تقسیمات اداری و سیاسی ساحل عاج
ساحل عاج به 31 استان، 2 ناحیه (ابیجان و یاموسوکرو)، 108 دپارتمان و 197 کومون تقسیم شده است. بر اساس آمار سال 1998 و مطابق معیارهای معمول در تعریف شهر، ساحل عاج شامل 129 منطقه شهری میشود که مهمترین آنها ابیجان، مرکز اقتصادی کشور است. پساز آن شهر یاموسوکرو است که پایتخت سیاسی و اداری آن محسوب میشود. این شهر در فاصله 250 کیلومتری شهر ابیجان و در حاشیه جنگل و مرغزارهای ساحل عاج واقع شده است. درکل دو منطقه ابیجان و یاموسوکرو بهعنوان ناحیه[11] طبقهبندی شدهاند که دارای فرماندار خاص خود هستند. سایر شهرهای مهم و بزرگ، سن پدرو،[12] بواکه،[13] کوروگو،[14] بوندیالی،[15] اودینه[16] و تینگرل[17] هستند. در ادامه پنج شهر مهم کشور معرفی میشوند.
4-8-1. ابیجان
درمیان شهرهای مهم و بزرگ ساحل عاج، شهر ابیجان جایگاه قابلملاحظهای دارد و ازاینرو شایسته است که بخشی را به توصیف و تشریح آن اختصاص دهیم. تأسیس آن به ابتدای سده بیستم بازمیگردد. در سال 1950، جمعیت آن کمتر از 50000 نفر بود؛ درحالیکه امروز، علاوه بر اینکه پایتخت اقتصادی کشور محسوب میشود، پساز بندر لاگوس نیجریه، پرجمعیتترین شهر آفریقای غربی نیز هست. جمعیت آن مطابق آمارهای رسمی در سرشماری سال 2014، تعداد 4395243 نفر بوده است. آبوهوای آن گرم و مرطوب است و شامل دو فصل بلند و کوتاه بارانی و دو فصل خشک میشود. در فصول بارانی، گاه روزها بیوقفه باران میبارد و گاه نیز در عرض یک ساعت بارانی سیلآسا بر زمین فرومیریزد و پسازآن خورشیدی درخشنده خودنمایی میکند؛ بهطور میانگین، میزان ریزش باران و نزولات دیگر، به بیشاز 2000 میلیمتر در سال میرسد.
ابیجان از دو قسمت تشکیل شده است؛ ابیجان شمالی و ابیجان جنوبی که بهنوبه خود شامل 10 بخش میشوند. از بین سایر بخشها و در شمال، پرجمعیتترین «ابوبو»[18] و اقتصادیترین «اجمه»[19] است؛ اما مدرنترین بخش، «پلاتو»[20] نام دارد که محل ساختمانهای تجاری و بلند شهر است و سبکوسیاق معماری آن برگرفته از الگوی شهرهای اروپایی است. این ساختوسازها بیشتر در فاصله سالهای 1970 تا 1980، یعنی در زمان شکوفایی اقتصادی کشور، انجام گرفته است. این منطقه را نظر به تراکم ساختوساز و وجود برجهای بلند و مراکز بانکی و اقتصادی، «منهتن ابیجان» نامیدهاند. کاخ ریاستجمهوری و بیشتر وزارتخانهها هم در پلاتو قرار دارند. معروفترین ناحیه شهر که باز در شمال آن واقع است، «کوکودی»[21] نام دارد. یکی از هتلهای معروف و مجهز کشور بهنام «هتل ایووار» یا همان «هتل عاج» که میزبان مقامات سیاسی خارجی نیز میباشد و مراکزی چون دفتر منطقهای بانک جهانی، انستیتوپاستور و منطقه دیپلماتیک، در این ناحیه قرار دارند. باوجود اینکه پایتخت سیاسی و اداری کشور به شهر یاموسوکرو منتقل شده، اما همچنان نهادهای مهمی چون نهاد ریاستجمهوری و مجلس ملی، در شهر ابیجان قرار دارند. البته ساختمان جدید و هرمیشکل مجلس در یاموسوکو با هزینه بسیار ساخته شده است.
