ شو و خووَیسو و سبک «زیبایی مرموز و ناهنجار» سوشی و جِنگ بانچیائو (Zheng Banqiao)(1765-1693 میلادی). تاریخ درخشان خوشنویسی و دستاورد نسل‌هایی از این خوشنویسان، بخش مهمی از تاریخ فرهنگ چین را شکل می دهند.
دوجنبه از هنر خوشنویسی چینی آن را از سایر هنرهای خوشنویسی متمایز می کند: طبیعت کاراکتر چینی و استفاده از قلم مو. ساختار کاراکترهای چینی، که هر کدام فضای مربعی را اشغال می کنند، و مفاهیم ضمنی غنی آنها این کاراکترها را به وسیله‌ی ایده‌آلی برای خوشنویسی تبدیل کرده است. روانی و قابلیت انعطاف و ارتجاعی قلم مو از آنها ابزار مناسبی برای ایجاد سبک‌های قابل تغییر خوشنویسی درست کرده است. خوشنویسی انواع و اندازه‌های مختلف کاراکترها، نیاز به قلم موهای مختلف و متنوعی دارند.
عوامل موثر در خوشنویسی چینی
در خوشنویسی چینی سه عامل دخیل است:
1- قابلیت مانور دادن. این امر نیازمند چالاکی و مهارت هنرمند در کنترل قلم مو، حرکت علمی انگشتان، بازو و بدن و کاربری مؤثر جوهر است. قلم مو بایستی برای حرکت درست روی کاغذ، با سرعت مناسب و نیروی مورد نیاز، سریع یا آهسته، سبک یا سنگین، با به سمت بالا کشیدن یا پایین آوردن تیزی قلم برای شکل دهی سبک‌های متنوع، برش میانی و یا جانبی، یا پنهان و آشکار کردن نقاط کنترل شود. خطوط باید با قدرت نوشته شوند، حس مفهومی بروز دهند، مثل رگ‌ها، استخوان‌ها، خون و جسم بدن انسان.
2- ساختار. این موضوع مربوط به طراحی و اسکلت حالت‌ها و به کار بستن حرکت قلم مو است. این موضوع بر ساختار متعادل، فراز و فرود، سرکش گذاشتن و ایجاد فرو رفتگی، رو به بالا حرکت کردن و وارونه شدن قلم مو، کناره داشتن، میان تهی کردن، پوشش دادن، و زیاد و کم کردن تأکید میکند، تا تلفیقی از حرکت‌های هر نویسه سرشار از سرزندگی وهیجان باشد.
3- سبک. این موضوع به ذوق و سلیقه، سبک و کیفیت کار هنر مند خوشنویس مربوط است. این جنبه نیاز به بیان ماهرانه‌ی احساس ترکیب زیبایی در قالب و در کیفیت کار دارد تا بتواند در نتیجه‌ی الهام بخشی خالق اثر، تجسم درخشانی داشته باشد. قابلیت انعطاف قلم مو و ساختار، تکنیک‌هایی هستند که برای خلق زیبایی در قالب و کیفیت به کار برده میشوند. ولی سبک، نشان دهنده‌ی تخصص و چیرگی خالق اثر، جدای از دستاورد او در خوشنویسی است. سبک مهمتر از همه چیز است، ولی نمی تواند از زیبایی در شکل و محتوا جدا باشد. یک اثر زیبای خوشنویسی باید دارای هر دو جنبه باشد.
خوشنویسی چینی هنری است که بر شکل منحصر به فرد نویسه‌های چینی مبتنی است که از نوشته‌های روی لاکِ لاک پشت‌ها و استخوان‌های گاو تا «دَجوان(Dazhuan)» و «شیائوجوان (Xiaozhuan)»(نویسه‌های مخصوص درست کردن مُهر (ارزش هنری یک اثر نقاشی و یا خوشنویسی در چین علاوه بر اصل کار به مهری که روی این اثر زده شده نیز هست. ارزش مهر تقریباً معادل ارزش خود اثر است. بنابر این هنرمندان برای به نمایش گذاشتن مهارت هنری خود به مهری که روی اثرشان می زنند هم اهمیت زیادی می دهند. از این رو برای ساختن مهر کاراکتر خاصی ابداع می کنند که با کاراکتر های معمول نوشتاری فرق دارند.)، خوشنویسی رسمی، خوشنویسی معمولی، خوشنویسی پیوسته و خط شکسته، توسعه یافته است. اگر ما نوشتن را (در هر زبانی) به عنوان اولین اختراع بزرگ فرهنگ انسانی به پذیریم، آنگاه خوشنویسی دومین اختراع بزرگ فرهنگ چین است که بر نویسه‌های چینی استوار است. خوشنویسی، برخلاف نوشته‌هایی که برای ارتباطات اجتماعی نوشته می شوند، هنری است که برای بیان ایده‌ها، کمالات هنری، و احساسات خوشنویس مورد استفاده قرار می گیرد. خوشنویسی بیان نمادین فرهنگ، تاریخ و زندگی در دوران‌های مختلف، فرهنگی محسوس به موازات اعتقادات، و واسطه‌ای برای انتقال هرنوع اطلاعات فرهنگی است.
خوشنویسی چینی، ترکیبی از زیبایی نقاشی و موسیقی و رقص است. جلال و شکوه آهنگ موسیقی، حالات رقص و طرح‌های نقاشی را با هم یکجا دارد. شکل، کیفیت، حالت، سبک و استدلال را با هم در آمیخته، تا ماهیتی انتزاعی برای ایجاد احساس پایدار زیبایی بسازد.[۱]