اصطلاح "تئاتر"، "درام" در قرن 18 بود که به فرهنگ واژگان روسی وارد شد. در پایان قرن 17 اصطلاح "کمدی" وجود داشت، و در طول تمام قرن اصطلاح سرگرمی وجود داشت. در میان عموم مردم نیز به جای اصطلاح تئاتر اصطلاح позорище(به مسخره گرفتن کسی)، و به جای اصطلاح درام، اصطلاح игра, игрище(بازی)وجود داشت.

الف. ریشه های تاریخی تئاتر روسی

اصطلاح игра,игрище در میان مردم تا قرن های 20-19 به کار برده می شد. تئاتر روسی در دوران قدیم به وجود آمد. سرچشمه های آن در فلکور یافت می شود، آیین ها، عیدهای مرتبط با کار و زحمت. با گذشت زمان آیین ها اهمیت مقدس خود را از دست داده و تبدیل به نمایش های اجرایی شدند. به این ترتیب در آنها عنصر تئاتر به وجود آمد- نمایش دراماتیک، ряженье(جشنی که در آن لباس های بال ماسکه می پوشیدند بال ماسکه)، دیالوگ. بعدها این نمایش ساده تبدیل به درام مردمی شد، که طی پروسه خلاقیت گروهی ساخته شدند و در اذهان مردم نسل به نسل حفظ شدند.نمایش در فرآیند توسعه خود تفکیک و به انواع مختلف مجزا تقسیم شد: درام، آیین ها)، بازی. آنچه که آنها را به هم نزدیک می کرد، فقط این بود که واقعیت را منعکس می کردند و از ابزارهای بیان مشابه استفاده می کردند- دیالوگ، شعر، موزیک، ماسک زدن، بال ماسکه،پانتومیم با نقاب.

نمایش در ابتدا به صورت گروهی بود. در نمایش های گروهی خلاقیت های گروهی و دراماتیکی درهم آمیخته بود. وفور ترانه ها و دیالوگ هایی که در نمایش وجود داشت به معرفی و توصیف چهره های نمایش کمک می کرد. از گونه های دیگر نمایش یادبودهای عمومی نیز بود، که در بهار بودند و روسال نامیده می شدند. در قرن 15 روسال به مفهوم اجنه در سیمای انسان بیان می شد.آغاز هنر تئاتر روسیه در آیین ها و مراسم و نمایش ها جلوگر شد. در زمان فئودالیسم هنر تئاتر از یک طرف توسط گروه مردم و از سوی دیگر توسط اشراف فئودال توسعه یافت. در سال 957 شاهزاده خانم بزرگ الگا در قسطنطنیه با تئاتر آشنا شد. در فرسک های کلیسای صوفی کی‌یف در نیمه دوم قرن 11 نمایش های میدانی به تصویر کشیده شده است. در سال 1068 در داستانهای تاریخی ازکمدین ها(دلقک ها) نام برده شده است. در روسیه کی‌یفی سه گونه تئاتر مشهود بوده است: درباری، کلیسایی، مردمی. تثبیت تئاتر و درام در روسیه به سده 18 باز می گردد. درام آئینی و محلی و نمایشگران سیار در روسیه را، همچون کشورهای دیگر اروپائی می توان از سده 10 میلادی به بعد مشاهده کرد.درام در سده 17 به وسیله مدارس یسوعیان اوکراین در روسیه معرفی شد و دانش آموزان این مدارس تا سده 18 به صورت گروه های سیار تا دل سیبری نیز رفتند.اولین نشانه وجود تئاتر در مسکو را در سال 1672، یعنی دوران سلطنت آلکسی می بینیم. او پس از آنکه دریافت قادر به تامین مخارج یک گروه نمایشی از غرب نیست،از یوهان گوفروید گرگوری کشیش لوتری، و معلم یکی از مدارس مهاجر نشینان آلمانی خواست تا برای تئاتری که خود دربار ساخته بود، نمایشنامه بنویسد.نمایشنامه های گرگوری به شیوه آلمانی بودند و آنچنان مورد توجه آلکسی قرار گرفتند که اشراف را موظف به دیدن آنها می کرد. آلکسی مدرسه ای نیز با کمک هزینه دربار برای تربیت بازیگر ساخت، اما پس از مرگ او در سال 1676 این تئاتر و مدرسه هر دو فراموش شدند.

(Как возник русский придворный театр?Татьяна Маркинова, http://shkolazhizni.ru/archive/0/n-25118/)

تئاتر روسیه دیگر فعالیتی نداشت تا آنکه پطر کبیر(1725-1682) تصمیم گرفت در سیاست غربی سازی کشور خود از تئاتر استفاده کند. در 1702 پطر از شرکت نمایشی یوهان کنست در دانتزیگ دعوت کرد تا در محلی که امروزه میدان سرخ نامیده می شود، مستقر شود. چون عده کمی از درباریان پطر آلمانی می دانستند، او تعدادی داوطلب روسی را برای تعلیم بازیگری نزد بازیگران آلمانی فرستاد. این تئاتر که با تغییر پایتخت به سنت پطرزبورگ خراب شده بود، پس از مرگ پطر فراموش شد. بین سال های 1725 و 1750 فعالیت های تئاتری در روسیه منحصر به نمایش های درباری بود. هنگام جشن تاجگذاری ملکه آنا( 1740-1730) پادشاه لهستان یک گروه تئاتری به دربار او فرستاد. موفقیت این گروه موجب افزایش تقاضا برای نمایش های غربی در روسیه شد. سرانجام در سال 1735، فرانچسکو آرایا، آهنگساز اپرای ناپلی، و در سال 1738، ژان باتیست لانده استاد رقص و بنیانگذار باله روسی، به روسیه رفتند. در سال 1740 نیز گروه نویبر از آلمان به سنت پطرز بورگ دعوت شد، اما به واسطه مرگ ملکه آنا خیلی زود بازگشت. در دوران سلطنت ملکه الیزابت(1762-1741) گروه های ایتالیایی و فرانسوی برای کسب برتری در تئاتر درباری روسیه به رقابت می پرداختند. سرانجام شرکتی فرانسوی برای هفته ای 2 نمایش و شرکتی ایتالیایی برای اجرای اپراهای مجلل استخدام شدند. در سال 1750 دربار روسیه در جریان آخرین رویدادهای غربی قرار می گرفت، اما هنوز تئاتر عمومی و مجموعه ای نمایشی که درام های بومی نشان دهد در کار نبود.

