صنعت چاپ و نشر کتاب در چین

پس از اجرای اصلاحات، به ویژه بعد از عضویت چین در سازمان تجارت جهانی، بازار و صنعت چاپ و نشر کتاب در این کشور با تحولات گسترده ­ای روبه رو شده است. پیش از آن هیچ فرد یا مؤسسه ­ی خصوصی حق حضور و فعالیت در این بخش را نداشت. اگرچه هنوز این صنعت به سختی توسط دولت کنترل می ­شود، ولی در مقایسه با ده سال پیش خیلی بازتر شده و علاوه بر بخش خصوصی، سرمایه گذاران خارجی نیز به این بازار علاقمند شده و در بخش هایی از این صنعت مجوز یافته ­اند با همتایان چینی خود مشارکت نمایند.

صنعت چاپ و نشر کتاب در چین

در کشور چین، جمعا 581مؤسسه­ ی بزرگ انتشاراتی فعالیت می کنند که همگی دولتی بوده و به دلیل کنترل شدید بخش کتاب از سوی دولت، این تعداد هم­چنان ثابت باقی مانده و هرگونه درخواست جدید از سوی اداره کل چاپ و نشر وابسته به شورای دولتی کنترل می ­شود. وظیفه ­ی این اداره کل ترسیم خط و مشی و سیاست ­های بخش صنعت چاپ و نشر در این کشور، تدوین قوانین و مقررات مربوطه و نظارت برحسن اجرای آن، هدایت و کمک به اجرای مقررات، بررسی و صدور مجوز برای متقاضیان جدید چاپ و نشر، نظارت بر تولیدات چاپی و نحوه­ ی توزیع آن­ها، نظارت بر واردات و صادرات کتاب و نشریات و مطبوعات می ­باشد.

بیش از40درصد از این ناشران در شهر پکن مستقر بوده و شهر شانگهای با دارا بودن 7درصد از مؤسسات و بنگاه های چاپ و نشر، در رده ­ی دوم قرار دارد. البته هر استان نیز حداقل یک مؤسسه­ ی بزرگ نشر دارد که زیر نظر حکومت محلی اداره شده و وابسته به یکی از بنگاه ­های بزرگ انتشاراتی است.

به طور کلی، تولیدات بخش صنعت چاپ و نشر در کشور چین را می­توان به 6بخش عمومی تقسیم کرد: چاپ و تولید کتاب، انتشار مطبوعات و مجلات، چاپ روزنامه ­ها، تولیدات صوتی، تولیدات تصویری، و انتشارات الکترونیکی. انتشار کتاب با حدود سالانه 320هزار عنوان، 3/86درصد از این صنعت را به خود اختصاص داده، مطبوعات و مجلات 82/2درصد، روزنامه ­ها 55/0درصد، تولیدات صوتی 52/3درصد، تولیدات تصویری 74/3 درصد، و تولیدات الکترونیکی 3/06 درصد را تشکیل می­ دهند. بخش چاپ کتاب هم خود به سه گروه عمده تقسیم می ­شود: بخش کتاب­ های عادی و معمولی در موضوعات مختلف داستانی و غیر داستانی با 17/79درصد، کتب درسی و آموزشی با 25/20درصد، و کتب تصویری. در این کشور 30بنگاه نشر خاص کتاب کودکان و نوجوانان نیز فعال هستند که در سال­ های اخیر این بخش از ناشران با ده درصد رشد مواجه شده است[i].

تعداد سالانه عناوین کتاب های چاپ شده در چین

براساس آمار منتشره از سوی اداره­ ی آمار کشور چین، در سال 2010میلادی، جمعا 328هزار عنوان کتاب توسط ناشران این کشور چاپ و منتشر شده است که 58درصد این کتاب ­ها چاپ جدید بوده­ اند. تقسیم بندی موضوعات و محتوای این کتاب ­ها عبارت بوده­ اند از: علوم اجتماعی58/20درصد، کودکان و نوجوانان21/14درصد، کتاب­ های داستانی31/10درصد، علوم طبیعی و فن­اوری 24/10درصد، زبان 34/8درصد، و کتاب ­های راهنما و متفرقه نیز4/5درصد را به خود اختصاص داده ­اند. بنابر آخرین آمار رسمی منتشره، در سال2010 تعداد كل عناوین كتاب­ های منتشر شده در چین بالغ بر 328 هزار عنوان با 17/7میلیارد نسخه و 61میلیارد صفحه بوده است.  

از این تعداد کتاب منتشره در سال2010، بخش قابل توجهی(64145عنوان) مربوط به کتب درسی و آموزشی بوده است که تعداد 23939عنوان آن کتاب­ های جدید بوده ­اند. از نظر فروش کتاب نیز کتب درسی و آموزشی 50 درصد از بازار کتاب را به خود اختصاص داده و اگر فروش کتاب ­های کمک آموزشی را نیز بر این میزان اضافه کنیم، سهم کتاب­ های درسی در بازار کتاب چین به 65درصد خواهد رسید که نشان دهنده­ ی وابستگی شدید بازار نشر و فروش کتاب به کتاب­ های درسی است. به همین خاطر، در پایان سال2010بزرگترین گروه ناشران کتاب درسی در چین تحت عنوان«گروه ناشران آموزشی چین» در این کشور شکل گرفت.

