صنعت چاپ و نشر کتاب در مصر

موسسه انتشاراتی دار الهلال. برگرفته از سایت kurdistanchronicle، قابل بازیابی از https://kurdistanchronicle.com/b/2633

آغاز چاپ و نشر کتاب در دوره معاصر مصر به تأسیس چاپخانه بولاق در سال 1822 و عهد حکومت محمدعلی بازمی­‌گردد. طی دو دهه پس از تأسیس، حدود 243 کتاب به زبان­‌های ترکی، عربی و فارسی در این چاپخانه به چاپ رسید که 48 عنوان آن به حوزه علوم نظامی که مورد توجه و اهتمام محمدعلی بود، اختصاص داشت. سایر کتاب­‌های یادشده در حوزه­‌های علوم انسانی، علوم تطبیقی و علوم اجتماعی قرار می­‌گرفت. با افتتاح مدارس جدید و گسترش سطح سواد و نیاز به آگاهی‌­های علمی، تألیف کتاب هم رو به افزایش گزارد. رفاعة الطهطاوی هم به تنهایی حدود 40 عنوان کتاب تألیف و یا ترجمه کرد که عمدتا در حوزه‌­های جغرافیا، تاریخ، فلسفه، یونان و علوم نظامی بود و بیشتر آنها در همان چاپخانه مجال چاپ و نشر یافت.

پس از محمدعلی، بخش خصوصی نیز در حوزه چاپ و نشر کتاب فعال شد و با فزونی مجلات و نشریات، مقوله کتاب هم مورد توجه و اهتمام بیشتر قرار گرفت. از جمله مؤسسات فعال در این حوزه، مکتبة الهلال بود که در سال 1892 توسط جرجی زیدان تأسیس شد و اضافه بر انتشار مجله الهلال، روند چاپ و نشر کتاب را در مصر وارد مرحله‌­ای جدید کرد. این مؤسسه طی سال­‌ها و دهه‌های بعد، صدها عنوان کتاب از نویسندگان مشهور عرب و جهان را در رشته­‌های گوناگون چاپ و انتشار داد که در سراسر کشورهای عربی خواننده داشت. در پایان قرن نوزدهم، میزان انتشار کتاب از افزایش چشمگیری برخوردار شد و بدینسان، قاهره به عنوان بزرگترین بازار کتاب عربی جایگاه یافت.

دارالکتب الوطنیة. برگرفته از سایت commons.wikimedia، قابل بازیابی از https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Biblioth%C3%A8que_nationale_de_Tunisie_(19-09-2008)_(2).jpg

دارالکتب الوطنیة. برگرفته از سایت ar.wikipedia، قابل بازیابی از https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D8%AA%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9

پیروزی انقلاب افسران آزاد در سال 1952، مرحله دیگری در روند توسعه مقوله کتاب در مصر بود. در این مرحله، مؤسسات انتشاراتی دارالهلال (مکتبة الهلال سابق)، الاهرام و دارالمعارف با دارا بودن نوعی استقلال تحت نظارت دولت درآمد. مؤسسه تألیف و نشر نیز توسط دولت تأسیس شد تا راه چاپ و انتشار کتاب را هموار کند. این مؤسسه در سال 1972 جای خود را به سازمان کل تألیف و نشر داد که مسئولیت همه مسائل مربوط به حوزه کتاب و دو مؤسسه دارالکتب الوطنیة و دارالوثائق القومیة را در اختیار داشت.

مهمترین نهاد مسئول چاپ و نشر کتاب مصر، سازمان کل کتاب مصر وابسته به وزارت فرهنگ است و هدف از تأسیس آن عبارت است از:

• فراهم آوردن زمینه امکان آشنایی با تولیدات فکری در جهان و کشورهای عرب؛
• چاپ کتاب­‌های میراث؛
• تألیف و ترجمه کتاب­‌های فرهنگی در سطح منطقه‌­ای و بین‌­المللی؛
• چاپ و نشر و بازاریابی برای کتاب مصری در سطح محلی، عربی و بین‌­المللی؛
• انتشار مجموعه‌­های مختلف کتاب و اهتمام به میراث مردمی و نیز انتشار کتاب­‌های ویژه کودکان؛
• تدوین ضوابط برای حمایت از حقوق تألیف.

• سازمان مزبور طی چند دهه اقدام به انتشار چند دانشنامه کرده است که برخی از آنها عبارت است از:
• دانشنامه هنرهای زیبا در مصر (از 1908 تا 1988)؛
• دائرة المعارف اسلامی؛
• دانشنامه زن در طول تاریخ؛
• دانشنامه مصر جدید؛
• دانشنامه کودک و فرهنگ تئاتر.

طرح مطالعه کتاب برای همه که در سال 1994 اجرایی شد، از جمله اقدامات تأثیرگذار در گسترش امر مطالعه و افزایش تیراژ کتاب در این کشور بود. طرح کتابخانه خانواده هم از دیگر برنامه عمده فرهنگی این سازمان است که نقش عمده‌­ای در زمینه­‌سازی برای ورود کتاب به منازل مردم و گسترش امر مطالعه در جامعه مصر داشته است. این طرح با چهار مجموعه کتاب آغاز شد و به تدریج افزایش یافت و از سال 2005 به بعد به 9 مجموعه رسید. ادبیات، اندیشه، علوم اجتماعی، هنر، میراث تاریخی و کودک از جمله عناوین این مجموعه‌­هاست. تعداد عناوینی که در ضمن این مجموعه به چاپ رسیده است به 4337 عنوان و تعداد کل عناوین کتاب­‌های چاپ شده توسط این سازمان از سال 1986 تا 2010 به حدود 6297 عنوان بالغ می­شود. بنابر گزارش سازمان مرکزی آمار مصر، در سال 2013 کل عناوین کتاب­های چاپ شده به 1739 عنوان رسید[i] که شامل:

• فلسفه و روانشناسی (154 عنوان)؛
• دین (127 عنوان)؛
• علوم اجتماعی (213 عنوان)؛
• ادبیات (580 عنوان)؛
• جغرافیا و تاریخ (137عنوان)؛
• علوم محض (116 عنوان)؛
• زبان (137عنوان)؛
• علوم تطبیقی (153عنوان)؛
• کلیات (53عنوان)؛
• هنرهای زیبا (69 عنوان) بوده است.

نیز نگاه کنید به

صنعت چاپ و نشر کتاب در زیمبابوه؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در تونس؛ کتاب در ژاپن؛ چاپ و نشر کتاب در لبنان؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در چین؛ چاپ و نشر کتاب در سنگال؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در آرژانتین؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در فرانسه؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در مالی؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اوکراین؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اسپانیا؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اردن؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در اتیوپی؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در سیرالئون؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در تایلند؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در گرجستان؛ صنعت چاپ و نشر کتاب در تاجیکستان

پاورقی

[i] - به استناد آمارهای سازمان مرکزی آمار مصر، تعداد عناوین کتاب در سال 2010 (بیش از انقلاب ژانویه)، 2632 عنوان بوده است.