حوالی سال 1750 تحولاتی چند موجب پیدایش دوران تازه ای در تئاتر روسیه شد. نخست یک درام نویس با استعداد روسی، الکساندر سومارکف آغاز به نوشتن نمایشنامه هایی با داستان های روسی کرد و این نمایش نامه ها را به شیوه نئوکلاسیک فرانسوی به صحنه برد. تراژدی ها و کمدی های طنزآمیز او آغاز مکتب کلاسیک روسی را نوید داد. در سال 1749 پس از آنکه دانشجویان مدرسه نظام، نمایشنامه "خورف" اثر سومارکف را با موفقیت به صحنه بردند، بر آن شدند دیگر آثار او را نیز اجرا کنند. رشته حوادث دیگری در سال 1750 فیودور ولکف پسر یک بازرگان روسی را که در سنت پطرزبورگ با تئاتر آشنا شده بود، بر آن داشت تا نمایشنامه هایی در شهر خود یاروسلاو ترتیب دهد. وی با اعضای خانواده و دوستانش گروهی را تشکیل داد و انباری را به صورت تئاتر درآورد. نمایش های او با چنان اشتیاقی روبه رو شدند که او به زودی محل مناسب تری را انتخاب کرد و در سال 1752 در آنجا برای ملکه نمایش داد. ملکه خشنود از فعالیت های این گروه، برخی از بازیگران آن را به فرهنگستان اشراف فرستاد تا پس از تعلیمات بیشتر برای عموم نمایش دهند. از این رو محققان تئاتر، ولکف را پایه گذار تئاتر حرفه ای در روسیه می شناسند.

(Носов И. С. Летопись Русского театра от начала его основания до конца XVIII века. Публ. и предисл. Е. В. Барсова)

تحول بعدی در سال 1756 رخ داد، و آن هنگامی بود که ملکه روسیه یک تئاتر دولتی ویژه نمایش های روسی ساخت. در این تئاتر گروهی که اکثرا متشکل از بازیگران ولکف بودند، نمایش می دادند. و یکی از مقامات درباری مسئول نظارت بر آن شد. دربار کمک هزینه ای بالغ بر 5000 روبل برای این شرکت در نظر گرفته بود و در مقایسه با 20000 روبلی که به گروه فرانسوی و 30000 روبلی که به گروه ایتالیایی اختصاص داده بود، بسیار ناچیز می نمود. نمایش نامه های روسی توسط دربار ممیزی و کوتاه می شدند تا در مقابل طبقه متوسط اجرا شوند. در دوران کاترین دوم(1796-1762) تئاتر در سرتاسر روسیه متداول شد. در این دوره تعداد نمایش نامه نویسان افزایش یافت و معدودی از آنها به شهرت رسیدند. رهبری تئاتر روسیه از سومارکوف به دامادش یاکف کنیاژنین(1791- 1742) منتقل شد. کنیاژنین پس از سال 1769 هفت تراژدی و تعدادی کمدی بر اساس اصول نئوکلاسیک نوشت. بهترین درام نویس روسی در سده هجدهم دنیس فانویزین نام دارد. وی در سال 1766 با نوشتن نمایش نامه "فرمانده لشگر" نخستین موفقیت خود را کسب کرد. این نمایش نامه طنزآمیز درباره مردم تازه به دوران رسیده ای است که همه مظاهر اروپای غربی را با دیده تحسین می نگرند و همه مظاهر روسی را نفی می کنند. وی با نمایش نامه "صغیر" در سال 1781 که تصویری طنزآمیز از مردمان نجیب و خشن روستایی داشت، به محبوبیت پایداری رسید. در دوران کاترین دولت نظارت شدیدی بر تئاتر اعمال می کرد. همه نمایش نامه ها به شدت ممیزی می شدند و تئاترهایی با کمک مالی دربار و دولت، طبق قوانین دربار گسترش یافتند. با آنکه اشراف تنها از نمایش های اپرایی حمایت می کردند، گروه های تئاتری نیز امنیت شغلی بیشتری یافتند. در سال 1776 گروهها عضو می پذیرفتند، و پس از سال 1789 سالی چهار نمایش انتفاعی اجرا می کردند.