قانون کپی رایت در چین           

تا سال1991میلادی، در چین چیزی به نام کپی رایت و یا قانون مالکیت معنوی وجود نداشت. در سال1990، نخستین مقررات در این خصوص تدوین و به تصویب رسیده و در سال1991 به مورد اجرا گذاشته شد. در سال 1992 این کشور با امضای قانون بین المللی کپی رایت به عضویت کنوانسیون بِرن در خصوص حق مالکیت معنوی درآمد. علی­رغم اصلاحات مکرر صورت گرفته در مقررات حق مالکیت معنوی چین، این قانون هنوز دارای نواقص زیادی اجرایی است. اگرچه پس از عضویت چین در کنوانسیون فوق، ناشران دولتی حداقل برای دفاع از حق و حقوق خود مجبور به تبعیت از این قانون شدند، ولی ناشران غیر رسمی و ناشران بخش خصوصی که تحت نام ناشران دولتی فعالیت می­ کنند، هنوز این قوانین را مراعات نکرده و به انحای مختلف از اجرای این مقررات طفره می ­روند. مسئولیت نظارت بر حق مالکیت معنوی و کپی رایت در چین بر عهده­ ی«مدیریت ملی کپی رایت چین (National Copyright Administration of China)» است. این مدیریت وظیفه ­ی تدوین مقررات و نظارت بر اجرای آن و هم­چنین نظارت بر قراردادهای منعقده بین ناشران چینی و خارجی در این خصوص را دارد. در سال2010 میلادی، ناشران چینی کپی رایت 13724 عنوان کتاب خارجی را خریداری کرده ­اند که 5284 عنوان از آمریکا، 2492 عنوان از انگلیس، 739 عنوان از آلمان، 737عنوان از فرانسه، 1766 عنوان از ژاپن، و1027 عنوان آن از هنگ ­کنگ بوده است.

جدول شماره 1. عضویت چین در معاهدات بین المللی مربوط به حمایت از حقوق مالکیت فکری

تاریخ عضویت رسمی	تاریخ درخواست عضویت	عنوان معاهده	ردیف
3 ژوئن 1980	سوم مارس 1980	سازمان جهانی مالكیت فكری	1
19 مارس 1985	19 دسامبر 1984	معاهده پاریس(حمایت از مالكیت صنعتی)	2
4 اکتبر 1989	4 جولای 1989	معاهده مادرید (ثبت بین المللی علایم)	3
15 اکتبر 1992	10 جولای 1992	معاهده جهانی حق نشر	4
30 آوریل 1993	4 ژانویه 1993	معاهده ژنو (حمایت از تولیدكنندگان آثار صوتی)	5
1 ژانویه 1994	15 سپتامبر 1993	معاهده همكاری حق اختراع	6

چهار دوره توسعه­ ی صنعت چاپ و نشر در چین

پس از اجرای اصلاحات اقتصادی در چین در سال1978، صنعت نشر این کشور جهت انطباق با نیازهای جامعه، اقتصاد بازاری، افزایش توان مالی و مدیریتی، کسب آمادگی برای رقابت با بازار جهانی و رقبای بین المللی، و سرانجام عضویت در سازمان تجارت جهانی، چهار مرحله از توسعه را پشت سرنهاد.

دوره­ ی نخست( 1978 تا 1985): از سال 1978 تا 1985، دوره ­ی آغاز توسعه ­ی عادی صنعت نشر چین به شمار می ­رود.  در این دوره صنعت چاپ به طور كلی نرخ رشد 10درصدی داشته و گاهی به 16درصد هم رسید كه رقمی شایان توجه و نادر در این صنعت به حساب می ­آید.

دوره ­ی دوم( 1986 تا 1994): پس از سال 1985، میزان كل چاپ كتاب در چین هرگز از رقم چاپ سال1985 تجاوز نكرد. صنعت نشر چین یك مدت طولانی 9 ساله را به بازنگری و تجدید نظر و كسب تجربه در صنعت نشر سپری كرد. پس از سال 1986 بازار كتاب چین شاهد یك رشد منفی و یا رشد كم بود كه برای توسعه­ ی آن باید نیرویی تازه به صنعت نشر دمیده می شد. با رشد مصرف كتاب در چین در این دوره، رشد صنعت نشر نیز ارتقا یافت. در حقیقت، در این سال بازار فروش كتاب جای خود را به بازار خرید كتاب داد.  این دوره ­ی گذر، به دلیل توسعه ­ی اقتصادی سریع چین امری اجتناب ناپذیر می نمود.

