مشاهیر ادبی قرون اولیه و میانه اسلامی در مالی
مهم‌ترین و مشهور‌‌‌‌ترین نویسندگان و ادیبان مالی طي هزار سال گذشته را شخصیت‌های ارزشمندی تشکیل می‌دهند که اطلاعات اندکی در مورد آنان وجود دارد و به‌دلیل نابودی برخی از کتاب‌ها و مخطوطات قدیمی، حتی نام و نشانی از بسیاری چهره‌های ادبی مشهور این سرزمین در قرون میانۀ اسلامی برجا نمانده است. اکثر این ادبا و نویسندگان در دوره حيات علمي دانشگاه سانکوره در اين مركز بزرگ علمي فرهنگي تدریس می‌کردند.
شیخ احمد بابا التنبكتي :
استاد احمد بابا از علمای مشهور مالی، متخصص حكمت الهي و استاد برجستۀ دانشگاه سانکوره بود. وي در طول مدت زندگي خود 54 كتاب در موضوعات گوناگون شامل قانون، پزشكي، فلسفه، نجوم، رياضيات، و ... به‌رشتۀ تحرير درآورد كه برخي از اين كتاب‌ها در حال حاضر در كتابخانه‌هاي شهر تمبوكتو نگهداري مي‌شود. (تلخيص تاريخ تنبكت، معهد احمد بابا للدراسات العليا و البحوث الاسلاميه: 2006)
شيخ احمدبابا پس از مرگ در مسجد سانكوره دفن شد و مدفن او بعدها به زيارتگاه تبديل شد.[4] مهم‌ترين كتاب‌های وي كه هريك در زمان خود شاهكاري به‌شمار مي‌رفت عبارتند از:
| مرات‌التعريف
النكث‌المستجده المقصد الكفيل جواب عن‌القوانين خمائل‌الازهار نيل الامل النكث‌الوفيه بشرح‌الالفيه جلب‌النعمه شرح صغري السنوسی ابن مالك |
تحفه الفضلاء
المنهج‌المبين نيل الابتهاج ارشادالواقف غايه‌الامل الدرالنادر درر الوشاح اللالي السندسيه المطلب والمأرب درر السلوك |
غايه‌الاجاده
الابداء والاعاده وسيلتي شفيعي تنويرالقلوب درر السلوك التحديث و التانيس ترتيب جامع‌المعيار مراوح الرواه منور الحالك في شرح بيتي تنبيه‌الواقف |
يكي از مهم‌ترين كتاب‌های احمد بابا، تكميلات الديباج، در شرح حال رجال آن عهد است. استاد احمدبابا در اين كتاب ارزشمند، جنبش روشنفكري سودان غربي از قرن پانزده تا شانزده ميلادي از جمله مكاتب، اساتيد، كتابخانه‌ها، كاتبان و ... را تشريح نموده است (اصلاح محمدالبخاري حموده، 2004).
استاد عبدالرحمن السعدی شاگرد احمد بابا و از طايفۀ مور بود. مشهور‌‌‌‌ترین اثر او كتاب تاريخ السودان در مورد وقايع تمبوكتو، سرزمين سونگاي و همسايگان آن است.
دیگر مشاهیر آن دوره عبارتند از:
استاد محمدبن ابي بكر (نويسندۀ كتب خطّي متعدّد)
الفقيه محمد الكابري
استاد عمر بن محمد اقيت
استاد سيدي يحيي التادلسي
استاد احمد بن عمر بن محمد قتيت
قاضي عبدالرحمن بن ابوبكر بن حاج
استاد عبدالله بن عمر بن محمد
استاد محمود بن عمر بن محمد
استاد ابوحفص عمر القاضي
استاد ابوبكر بن احمد
استاد محمود كعت الكرمني التنبكتي
استاد محمد بن عبدالكريم المغيلي (نويسندۀ كتب متعدّد)
استاد بن علي بن صالح البلبابي
استاد الوانگاري التنبكتي[5]
استاد موديبو محمد اكبوري
استاد ابوالعباس احمد بوربوراين
استاد آق محمد بن عثمان
استاد ابوعبدالله
استاد آق محمد بن المختار
اگر چه آثاری از این علما برجا نمانده ولی هریک از آنان در شمار بهترين دانشمندان جهان اسلام بودند و برخي در دانشگاه‌های مصر و مراكش نيز سابقۀ تدريس داشتند (بابا الارواني، 2001).