صنعت چاپ و نشر کتاب در چین

صنعت چاپ و نشر کتاب در چین

پس از اجرای اصلاحات، به ویژه بعد از عضویت چین در سازمان تجارت جهانی، بازار و صنعت چاپ و نشر کتاب در این کشور با تحولات گسترده ­ای روبه رو شده است. پیش از آن هیچ فرد یا مؤسسه ­ی خصوصی حق حضور و فعالیت در این بخش را نداشت. اگرچه هنوز این صنعت به سختی توسط دولت کنترل می ­شود، ولی در مقایسه با ده سال پیش خیلی بازتر شده و علاوه بر بخش خصوصی، سرمایه گذاران خارجی نیز به این بازار علاقمند شده و در بخش هایی از این صنعت مجوز یافته ­اند با همتایان چینی خود مشارکت نمایند.

در کشور چین، جمعا 581مؤسسه­ ی بزرگ انتشاراتی فعالیت می کنند که همگی دولتی بوده و به دلیل کنترل شدید بخش کتاب از سوی دولت، این تعداد هم­چنان ثابت باقی مانده و هرگونه درخواست جدید از سوی اداره کل چاپ و نشر وابسته به شورای دولتی کنترل می ­شود. وظیفه ­ی این اداره کل ترسیم خط و مشی و سیاست ­های بخش صنعت چاپ و نشر در این کشور، تدوین قوانین و مقررات مربوطه و نظارت برحسن اجرای آن، هدایت و کمک به اجرای مقررات، بررسی و صدور مجوز برای متقاضیان جدید چاپ و نشر، نظارت بر تولیدات چاپی و نحوه­ ی توزیع آن­ها، نظارت بر واردات و صادرات کتاب و نشریات و مطبوعات می ­باشد.

بیش از40درصد از این ناشران در شهر پکن مستقر بوده و شهر شانگهای با دارا بودن 7درصد از مؤسسات و بنگاه های چاپ و نشر، در رده ­ی دوم قرار دارد. البته هر استان نیز حداقل یک مؤسسه­ ی بزرگ نشر دارد که زیر نظر حکومت محلی اداره شده و وابسته به یکی از بنگاه ­های بزرگ انتشاراتی است.

به طور کلی، تولیدات بخش صنعت چاپ و نشر در کشور چین را می­توان به 6بخش عمومی تقسیم کرد: چاپ و تولید کتاب، انتشار مطبوعات و مجلات، چاپ روزنامه ­ها، تولیدات صوتی، تولیدات تصویری، و انتشارات الکترونیکی. انتشار کتاب با حدود سالانه 320هزار عنوان، 3/86درصد از این صنعت را به خود اختصاص داده، مطبوعات و مجلات 82/2درصد، روزنامه ­ها 55/0درصد، تولیدات صوتی 52/3درصد، تولیدات تصویری 74/3 درصد، و تولیدات الکترونیکی 3/06 درصد را تشکیل می­ دهند. بخش چاپ کتاب هم خود به سه گروه عمده تقسیم می ­شود: بخش کتاب­ های عادی و معمولی در موضوعات مختلف داستانی و غیر داستانی با 17/79درصد، کتب درسی و آموزشی با 25/20درصد، و کتب تصویری. در این کشور 30بنگاه نشر خاص کتاب کودکان و نوجوانان نیز فعال هستند که در سال­ های اخیر این بخش از ناشران با ده درصد رشد مواجه شده است[i].

تعداد سالانه ­ی عناوین کتاب ­های چاپ چین

براساس آمار منتشره از سوی اداره­ ی آمار کشور چین، در سال 2010میلادی، جمعا 328هزار عنوان کتاب توسط ناشران این کشور چاپ و منتشر شده است که 58درصد این کتاب ­ها چاپ جدید بوده­ اند. تقسیم بندی موضوعات و محتوای این کتاب ­ها عبارت بوده­ اند از: علوم اجتماعی58/20درصد، کودکان و نوجوانان21/14درصد، کتاب­ های داستانی31/10درصد، علوم طبیعی و فن­اوری 24/10درصد، زبان 34/8درصد، و کتاب ­های راهنما و متفرقه نیز4/5درصد را به خود اختصاص داده ­اند. بنابر آخرین آمار رسمی منتشره، در سال2010 تعداد كل عناوین كتاب­ های منتشر شده در چین بالغ بر 328 هزار عنوان با 17/7میلیارد نسخه و 61میلیارد صفحه بوده است.  

از این تعداد کتاب منتشره در سال2010، بخش قابل توجهی(64145عنوان) مربوط به کتب درسی و آموزشی بوده است که تعداد 23939عنوان آن کتاب­ های جدید بوده ­اند. از نظر فروش کتاب نیز کتب درسی و آموزشی 50 درصد از بازار کتاب را به خود اختصاص داده و اگر فروش کتاب ­های کمک آموزشی را نیز بر این میزان اضافه کنیم، سهم کتاب­ های درسی در بازار کتاب چین به 65درصد خواهد رسید که نشان دهنده­ ی وابستگی شدید بازار نشر و فروش کتاب به کتاب­ های درسی است. به همین خاطر، در پایان سال2010بزرگترین گروه ناشران کتاب درسی در چین تحت عنوان«گروه ناشران آموزشی چین» در این کشور شکل گرفت.