این دوره بیشتر دوره ­ی تجربه آموزی بود و بازنگری ­هایی در صنعت نشر انجام گرفت كه باز هم چندان مؤثر و كارآ نبود. بررسی ها نشان می دهد كه علت رشد ناكافی این صنعـت در این دوره­ ی9 ساله، فقـدان تحـولات و تغییرات كافی برای توسعه ی بازار كتاب بود.  ضمن آن­كه نـوآوری در سیستم نشـر و توزیـع كتاب چین هنوز جایگاه مطلوبی نداشت.

دوره ­ی سوم(پس از سال1995): در سال1995، صنعت نشـر كتاب چین به دوره­ ی سردرگمی و بازنـگری در خود پایان داد و میزان تولید صنعت نشـر چـین افزایش یافت و یك دوره­ ی جدید توسعـه در این صنعت آغاز گردید. یكی از علت­ های اصلی توسعه ­ی بازار كتاب و انتشارات چین در این دوران، رشد اقتصادی سریع و پایدار چین بود. در این دوره، ساختار صنعت نشر چین دستخوش تحـول گردیده  و نظام اداری، اجرایی و روش­ های مدیریتی و فروش نیز بهبود یافت. در این دوره، كنترل بر بهای كتاب ­های درسی مدارس ابتدایی و متوسطه ­ی چین به ­تدریج كاهش یافت و فرایند تنویر افكار عمومی در زمینه­ ی توسعه­ ی صنعت نشر چین آغاز و آگاهی مردم به روند اصلاحات و مؤسساتی شدن و مالكیت اشتراكی این صنعت بیشتر شد.

دوره ­ی چهارم(پس از سال2001) و تشکیل گروه­ های انتشارات چین: دولت چین با استفاده از تجریبات بین المللی به این نتیجه رسید كه توسعه ­ی سریع بازار كتاب و افزایش توان رقابتی صنعت نشر، پیش از عضویت کامل در سازمان تجارت جهانی، به ایجاد مؤسسات قوی انتشاراتی نیاز دارد. با این اقدام است که می توان ضمن کمک به توسعه ­ی صنعت نشر، پاسخگوی نیازهای بازار داخلی و جهانی و بالا بردن توان رقابتی این صنعت در عرصه ­ی بین المللی بود. 

بیشتر مؤسسات انتشاراتی چین که براساس تجربیات دهه­ ی 1950در شوروی پیشین شکل گرفته بود، اغلب كوچك و یا متوسط بوده و بین 40 تا300 كارمند داشته و تولید سالانه ­ی آن­ها بین 100 تا400 عنوان و فروش آن­ها نیز حد اکثر به20 تا200 میلیون یوان می ­رسید. سود خالص این مؤسسات نیز كم­تر از10میلیون یوان بود. طبعا، چنین وضعیتی پاسخگوی نیاز بازار داخلی هم نبود تا چه رسد به بازارهای بین المللی. لذا، دولت با ادغام بسیاری از این انتشاراتی ­ها و تجمیع سرمایه ­ی آن­ها، و اختصاص بودجه­ ی لازم، بیش از 30گروه انتشاراتی قوی به وجود آورد تا بتوانند از این پس به عنوان شرکت­ های اقتصادی خود اتکا، و با ورود به عرصه­ ی بازار آزاد، با بخش خصوصی داخلی و رقبای بین المللی به رقابت به پردازند.

اینک، با گذشت چند سال از عضویت چین در سازمان تجارت جهانی و توسعه­ ی صنعت نشر، و كاهش كنترل و افزایش حمایت دولت، این مؤسسات از قدرت و توانایی و تجربیات نسبتا خوبی در زمینه­ های سرمایه­ گذاری، فن­اوری، مدیریتی، بازاریابی، و سازماندهی، برخوردار شده و از نظر کمی و کیفی توسعه­ ی فراوانی یافته ­اند، اگرچه در مقابل غول­ های نشر خارجی هنوز از توانایی­ های رقابتی كمتری برخوردار بوده و كاركرد منطق ه­ای آن­ها ضعیف و در مواجهه با چالش ­های اقتصاد بازار، با مشكلات روبه رو هستند. به همین دلیل است که هنوز دولت به بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی اجازه ­ی ورود به عرصه­ ی سرمایه گذاری در بخش تولید و صنعت چاپ و نشر را نداده و آن­ها صرفا در بخش توزیع و خرده فروشی حق سرمایه گذاری دارند.

عضویت چین در سازمان تجارت جهانی

عضویت چین در سازمان تجارت جهانی در سال2001، تأثیر عمیق و گسترده و دراز مدتی در صنایع فرهنگی، از جمله صنعت چاپ و نشر این کشور گذاشته و ناشران داخلی را در معرض چالش و رقابت سخت در بازار جهانی کتاب قرار داد. دولت چین برای فایق آمدن بر این مشکل اولا، تعداد زیادی از مؤسسات و بنگاه­ های چاپ و نشر این کشور را در هم ادغام نموده و گروه ­های انتشاراتی بزرگی را تشکیل داد تا توان رقابت در مدیریت، سرمایه و فن­اوری آن­­ها را در برابر رقبای خارجی بالا ببرد. تا کنون بیش از 30 گروه بزرگ انتشاراتی از ادغام ده­ ها موسسه­ ی چاپ و نشر به وجود آمده است. ثانیا، صنعت و بازار چاپ و نشر را به عنوان بخشی از بازار فرهنگی این کشور، وادار به انطباق خود با بازار اقتصادی جدید کرد. لذا، بسیاری از ناشران دولتی به بنگاه­ های اقتصادی تبدیل شده و از حالت بودجه گیری دایم از دولت خارج شده ­اند.