پس از مرگ ولکف در سال 1763، ایوان دیمیترفسکی، مشهورترین بازیگر روسی کار خود را با گروه ولکف در یاروسلاو آغاز کرد. وی در سال های 1767-1765 به خارج از کشور سفر کرده و گفته می شود در آنجا شیوه های بازیگری مشاهیری چون کلاریون، لوکن، گاریک را فرا گرفت. پس از سال 1787 او بسیار کم در صحنه ظاهر می شد، اما نفوذ اوبه عنوان معلم بازیگری بسیار زیاد بود. در سال 1791 به عنوان ناظر همه نمایش های دولتی در روسیه برگزیده شد. وی بازیگری دقیق بود که هر حرکتی را از پیش طراحی می کرد، و در نمایش های کلاسیک مجرب تر بود. یاکف شوشرین یکی دیگر از بازیگران روسی در اوایل سده نوزدهم به واسطه ایفای نقش های مهیج و شورانگیز مشهور شد و بین سال های 1810-1787 محبوب ترین بازیگر تئاتر سنت پطرزبورگ به شمار می رفت. غالب تئاترهای خصوصی در این سده توسط مالکان عمده و در زمین های آنها ساخته و اداره می شدند. پس از آنکه کاترین دوم اشراف را به حمایت از هنر ترغیب کرد و آن را نشانه روشنفکری تلقی نمود، بسیاری از نجیب زادگان آغاز به ساختن تئاترهای خصوصی کردند. غالب این تئاترها از بازیگران خود به عنوان بازیگر استفاده می کردند. در پایان سده هجدهم بسیاری از اشراف رعایای خود را برای نمایش های تئاتری تربیت می کردند. تئاتر روسی در سال 1800 پایگاه نسبتا محکمی برای خود کسب کرده بود و تعدادی درام نویس برجسته روسی پدیدار شده بودند که غالب نمایش های آنها تقلید از شیوه های فرانسوی و ایتالیایی بود، اما زمینه تحولات آینده به وضوح به چشم می خورد. پس از سال 1800 تئاتر حرفه ای در سرتاسر اروپا گسترده شد، اما تئاتر روسیه تا سده نوزدهم به شکوفایی نهایی خود نرسید.

(Куприянов А. И. «Городская культура русской провинции. Конец XVIII — первая половина XIX века». Новый хронограф. М. 2007 )

ب‌. تئاتر روسیه در سال های 1850- 1800

از سال 1805 به بعد روسیه از مهمترین دشمنان فرانسه ناپلئونی محسوب می شد و ناپلئون در جریان حمله به روسیه بود که نخستین شکست عظیم خود را خورد. احساسات ملی گرایانه در روسیه نیز همچون کشورهای دیگر در این دوره پیوسته اوج می گرفت. محبوب ترین نمایش نامه نویسان روسی در این دوره ولادیسلاو اوزرف بود، شاید از آن رو که آثار او هنگامی که روسیه از جانب فرانسه تهدید می شد، احساسات میهن پرستانه روس ها را خوش می آمد. در روسیه نیز همچون کشورهای اروپایی با سر آمدن دوران ناپلئون، استبداد تازه ای شکل گرفت. الکساندر اول ابتدا دم از آزادی رعیت ها و اصلاحات دیگر می زد، اما وقتی معلوم شد کاری از او ساخته نیست، گروه های انقلابی به تدریج شکل گرفتند و پس از آنکه نیکلای اول به سلطنت رسید(1855-1825) در همان آغاز نارضایتی عمومی به جنبش علنی تبدیل شد. این انقلاب به سرعت سرکوب شد و تزار برای پیشگیری از شورش های احتمالی آینده، شدیدترین سازمان مخفی و ممیزی اروپا را سازمان داد. اگرچه دوران حاکمیت او خلاق ترین دوران هنری روسیه بود، اما بهترین نمایش نامه ها، همواره پیش از دریافت مجوز نمایش، به شدت مثله می شدند.

الکساندر گریبایدف در درجه اول به خاطر نمایش نامه "امان از عقل" (1825-1822) در خاطره ها مانده است و یکی از شاهکارهای درام روسی، و گاه تنها نمایش نامه قابل توجه روسی در سبک نئوکلاسیک به شمار می رود. قهرمان وارسته این نمایش نامه همچون قهرمان "مردم گریز" اثر مولی یر می کوشددیگران را نسبت به مادی گری و ریایی که جامعه در پیش دارد، آگاه سازد. متاسفانه این نمایش نامه زمانی کامل شد که شورش 1825 به وقوع پیوسته و ممیزی شدت گرفته بود، نتیجه اینکه سال ها اجازه اجرا نیافت. شکل نهایی نمایش نامه تا سال 1869 منتشر نشد. الکساندر پوشکین را معمولا پایه گذار سبک رمانتیک در روسیه می شناسند و نمایش نامه "باریس گادونف" با تنوع، ابعاد وسیع، قوت شاعرانه، و موضوع تاریخیش نخستین پیروزی رمانتیسم بر نئوکلاسیسم روسی بود. این اثر که گاه نخستین نمایش نامه سیاسی روسی نیز شناخته می شود، رابطه یک فرمانروا را با زیردستانش نشان می دهد. این نمایش نامه تا سال 1831 اجازه انتشار نیافت و تا سال 1870 امکان اجرا نداشت.

