نقد ادبی در سوریه
نقد ادبی
بسیاری در سوریه وخارج از آن به صورت تألیف مقالات و کتب چاپی یا مجازی مشغول نقد و بررسی ادبیات سوریه به شکل حرفهای و آماتور هستند؛ بر اینها باید افزود جریان نقد فعال و گفتاری انجمنهای ادبی سراسر سوریه را که متناسب با اعضا و ایدئولوژی خویش، مشغول فعالیت و تأثیر بر جریانات ادبی کشور هستند.
یکی از برجسته ترین نُقّاد ادبی سوریه، «جورج طرابيشي» (Tarabichi) (1939 - 2016) اهل حلب است که مدتی ریاست رادیو سوریه را نیز به عهده داشت. مهمترین اثر وی در این حوزه، کتاب نقد روانکاوانه «نقدالنقد» در نقد ذهن و عقل ملت عرب است که سویه ناسیونالیستی، انقلابی، اگزیستانسیالیستی و مارکسیستی دارد.
از دیگر مشاهیر این رشته در سوریه میتوان به این نامها اشاره کرد:
- أحمد سليمان الأحمد (1926 - 1993)؛ اهل لاذقیه؛ از آثار اوست: « حول الشعر العربي الحديث» (1973).
- وليد قُنباز (1935 - 2005)؛ اهل حماه؛ از آثار اوست: « في الأدب الاجتماعي » و « في الأدب المهجري»
- محمد عدنان قيطاز (1936 - 2022)؛ اهل حماه؛ منتقد پرنویسی که آخرین اثرش «شاعران در سایه» است.
- إبراهيم الجرادي (1951 - 2018)؛ اهل رقه که از آخرین آثار نقد او « محمود درويش ينهض»(2010) بود.
- عبد الكريم الناعم (زاده 1935)؛ اهل حماه؛ از آثار او « في أقانيم الشعر» (1991) و «کسوفات» (1993) است.
- محمد عبد القادر الصمدي (زاده 1937)؛ اهل حماه؛ باچند کتاب ؛ از جمله « الأنشطة اللغوية، دراسات نقدية»
- علي عقلة عرسان (زاده 1941)؛ اهل درعا؛ نقّاد پرکاری که آخرین اثر او « الثقافة والمواجه» (2016) است.
- مظهر الحجي (زاده 1946) اهل حمص با چندین اثر؛ از جمله « ديك الجن الحمصي، دراسة نقدية» (1987)
- وليد إبراهيم قصاب(زاده 1949) اهل دمشق؛ نویسنده کتاب « قضيّة عمود الشعر في النقد العربي».
- خانم سمر الديوب (زاده 1970)؛ اهل حمص؛ مهمترین اثر او « الخطاب ثلاثي الأبعاد» (2016) است.
- و...
اما مهمترین وتخصصیترین رویداد نقد ادبی در سوریه را انجمن نقد ادبی اتحاد کُتّاب، مدیریت میکند و علاوه بر نشستهای ماهانه، همایشهای تخصصی سالانهای را نیز با عناوین وموضوعات خاص برگزار میکند.
از شرکت کنندگان دائمی این جلسات، که مسکوکات رایج نقد ادبی دولت سوسیالیستی ناسیونالیستی محسوب میشوند، میتوان به چند مورد شاخص اشاره کرد:
- «راتب سُکِّر» (زاده 1953) اهل حماه که هم رمان نویس است؛ هم شاعر مطرحی است و هم مناصب آکادمیک فراوانی در سوریه و کشورهای عربی دارد. راتب سکر در ترجمه شعر فعال است و از زبانهای فرانسوی وروسی به عربی، آثار متعددی دارد.
- «أحمد دهمان» (زاده 1948)؛ رئیس گروه زبان وادبیات عرب دانشگاه حمص (البعث) است و فارغ التحصیل دانشگاه اسکندریه مصر، با 13 تألیف در نقد ادبیات دوره عباسی. مهمترین اثرش به زعم خود او کتاب «الصورة البلاغية لدى عبدالقاهر الجرجاني؛ منهجاً وتطبيقاً» است.
- «غسان غنیم» استاد ادبیات مدرن و معاصر در دانشگاه دمشق است که مدتی ریاست انجمن نقد اتحاد کُتّاب را به عهده داشت و در حال حاضر مدیر شعبه ریف دمشق اتحاد کتاب است.
بعضی مخالفان حکومت نیز پیشتر در این جلسات شرکت داشتند؛ اما در حال حاضر خارج از کشور به سر میبرند؛ امثال «نبیل سلیمان» و «عادل فریجات».