قانون حق مالکیت معنوی(کپی رایت) در چین

تا سال1991میلادی، در چین چیزی به نام کپی رایت و یا قانون مالکیت معنوی وجود نداشت. در سال1990، نخستین مقررات در این خصوص تدوین و به تصویب رسیده و در سال1991 به مورد اجرا گذاشته شد. در سال 1992 این کشور با امضای قانون بین المللی کپی رایت به عضویت کنوانسیون بِرن در خصوص حق مالکیت معنوی درآمد. علی­رغم اصلاحات مکرر صورت گرفته در مقررات حق مالکیت معنوی چین، این قانون هنوز دارای نواقص زیادی اجرایی است. اگرچه پس از عضویت چین در کنوانسیون فوق، ناشران دولتی حداقل برای دفاع از حق و حقوق خود مجبور به تبعیت از این قانون شدند، ولی ناشران غیر رسمی و ناشران بخش خصوصی که تحت نام ناشران دولتی فعالیت می­ کنند، هنوز این قوانین را مراعات نکرده و به انحای مختلف از اجرای این مقررات طفره می ­روند. مسئولیت نظارت بر حق مالکیت معنوی و کپی رایت در چین بر عهده­ ی«مدیریت ملی کپی رایت چین (National Copyright Administration of China)» است. این مدیریت وظیفه ­ی تدوین مقررات و نظارت بر اجرای آن و هم­چنین نظارت بر قراردادهای منعقده بین ناشران چینی و خارجی در این خصوص را دارد. در سال2010 میلادی، ناشران چینی کپی رایت 13724 عنوان کتاب خارجی را خریداری کرده ­اند که 5284 عنوان از آمریکا، 2492 عنوان از انگلیس، 739 عنوان از آلمان، 737عنوان از فرانسه، 1766 عنوان از ژاپن، و1027 عنوان آن از هنگ ­کنگ بوده است.

جدول عضویت چین در معاهدات بین المللی مربوط به حمایت از حقوق مالکیت فکری

تاریخ عضویت رسمی	تاریخ درخواست عضویت	عنوان معاهده	ردیف
3 ژوئن 1980	سوم مارس 1980	سازمان جهاني مالكيت فكري	1
19 مارس 1985	19 دسامبر 1984	معاهده پاريس(حمايت از مالكيت صنعتي)	2
4 اکتبر 1989	4 جولای 1989	معاهده مادريد (ثبت بين المللي علایم)	3
15 اکتبر 1992	10 جولای 1992	معاهده جهاني حق نشر	4
30 آوریل 1993	4 ژانویه 1993	معاهده ژنو (حمايت از توليدكنندگان آثار صوتي)	5
1 ژانویه 1994	15 سپتامبر 1993	معاهده همكاري حق اختراع	6

منبع: www.culturelink.or.kr/policy_china.html

چهار دوره توسعه­ ی صنعت چاپ و نشر در چين

پس از اجرای اصلاحات اقتصادی در چین در سال1978، صنعت نشر این کشور جهت انطباق با نیازهای جامعه، اقتصاد بازاری، افزایش توان مالی و مدیریتی، کسب آمادگی برای رقابت با بازار جهانی و رقبای بین المللی، و سرانجام عضویت در سازمان تجارت جهانی، چهار مرحله از توسعه را پشت سرنهاد.

دوره­ ی نخست( 1978 تا 1985): از سال 1978 تا 1985، دوره ­ی آغاز توسعه ­ی عادي صنعت نشر چين به شمار می ­رود.  در اين دوره صنعت چاپ به طور كلي نرخ رشد 10درصدي داشته و گاهی به 16درصد هم رسيد كه رقمي شايان توجه و نادر در اين صنعت به حساب مي ­آيد.

دوره ­ی دوم( 1986 تا 1994): پس از سال 1985، ميزان كل چاپ كتاب در چين هرگز از رقم چاپ سال1985 تجاوز نكرد. صنعت نشر چين يك مدت طولانی 9 ساله را به بازنگری و تجديد نظر و كسب تجربه در صنعت نشر سپری كرد. پس از سال 1986 بازار كتاب چين شاهد يك رشد منفی و يا رشد كم بود كه برای توسعه­ ی آن بايد نيرويی تازه به صنعت نشر دميده می شد. با رشد مصرف كتاب در چين در این دوره، رشد صنعت نشر نيز ارتقا يافت. در حقيقت، در اين سال بازار فروش كتاب جای خود را به بازار خريد كتاب داد.  اين دوره ­ی گذر، به دليل توسعه ­ی اقتصادی سريع چين امری اجتناب ناپذير می نمود.

اين دوره بیشتر دوره ­ی تجربه آموزی بود و بازنگري ­هايی در صنعت نشر انجام گرفت كه باز هم چندان مؤثر و كارآ نبود. بررسی ها نشان می دهد كه علت رشد ناكافی اين صنعـت در اين دوره­ ی9 ساله، فقـدان تحـولات و تغييرات كافي براي توسعه ی بازار كتاب بود.  ضمن آن­كه نـوآوری در سيستم نشـر و توزيـع كتاب چين هنوز جايگاه مطلوبی نداشت.