(Куприянов А. И. «Городская культура русской провинции. Конец XVIII — первая половина XIX века». Новый хронограф. М. 2007 )

میخائیل لرمانتف یکی از لطیف ترین شعرای رمانتیک روسی نیز پس از سال 1830 با موفقیتی که از نمایش نامه" اسپانیائیها" به دست آورد، تعدادی نمایش نامه نوشت. امروزه تنها نمایش نامه ای که از او در ذهن ها مانده است، "بال ماسکه" نام دارد که در آن مردی همسر خود را به قتل می رساند و جامعه فاسد روسیه مقصر اصلی شناخته می شود. این نمایش نامه نیز تا دهه 1860 تحت ممیزی قرار داشت و اجرا نشد. با توجه به ممیزی شدیدی که در روسیه تزاری وجود داشت تعجبی ندارد اگر ببینیم غالب نمایش نامه های روسی در این دوران آثاری بی ضرر یا تملق آمیز نسبت به شاهان روسی اند. نیکلای پاله وی مباحث میهنی و رایج را طرح می کند، گو اینکه اساسا به خاطر آثار ملودراماتیک خود مشهور شده است. ملو درام پس از اجرای نمایش نامه "سی سال" اثر ویکتور دوکانژ، در سال 1829 در روسیه محبوب شد. بیشترین سهم پاله وی در تئاتر روسیه معرفی شکسپیر به صحنه های روسی بود که با ترجمه "هملت" در سال 1837 آغاز کرد. درام واقع گرا در دهه 1830 با نیکلای گوگول آغاز می شود. گوگول به عنوان یک نمایش نامه نویس، امروزه بیشتر به واسطه نمایش نامه "بازرس" شهرت دارد. در سده نوزدهم تئاتر روسیه به طور دائم رو به گسترش بود، اما به دقت تحت نظارت دولت قرار داشت. در سراسر این دوره تئاترهای سلطنتیانحصار نمایش های تولید شده در سنت پطرز بورگ و مسکو را در اختیار داشتند. در سنت پطرزبورگ سه تئاتر وجود داشت:

- بالشوی تئاتر: ویژه نمایش های باله و اپرا؛

- مالی تئاتر( در سال 1832 تئاتر الکساندرینسکی جایگزین آن شد): ویژه نمایش درام؛

- تئاتر میخائیلوفسکی: مختص نمایش آثار خارجی.

مسکو دو شرکت تئاتر داشت که یکی ویژه اپرا و باله و دیگری ویژه نمایش درام بود. این دو شرکت ابتدا در ساختمان هایی موقتی مستقر بودند، اما در سال 1824 با گشایش مالی تئاتر برای نمایش درام، این دو شرکت به آنجا رفتند و استقرار دائمی یافتند، این تئاتر هنوز هم مورد استفاده است. بالشوی تئاتر در سال 1825 برای نمایش باله و اپرا ساخته شده بود، اما هنگامی که در سال 1835 آتش گرفت، دوباره در سال 1856 در محل کنونی خود ساخته شد. بین سال های 1850-1800 بازیگران روسی در گروه های دولتی هنوز بر طبق رشته حرفه ای و مطابق با الگوهای فرانسوی استخدام می شدند. زمان تمرینات، رفتار بازیگران و همه جنبه های زندگی آنها را قوانین دولتی تعیین می کرد. در سال 1839 این بازیگران به صورت استخدام کشوری درآمدند و برحسب سابقه خدمت به سه دسته تقسیم شدند.

دیر زمانی تئاترهای سنت پطرزبورگ بر مسکو برتری داشتند. تا اینکه پس از سال 1825 تئاترهای مسکو برتری خود را به کرسی نشاندند. از میان بازیگران اولیه مسکویی، مچالف و شپکین از همه مهمتر بودند. به عقیده استانیسلاوسکی، شپکین نخستین بازیگر بزرگ روسی است. وی سرف زاده ای بود که کار خود را در گروه های سرفی آغاز کرد. در سال 1821 آزاد شد. در سال 1823 نیز عضو مالی تئاتر شد و تا آخر عمر در آنجا ماند. وی بازیگر پرکار و صاحب تکنیکی بود و در بازیگری نوعی طبیعت گرایی را دنبال می کرد. نفوذ او باعث شد تا در مالی تئاتر پیش از نقاط دیگر روسیه کار گروهی متداول شود. شیوه روخوانی پیش از انتخاب نقش ها را برای نخستین بار او اعمال کرد. او در کمدی های گوگول بی نظیر بود. صحنه پردازی در روسیه به طور کلی بسیار محافظه کارانه بود و نمایش ها عمدتا وابسته به دکورهای محدودی بودند که در انبار تئاتر یافت می شدند. این دکورها به وسیله بال ها و پرده ها ساخته می شدند. دکورهای جعبه ای در روسیه از دهه 1830 معروف شدند. اما در آغاز طرفداران زیادی نیافتند و بسیار طول کشید تا در سطحی گسترده به کار روند.

(Куприянов А. И. «Городская культура русской провинции. Конец XVIII — первая половина XIX века». Новый хронограф. М. 2007 )