پس از عضویت چین در سازمان تجارت جهانی، افزون بر تغییرات فوق، به بخش خصوصی داخلی و سرمایه گذاران خارجی نیز به صورت محدود اجازه ­ی ورود به بخش صنعت چاپ و نشر داده شد. اگرچه هنوز به بخش خصوصی اجازه ­ی فعالیت در این صنعت داده نشده است، ولی برخی از مؤسسات فرهنگی خصوصی اجازه یافته اند تا با همکاری ناشران دولتی و با استفاده از شابک ­های در اختیار آن­ها به انتشار کتاب به پردازند و در واقع باز هم این ناشران دولتی و رسمی هستند که مسئولیت کتاب چاپ شده را بر عهده دارند و کتاب­ ها نیز با استفاده از سهمیه­ و نام آن­ها منتشر می ­شوند. اگرچه هنوز آمار دقیقی از دست اندرکاران غیر مستقیم بخش خصوصی در صنعت چاپ و نشر آمار دقیق در دست نیست، ولی بر اساس یک آمار گیری غیر رسمی انجام شده توسط فرهنگستان چاپ و نشر چین که در سال 2011صورت گرفته و در سایت رسمی نمایشگاه بین المللی کتاب پکن منتشر شده است، از 131هزار نهاد و مؤسسه ­ی فعال در امر چاپ و نشر چین، حدود1/76درصد فعالیت­ها آن­ها مربوط به بخش غیر دولتی بوده است.

علی­رغم عضویت چین در سازمان تجارت جهانی در یک دهه­ ی پیش، بخش انتشار کتاب در این کشور، هنوز به روی سرمایه گذاران خارجی بسته است. در عین حال، راه­ های مختلف مشارکت و همکاری میان ناشران خارجی و داخلی، به ویژه در زمینه ­ی چاپ کتاب ­های علمی وجود دارد که به صورت سرمایه گذاری مشترک(51درصد چینی و حد اکثر 49درصد سرمایه گذار خارجی) و همکاری­ های کوتاه مدت و موردی و بلند مدت انجام می ­شود. در حال حاضر، تعداد زیادی از ناشران عمده ­ی خارجی در همین چارچوب در چین فعال شده و دفتر نمایندگی دایر نموده اند. در بازار کتاب چین، تنها بخش توزیع و خرده فروشی کتاب است که کاملا به روی بخش خصوصی و سرمایه گذاری خارجی باز شده است.

در این کشور 3کانال عمده برای توزیع کتاب­ های منتشره وجود دارد: کتابفروشی ­های زنجیره­ای دولتی شین ­خوا که از زمان تأسیس جمهوری خلق چین در سال1949 تاکنون به صورت انحصاری شبکه و سیستم توزیع کتاب در این کشور را در اختیار خود داشته است؛ بخش خصوصی داخلی و سرمایه گذاران خارجی که پس از عضویت این کشور در سازمان تجارت جهانی به وجود آمده است؛ و فروش آنلاین و اینترنتی کتاب که در سال­ های اخیر وارد عرصه­ ی رقابت در بازار فروش کتاب شده است. لذا، می­ توان گفت، در این کشور هنوز سیستم منظم و شبکه­ ی فراگیر ملی توزیع کتاب شکل نگرفته است. چون اغلب کتاب فروشی ­های عمده در شهرهای بزرگ قرار گرفته و سیستم ناقص توزیع موجود نیز تنها در سطح مراکز استان­ ها و شهرهای بزرگ عمل می ­کنند، بنابراین، بخش عمده­ ای از کتاب­ های منتشره توسط ناشران محلی و منطق ه­ای و شهرهای کوچک، تحت پوشش شبکه­ ی توزیع قرار نمی گیرند. لذا، این مناطق تنها از طریق سفارش اینترنتی کتاب و حضور در نمایشگاه ­های متعدد کتاب که در طول سال برگزار می ­شود، نیازهای خود به کتاب را برآورده می ­سازند.

 آمار سالانه ی واردات و صادرات کتاب در چین         

طبق آمار منتشره از سوی اداره­ ی آمار چین، این کشور در سال­2010میلادی، جمعا بالغ بر 37میلیون دلار کتاب و نشریات تولید این کشور را به خارج از چین صادر کرده است که نسبت به سال قبل10درصد افزایش داشته است. در همین سال بیش از 94میلیون دلار کتاب و نشریه را وارد کرده است. در این کشور حدود 40شرکت بازرگانی در زمینه ­ی واردات و صادرات کتاب اشتغال دارند که همگی به سازمان ­ها و مؤسسات و نهادهای علمی، آموزشی و فناوری دولتی وابسته هستند. اغلب متقاضیان کتاب و نشریات خارجی را هم کتابخانه ­ها و مؤسسات علمی و آموزشی این کشور تشکیل می ­دهند.

