مطبوعات در سودان
سابقه روزنامه‌نگاری در سودان بیش از یکصد سال است. در سال 1899م. (1278 هـ.ش) نخستین نشریه سودانی به نام «الغازیتة السّودانیّة» به‌طور رسمی منتشر شده و پس از اندکی در همان سال «الغازیتة العسکریة» انتشار یافته است.
اوّلین نشریه غیردولتی در سال 1902م. (1281هـ.ش) منتشر شده و در سال 1935م. (1314هـ.ش) نخستین روزنامه با نام «جریدة النّیل» و پس از آن «جریدة السّودان» انتشار یافته است (وزارة الإعلام،2011: 23).
گسترش فعالیت‌های مطبوعاتی در سودان، با تحوّلات سیاسی و اجتماعی این سرزمین ارتباط داشته است. بعد از انتشار نوشته‌های محمّد احمد المهدی[1] در دوران استعمار، روزنامه «السّودان» و پس از آن «رائد السّودان» انتشار یافته است (2013 ,sudanway.sd/newapapers.htm) و در سال 1919م. (1298هـ.ش) «حضارة السّودان»، نخستین روزنامه ملّی این کشور، به سردبیری حسین شریف، منتشر شده است (عجب الفيّا، 2013). در حقیقت «حضارة السّودان»، نشریه‌ای دولتی بود که تنها اخبار حاکمان و دستگاه‌های حکومتی را چاپ می‌کرد و به رویدادهای اجتماعی، نمی‌پرداخت.
انقلاب‌های بورژوازی، وقوع جنگ جهانی اوّل در دهه دوم قرن بیستم، اعلام اصول ویلسون، انقلاب‌های سوسیالیستی، جنبش‌های آزادی‌بخش ملّی، گسترش مبارزات ضد استعماری و تحوّلات اقتصادی، آثار و پیامدهایی را در کشورهای مختلف از جمله سودان داشتند. به دنبال این تحوّلات جهانی، در سودان هم، مانند بسیاری از کشورهای دیگر، گروه‌ها و تشکّل‌های گوناگونی، با دیدگاه‌های طرفداران نظام سرمایه‌داری، هواداران نظام سوسیالیستی و سنّت گرایان، پدیدار شدند و با پیشرفت‌هایی که در عرصه مطبوعات حاصل شده بود، با فعالیت‌های گسترده مطبوعاتی، به تقابل با یکدیگر پرداختند. پس از مدّتی، انجمن‌ها و گروه‌های ادبی و فرهنگی نیز تشکیل شدند و با گسترش این تشکّل‌ها، انتشار نشریاتی که ـ به‌جای گزارش‌دهی از اقدامات مقامات بلندپایه ـ به بحران‌های کشور در زمینه‌های مختلف بپردازند، بیش از پیش ضرورت یافت. از سوی دیگر، با عنایت به ضرورتِ ساماندهی امور نشریات متعدّد و متنوّعی که در کشور منتشر می‌شدند، نخستین قانون مطبوعات، در سال 1930م. (1309هـ.ش) به تصویب رسید.
در دهه 1320هـ.ش با گسترش جنبش‌های کارگری، اعم از صنفی و سیاسی، اتّحادیه‌ها، انجمن‌ها و جمعیّت‌های مختلفی تأسیس شدند و به تدریج دامنه مبارزات استقلال‌طلبانه و ضد‌استعماری گسترده‌تر شد. اتّحادیه روزنامه نگاران سودان هم در سال 1946م. (برابر با 1325هـ.ش) تأسیس گردید و در مبارزات استقلال طلبانه سودان، نقش مؤثری‌ایفا کرد (2013 ,sudanway.sd/newapapers.htm).
از زمان استقلال سودان در سال 1956م. (1335هـ.ش) تاکنون، بر تعداد نشریات این کشور افزوده شده است.