شهر ابیجان بهلحاظ جمعیتی، دو ویژگی مهم دارد که به آن تشخص خاصی دادهاند؛ در جنوب و در نزدیکی ساحل، محلههایی قرار دارند که خارجیهای بیشتری در آنها سکونت میکنند و نیز کارخانهها و تأسیسات بسیاری در آنجا مستقر هستند. ازنظر حملونقل، شهر شرایط نسبتاً مساعدی دارد و نقطه آغاز راهآهن ساحل عاج بهسمت شمال محسوب میشود. لبنانیهای ابیجان که جمعیتی چنددههزارنفری دارند، اکثراً در منطقه «مارکوری» ابیجان زندگی میکنند و مسجد زیبایی نیز در همین منطقه ساختهاند. رستورانهای عربی متعددی در این منطقه قرار دارند.
اما ویژگی مهم شهر ابیجان تکثر قومی آن است. درواقع از ابیجان، بهعنوان چهارراه فرهنگی غرب و گاه حتی کل آفریقا نام برده میشود و شهری است که تمام اقوام و طوایفی که پیشتر معرفی کردیم، در آن جای دارند. ابیجان در این معنا، حقیقتاً ساحل عاج کوچکی است که در آن گروه بومی اولیهاش، یعنی «ابریه»،[22] امروز در حاشیه قرار دارد. در آماری که در سال 1955 از تکثر اقوام ساکن در این شهر بهدست داده شد، 160 گروه قومی، از ریشههای مختلف، در آن زندگی میکردند. البته غالب جمعیت شهرنشین در آن زمان متعلق به گروه آکانها (با 34 درصد) بود و پسازآن، اکثریت با کروها و ولتائیکها بود. این جمعیت که اغلب به دلایل اقتصادی به این ناحیه کوچ کرده بودند، جوان و اغلب مردان بودند. دربین سالهای 1955 تا 1975، ابیجان بهطور متوسط، 47 تا 48 درصد آکان، 23 تا 24 درصد کرو، 13 درصد ماندههای شمالی (بهطور خاص دیولاها)، 8 تا 9.5 درصد ماندههای جنوبی و 4.5 درصد از ولتائیکها (ازجمله سنوفوها) را در خود جای داده بود؛ اما در آمار دیگری دربین سالهای 1988 تا 1998، از تعداد کروها کاسته و به تعداد ماندههای شمالی افزوده شده بود. در سالهای 90، همچنین زنان بسیاری به جمعیت ابیجان افزوده شدند. حضور خارجیها هم البته از دیگر ویژگیهای جمعیتی این شهر بود. هوفوئه بوآنی، بهدنبال آن بود تا از این شهر، ویترینی از کل آفریقا بسازد؛ به این ترتیب و به نسبت سایر مناطق، در این شهر همواره تعداد خارجیهای بیشتری ساکن بودهاند. ازلحاظ دینی هم ابیجان ترکیبی از مسیحیان، مسلمانان و مذاهب دیگر است. حتی هندوها هم در ابیجان معبدی دارند. ابیجان در استانی بهنام استان تالابها قرار دارد که این نامگذاری برخی استانهای ساحل عاج بر اساس عناصر طبیعی هم در جای خود جالب به نظر میرسد.
4-8-2. یاموسوکرو
یاموسوکرو در 248 کیلومتری شمال ابیجان و در دشتی هموار واقع شده است. این شهر در ماه مارس 1983 پایتخت سیاسی و اداری کشور اعلام شد و یکی از دلایل این انتخاب این بود که بوآنی عقیده داشت، دو پایتخت قبلی به انتخاب استعمارگران بوده و درنتیجه، ملت دخالتی در آن نداشتهاند. بنابر آمار سال 2014، جمعیت آن 310056 نفر اعلام شده است. بیشتر ساکنان این شهر از قوم بائوله هستند و درنتیجه، زبان رایج در آن همین زبان بائوله است. همچون اغلب شهرها و روستاهای آفریقا، در این شهر نیز سازمانی سنتی در کنار سازمان دولتی یا حکومتی و در همزیستی با آن وجود دارد؛ بنابراین، شورایی بهنام شورای ریشسفیدان در این شهر وجود دارد که ریاست آن برعهده یکی از کدخداهای روستایی است.
شایان ذکر است یاموسوکرو، در استان مرکزی، موسوم به استان دریاچهها، قرار دارد. باوجود همه ساختوسازها در طول سه دهه گذشته، هنوز این شهر در مقایسه با ابیجان چندان شایسته پایتختی ساحل عاج بهنظر نمیرسد، ولی دولت بهطور پیوسته و آرام، برنامه انتقال عملی و نهایی پایتخت را پی میگیرد.