ج. تئاتر روسیه در سال های 1900- 1850

در طول سده نوزدهم روسیه در میان امواج اصلاحات و مصائب در نوسان بود. الکساندر دوم یک سلسله تغییرات را پایه گذارد که کاستن از ممیزی، آزاد کردن سرف ها(1861) و توسعه نظام آموزشی از آن جمله بودند. اما پس از سوء قصدی که در سال 1866 به جان او شد، ذوق و شوق خود را در راه اصلاحات از دست داد و سرانجام در سال 1881 به قتل رسید. الکساندر سوم جانشین او بار دیگر ممیزی نمایش ها را برقرارساخت و قدرت اشراف را افزایش داد. با این حال جای تعجب است اگر بدانیم در درام روسی واقع گرایی حتی پیش از فرانسه مطرح شد. ایوان تورگنف نخستین کسی بود که با انتشار مجموعه داستان های کوتاهش به نام "یادداشت های شکارچی" در سال 1852 به عنوان مهمترین نویسنده روسی شناخته شد. سهم تورگنف به مکتب واقع گرایی از آنجا سرچشمه می گیرد که جزئیات زندگی بومی را برای نشان دادن آشفتگی درونی مردم به کار می گیرد. چخوف بنای کارهای خود را بر پایه آثار او استوار کرد. پیش از آنکه آثار تورگنف به صحنه درآیند، واقع گرایی از طریق آثار الکساندر آستروفسکی عمومیت یافته بود. وی نخستین درام نویس حرفه ای در روسیه بود که همه اوقات خود را وقف نوشتن درام کرده بود. اگر چه او در شکل های متنوع و موضوع های گوناگونی نمایش نامه نوشته است، اما عمده آثار او برگرفته از زندگی طبقه متوسط روسی اند که به خوبی آنها را می شناخت. نماد گرائی آستروفسکی نیز پیشاهنگ چخوف بوده است. آستروفسکی از کسانی بود که در تاسیس انجمن مولفان و آهنگسازان دراماتیک روسیه در سال 1866 سهم داشته است. پیش از این تاریخ درام نویسان تنها یک حقوق معین دولتی دریافت می کردند و پس از آن حق مولف نیز به آنها تعلق گرفت. نزدیک به پایان سده نوزده، لئو تولستوی که قبلا به عنوان رمان نویس مشهور شده بود، به نوشتن نمایش نامه روی آورد. در میان نمایش نامه های او "قدرت تاریکی(جهل)" در سال 1886 اهمیت بیشتری دارد. این نمایش نامه که نخستین بار در سال 1895 در روسیه اجرا شد، آزمندی و جنایت در میان روستائیان را تصویر می کند و یکی از موثرترین درام های مکتب طبیعت گرایی به شمار می رود.

مهمترین نویسنده روسی، خارج از گرایش های واقع گرایانه، آلکسی تولستوی می باشد که در آثارش آرمان گرایانه به گذشته روسیه می نگرد و در مقابل پس زمینه های تاریخی و پرتجمل، تضاد شخصیت های بزرگ را مورد تاکید قرار می دهد. سه گانه "مرگ ایوان مخوف" ، "تزار فیودور ایوانویچ" ، "تزار بوریس" وی جزء بهترین نمایش نامه های تاریخی روسی به شمار می روند. تئاترهای روسی در دهه 1880 به دکورهای واقع گرایانه روی می آورند و پیش از این دوره تنها از دکورهای قراردادی با حال و هوای محلی یا تاریخی استفاده می کردندو دکور واقع گرایانه را آندره آس رولر آلمانی در روسیه رواج داد. از نظر بازیگری گروه مالی تئاتر در مسکو برتر از گروه مستقر در سنت پطرزبورگ شناخته می شد. پروف سادوفسکی در اجرای آستروفسکی چنان مهارتی داشت که مالی تئاتر را خانه آستروفسکی می خواندند. پروف را شپکین در تئاتر محلی کشف کرده بود و در سال 1839 او را به مالی تئاتر آورد و ایفای نقش های دوم را به او سپرد، و سرانجام آستروفسکی مناسب با سبک اجرایی او نقش های ویژه ای نوشت. شپکین خود در ارائه شخصیت هایش تخصص داشت، اما توانایی سادوفسکی در آفرینش واقعیت های درونی و بیرونی نقش ها به او امکان داد تا شخصیت پردازی را به درجه ای برساند که پیش از او سابقه نداشت.

تا دهه 1860 بازیگران یا در حین کار و یا در مدرسه دراماتیک دولتی آموزش می دیدند. این مدرسه ترکیبی از دوره های بازیگری، رقص و آواز بود. پس از آنکه انجمن موسیقی روسیه که مرکزی خصوصی بود، در سال 1862 یک کنسرواتور در سنت پطرزبورگ و یکی در مسکو تاسیس کرد، مدارس دولتی نیز در شیوه کار خود تجدید نظر کردند، بدین معنی که کلاس های اپرا و باله از کلاس های بازیگری جدا شدند، و فارغ التحصیلان این مدرسه دیگر لزوما به استخدام تئاترهای سلطنتی در نمی آمدند. در سال 1882 رشته حرفه ای به عنوان پایه استخدام در گروه ها کنار گذاشته شد، گو اینکه بازیگران هنوز بر طبق تخصص خود استخدام می شدند، اما میدان انتخاب وسیع تر شده بود. کار گروهی، به شیوه شرکت ساکس ماینینگین، هنگامی در روسیه متداول شد که در سال 1898 تئاتر هنری مسکو بنیاد گرفت. تا پیش از این دوره تنها معدودی از شرکت های روسی به کار گروهی اهمیت می دادند. روی هم رفته در سال 1898 در کشور روسیه شرایط و امکانات تئاتری نو پایه ریزی شد. دوران نوین تئاتر روسی در انتظار استانیسلافسکی و نمیروویچ دانچنکو بود تا دستاوردهای گذشته را تثبیت و تحکیم کند. (http://ru.wikipedia.org)