براساس گزارش وزارت اطّلاع رسانی جمهوری سودان در سال 2011م. (1390هـ.ش) پنجاه و دو روزنامه سیاسی، اجتماعی یا ورزشی به زبان عربی و یک روزنامه به زبان انگلیسی منتشر شده است. در همان سال 364 مجلّه تخصّصی در سراسر کشور یا برخی استان‌ها، توسط بخش‌های مختلف دولتی و غیردولتی منتشر شده‌‌اند (وزارة الإعلام،2011: 23). اسامی‌و مشخّصات برخی از مهم‌ترین نشریات سودان، به شرح زیر است:
روزنامه‌های سیاسی
(2013 ,sudanway.sd/newapapers_political.htm)
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| صحيفة الإنتباهه | www.alintibaha.sd | |
| المجهر السياسي | http://almeghar.com/news/index.1.html | |
| الأهرام الیومیّة | http://www.alahramsd.com/ | |
| آخر لحظة | http://www.akhirlahza.sd/akhir/ | |
| السّودانی | http://www.alsudani.sd/news/ | |
| صحيفة الصحافة | http://www.alsahafasd.net | |
| صحيفة الرأي العام | www.rayaam.info | مستقل |
| ألوان | http://www.alwansd.com/ | |
| صحيفة أخبار اليوم السّودانية | www.akhbaralyoumsd.net | |
| صحیفة الجریدة | http://aljareedaـsd.net/en/day/ | |
| صحيفة الوطن السّودانیّة | www.alwatansudan.com | |
| سودان ویژن
«Sudan Vision» |
www.sudanvisiondaily.com | مستقل و انگلیسی زبان |
| الوفاق | ||
| صحيفة الأيام | www.alayaam.net | مستقل |
| صحیفة الحرّة | ||
| سیتیزن «The Citizen» | انگلیسی زبان | |
| صحيفة الخرطوم | www.khartoumnewspaper.com | |
| صحيفة الوحدة | www.alwahada.com | مستقل |
روزنامه‌های سیاسی
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| صحيفة القوات المسلحة | www.algwat.net | |
| صحيفة اخبار السّودان اليومية | www.sudailynews.com | |
| صحيفة الانباء | www.alanbaa.info | |
| صحيفة الحوار السّودانية | www.elhewaar.net | |
| صحيفة السّودان الدولية
والهويّة الجامعة |
www.alsudani.info | |
| صحيفة الشّارع السياسى | www.sharisiasi.com | |
| صحيفة المُحرِّر | www.almuharrir.com | |
| صحيفة الاتّحادى | www.sudani.net | |
| صحيفة الميدان | www.midan.net | |
| رأی الشّعب | ||
| إیلاف | ||
| الحیاة | ||
| المائدة |
روزنامه‌های اجتماعی
(2013 ,sudanway.sd/newapapers_social.htm)
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| صحيفة الدّار السّودانية | www.aldarsd.net | |
| صحيفة حكايات | ||
| صحيفة قلب الشّارع | ||
| صحيفة نبض الكاريكاتير |
روزنامه‌های ورزشی
(2013 ,sudanway.sd/newapapers_sport.htm)
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| صحيفة المشاهد | www.mushahid.net | |
| صحيفة قوون | www.goansport.net | |
| صحيفة الكابتن الرّياضيّة | www.alcaptain.com | |
| صحيفة الصّدي الرّیاضیّة | www.alsadda.net | |
| سودان سوكر | www.sudansoccer.net |
روزنامه‌های الکترونیکی
(2013 ,sudanway.sd/newapapers_web.htm)
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| سودانایل«Sudanile» | www.sudanile.com | |
| سودان سفارى | www.sudansafary.net | ویژه اخبار دارفور |
| صحيفة نــون الإلكترونية | ||
| صحيفة الأسرة والمجتمع | www.sudanwomen.net | |
| صحيفة الرؤية الإلكترونية | www.arruiacenter.net | |
| صوت النّيل | www.soutelneel.com | |
| أركامانى | www.arkamani.org | ویژه مردم شناسی و آثار باستانی سودان |
| الموسوعة السّودانية
للأحكام والسّوابق القضائية |
www.sjprecedents.org | دانشنامه احکام و سوابق قضائی سودان |
روزنامه‌های ویژه آگهی‌های تبلیغاتی
