تلویزیون در چین

تاریخچه ­ی تلویزیون در چین

در سرتاسر نیمه ­ی نخست قرن بیستم، سرزمین چین در گیر جنگ ­های مستمر داخلی و تجاوز خارجی(ژاپن) بود، لذا زیر ساخت­ های ناقص، ابتدایی و توسعه نیافته ­ی ارتباطات موجود نیز در این درگیری­ ها نابود شده و یا در خدمت نیروهای نظامی بود. به همین جهت، تا سال 1958 میلادی، زمینه برای تأسیس ایستگاه پخش تلویزیونی فراهم نبود. نخستین ایستگاه تلویزیونی در چین(تلویزیون پکن) در اول ماه مه سال1958راه اندازی شد و طی دو سال تعداد این ایستگاه ­ها در شهرهای مختلف به 12مورد رسید. در اوایل دهه ­ی1960 که اتحاد جماهیر شوروی سابق کمک­ های مالی و فنی خود را به کشور چین قطع کرد، توسعه ­ی ایستگاه­ های نوپای تلویزیونی نیز در این کشور دچار بحران شده و از 23 ایستگاه به 5 ایستگاه کاهش یافته و بقیه تعطیل شدند. با آغاز انقلاب فرهنگی(1966 تا1976) همه­ ی برنامه ­های تلویزیونی ایستگاه ­های مختلف یک­سان شدند تا سیاست ­های «مبارزات طبقاتی»، «ضد امپریالیستی، ضد بورژوازی، و ضد سرمایه داری» حزب کمونیست و اندیشه­ های مائو را تبلیغ و تشریح کنند. لذا، پخش برنامه­ های عادی تلویزیون پکن و متعاقب آن در سایر ایستگاه ­های محلی در سال1967 متوقف شد. تنها در اوایل دهه ­ی1970 بود که برنامه ­های تلویزیونی به تدریج عادی شده و گسترش یافت. در این دوران، بخش خصوصی و رسانه­ های خارجی حق حضور در گسترش رسانه­ ای دیداری و شنیداری نداشته و تمام مراحل سیاست­ گذاری، تولید و پخش برنامه ­ها در اختیار حزب و دولت بود. سیاست مائو این بود که تلویزیون باید«چشم، گوش و زبان» حزب باشد و کاملا در خدمت تبلیغ سیاست­ های حزبی و دولت قرار گیرد. به همین جهت، کنترل شدیدی بر تولید و پخش تمام برنامه ­های این رسانه اعمال می ­شد و از سوی بخش تبلیغات حزب و مدیرکل(وزارت) رادیو، فیلم و تلویزیون تحت نظارت قرار داشت. ایستگاه­ های محلی هم به همین منوال تحت کنترل و نظارت کمیته ­ی محلی حزب و نماینده ­ی نهاد دولتی فوق در آن استان قرار داشتند. برنامه­ های قابل پخش نیز محدود به اخبار، تفسیر سیاسی، بیانیه­ های سیاسی و تبلیغاتی حزبی و دولتی و برخی برنامه ­های تفریحی مورد تأیید کمیته­ ی تبلیغات حزب می­ شد. پخش فیلم­ ها و برنامه ­های خارجی تنها یک درصد از برنامه­ ها را تشکیل می­ داد. آن هم صرفا شامل برنامه­ های تولید شده در کشورهای سوسیالیستی می­ شد.

توسعه­ ی تلویزیون پس از اجرای اصلاحات

در دوران پس از اجرای اصلاحات، تلویزیون مهم­ترین رسانه­ ای بود که به سرعت توسعه یافت. در اول ماه مه سال1978، تلویزیون پکن به تلویزیون مرکزی چین (China Central Television. (CCTV)) به عنوان تنها شبکه­ ی سراسری ملی، تغییر نام داد. در سال1994 در سرتاسر کشور بیش از700 ایستگاه تلویزیونی فعالیت می­ کرد که یک ایستگاه(سی­سی­تی­وی) سراسری، 30 ایستگاه استانی، 300شبکه­ ی منطقه­ ای، و 350 ایستگاه محلی بود. در همین مدت، تعداد دارندگان دستگاه تلویزیون از چند هزار خانواده در سال 1960 به بیش از 230میلیون خانواده در سال 1993 و تعداد بینندگان از 18 میلیون نفر در سال 1975 به 900میلیون بیننده در سال 1993رسید که بزرگترین شبکه ­ی تلویزیونی از نظر بیننده در جهان به­ شمار می ­رفت.