دوره ­ی سوم(پس از سال1995): در سال1995، صنعت نشـر كتاب چين به دوره­ ی سردرگمی و بازنـگری در خود پايان داد و ميزان تولید صنعت نشـر چـين افزايش يافت و يك دوره­ ی جديد توسعـه در اين صنعت آغاز گرديد. يكي از علت­ های اصلی توسعه ­ی بازار كتاب و انتشارات چين در اين دوران، رشد اقتصادی سريع و پايدار چين بود. در اين دوره، ساختار صنعت نشر چين دستخوش تحـول گرديده  و نظام اداری، اجرايی و روش­ های مدیریتی و فروش نيز بهبود يافت. در اين دوره، كنترل بر بهای كتاب ­های درسی مدارس ابتدايی و متوسطه ­ی چين به ­تدريج كاهش يافت و فرايند تنوير افكار عمومی در زمينه­ ی توسعه­ ی صنعت نشر چين آغاز و آگاهی مردم به روند اصلاحات و مؤسساتی شدن و مالكيت اشتراكی اين صنعت بيشتر شد.

دوره ­ی چهارم(پس از سال2001) و تشکیل گروه­ های انتشارات چين: دولت چین با استفاده از تجريبات بين المللی به این نتیجه رسید كه توسعه ­ی سريع بازار كتاب و افزایش توان رقابتی صنعت نشر، پیش از عضویت کامل در سازمان تجارت جهانی، به ايجاد مؤسسات قوی انتشاراتی نياز دارد. با اين اقدام است که می توان ضمن کمک به توسعه ­ی صنعت نشر، پاسخگوی نيازهای بازار داخلی و جهانی و بالا بردن توان رقابتی این صنعت در عرصه ­ی بین المللی بود. 

بيشتر مؤسسات انتشاراتی چين که براساس تجربیات دهه­ ی 1950در شوروی پیشین شکل گرفته بود، اغلب كوچك و یا متوسط بوده و بین 40 تا300 كارمند داشته و توليد سالانه ­ی آن­ها بین 100 تا400 عنوان و فروش آن­ها نيز حد اکثر به20 تا200 ميليون يوان می ­رسيد. سود خالص اين مؤسسات نیز كم­تر از10ميليون يوان بود. طبعا، چنین وضعیتی پاسخگوی نیاز بازار داخلی هم نبود تا چه رسد به بازارهای بین المللی. لذا، دولت با ادغام بسیاری از این انتشاراتی ­ها و تجمیع سرمایه ­ی آن­ها، و اختصاص بودجه­ ی لازم، بیش از 30گروه انتشاراتی قوی به وجود آورد تا بتوانند از این پس به عنوان شرکت­ های اقتصادی خود اتکا، و با ورود به عرصه­ ی بازار آزاد، با بخش خصوصی داخلی و رقبای بین المللی به رقابت به پردازند.

اینک، با گذشت چند سال از عضویت چین در سازمان تجارت جهانی و توسعه­ ی صنعت نشر، و كاهش كنترل و افزایش حمایت دولت، اين مؤسسات از قدرت و توانايی و تجربيات نسبتا خوبی در زمینه­ های سرمایه­ گذاری، فن­اوری، مدیریتی، بازاریابی، و سازماندهی، برخوردار شده و از نظر کمی و کیفی توسعه­ ی فراوانی یافته ­اند، اگرچه در مقابل غول­ های نشر خارجی هنوز از توانايي­ های رقابتی كمتری برخوردار بوده و كاركرد منطق ه­ای آن­ها ضعيف و در مواجهه با چالش ­های اقتصاد بازار، با مشكلات روبه رو هستند. به همین دلیل است که هنوز دولت به بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی اجازه ­ی ورود به عرصه­ ی سرمایه گذاری در بخش تولید و صنعت چاپ و نشر را نداده و آن­ها صرفا در بخش توزیع و خرده فروشی حق سرمایه گذاری دارند.

عضویت در سازمان تجارت جهانی و ورود سرمایه گذاران خارجی در صنعت چاپ و نشر چین

عضویت چین در سازمان تجارت جهانی در سال2001، تأثیر عمیق و گسترده و دراز مدتی در صنایع فرهنگی، از جمله صنعت چاپ و نشر این کشور گذاشته و ناشران داخلی را در معرض چالش و رقابت سخت در بازار جهانی کتاب قرار داد. دولت چین برای فایق آمدن بر این مشکل اولا، تعداد زیادی از مؤسسات و بنگاه­ های چاپ و نشر این کشور را در هم ادغام نموده و گروه ­های انتشاراتی بزرگی را تشکیل داد تا توان رقابت در مدیریت، سرمایه و فن­اوری آن­­ها را در برابر رقبای خارجی بالا ببرد. تا کنون بیش از 30 گروه بزرگ انتشاراتی از ادغام ده­ ها موسسه­ ی چاپ و نشر به وجود آمده است. ثانیا، صنعت و بازار چاپ و نشر را به عنوان بخشی از بازار فرهنگی این کشور، وادار به انطباق خود با بازار اقتصادی جدید کرد. لذا، بسیاری از ناشران دولتی به بنگاه­ های اقتصادی تبدیل شده و از حالت بودجه گیری دایم از دولت خارج شده ­اند.