د‌. پس ازسال1917

پس از انقلاب ،تمامسالن های تئاتردرباریو خصوصیاموالدولت اعلامشد. فروپاشیاقتصادی و اجتماعیمنجر به این واقعیت شد کهمردمبهتئاتر کمتر تمایل پیدا کنند. بسیاری از هنرمندان، از جمله آهنگسازان، نویسندگان ، بازیگران، خوانندگان ، کشور را ترک کردند. تئاترهانیزبخش مهمی ازمخاطبان خود را از دست دادند. با این وجود ،تئاتردنبال راه هایی برایزنده ماندندر شرایطجدید بود. سال های نِپ به پیشبرد آن کمک کرد. هنرروسیه به تدریج، اما در شرایط جدید احیا شد. این دوره، زمان به وجود آمدن تئاتر کاباره ای بود. با این حال ،تئاتر با جذب نِپ من ها به سالن های تئاتر، به دنبال جستجو برای تولید ژانراهای سبکی چون: داستانونمایش متنوع بود. همانطور که در صحنه استودیوی نوپای واختانگوف نمایشی بر اساس داستان " شاهزاده توراندوت"گوتزی با یک سبک ساده که طنزشدیداجتماعی درآن پنهان بود، به نمایش درآمد. اما نمایش های متشابه شاید متمایز بودند. اساس نمایش نامه های جدید شوروی اعلامیه ها وشعارهایدولت جدید بود.

تئاترهای جدیدی از منظر استاتیک جدید به وجود آمدند، برای مثال نیکلای فورِگِر در آربات در سال 1920 استودیوی تئاتر خود ماستفور را تاسیس کرد که در آنجا سرگی ایزِنشتِین، سرگی یوتکِویچ، سرگی گِراسیموف، تامارا ماکارووا، بوریس بارنِت، ولادیمیر ماس و بسیاری دیگر از هنرمندان برجسته دوره شوروی اولین مراحل صحنه خود را گذراندند. در آن زمان بود که مکتب تئاتری "بلوز آبی" به وجود آمد. در همان زمان تئاترهای خصوصی ملی گذشته چون تئاتر هنری مسکو، کامِرنی تئاتر، اپرای زیمینا، تئاترهای درباری و همچنین تئاترهای بالشوی و مالی تئاتر به کار خود ادامه دادند. پس از وقفه کوتاه درشزایط جدید اتحاد جماهیر شوروی، تنها تئاتر حیوانات تربیت شده در جهان به سرپرستی مربیو محقق، دانشمندولادیمیر لئونیدوویچ دوروف کارخود را ادامه داد. به دوروف و خانواده اش اجازه داده شد که مدت زمانی را درسالنسابقتئاتر خود زندگی کنند که در ابتدا خانه مربی مشهور بود. از دهه 20، اجرای تئاتر عروسکی تئاتر مخاتووِتس سابق، نیمیروویچ دانچنکو، سرگی ولادیمیروویچ ابرازتسوف آغاز می شود (http://ru.wikipedia.org).

در این دوره در بالشوی تئاتر در این دوره اپراها و باله هایی با سوژه های منحصرا مربوط به شوروی به وجود آمد؛ هنرستان عالی باله کلاسیک تاسیس شد؛ نمایش نامه های جذاب نویسندگان مستعد شوروی به روی صحنه ها رفت؛ نام های جدیدی از بازیگران، کارگردانان، رقاصان، طراحان رقص، خوانندگان، نوازندگان جایگاه بالایی در تاریخ تئاتر روسیه از آن خود کردند؛ تحلیل و تجزیه تئاتر شوروی، مطالعات تئاتر به وجود آمد، مجله "تئاتر" منتشر شد. برای همیشه در تاریخ این کشور نام استادانی چون مایا پلیسِتسکووا، داوید باروفسکوُف، یوری گریگوروویچ، آرکادی رایکین، اینوکِنتی اسماکتونُوفسکی، دراماتیست هایی چون میخائیل بولگاکوف، آلکسی آربوزوف، ویکتور رازوف، الکساندر والادین، کارگردانان و هنرپیشگانی چون استانیسلافسکی، نیمیروویچ دانچنکو، یِوگِنی واختانگوف، الکساندر تائیروف، آلیسا کانن، سالامون میخائلس، آلکسی دیکوف، روبن سیمونوف، گرگوری توفستانووف، آناتولی اِفروس، یوری لوبیموف و بسیاری دیگر از دست اندرکاران تئاتر دوره شوروی ماندگار شد. اما در واقع تمامی این افراد انسانهایی با استعداد بودند که توانستند در جوخفقان آورسانسوراتحاد جماهیر شوروی،زنده بمانند.