جدول شماره 2. آمار صادرات و واردات كتاب، مجله و روز نامه در سال 2010

نوع كالا	صادرات			واردات
	نوع	تعداد (10هزارنسخه)	ارزش (10هزار دلار)	نوع	تعداد (10هزارنسخه)	ارزش (10هزار لار)
كتب منتشره	913328	23/707	11/3232	806076	57/568	01/9402
فلسفی-اجتماعی	198094	32/105	18/826	177503	11/61	47/1606
فرهنگی و آموزشی	170183	24/124	61/552	142811	28/126	86/1745
ادبیات و هنر	206848	71/129	51/601	132207	23/90	30/1271
علوم طبیعی و فناوری	100387	86/59	93/345	219256	59/107	77/3478
كودكان	70337	47/140	86/264	42123	47/39	30/375
عمومی	167479	64/147	03/641	92176	88/143	31/924
مجلات	41065	79/194	97/423	72056	66/420	96/13828
روزنامه ها	561	41/43	91/54	1582	65/1892	61/2777
جمع كل	954954	64/945	00/3711	879714	87/2881	58/26008

گسترش شبکه ی توزیع اینترنتی و آنلاین کتاب در چین

باتوجه به نواقص موجود در سیستم شبکه­ ی توزیع کتاب و گسترش فناوری اطلاعات در کشور چین، زمینه برای گسترش هرچه سریعتر تجارت آنلاین کتاب در این کشور فراهم شده است. لذا، این نوع از تجارت کتاب هر روز از جایگاه بهتری برخوردار شده و رقابت سختی میان ناشران و فروشندگان سنتی کتاب با ناشران و فروشندگان آنلاین کتاب به وجود آمده و بسیاری از ناشران عمده­ اقدام به تولید ابزار مورد نیاز برای تولید، توزیع، فروش و مطالعه­ ی کتاب­ های دیجیتالی خاص خود نموده ­اند. حتی برخی از فروشگاه ­های بزرگ آنلاین فروش لوازم خانگی، لباس و لوازم برقی نیز برای جذب مشتری بیشتر، بخشی از فروش­گاه ­های خود را به عرضه­ ی کتاب و محصولات چاپی اختصاص داده اند.

هم­چنین، پایگاه ­های اینترنتی مهمی هم­چون تِن­سِنت (Ten Cent)، سینا، علی بابا، و بَیدو (Baidu) نیز وارد بازار عرضه و نشر الکترونیکی شده و به نظر می­ رسد نرم افزارهای دریافت کتاب الگترونیکی از طریق گوشی موبایل، در حال تسخیر بازار فروش آنلاین کتاب است. براساس نظر سنجی صورت گرفته توسط فرهنگستان چاپ و نشر چین، تعداد افرادی­ که در سال 2011از طریق اینترنت و موبایل و سایر وسایل الکترونیکی به مطالعه­ ی کتاب می ­پردازند، به 6/36درصد(121میلیون نفر) رسیده و متوسط هزینه­ ی دانلود کتاب دیجیتالی حدود نیم دلار بوده است.

نمایشگاه های کتاب در چین

همان گونه که پیشتر ذکر شد، یکی از راه ­های توزیع و دسترسی به انواع کتاب در چین، نمایشگاه­ های مختلف کتابی است که در سطوح مختلف محلی، منطقه ­ای، استانی، ملی و بین المللی در داخل و خارج چین و در طول سال برگزار می ­شود که عمده­ ترین آن­ها عبارتند از:

• نمایشگاه بین المللی کتاب پکن که از سال1986 آغاز و در سال2012 نوزدهمین دوره ­ی این نمایشگاه در ماه اوت برگزار خواهد شد؛
• نمایشگاه بین المللی کتاب تایپه(تایوان) که از سال1987 آغاز شده است؛
• نمایشگاه بین المللی کتاب هنگ­ کنگ؛
• نمایشگاه ملی کتاب چین؛
• نمایشگاه سفارش کتاب پکن؛
• حضور ناشران مختلف چینی در نمایشگاه­ های مهم بین المللی کتاب جهان، از جمله نمایشگاه کتاب تهران.

اهداف تعیین شده برای صنعت چاپ و نشر تا سال ­2015

در ابتدای ورود چین به قرن بیست و یکم، و عضویت این کشور در سازمان تجارت جهانی، دولت چین برای بخش صنعت چاپ و نشر، به ویژه بخش مطبوعات و رسانه ­ها، اهدافی را تا سال 2010 تعیین نمود که اهم آن­ها عبارت بودند از: دو برابر کردن میزان انتشار روزنامه­ ها و تولیدات سمعی و بصری در این کشور؛ راه اندازی حدود 10 گروه بزرگ انتشاراتی که درآمد سالانه ­ی هرکدام از آن­ها بیش از یک میلیارد یوان بوده و بین 20 تا 30 گروه انتشاراتی که درآمد هر یک تا یک میلیارد یوان باشد؛ باید 80درصد هزینه ­های روزنامه­ ها و مطبوعات از محل درآمد حاصله از چاپ آگهی و تبلیغات تأمین شود؛ و توزیع مجلات و نشریات از طریق خرده فروشی و ایجاد دکه های مطبوعاتی صورت گیرد. اهداف تعیین شده برای توسعه­ ی این بخش از صنعت برای سال­ های 2011 تا 2015 (دوازدهمین برنامه­ ی پنج ساله) نیز به شرح زیر است:

• رشد سالانه 5 درصدی عناوین كتاب­ ها(از 328 هزار عنوان در سال2010 به 419 هزار عنوان در سال 2015 خواهد رسید)؛
• رشد سالانه 2 درصدی نسخ چاپی كتاب خواهد داشت و از 7/17 میلیون نسخه در سال 2010 به 7/92 میلیون نسخه در سال 2015 خواهد رسید؛
• رشد سالانه 2 درصدی نسخ چاپی روزنامه­ ها(از02/50 میلیارد نسخه در سال2010 به 23/55 میلیارد نسخه در سال2015 خواهد رسید)؛
• رشد سالانه 5/1درصدی سرانه ­ی كتاب(از 3/5 نسخه در سال2010 به 8/5 نسخه در سال 2015 خواهد رسید).

تعداد واحدهای انتشار روزنامه و نشریات ادواری در سال 2015 به نصف تقلیل یافته و به كمتر از 5000 واحد خواهد رسید. در این دوره توسط دولت، 10 مركز صنعت انتشار روزنامه و نشریات ادواری، و10 گروه چند رسانه ­ای فعال خواهند شد.

بازار کتاب و سرانه ی هزینه های فرهنگی در چین

بر اساس داده ­های اداره­ ی آمار دولت چین ساکنان پکن در سال 2004 بالغ بر13میلیارد یوان کتاب خریداری کرده ­اند که با توجه به5/13میلیون جمعیت این شهر، به صورت میانگین هر شهروند پکنی958یوان کتاب خریداری کرده است. اگرچه هنوز هزینه­ های خورد و خوراک مردم در جایگاه نخست سبد کالاهای مصرفی مردم قرار دارد، ولی این هزینه­ های فرهنگی، آموزشی و خدمات تفریحی است که جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است. براساس گزارش منتشره در مطبوعات چین، هزینه­ های سرانه­ ی فرهنگی شهر نشین­ ها از متوسط375یوان در سال1996 به 902یوان در سال2002 افزایش یافته که تقریبا دو برابر افزایش سایر هزینه های مصرفی بوده است. سرانه ­ی فرهنگی روستا­ییان نیز 16 درصد کل هزینه ­های مصرفی آنان را تشکیل می­ دهد. میانگین سرانه­ ی خرید كتاب برای هر نفر در چین در سال2003 از نظر تعداد 26/5 نسخه و به لحاظ ارزشی 72/35 یوان بوده است كه در مقایسه با سال 2002 افزایش یافته است .

این آمار حاكی است كه میانگین سرانه­ ی میزان خرید كتاب برای هر چینی، علی­رغم كمی افزایش نسبت به سال 2002، هنوز پایین است و در پنج سال گذشته بالاترین رقم مربوط به سال1999 بوده كه میانگین سرانه ­ی خرید هر نفر 6 جلد كتاب گزارش شده است.

در کشور چین، كتابفروشی های زنجیره­ای«شین­ خوا» بزرگترین سهم از بازار خرده فروشان محلی كتاب در استان­ های مختلف بوده اند و آن چه مورد توجه ناشران بوده این بوده كه از طریق این كتابفروشی ها كتاب های خود را به فروش برسانند. با این حال پس از انجام اصلاحات در نظام توزیع كتاب در چین ، سیستم توزیع كتاب و مسیر آن تغییر كرده است . بسیاری از ناشران عمده فروشی خود را از طریق كتاب فروشی ها انجام می دهند. در سال‌های اخیر سهام كتاب چین افزایش داشته كه این تغییر سهام بر بازار كتاب چین نیز تاثیر گذار بوده است.

میزان کتابخوانی در چین

براساس گزارش منتشره از سوی خبرگزاری شین­ خوا و براساس نتایج منتشره از یک بررسی که توسط آکادمی مطبوعات و انتشارات چین به عمل آمده است، در سال 2011 هر فرد چینی به­ طور متوسط سالانه 4 کتاب، 100 روزنامه، و 67/6 مجله مطالعه نموده است. تنها 2/1درصد از افراد مورد بررسی در این مطالعه معتقد بودند که میزان مطالعه ­ی خوبی داشته ­اند در حالی­که 7/50 درصد باور داشتند که  به اندازه ­ی کافی مطالعه نداشته ­اند. آقای کنیچی اوهمای (Kenichi Ohmae)، یک استراتژیست ژاپنی در کتاب خود تحت عنوان«عصر آی­کیوی پایین» نوشته است:«در چین ماساژخانه بیشتر از کتاب فروشی است.» براساس تحقیقات وی، چینی ­ها روزانه به طور متوسط  15دقیقه مطالعه می کنند که بسیار پایین­تر از ژاپن است. به همین دلیل وی مردم چین را در ردیف جوامع با آی کیوی پایین شمرده است. کارشناسان امور مطالعاتی معتقدند نبود فضای مناسب، کمبود امکانات لازم، توجه بیش از حد مردم به درآمد مادی و عدم توجه لازم به امر مطالعه، علت اصلی پایین بودن میزان مطالعه در میان مردم چین است.