پس از عضویت چین در سازمان تجارت جهانی، افزون بر تغییرات فوق، به بخش خصوصی داخلی و سرمایه گذاران خارجی نیز به صورت محدود اجازه ­ی ورود به بخش صنعت چاپ و نشر داده شد. اگرچه هنوز به بخش خصوصی اجازه ­ی فعالیت در این صنعت داده نشده است، ولی برخی از مؤسسات فرهنگی خصوصی اجازه یافته اند تا با همکاری ناشران دولتی و با استفاده از شابک ­های در اختیار آن­ها به انتشار کتاب به پردازند و در واقع باز هم این ناشران دولتی و رسمی هستند که مسئولیت کتاب چاپ شده را بر عهده دارند و کتاب­ ها نیز با استفاده از سهمیه­ و نام آن­ها منتشر می ­شوند. اگرچه هنوز آمار دقیقی از دست اندرکاران غیر مستقیم بخش خصوصی در صنعت چاپ و نشر آمار دقیق در دست نیست، ولی بر اساس یک آمار گیری غیر رسمی انجام شده توسط فرهنگستان چاپ و نشر چین که در سال 2011صورت گرفته و در سایت رسمی نمایشگاه بین المللی کتاب پکن منشر شده است، از 131هزار نهاد و مؤسسه ­ی فعال در امر چاپ و نشر چین، حدود1/76درصد فعالیت­ها آن­ها مربوط به بخش غیر دولتی بوده است.

علی­رغم عضویت چین در سازمان تجارت جهانی در یک دهه­ ی پیش، بخش انتشار کتاب در این کشور، هنوز به روی سرمایه گذاران خارجی بسته است. در عین حال، راه­ های مختلف مشارکت و همکاری میان ناشران خارجی و داخلی، به ویژه در زمینه ­ی چاپ کتاب ­های علمی وجود دارد که به صورت سرمایه گذاری مشترک(51درصد چینی و حد اکثر 49درصد سرمایه گذار خارجی) و همکاری­ های کوتاه مدت و موردی و بلند مدت انجام می ­شود. در حال حاضر، تعداد زیادی از ناشران عمده ­ی خارجی در همین چارچوب در چین فعال شده و دفتر نمایندگی دایر نموده اند. در بازار کتاب چین، تنها بخش توزیع و خرده فروشی کتاب است که کاملا به روی بخش خصوصی و سرمایه گذاری خارجی باز شده است.

در این کشور 3کانال عمده برای توزیع کتاب­ های منتشره وجود دارد: کتابفروشی ­های زنجیره­ای دولتی شین­خوا که از زمان تأسیس جمهوری خلق چین در سال1949 تاکنون به صورت انحصاری شیکه و سیستم توزیع کتاب در این کشور را در اختیار خود داشته است؛ بخش خصوصی داخلی و سرمایه گذاران خارجی که پس از عضویت این کشور در سازمان تجارت جهانی به وجود آمده است؛ و فروش آنلاین و اینترنتی کتاب که در سال­ های اخیر وارد عرصه­ ی رقابت در بازار فروش کتاب شده است. لذا، می­ توان گفت، در این کشور هنوز سیستم منظم و شبکه­ ی فراگیر ملی توزیع کتاب شکل نگرفته است. چون اغلب کتاب فروشی ­های عمده در شهرهای بزرگ قرار گرفته و سیستم ناقص توزیع موجود نیز تنها در سطح مراکز استان­ ها و شهرهای بزرگ عمل می ­کنند، بنابراین، بخش عمده­ ای از کتاب­ های منتشره توسط ناشران محلی و منطق ه­ای و شهرهای کوچک، تحت پوشش شبکه­ ی توزیع قرار نمی گیرند. لذا، این مناطق تنها از طریق سفارش اینترنتی کتاب و حضور در نمایشگاه ­های متعدد کتاب که در طول سال برگزار می ­شود، نیازهای خود به کتاب را برآورده می ­سازند.

آمار سالانه­ ی واردات و صادرات کتاب در چین

طبق آمار منتشره از سوی اداره­ ی آمار چین، این کشور در سال­2010میلادی، جمعا بالغ بر 37میلیون دلار کتاب و نشریات تولید این کشور را به خارج از چین صادر کرده است که نسبت به سال قبل10درصد افزایش داشته است. در همین سال بیش از 94میلیون دلار کتاب و نشریه را وارد کرده است. در این کشور حدود 40شرکت بازرگانی در زمینه ­ی واردات و صادرات کتاب اشتغال دارند که همگی به سازمان ­ها و مؤسسات و نهادهای علمی، آموزشی و فناوری دولتی وابسته هستند. اعلب متقاضیان کتاب و نشریات خارجی را هم کتابخانه ­ها و مؤسسات علمی و آموزشی این کشور تشکیل می ­دهند.