در سال1980، تلویزیون مرکزی چین با برخی از کمپانی­ های خارجی قرار داد مبادله­ ی برنامه امضا کرده و از تسهیلات ماهواره ­ای دریافت و پخش اخبار جهان بهره ­مند گردید. در سال1986، این ایستگاه نخستین کانال انگلیسی زبان خود را راه اندازی کرد و متعاقب آن سایر ایستگاه ­های استانی نیز اقدام به راه اندازی کانال خبری به زبان انگلیسی کردند. کانال­ های آموزشی نیز به سرعت گسترش یافته و دوره­ های آموزشی تحصیلات تکمیلی و فنی و حرفه ­ای فراگیر شده و میلیون­ ها معلم، دانش آموز و دانشجو، و کشاورز در سراسر کشور تحت آموزش این شبکه ­ها قرار گرفتند. توان تولید برنامه ­های مختلف نیز به شدت افزایش یافت و برنامه ­های خبری تلویزیون مرکزی از 3 مورد در روز به 11 مورد رسید. طبق آمار، درحال حاضر تعداد ایستگاه ­های رله­ی برنامه­ های تلویزیونی در سرتاسر این کشور از مرز 10هزار گذشته و میزان ایستگاه­ های ماهواره ­ای و زمینی ارسال و دریافت برنامه به بیش از 50هزار مورد رسیده و سراسر کشور و بخش عظیمی از جهان را تحت پوشش قرار داده است.

مهم­ترین شبکه ­ی تلویزیونی چین

تلويزيون مركزی چين بزرگ­ترين و قدرتمندترين ايستگاه تلويزيونی چين است و با بيش از 250 سازمان تلويزيونی از 130 كشور مبادلات برنامه­ ای و روابط تجاری دارد. اين تلويزيون سه شبكه­ ی اختصاصی خبر، كودك، و موسيقي را راه اندازی نموده است.

تلويزيون مركزی چين(CCTV)، با 22 كانال تنها شبكه ­ی ملی چين است که بخش بزرگی از بازار تولید و پخش برنامه­ های تلويزيونی را در چین در اختیار دارد. اين شبکه­ ی تلويزيونی با حدود 10 هزار كارمند و با درآمدی بسیار بالا، تحت نظارت دو جانبه ­ی اداره ­ی تبليغات(مسئول نهايی محتواي رسانه ­ها) و اداره­ ی كل راديو، فيلم و تلويزيون دولتی (كه عمليات و برنامه ­ها را فرماندهی می ­كند) اداره می شود. معاون وزير به عنوان رئيس تلويزيون مركزی هم هست. مديران اصلی و ساير مسئولان توسط دولت منصوب می ­شوند. اين شبكه اخبار ويژه ­ی خود را تهيه كرده و روزانه 11 بار خبر پخش کرده و قوي­ترين و پركارترين  توليد كننده­ ی برنامه­ ها­ی تلويزيونی در اين كشور به­ شمار می ­رود. سي­سي­تي­وی تنها شبكه­ ای است كه مجوز خريد فيلم از خارج را دارد. تمامي شبكه­ های محلی بايد اخبار ساعت 7 شب اين شبكه را پوشش دهند. تقريبا 500 ميليون نفر مرتب اين برنامه ­ی خبری را تماشا می كنند. -  اگر چه سی سی تی وی قوي­ترين شبكه­ ی چين است اما تنها 30 درصد مردم چين بيننده­ ی آن هستند.