نرخ فعلی مطالعه ­ی فراگیر و مطلوب بین سنین18 تا 70سال در چین، به 77/6 درصد می ­رسد که نشان دهنده­ ی یک رشد نسبی 0/5 درصدی است. این نرخ شامل مطالعه کنندگان کتاب، مجله، روزنامه و اطلاعات دیجیتالی نیز می ­گردد. طبق گزارش منتشره در نمایشگاه کتاب شانگهای، هر فرد چینی به طور متوسط سالانه 6جلد کتاب مطالعه می ­کند که به مراتب از سطح مطالعه ­ی مردم کشورهای غربی و اروپایی که سالانه بین16 تا24 جلد کتاب می­ خوانند، پایین ­تر است. لذا، دولت چین برای افزایش سطح مطالعه میان شهروندان این کشور برنامه­ های تشویقی و تلاش­ های گسترده­ ای انجام می ­دهد تا عادت به مطالعه در میان مردم، به ویژه دانش آموزان را بالا ببرد. در همین راستا از سال2006، در بیش از 400 شهر چین فعالیت­ هایی را آغاز کرده است.

به طور کلی، عادت به کتابخوانی مردم چین نیز مانند سایر کشورهای جهان درحال تغییر است. امروزه مردم این کشور بیشتر از طریق اینترنت، موبایل، لپ تاپ، وب سایت، و ابزارهای الکترونیکی دیگر به مطالعه­ ی کتاب می پردازند. چون حداقل هزینه­ ی دانلود یک کتاب الکترونیکی 3یوان است درحالی­که حداقل قیمت یک کتاب چاپی بیش از30 یوان می­ باشد. ضمن این­که بخش­ های سانسور شده ­ی کتاب­های چاپی را می­ توان در نسخه ­ی الکترونیکی به دست آورد.

طبق نظر سنجی صورت گرفته از یك میلیون خواننده­ ی كتاب در نمایشگاه بین المللی كتاب پكن در سال2011، موضوعات و كتاب­ های مورد علاقه و مطلوب خوانندگان چینی عبارت بوده ­اند از: ادبیات، رمان­ های نویسندگان داخلی و خارجی، سفرنامه ­ها و شرح زندگی افراد مشهور در زمینه ­ها و رشته ­های مختلف، مجموعه مقالات، مسایل تاریخی، جغرافیا، علوم اجتماعی، زبان­ های خارجی و مطالب فلسفی.

براساس همین گزارش، برخی از كتاب­های پر فروش سال2011 و نیمه­ ی نخست سال2012 به شرح زیر بوده است.

آثار نویسندگان داخلی

• «رأس ساعت3: دوران تخت طلایی». اثر گوو جینگ مینگ؛(Tiny Times 3: The Era of the Golden Throne. By: Guo Jingming)؛
• جلد 1 و2 از مجموعه­ ی«تاریخ شمار دزدان مقبره» اثر نانپای سونشو؛(The Graver Robbers Chronicles. By: Nanpai Sonshu)؛
• «یادداشت رسمی شماره 8مؤسسه­ ی­ سرمایه» اثر شیائوچیائو لائوشو؛(Capital Institute official Notes 8. By: Xiaoqiao Laushu)؛
• «بوی صابون» اثر فوشی؛(The Smel of Soap. By: Fu Shi)؛
• «پدر رمان جاسوسی» اثر مای جیا؛(Father of  The Spy Novel. By: Mai Jia)؛
• «محاصره­ ی قلعه» اثر چیان جونگ شو؛(Fortress Besiged. By: Qian ZhongShu)؛
• «سَبُك روی تخته» اثر هان هان؛(Light and Above Board. By: Han Han)؛
• «یاداشت­ های رسمی هو ویدونگ» اثر شیائوچیائو لائوشو؛(Hou Weiding Official Diary. By: Xiaoqiang Laushu)؛
• «بررسی اشعار زیبای باستانی» اثر یو دان؛(Review of the most beautiful avcient Poetry. By: Yu Dan)؛
• و«یك مادر خوب مهمتر از یك معلم خوب است» اثر این جیانلی.(A Good Mother is more Important than a good Teacher. By: Yin Jianly).