جدول آمار صادرات و واردات كتاب، مجله و روز نامه در سال 2010

نوع كالا	صادرات			واردات
	نوع	تعداد (10هزارنسخه)	ارزش (10هزار دلار)	نوع	تعداد (10هزارنسخه)	ارزش (10هزار لار)
كتب منتشره	913328	23/707	11/3232	806076	57/568	01/9402
فلسفي-اجتماعي	198094	32/105	18/826	177503	11/61	47/1606
فرهنگي و آموزشي	170183	24/124	61/552	142811	28/126	86/1745
ادبيات و هنر	206848	71/129	51/601	132207	23/90	30/1271
علوم طبيعي و فناوري	100387	86/59	93/345	219256	59/107	77/3478
كودكان	70337	47/140	86/264	42123	47/39	30/375
عمومي	167479	64/147	03/641	92176	88/143	31/924
مجلات	41065	79/194	97/423	72056	66/420	96/13828
روزنامه ها	561	41/43	91/54	1582	65/1892	61/2777
جمع كل	954954	64/945	00/3711	879714	87/2881	58/26008

منبع: China Statistical Year  Book. 2011

گسترش شبکه­ ی توزیع اینترنتی و آنلاین کتاب

باتوجه به نواقص موجود در سیستم شبکه­ ی توزیع کتاب و گسترش فناوری اطلاعات در کشور چین، زمینه برای گسترش هرچه سریعتر تجارت آنلاین کتاب در این کشور فراهم شده است. لذا، این نوع از تجارت کتاب هر روز از جایگاه بهتری برخوردار شده و رقابت سختی میان ناشران و فروشندگان سنتی کتاب با ناشران و فروشندگان آنلاین کتاب به وجود آمده و بسیاری از ناشران عمده­ اقدام به تولید ابزار مورد نیاز برای تولید، توزیع، فروش و مطالعه­ ی کتاب­ های دیجیتالی خاص خود نموده ­اند. حتی برخی از فروشگاه ­های بزرگ آنلاین فروش لوازم خانگی، لباس و لوازم برقی نیز برای جذب مشتری بیشتر، بخشی از فروش­گاه ­های خود را به عرضه­ ی کتاب و محصولات چاپی اختصاص داده اند.

هم­چنین، پایگاه ­های اینترنتی مهمی هم­چون تِن­سِنت (Ten Cent)، سینا، علی بابا، و بَیدو (Baidu) نیز وارد بازار عرضه و نشر الکترونیکی شده و به نظر می­ رسد نرم افزارهای دریافت کتاب الگترونیکی از طریق گوشی موبایل، در حال تسخیر بازار فروش آنلاین کتاب است. براساس نظر سنجی صورت گرفته توسط فرهنگستان چاپ و نشر چین، تعداد افرادی­ که در سال 2011از طریق اینترنت و موبایل و سایر وسایل الکترونیکی به مطالعه­ ی کتاب می ­پردازند، به 6/36درصد(121میلیون نفر) رسیده و متوسط هزینه­ ی دانلود کتاب دیجیتالی حدود نیم دلار بوده است. 

عناوین و تعداد نمایشگاه­ های کتاب در چین

همان گونه که پیشتر ذکر شد، یکی از راه ­های توزیع و دسترسی به انواع کتاب در چین، نمایشگاه­ های مختلف کتابی است که در سطوح مختلف محلی، منطقه ­ای، استانی، ملی و بین المللی در داخل و خارج چین و در طول سال برگزار می ­شود که عمده­ ترین آن­ها عبارتند از:

-نمایشگاه بین المللی کتاب پکن که از سال1986 آغاز و در سال2012 نوزدهمین دوره ­ی این نمایشگاه در ماه اوت برگزار خواهد شد.

-نمایشگاه بین المللی کتاب تایپه(تایوان) که از سال1987 آغاز شده است.

-نمایشگاه بین المللی کتاب هنگ­ کنگ.

-نمایشگاه ملی کتاب چین.

-نمایشگاه سفارش کتاب پکن.

-و حضور ناشران مختلف چینی در نمایشگاه­ های مهم بین المللی کتاب جهان، از جمله نمایشگاه کتاب تهران.

اهداف تعیین شده برای صنعت چاپ و نشر تا سال ­2015

در ابتدای ورود چین به قرن بیست و یکم، و عضویت این کشور در سازمان تجارت جهانی، دولت چین برای بخش صنعت چاپ و نشر، به ویژه بخش مطبوعات و رسانه ­ها، اهدافی را تا سال 2010 تعیین نمود که اهم آن­ها عبارت بودند از: دو برابر کردن میزان انتشار روزنامه­ ها و تولیدات سمعی و بصری در این کشور؛ راه اندازی حدود 10 گروه بزرگ انتشاراتی که درآمد سالانه ­ی هرکدام از آن­ها بیش از یک میلیارد یوان بوده و بین 20 تا 30 گروه انتشاراتی که درآمد هر یک تا یک میلیارد یوان باشد؛ باید 80درصد هزینه ­های روزنامه­ ها و مطبوعات از محل درآمد حاصله از چاپ آگهی و تبلیغات تأمین شود؛ و توزیع مجلات و نشریات از طریق خرده فروشی و ایجاد دکه های مطبوعاتی صورت گیرد. اهداف تعیین شده برای توسعه­ ی این بخش از صنعت برای سال­ های 2011 تا 2015 (دوازدهمين برنامه­ ی پنج ساله) نیز به شرح زير است:

- رشد سالانه 5 درصدي عناوين كتاب­ ها(از 328 هزار عنوان در سال2010 به 419 هزار عنوان در سال 2015 خواهد رسيد).