(2013 ,sudanway.sd/newapapers_ads.htm)
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| جريدة الممتازة | www.almumtaza.com | |
| جريدة لهـاولـه | www.lahalaho.com | |
| جريدة الوسيط | www.ewaseet.com | |
| جريدة إنتشار | www.entisharـsd.com | |
| جريدة الإعلانية | ||
| جريدة موبايل تيك |
مجلّات تخصّصی
(2013 ,sudanway.sd/newapapers_magazines.htm)
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| سودان‌تریبیون«Sudan Tribune» | www.sudantribune.com | |
| مجلة الدراويش | www.addaraweesh.co.uk | |
| خارطوم مانیتور«Khartoum Monitor» | www.khartoummonitor.net | |
| مجلّة الحياة العلمية | www.alhayamag.com | |
| مجلة الشّراع | www.sudanmagazine.com | |
| صوت السّودان الحُر | www.alـnafitha.com | |
| مجلة الميدان | www.midan.net | |
| مجلّة اطفال السّودان | www.nilekids.net | |
| مجلّة عازه | aaza.20m.com | |
| مجلّة النّافـذة | ||
| مجلّة حبابكم |
مجلّات کودکان
(2013 ,sudanway.sd/newapapers_magazines_kids.htm)
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| مجلّة اطفال السّودان | www.nilekids.net | |
| مجلّة عازه | www.aaza.20m.com | |
| مجلّة الشّرطي الصّغير | ||
| مجلّة الصّباح | ||
| مجلة الصّبيات |
2. قانون مطبوعات
نخستین قانون مطبوعات سودان، در دوران استعمار، در سال 1930م. (1309 هـ.ش) به تصویب رسید و پس از استقلال هم، اوّلین قانون ملّی مطبوعات، در سال 1973م. (1352هـ.ش) تصویب شده است. در آخرین «قانون مطبوعات و رسانه‌ها»، مصوّب سال 2009م. (1388هـ.ش) بیش از پیش بر آزادی مطبوعات و رسانه‌ها تأکید شده است (وزارة الإعلام،2011: 23).
در اصل (39) قانون اساسی جمهوری سودان، مصوّب سال 2005م. (1384 هـ.ش)، با تصریح بر آزادی مطبوعات و رسانه‌ها، چنین آمده است:
1. همه هموطنان از آزادی بیان برخوردارند و اطّلاعات مورد نظر خود را می‌توانند در مطبوعات و رسانه‌ها منتشر کنند.
2. دولت، آزادی مطبوعات و رسانه‌ها را براساس قوانین و مقرّرات جامعه مردم سالار، تضمین می‌کند.
3. همه رسانه‌ها باید اخلاق رسانه‌ای را رعایت کنند و از انتشار مطالب بر ضد ادیان، نژادها، قبایل یا فرهنگ جامعه خودداری کنند و از خشونت طلبی و جنگ طلبی بپرهیزند.
(2013, esudany.com/constitution.html)
در ماده (5) قانون مطبوعات و رسانه‌های سودان، مصوّب سال 2009م. (1388هـ.ش) نیز، بر آزادی مطبوعات و رسانه‌ها، تصریح شده است.
طبق ماده (6) همین قانون، «شورای ملّی مطبوعات و رسانه‌ها»، زیر نظر نهاد ریاست جمهوری فعالیت می‌کند. براساس ماده (9) قانون مذکور، «شورای ملّی مطبوعات و رسانه‌ها»، دارای بیست و یک عضو، به شرح زیر است:
- شش نفر پیشنهادی معاون اوّل ریاست جمهوری که احکام خود را از سوی رئیس‌جمهور دریافت می‌کنند. یکی از این شش نفر، دبیر کلی شورا را بر عهده می‌گیرد.
- هشت نفر نم ایندگان خبرنگار آنکه از طریق مجمع عمومی اتّحادیه خبرنگاران، انتخاب می‌شوند.
- پنج نفر به انتخاب مجلس ملّی سودان.
- دو نفر نم اینده از طرف ناشران، چاپخانه‌داران و توزیع کنندگان.
دوره فعالیت «شورای ملّی مطبوعات و رسانه‌ها» چهار سال است و دفتر مرکزی آن در شهر خارطوم قرار دارد. برخی اختیارات و وظایف این شورا، براساس ماده (8) قانون مطبوعات و رسانه‌ها، به شرح زیر است:
- تعیین ملاک‌ها و شرایط شناسایی خبرنگاران، با هماهنگی اتّحادیه عمومی خبرنگاران
- اعطای کمک‌های لازم برای تسهیل و گسترش فعالیت‌های مؤسسات رسانه‌ای
- اظهار نظر درباره شکایت‌هایی که علیه مطبوعات و رسانه‌ها مطرح می‌شود.