آثار نویسندگان خارجی

• «صد سال تنهایی» اثر گابریل گارسیا ماركز از كلمبیا؛(One Hundred Years of Solitude. By: Gabriel Garcia Markez)؛
• «بازی تاج و تخت» اثر جرج آر.آر. مارتین از آمریكا؛(A Game of Throne. By: George R.R. Martin)؛
• «خانه­ ی ابریشم» اثر آنتونی هوروویتز از انگلیس؛(The House Of Silk. By: Anthony Horowitz)؛
• «پیش از خواب رفتن من» اثر اس. جی. واتسون از انگلیس؛(Before I go Sleep. By: S.J. Watson)؛
• «تو سیب چشم منی» اثر گیدنز كو از تایوان؛(You are the Apple of my Eye. By: Giddens Ko)؛
• و «بادبادك باز» اثر خالد حسینی از افغانستان.(The Kite Runner. By: Khaled Husaini).

آمار مطالعه با فناوری های نوین در چین

براساس نظر سنجی صورت گرفته در سال2008 میلادی، آمار مطالعه­ ی کتاب ­های الکترونیکی و روزنامه در چین درحال پیشی گرفتن از مطالعه ­ی کتاب­ ها و نشریات چاپی است. طبق این نظر سنجی، افراد بین18 تا70 سال، به طور متوسط روزانه45دقیقه وقت برای مطالعه­ ی آنلاین صرف می ­کنند. از این میزان 7/42درصد روزنامه،

بر اساس این بررسی، در مجموع تعداد خوانندگان کتاب، روزنامه و مجله­ ی چاپی در چین کاهش یافته است. و در مقابل در مقایسه با سال2010،  به مطالعه کنندگان اینترنتی به نحو قابل توجهی(1/11درصد) افزوده شده و در مجموع به 5/36درصد رسیده است. متوسط زمانی که کاربران برای مطالعه از طریق اینترنت زمان صرف می ­کنند به 53/74 دقیقه رسیده است.

براساس گزارش منتشره در روزنامه­ ی گلوبال تایمز، تقسیم بندی مطالب مورد مطالعه در موبایل که 30درصد مطالعات چینی ­ها از این طریق صورت می ­گیرد، عبارتند از: 66/8 درصد روزنامه، 52/3 درصد کتاب، 46/9 درصد مجله، 23 درصد سایر مطالب خواندنی، 18/1 درصد مطالب منتشره در اینترنت، 9/3درصد کتاب الکترونیکی، 8/1 درصد سی­دی و دی­ وی ­دی بوده است. هم­چنین، براساس آمار منتشره در کتاب سال انتشارات دیجیتالی در چین(2010-2011) که از سوی فرهنگستان چاپ و نشر این کشور منتشر شده است، درآمد صنعت چاپ دیجیتالی چین از3/3میلیارد دلار در سال2006 به بیش از 15میلیارد دلار در سال2011افزایش یافته است. برخی از کتاب ­های ادبیات داستانی مشهور چینی، بیش از900میلیون بار در اینترنت مشاهده شده و بیش از 2میلیون دلار فروش داشته­ اند.

براساس یک نظر سنجی که در سال 2012 از میان دانش آموزان مدارس راهنمایی شانگهای صورت گرفته است، 42/9 درصد از این دانش آموزان به خواندن پیام ­های نوشتاری، 40/8 درصد به مطالعه­ ی میکرو بلاگ­ ها، و32/7درصد کتاب الکترونیکی مطالعه می ­کنند. در این نظر سنجی آمده است که 27/2 درصد از پسران و9/12درصد از دختران اخبار ورزشی و 51/6 درصد از دختران و 52/9 درصد از پسران مطالب طالع بینی را از طریق اینترنت دنبال می ­کنند.

افزون بر این، 27/6 درصد از کسانی ­که در این جامعه­ ی آماری شرکت کرده­ اند گفته اند که ترجیح می­ دهند از طریق موبایل(اینترنتی) مطالعه کنند، که این آمار نشان دهنده­ ی افزایش 6/4 درصدی نسبت به سال2010 است. این افراد معمولا به طور متوسط روزانه 53/13 دقیقه را به مطالعه از طریق موبایل می­ گذرانند. و مبلغ 75/20 یوان معادل 3/3 دلار برای این خدمات پرداخت می ­کنند.

نیز نگاه کنید به

صنعت چاپ و نشر در چین؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در زیمبابوه؛ کتاب در ژاپن؛ چاپ و نشر کتاب در لبنان؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در مصر؛ چاپ و نشر کتاب در سنگال؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در آرژانتین؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در فرانسه؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در مالی؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اوکراین؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اسپانیا؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اردن؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اتیوپی؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در سیرالئون؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در تایلند؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در گرجستان؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در تاجیکستان

پاورقی

[i] - طبق آمار رسمی منتشره از سوی دولت چین، در حال حاضر حدود250میلیون کودک زیر سن14سال زندگی می­کنند ک تقریبا 14درصد کل جمعیت کشور را شامل می شود و سالانه 16میلیون کودک تازه متولد نیز بر این آمار افزوده می گردد. تأمین نیاز این جمعیت عظیم به کتاب مورد نیاز به سرمایه گذاری، تولید، چاپ و توزیع گسترده ای دارد که از توان بنگاه های نشر دولتی داخلی خارج بوده و به ورود بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی نیاز دارد.