4-8-3. سن پدرو
سن پدرو شهر بزرگی است واقع در جنوبغربی ساحل عاج و در کنار اقیانوس اطلس. فاصله آن تا شهر ابیجان 348 کیلومتر است و در سال 2014، جمعیت آن 631156 نفر بوده است؛ از این تعداد، اغلب افراد به قوم کرو تعلق دارند. نام این شهر ازاینجهت سن پدرو گذارده شده که اولینبار بهدست پرتغالیها کشف شده است (Courrèges, 1987). بیشتر پناهندگان لیبریایی و سیرالئونی که پیشتر بدانها اشاره شد، در این شهر ساکناند و بهدلیل مهاجرت همین گروهها به این منطقه، جمعیت شهر، بهویژه در دهههای اخیر، با رشد قابلتوجهی مواجه بوده است. در دل این شهر محلهای وجود دارد بهنام «باردو»[23] که بهعنوان بزرگترین حلبیآباد غرب آفریقا شناخته میشود؛ در آن نه خبری از آب بهداشتی است و نه برق؛ بااینوجود، خود شهر بهلحاظ اقتصادی، یکی از قطبهای کشور محسوب میگردد و بعد از ابیجان، در مقام دوم قرار دارد. این مقام را البته مرهون کارخانههای متعدد سیمان و چوب و تولید کاکائو و نیز بندر مهمی است که این بندر نیز پساز بندر ابیجان، در جایگاه دوم قرار دارد و حدود 40 سال پیش احداث گردیده است. همچنین این شهر ازنظر جذب گردشگر، بهواسطه سواحل زیبایش، وضع نسبتاً مناسبی دارد. بیشتر صادرات کاکائو از این بندر انجام میشود.
4-8-4. بواکه[24]
این شهر تا سال 1900 بهنام «بککرو»[25] شناخته میشد و به معنی روستای «بکه»،[26] نام پادشاه این منطقه در سده نوزدهم است. حکایت دیگری برای توضیح این نام نقل میشود که بنابر آن، بواکه به معنی «گوسفند خشک» است؛ زیرا زمانی که بائولهها به این ناحیه میرسند، از دیدن اینکه دیولاها پوست گوسفندان را خشک میکنند، متعجب میشوند و این نام را بر اهالی آن مینهند. بواکه در شمال مرکزی ساحل عاج و در 350 کیلومتری ابیجان قرار دارد. در سرشماری 2014، جمعیت آن 680694 نفر و دومین شهر پرجمعیت کشور پساز ابیجان است. عمده ساکنان این شهر نیز از قوم بائولههایی هستند که از غنا آمدهاند و دیدیم که بائولهها از مخالفان اصلی باگبوی بته محسوب میشدند؛ به همین دلیل این ناحیه، از سال 2002 تا انتخابات سال 2010، تحت کنترل شدید امنیتی قرار داشت. این شهر درواقع از سال 2002، به مقر اصلی نیروهای شورشی بدل شد که پساز اقدام برای فتح ابیجان و ناکامی در این عملیات، در بواکه موضع گرفتند. این نیروهای شورشی که بعداً نام نیروهای جدید به رهبری گیوم سورو را به خود گرفتند، بهمرور نیمه شمالی کشور را تسخیر کرده و عملاً موجب تقسیم ساحل عاج به دو نیم شدند. در این زمان، بواکه پرجمعیتترین شهر در اختیار نیروهای شورشی بود و بهنام «پایتخت نیروهای شورشی» شناخته میشد و بهشکلی نمادین دربرابر ابیجان قرار میگرفت.
شایانذکر است که بواکه چهارراه اقتصادی کشور محسوب میشود و بعد از ابیجان و سن پدرو، سومین شهر مهم اقتصادی ساحل عاج است، هرچند بهدلیل بحران اخیر، اقتصاد این ناحیه نیز آسیب بسیار دید؛ اما شهرت این شهر بیشتر بهدلیل کارناوال معروفی است که هرساله در آنجا برگزار میگردد. از ویژگیهای منحصربهفرد این شهر، وجود تعداد بسیارزیاد موتورسیکلت است که حتی بهعنوان تاکسی نیز استفاده میشوند.
4-8-5. کوروگو[27]
کوروگو در شمال کشور در 600 کیلومتری ابیجان واقع است و مرکز استان «ساوان» محسوب میشود؛ به این ترتیب، هوای آن بسیار گرم و خشک است. در سال 2014 جمعیت آن 536851 نفر است. این شهر، بهویژه بهدلیل معادن طلا، آهن و الماسش اهمیت دارد. همچنین مسجد باشکوهی دارد که به سبک معماری سودانی بنا شده است. در زبان محلی، کوروگو به معنای «میراث» است. زبان محلی در این ناحیه «سنوفو» است و بیشتر ساکنانش مسلماناند.