علاوه بر 300 كانال شبكه­ های بين المللی، سراسری و استانی چين كه در پكن نيز قابل دريافت هستند، شبكه­ ی (BTV)  مخصوص پكن بوده و در اغلب مناطق چين نيز قابل دريافت است. اين شبكه 14 كانال دارد و هر كانال به موضوع خاصی هم­چون ورزش، فيلم ­های سينمايی، تئاتر، آموزش، خبر و ... می ­پردازد و برنامه ­های متنوعی به زبان چينی براي شهروندان پكنی تهيه و پخش می ­كند. ميزان پوشش راديو و تلويزيون سراسری در اين شهر 99/99 درصد و سطح پوشش تلويزيون­ های كابلی 64 درصد است.

ایجاد فضای بازتر برای برنامه­ های تلویزیونی

پس از اجرای اصلاحات در اواخر دهه ­ی1970، فضا برای فعالیت شبکه ­های تلویزیونی به طور چشمگیری بازتر شده و این تحول افزون بر بخش­ های فنی و اقتصادی، شامل بخش ­های سیاسی و فرهنگی نیز گردید.

نخستین قدم برای ایجاد فضای باز در تلویزیون، رفع محدودیت از وارد کردن برنامه­ های خارجی بود. طی 20سال پیش از اصلاحات تنها شرکت شبکه­ ی ملی مجاز به وارد کردن برنامه­ های تلویزیون خارجی بود که از نظر کمیت محدود و از نظر محتوا صرفا شامل برنامه­ های سیاسی و ایدئولوژیکی می ­گردید. با رفع این محدودیت­ ها در سال1986، شرکت تولید برنامه ­های تلویزیونی آمریکایی لوریمار (Lorimar)، با امضای قرار­دادی با تلویزیون مرکزی چین، یک جا بیش از 7500ساعت برنامه­ ی تفریحی تولید آمریکا را در اختیار تلویزیون چین قرار داد. امروزه تمام شبکه ­ها برای پر کردن ساعات پخش خود از برنامه­ های تولید خارج استفاده می ­کنند.

دومین قدم ایجاد شده در این فضا سازماندهی فستیوال­ های بین المللی تلویزیونی بود که در سال1986 نخستین فستیوال تلویزیونی چین در شانگهای برگزار شد و امروزه بزرگ­ترین در نوع خود در آسیا و یکی از معتبرترین فستیوال­ های تلویزیونی جهان به شمار می ­رود. هفته­ ی بین المللی تلویزیون پکن، فستیوال تلویزیونی سی­چوان نیز جزو این فستیوال­ ها می­ باشند. در اين فستیوال­ ها، افزون بر داوری و اعطاي جوايز، مبادلات آكادميك، واردات و صادرات برنامه ­های تلويزيونی هم انجام می شود. فستيوال شانگهای بزرگترين بازار مبادله ­ی برنامه تلويزيوني در آسياست.

سومین قدم، باز شدن فضای پخش تبلیغات و آگهی است که از نظر اقتصادی شبکه ­های تلویزیونی را مستقل ­تر و متکی به خود کرده و از این طریق بخش اعظمی از هزینه­ های مالی تأمین و وابستگی آن­ ها به بودجه­ های دولتی کم­تر شده است. در سال­ های اخیر اغلب شبکه ­ها تجاری شده و برخی تا 70درصد هزینه­ های خود را از طریق پخش آگهی تأمین می ­کنند. البته، با افزایش بیش از حد ساعاتی که شبکه­ های تلویزونی به پخش تبلیغات و آگهی اختصاص می ­دادند، از سال 2011 محدویت­ هایی برای پخش آگهی به نفع تماشگران برنامه­ های تلویزونی از سوی دولت اعمال گردید.

سیاست ­های جدید حزب کمونیست چین در زمینه­ های سیاست مدرن سازی، تمرکز زدایی، تکثر گرایی و رفع محدودیت ­ها نیز زمینه را برای توسعه­ ی هرچه بیشتر انواع رسانه­ های تلویزیونی فراهم ساخته است.