- رشد سالانه 2 درصدی نسخ چاپی كتاب خواهد داشت و از 7/17 ميليون نسخه در سال 2010 به 7/92 ميليون نسخه در سال 2015 خواهد رسيد.

- رشد سالانه 2 درصدی نسخ چاپی روزنامه­ ها(از02/50 میلیارد نسخه در سال2010 به 23/55 میلیارد نسخه در سال2015 خواهد رسيد).

-رشد سالانه 5/1درصدی سرانه ­ی كتاب(از 3/5 نسخه در سال2010 به 8/5 نسخه در سال 2015 خواهد رسيد).

-تعداد واحدهای انتشار روزنامه و نشريات ادواری در سال 2015 به نصف تقليل يافته و به كمتر از 5000 واحد خواهد رسيد. در اين دوره توسط دولت، 10 مركز صنعت انتشار روزنامه و نشريات ادواری، و10 گروه چند رسانه ­ای فعال خواهند شد.

بازار کتاب و سرانه ­ی هزینه­ های فرهنگی در چین

بر اساس داده ­های اداره­ ی آمار دولت چین ساکنان پکن در سال 2004 بالغ بر13میلیارد یوان کتاب خریداری کرده ­اند که با توجه به5/13میلیون جمعیت این شهر، به صورت میانگین هر شهروند پکنی958یوان کتاب خریداری کرده است. اگرچه هنوز هزینه­ های خورد و خوراک مردم در جایگاه نخست سبد کالاهای مصرفی مردم قرار دارد، ولی این هزینه­ های فرهنگی، آموزشی و خدمات تفریحی است که جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است. براساس گزارش منتشره در مطبوعات چین، هزینه­ های سرانه­ ی فرهنگی شهر نشین­ ها از متوسط375یوان در سال1996 به 902یوان در سال2002 افزایش یافته که تقریبا دو برابر افزایش سایر هزینه های مصرفی بوده است. سرانه ­ی فرهنگی روستا­ییان نیز 16 درصد کل هزینه ­های مصرفی آنان را تشکیل می­ دهد. ميانگين سرانه­ ی خريد كتاب برای هر نفر در چين در سال2003 از نظر تعداد 26/5 نسخه و به لحاظ ارزشي 72/35 يوان بوده است كه در مقايسه با سال 2002 افزايش يافته است .

اين آمار حاكی است كه ميانگين سرانه­ ی ميزان خريد كتاب برای هر چينی، علي­رغم كمی افزايش نسبت به سال 2002، هنوز پایین است و در پنج سال گذشته بالاترين رقم مربوط به سال1999 بوده كه ميانگين سرانه ­ی خريد هر نفر 6 جلد كتاب گزارش شده است.

در کشور چين، كتابفروشی های زنجيره­ای«شين­خوا» بزرگترين سهم از بازار خرده فروشان محلی كتاب در استان­ های مختلف بوده اند و آن چه مورد توجه ناشران بوده اين بوده كه از طريق اين كتابفروشی ها كتاب هاي خود را به فروش برسانند. با اين حال پس از انجام اصلاحات در نظام توزيع كتاب در چين ، سيستم توزيع كتاب و مسير آن تغيير كرده است . بسياری از ناشران عمده فروشی خود را از طريق كتاب فروشی ها انجام می دهند .  در سال های اخير سهام كتاب چين افزايش داشته كه اين تغيير سهام بر بازار كتاب چين نيز تاثير گذار بوده است .

میزان کتاب­خوانی در چین

براساس گزارش منتشره از سوی خبرگزاری شین­خوا و براساس نتایج منتشره از یک بررسی که توسط آکادمی مطبوعات و انتشارات چین به عمل آمده است، در سال 2011 هر فرد چینی به­ طور متوسط سالانه 4 کتاب، 100 روزنامه، و 67/6 مجله مطالعه نموده است. تنها 2/1درصد از افراد مورد بررسی در این مطالعه معتقد بودند که میزان مطالعه ­ی خوبی داشته ­اند در حالی­که 7/50 درصد باور داشتند که  به اندازه ­ی کافی مطالعه نداشته ­اند. آقای کنیچی اوهمای (Kenichi Ohmae)، یک استراتژیست ژاپنی در کتاب خود تحت عنوان«عصر آی­کیوی پایین» نوشته است:«در چین ماساژخانه بیشتر از کتاب فروشی است.» براساس تحقیقات وی، چینی ­ها روزانه به طور متوسط  15دقیقه مطالعه می کنند که بسیار پایین­تر از ژاپن است. به همین دلیل وی مردم چین را در ردیف جوامع با آی کیوی پایین شمرده است. کارشناسان امور مطالعاتی معتقدند نبود فضای مناسب، کمبود امکانات لازم، توجه بیش از حد مردم به درآمد مادی و عدم توجه لازم به امر مطالعه، علت اصلی پایین بودن میزان مطالعه در میان مردم چین است.