در سال 1924 طی فرمان ویژه ای در کشور فعالیت استودیوهای پلاستیکی و ریتموپلاستیکی ممنوع اعلام شد. در طولچند سال آینده ،بخشی ازتئاتردر واقعشکست خورد( ماستفور در سال 1924؛ جنبش تئاتری "بلوز آبی" در سال 1933؛ تئاتر مِیِرهولد(گوستیم) در سال 1938؛ تئاتر اروپایی(گوسِت) با سالامون میخوئلسوم(یک سالقبل از آن،در سال 1948کشتهشد) در سال 1949؛ کامِرنی تئاتر تائیروف در سال 1950)، و بسیاری از بسیاری از هنرمنداناعدامو یامحکومبه زندان شدند. در سال های 1930تاثیر از آثارنویسندگانخارجیمعاصردر آثارنمایشیو ممنوع شدند. استثنائاتبه طور جداگانهدر بالاترین سطحبررسی می شدند. قطعنامه پس ازجنگ 26 اوت1946 "درباره مجموع تئاترهای دراماتیکو اقداماتبرای بهبودآن" باعث تحکیماین موقعیت شد. در این قطعنامه موارد زیر خاطر نشان شده است: "به عقیده کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی، یکی از علت های مهم وجود معایب عمده در مجموعه تئاترهای دراماتیک در کار نامطلوب نمایشنامه نویسان است. بسیاری ازنمایشنامه نویسان به دنبال مسائل ریشه ای دوران معاصر هستند و زندگی و خواسته ای مردم را نمی دانند، نمی توانند ویژگی های خوب و کیفیت انسان شوروی را به تصویر بکشند. ایننمایشنامه نویسانفراموش کرده اند کهتئاترشورویمی تواندنقش خود رادر امر تربیت کارگران فقط در آن مورد انجام دهند، اگر که او فعالانه سیاست دولت شوروی را هدایت کند، که اساس سازمانی ساخت شوروی نیزهمین می باشد. در آثار نمایشنامه نویسان ما ارتباطلازمو همکاری خلاق باتئاتر وجود ندارد. هیئت اتحادیه نویسندگان اتحاد جماهیر شوروی، که وظیفه آن در هدایت آثار نویسندگان به سمت توسعههنر و ادبیات است، عملا از آثار نویسندگان بزرگ گرفته شده و هیچ کاری برای بهبود سطح ایدئولوژیک و هنری و خلق آثارآنها نمی کند، مبارزه ای علیه ابتذال در درام نیست. وضعیتنامناسب مجموع تئاترهای دراماتیک حاکی از عدم وجود منتقدان اساسی تئاتر بلشویکی است." قهرمان اصلی مثبت نمایش نامه های دوره شوروی برای چند دهه پرواتاریا بود که یک تصویر مجموعه از "انسان ساده شوروی" بود. تاسی از لنین و زندگی او جایگاه مهمی در سالن های تئاتر به خود اختصاص داده بود. لنین تئاتری یک قهرمان مهربان عاقل مثبت معرفی می شد. در دوره"گرم شدن" در فرهنگ تئاتر به سرعت نسل دهه شصت وارد شدند. به دستور وزیر فرهنگ کاترین الکسِیونا فورتسِوا تئاتر معروف مسکو در تاگانک زیر نظر یوری پتروویچ لوبیموف گشایش یافت، تئاتری که به یکباره مخالفت باروح تئاتررئالیسم سوسیالیستی و گذر به تئاتر شاعرانه، نمادین ومنطقه ای را نشان داد. تئاتر در تاگانک، به یکباره رایج ترین تئاتر نه تنها در مسکو، که در تمام کشور برای چندین سال شد، به طور رسمیبه عنوانپایین ترینرده ازتئاترتعریف شده بودگروه های آماتور به رده های پایین‌تر رفتند.

دیگر نوآوری بزرگ آن زمان در سال 1963 در مسکو، در منطقه ایزمائیلوف، تئاتر تقلید و ژست گرفتن(پانتومیم) پدیدار شد که از استودیو، برای اولین بار در جهان تئاتر ثابت برای اشخاص ناشنوا ساخته شد. ابزارهای نمایشی بیانی در این نوع تئاتر بر اساس عناصر پانتومیم، موزیک و رقص استوار بود. ژستی که به غایت تمام و کمال اجرا می شد، باعث می شود که نمایش برای تماشاچیان ناشنوا قابل درک باشد. این اعمال حرف سخنران را که به طور همزمان صدای بازی را درمی آورد، همراهی می کنند. در تئاتر دوره شوروی، تئاتر کودکان، تئاتر نوجوانان گشایش یافت، در 21 نوامبر 1965، رسما آکادمی دولتیتئاتر موسیقی کودکانمسکو به سرپرستی ناتالیا ایلاینیچنا ساتس تاسیس شد. زندگی تئاتری پایتخت همچنان روال خود را طی می کرد. اما رسیدن به پایتخت از شهرها و استان های دیگر و روستاها دشوار بود. مسکو و لنین گراد دیگر با اقامت مهاجرین بلوکه شدند. بازیگران و کارگردانان مستعد استان ها در مسکو به کار گماشته شدند و صحنه های استان ها خالی از نمایش ماند. تئاتر درشهرستانها و شهرهای روسیه ساخته می شد و وجود داشت، اما سطح آنها قابل مقایسه با تئاتر شهرهای مسکو و لنینگراد نبود. اما تئاتر پایتخت نیز قوانین خودرا داشت؛ پس از سال های "گرم شدن" سیستم دولتی حکومتی دولتی سخت تر شد، همانند زمانی که کمیته تزاری نمایش های را در تئاترهای تزاری تعطیل کرد، حزب نومنکلاتور شوروی ( وزارت فرهنگ اتحاد جماهیر شوروی) دقیقا به همان دلایل ایدئولوژک که در آثار دراماتیک بسیاری از نمایش های شوروی دیده نمی شد، کسانی را تحت فشار زیاد وادار به تبعید نمود. برای یوری لوبیموف نیز این اتفاق افتاد. پِرِسترویکای گورباچف و یلتسین در کنار دیگر تغییرات منجر به احیای دوباره در تئاتر نیز شد. اما در آغاز( اواخر دهه 80 و آغاز دهه 90 در قرن 20) بحران اقتصادی منجر به علاقه به تئاتر بسیار کم باشد(http://ru.wikipedia.org).