کانال­های ماهواره ­ای

در اوايل دهه­ ی1990، كانال­ های ماهواره ­ای تلويزيون برای پخش بين المللی وارد عرصه­ ی رسانه ­ای شدند. در سال 1992، شبکه ­ی چهار سي­سي­تي­وی، به عنوان نخستین كانال تلويزيونی بين المللی چين به زبان چينی و براي چينی های سراسر دنيا شروع به پخش برنامه كرد. در سال2000، کانال 9شبکه ­ی سي­سي­تي­وی بين المللی، به زبان انگليسی بيست و چهار ساعته فعال شد. در حال­ حاضر، کانال­ های عربی، روسی، فرانسوی، و پرتغالی این شبکه نیز به پخش برنامه می ­پردازند. در حال حاضر، کانال بين الملل سي­سي­تي­وی، 98 درصد كره ­ی زمين را پوشش می ­دهد و در خارج از چين 45 ميليون نفر آبونمان آن شده اند. مخاطبان اين كانال­ ها هم از تنها چینی­ های مقیم خارج تغيير يافته­ است. اگر چه بینندگان چينی­ مقیم خارج مهم هستند، ولی اكنون تمركز بر روی جامعه­ ی آمريكا، اروپا و كشورهای همسايه قرار گرفته است. سكوی تلويزيونی ديوار بزرگ (The Great Wall TV Platform) كه در سال 2004 تأسيس شده است از نمونه تلاش ­های متمركز و هماهنگ چين برای گسترش و تعميق نفوذ رسانه ­های چينی در بازار رسانه ­ای جهان است. اين سكو تا كنون خدمات ماهواره­ ای را مستقيما به منازل آمريكا، اروپا، كانادا، آسيا، آفريقا، و آمريكای لاتين وصل كرده است. در مجموع هم اینک 37شبکه­ ی ماهواره­ ای از پکن و سایر استان­ های چین به زبان ماندارین و 8شبکه ­ی ماهواره ­ای به غیر زبان ماندارین، مانند کره­ ای، قزاقی، اویغوری، تبتی و... و 3شبکه­ی ماهواره ­ای انیمیشن و کارتونی و 11شبکه­ ی ماهواره ­ای پولی از چین برنامه پخش می ­کنند.

شبکه ­های کابلی و دیجیتالی

در سال1991میلادی، نخستین شبکه­ ی کابلی در چین شکل گرفت و از سال1992 رسما در چين شروع به كار كرد. در سال1996 تلويزيون مركزی چين 3 ماهواره و 4 ايستگاه انتقال از شركت پان امريكن اجاره كرد و از آن پس برنامه ­های خود را در سرتاسر جهان پخش کرد.

هم اینک تعداد شبکه­های کابلی در این کشور از مرز20هزار شبکه گذشته که مهم­ترین آن­ها شبکه­ی تلویزیون کابلی شانگهای است که بیش از 2میلیون مشترک داشته و بزرگ­ترین شبکه­ی کابلی جهان از نظر تعداد مشترکان به­شمار می­رود. این شبکه دارای 12کانال است که تمامی زمینه­های خبری، سیاسی، اقتصادی، آموزشی، ورزشی، موسیقی، خدمات عمومی، تفریحی و... را پوشش می­دهد.

براساس آمار، در پایان سال2008، بیش از5/44میلیون مشترک تلویزیون کابلی دیجیتالی در چین وجود دارد. طبق برنامه­ها و سیاست­گذاری­های صورت گرفته توسط دولت چین، تا سال2010 اغلب شهرها و مناطق چین تحت پوشش تلویزیون دیجیتالی قرار گرفته و تا سال2015و فراگیر شدن تلویزیون دیجیتالی، پخش برنامه به­صورت آنالوگ متوقف خواهد شد و چین از تولید کننده­ی تلویزیون­های معمولی به یکی از تولید کنندگان تلویزیون­های دیجیتالی تبدیل خواهد شد.