نرخ فعلی مطالعه ­ی فراگیر و مطلوب بین سنین18 تا 70سال در چین، به 77/6 درصد می ­رسد که نشان دهنده­ ی یک رشد نسبی 0/5 درصدی است. این نرخ شامل مطالعه کنندگان کتاب، مجله، روزنامه و اطلاعات دیجیتالی نیز می ­گردد. طبق گزارش منتشره در نمایشگاه کتاب شانگهای، هر فرد چینی به طور متوسط سالانه 6جلد کتاب مطالعه می ­کند که به مراتب از سطح مطالعه ­ی مردم کشورهای غربی و اروپایی که سالانه بین16 تا24 جلد کتاب می­ خوانند، پایین ­تر است. لذا، دولت چین برای افزایش سطح مطالعه میان شهروندان این کشور برنامه­ های تشویقی و تلاش­ های گسترده­ ای انجام می ­دهد تا عادت به مطالعه در میان مردم، به ویژه دانش آموزان را بالا ببرد. در همین راستا از سال2006، در بیش از 400 شهر چین فعالیت­ هایی را آغاز کرده است.

به طور کلی، عادت به کتابخوانی مردم چین نیز مانند سایر کشورهای جهان درحال تغییر است. امروزه مردم این کشور بیشتر از طریق اینترنت، موبایل، لپ تاپ، وب سایت، و ابزارهای الکترونیکی دیگر به مطالعه­ ی کتاب می پردازند. چون حداقل هزینه­ ی دانلود یک کتاب الکترونیکی 3یوان است درحالی­که حداقل قیمت یک کتاب چاپی بیش از30 یوان می­ باشد. ضمن این­که بخش­ های سانسور شده ­ی کتاب­های چاپی را می­ توان در نسخه ­ی الکترونیکی به دست آورد.

طبق نظر سنجی صورت گرفته از يك ميليون خواننده­ ی كتاب در نمايشگاه بين المللی كتاب پكن در سال2011، موضوعات و كتاب­ های مورد علاقه و مطلوب خوانندگان چينی عبارت بوده ­اند از: ادبيات، رمان­ های نويسندگان داخلي و خارجی، سفرنامه ­ها و شرح زندگی افراد مشهور در زمينه ­ها و رشته ­های مختلف، مجموعه مقالات، مسايل تاريخی، جغرافيا، علوم اجتماعی، زبان­ های خارجی و مطالب فلسفی.

براساس همين گزارش، برخي از كتاب­هاي پر فروش سال2011 و نيمه­ ی نخست سال2012 به شرح زير بوده است.

آثار نويسندگان داخلي:

1-«رأس ساعت3: دوران تخت طلايي». اثر گوو جينگ مينگ؛

(Tiny Times 3: The Era of the Golden Throne. By: Guo Jingming)

2-جلد 1 و2 از مجموعه­ ی«تاريخ شمار دزدان مقبره» اثر نانپای سونشو؛

(The Graver Robbers Chronicles. By: Nanpai Sonshu)

3-«يادداشت رسمی شماره 8مؤسسه­ ی­ سرمايه» اثر شيائوچيائو لائوشو؛

(Capital Institute official Notes 8. By: Xiaoqiao Laushu)

4-«بوی صابون» اثر فوشی؛

(The Smel of Soap. By: Fu Shi)

5-«پدر رمان جاسوسی» اثر مای جيا؛

(Father of  The Spy Novel. By: Mai Jia)

6-«محاصره­ ی قلعه» اثر چيان جونگ شو؛

(Fortress Besiged. By: Qian ZhongShu)

7-«سَبُك روی تخته» اثر هان هان؛

(Light and Above Board. By: Han Han)

8-«ياداشت­ های رسمي هو ويدونگ» اثر شيائوچيائو لائوشو؛

(Hou Weiding Official Diary. By: Xiaoqiang Laushu)

9-«بررسی اشعار زيبای باستانی» اثر يو دان؛

(Review of the most beautiful avcient Poetry. By: Yu Dan)

10- و«يك مادر خوب مهمتر از يك معلم خوب است» اثر اين جيانلی.

(A Good Mother is more Important than a good Teacher. By: Yin Jianly)

آثار نويسندگان خارجی:

1-«صد سال تنهايی» اثر گابريل گارسيا ماركز از كلمبيا؛

(One Hundred Years of Solitude. By: Gabriel Garcia Markez)

2-«بازی تاج و تخت» اثر جرج آر.آر. مارتين از آمريكا؛

(A Game of Throne. By: George R.R. Martin)

3-«خانه­ ی ابريشم» اثر آنتونی هوروويتز از انگليس؛

(The House Of Silk. By: Anthony Horowitz)

4-«پيش از خواب رفتن من» اثر اس. جی. واتسون از انگليس؛

(Before I go Sleep. By: S.J. Watson)

5-«تو سيب چشم منی» اثر گيدنز كو از تايوان؛

(You are the Apple of my Eye. By: Giddens Ko)

6- و «بادبادك باز» اثر خالد حسينی از افغانستان. (www.openbook.com.cn/EN/BestSellers.aspx)

(The Kite Runner. By: Khaled Husaini)