و‌. تئاترمدرن در روسیه

تئاتر روسی آکادمیک جوانان با فراموش نکردن مکتب استانیسلافسکی، به وفور متدهای جدید را مورد آزمایش قرار داده است. در تئاتر، صداقت هنری، سطح بالای فرهنگ و هوش بسیار اهمیت دارد ضمن جذب علاقمندان به تئاتر برای رفتن به سالن های تئاتر روسی آکادمیک جوانان، . راه های جدید ومرتبط برای ارائهبازیبه مخاطب، فلسفه و غزل سرایی در هر فعالیتی با یکدیگر ترکیب می شوند.

تئاتر "مدرسه نمایش نامه معاصر". این تئاتر درسال 1989 در اولین امواج پرِسترویکا متولد شد. پس ازجمع کردن تمام قوای خوددر محیط های سرشار از آزادی خلاق روشنفکران روسی پایان دهه 80، این موج در نهایت مقدار قابل توجهی از استودیو های تجربی را نتیجه داد، تئاترهای "زیرزمینی" و لابراتوراهای تولیدی که قسمت اعظم آنها دوام زیادی نیاوردند. این تئاتر در میان معدود تئاترهایی بود کهجان سالم دررقابت به در برده بود وهمتراز باتئاترهایروسیبود که تاریخچه بلند بالایی دارند. تئاتر جایگاه خاص خود را بدست آورد که در آن تاکنون بسیار جا افتاده است. تئاتر "مدرسه نمایش نامه معاصر" مبنای کار خود را بر اساس اصول سنتی تئاتر روسی قرار داد: در آن گروه دائمی همواره کار می کند- تیمهمفکری که، یک دیدگاه مشترک در خلق آثار هنری داشته با هم متحد شده اند(http://www.art.ioso.ru/wiki/index.php).

تئاتر"تمرین" . این تئاتر در سال 2005 به سرپرستی هنری ادوارد بویاکوف تاسیس شد، که متمرکز بر جستجو برای تم های موضعی و سوژه های زبان معاصر و سبک جدید تئاتر برای بازگشایی نسل جدید نمایشنامه نویسان و کارگردانان است که با نمایش نامه های معاصر سرو کار دارند. تئاتر توسط کمیته فرهنگ دولت شهر مسکو تاسیس شد. جهت گیریهای خلاق وایدئولوژیک آنها مدرنیته و پویایی بودند. اعتقاد به اینکه دقیقا کلمه امروز یک هادیاز معانیجدید درتئاتر است و اظهارات آن را تعیین می کند، منجر به ایده مطالعه کلمات در اشکال مختلف آنها، در برخورد با دیگر ابزارهای برقراری ارتباط اجتماعی و هنری شد.

تئاتر "مذاکره" در شهر تومِن. تاریخ جوان این تئاتر در سال 1994 با ساخت تئاتر خصوصی توسط ویکتور زاگورویکو و لئونید آکونِف هنرپیشه آغاز شد. از همان ابتدا تئاتر فعالیت هنری خود را متمرکز بر کودکان و جوانان ساخت. این تئاتر در یک دوره بسیار سخت برای کشور و این شهر به وجود آمد، اما فعالیت حامیانه و متواضعانه، مجموعه جالب اصلی تئاتر نوپا، سطح جدی و هنری نمایش ها، استعداد و حرفه ای بودن بازیگران منجر به جلب توجه تماشاچیان تومِنی شد، و در سال های آتی امتیازات مثبتی توسط منتقدین به این تئاتر داده شد.

تئاتر "تقلید". تئاتر "تقلید" یک تئاتر جوان می باشد که جهت گیری اصلی فعالیت های آن پانتومیم و پلاستیک بوده و تمامی جهت گیری های ژانری آن پانتومیم کلاسیک، طنز، دلقکی، پلاستیک درام، بداهه پلاستیکی می باشد. تاکید بیشتر بر روی تجربه، جستجو روش های جدید و اصلی و اشکال بیان در سنتز پانتومیم با دیگر گونه های هنر می باشد. فعالیت اصلی این تئاتر توسعه هنرهای تحرکی و آشنا کردن آنها با تماشاچی تومنی می باشد. تئاتر خود را به عنوان یک مرکز اجتماعی که نیاز شهر می باشد و ابزار فرهنگی شهر بوده و با آن رشد می کند، معرفی می کند. تئاتر جشنواره، فعالیت های خیرخواهانه و خلاق برگزار می کند، در برنامه ها و جشن های مختلف شهری، منطقه ای و کشوری شرکت می کند.

جشنواره های تئاتر. درروسیه یکمجموعهکامل ازجشنواره ها وجود دارد. جشنواره چخوف با یک بودجه بالا، که هنر کشورهای دور و عجیب و غریب چون ژاپن، آمریکای جنوبی، کانادا، تایوان، ایران را نشان می دهد. "درام جدیدی" وجود دارد که متمرکز بر یک بازی تهاجمی و اغلب مستند می باشد، هرچند این فستیوال هم اکنون در یک وضعیت نامطلوب به دلیل مشکلات اقتصادی اخیر می باشد. در پطرزبورگ "خانه بالتیک" وجود دارد. جشنواره چند فرهنگی هنر معاصر- "منطقه" دوبار در این شهر برگزار شده است. آن تغییراتی که در زمینه تئاتری به آنها در دهه های اخیر دست یافته شده است، همه یک تلاش مشترک بوده است. در ضمن تمامجشنوارهبا همبه طور مداومدر حالرقابت بوده، با این وجود، همه یک کار را انجام می دهند، در تلاش برای جلا دادن به پیکر تئاتر و مخاطبان آن می باشند(http://www.art.ioso.ru/wiki/index.php