نقش بخش خصوصی در تولید و تأمین برنامه­های تلویزیونی

گسترش شبكه­هاي تلويزبوني و اصلاحات صورت گرفته در قوانين و مقررات كنترل و نظارت بر رسانه­هاي عمومي، موجب شده كه بخش خصوصي حداقل در زمينه­ی توليد برنامه­هاي تلويزيوني، بخش دولتي را به چالش كشيده و دراين زمينه سلطه­ی خود را بر توليد فيلم و سريال و برنامه­هاي متنوع تلويزيوني به­گستراند. با توجه به فاصله­ی زياد بين عرضه و تقاضا و كم هزينه­تر بودن توليدات بخش خصوصي، در حال حاضر اغلب شبكه­هاي تلويزيوني توليد برنامه­هاي خود را به بخش خصوصي واگذار كرده و هزينه­ی خريد اين برنامه­ها را نيز از طريق پخش آگهي­هاي توليد كنندگان صنعتي بخش خصوصي تأمين مي­كنند. در واقع مي­توان گفت در حال حاضر بخش دولتي تنها كنترل و نظارت بر اجراي قوانين و مقررات را در دست داشته و اين توليد كنندگان بخش خصوصي هستند كه نيازهاي شبكه­هاي تلويزيوني را از نظر برنامه تأمين مي­كنند. بخش خصوصي90 درصد برنامه­هاي شبكه­هاي كابلي را توليد مي­كنند و در مورد شبكه­هاي غير كابلي هم سهم عمده­اي را به خود اختصاص داده‌اند. چون تأمين برنامه براي انبوه شبكه­هاي تلويزيوني موجود و هم­زمان مديريت بر اين مجموعه كاري سخت و طاقت فرسا است. لذا، بخش توليد با استفاده از امكانات بخش خصوصي و توليدات مشترك و مبادله و خريد برنامه از كشورهاي خارجي، نيازهای خود را تأمين مي­كند. پس از اجرای اصلاحات، خيل عظيمي از توليدات شركت­هاي خارجي در زمينه­هاي علمي، آموزشي، ورزشي، تفريحي و سرگرمي و فيلم و سريال با دوبله شدن به زبان چيني و در برخي از موارد با زير نويس چيني، از شبكه­هاي گوناگون پخش مي‌شود واين بازار عظيم، توليد كنندگان خارجي را نيز علي­رغم محدوديت­هاي اعمال شده از سوي دولت، به اين وادي كشانده و آنان با پذيرش تمامی مقررات، به توليد مشترك، و حتي در زمينه­ی پخش مستقيم برنامه­هاي تلويزيون­هاي خارجي در مناطقي خاص، با شبكه­هاي تلويزيوني چين همكاري مي­كنند. ولي با همه­ی اين اوضاع و علي­رغم تلاش بدون وقفه­ی چين براي جذب سرمايه­هاي خارجي در بخش اقتصادي و صنعتي، دولتمردان اين كشور هم­چنان مانع ورود سرمايه­ی خارجي به بخش رسانه­هاي عمومي شده و كنترل خود را در اين خصوص حفظ كرده‌اند.

میزان پوشش شبکه­های تلویزیونی

طبق آمار سال2010، 62/97 درصد جمعيت چین تحت پوشش تلويزيوني قرار دارند. 78/96 در­صد جمعيت روستايي از تلويزيون برخوردارند. 72/188میلیون خانواده كه 40/46 در صد كل جمعيت را تشكيل مي­دهند از راديو و تلويزيون كابلي برخوردارند. كل برنامه­هاي تلويزيوني توليد شده در سال2010، 274290000 ساعت بود. برنامه­ها به 34زبان توليد مي­شوند. تعداد كانال­هاي بين المللي 43 تاست كه 31720000 ساعت برنامه پخش مي­كنند. درآمد راديو و تلويزيون در اين سال به 23017800 ميليون يوان رسيد. 750900 نفر در راديو و تلويزيون مشغول به كارند. تعداد ايستگاه­هاي رله و انتقال امواج كوتاه و متوسط 822 واحد اعلام شده است.

(www.stats.gov.cn)