آمار مطالعه با فن­اوری­ های نوین

براساس نظر سنجی صورت گرفته در سال2008 میلادی، آمار مطالعه­ ی کتاب ­های الکترونیکی و روزنامه در چین درحال پیشی گرفتن از مطالعه ­ی کتاب­ ها و نشریات چاپی است. طبق این نظر سنجی، افراد بین18 تا70 سال، به طور متوسط روزانه45دقیقه وقت برای مطالعه­ ی آنلاین صرف می ­کنند. از این میزان 7/42درصد روزنامه،

بر اساس این بررسی، در مجموع تعداد خوانندگان کتاب، روزنامه و مجله­ ی چاپی در چین کاهش یافته است. و در مقابل در مقایسه با سال2010،  به مطالعه کنندگان اینترنتی به نحو قابل توجهی(1/11درصد) افزوده شده و در مجموع به 5/36درصد رسیده است. متوسط زمانی که کاربران برای مطالعه از طریق اینترنت زمان صرف می ­کنند به 53/74 دقیقه رسیده است.

براساس گزارش منتشره در روزنامه­ ی گلوبال تایمز، تقسیم بندی مطالب مورد مطالعه در موبایل که 30درصد مطالعات چینی ­ها از این طریق صورت می ­گیرد، عبارتند از: 8/66درصد روزنامه، 3/52درصد کتاب، 9/46درصد مجله، 23درصد سایر مطالب خواندنی، 1/18درصد مطالب منتشره در اینترنت، 9/3درصد کتاب الکترونیکی، 8/1درصد سی­دی و دی­وی­دی بوده است. هم­چنین، براساس آمار منتشره در کتاب سال انتشارات دیجیتالی در چین(2010-2011) که از سوی فرهنگستان چاپ و نشر این کشور منتشر شده است، درآمد صنعت چاپ دیجیتالی چین از3/3میلیارد دلار در سال2006 به بیش از 15میلیارد دلار در سال2011افزایش یافته است. برخی از کتاب ­های ادبیات داستانی مشهور چینی، بیش از900میلیون بار در اینترنت مشاهده شده و بیش از 2میلیون دلار فروش داشته­ اند.

براساس یک نظر سنجی که در سال 2012 از میان دانش آموزان مدارس راهنمایی شانگهای صورت گرفته است، 9/42درصد از این دانش آموزان به خواندن پیام ­های نوشتاری، 8/40درصد به مطالعه­ ی میکرو بلاگ­ ها، و7/32درصد کتاب الکترونیکی مطالعه می ­کنند. در این نظر سنجی آمده است که 2/27درصد از پسران و9/12درصد از دختران اخبار ورزشی و 6/51درصد از دختران و 9/52درصد از پسران مطالب طالع بینی را از طریق اینترنت دنبال می ­کنند.

افزون بر این، 6/27 درصد از کسانی ­که در این جامعه­ ی آماری شرکت کرده­ اند گفته اند که ترجیح می­ دهند از طریق موبایل(اینترنتی) مطالعه کنند، که این آمار نشان دهنده­ ی افزایش 6/4 درصدی نسبت به سال2010 است. این افراد معمولا به طور متوسط روزانه 53/13 دقیقه را به مطالعه از طریق موبایل می­ گذرانند. و مبلغ 75/20 یوان معادل 3/3 دلار برای این خدمات پرداخت می ­کنند.

		آمار كتاب­هاي منتشر شده در چين به تفكيك موضوع، در سال 2010
		موضوعات تعداد عناوين تيراژ (10,000 نسخه) صفحه ( 1000 ورق ) كل 328,387 717,051 60,633,170 ماركسيسم،لنينيسم، افكار مائو 477 1,561 306,415 فلسفه 7,418 5,237 778,053 علوم اجتماعي 4,841 4,871 605,462 حقوق و سياست 13,903 12,832 1,732,522 امور نظامي 946 813 111,133 اقتصاد 27,486 15,956 2,676,238 فرهنگ، علوم، آموزش و ورزش 111,380 535,339 35,924,318 زبانها 18,610 20,209 3,108,708 ادبيات 29,958 33,548 4,222,487 هنر و فنون 16,787 13,984 988,489 تاربخ و جغرافي 12,411 14,306 1,616,533 علوم طبيعي 1,193 1,922 138,488 رياضيات و شيمي 6,294 4,419 689,448 نجوم و زمين شناسي 1,790 1,403 106,347 زيست شناسي 1,973 1,417 167,994 دارو و بهداشت 15,792 11,642 1,753,177 كشاورزي 6,621 5,397 419,399 تكنولوژي صنعتي 41,904 20,834 4,338,502 حمل و نقل 3,862 2,436 309,626 هوا فضا و هوانوردي 279 130 16,192 محيط زيست 1,589 1,943 141,155 كليات 2,108 2,405 299,417 مصور 765 985 23,527

پاورقی

[i] - طبق آمار رسمی منتشره از سوی دولت چین، در حال حاضر حدود250میلیون کودک زیر سن14سال زندگی می­کنند ک تقریبا 14درصد کل جمعیت کشور را شامل می شود و سالانه 16میلیون کودک تازه متولد نیز بر این آمار افزوده می گردد. تأمین نیاز این جمعیت عظیم به کتاب مورد نیاز به سرمایه گذاری، تولید، چاپ و توزیع گسترده ای دارد که از توان بنگاه های نشر دولتی داخلی خارج بوده و به ورود بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی نیاز دارد.