قوه مقننه زیمبابوه
اصل 50 قانون اساسي زيمبابوه پارلمان رابه عنوان واضع قانون به منظور استقرار صلح،نظم و حكومت خوب در اين كشور تعريف كرده است.بر اساس این اصل،پارلمان نقش قانون گذاری، نظارت بر امور اجرايی و ايفاي وظايف نمايندگی را بر عهده دارد.قوه اجرايی در مورد رفتار و نحوه اعمال تصميمات و سياست های عمومی و برنامه های خود به منظور تقويت سيستم حكومتی خوب در قبال پارلمان پاسخگو مي باشد.
ساختار مجلس و نظام قانونگذاری:
براساس اصل 33 قانون اساسی زيمبابوه ساختار پارلمانی اين كشور دو مجلسی بوده شامل مجلس سنا و مجلس نمايندگان می باشد.
نظام قانونگذاری در زیمبابوه از طریق دو مجلس ملی و سنا و تحت ریاست رئیس قوه قضا انجام می شود.براساس اصلاحيه قانون اساسی تعداد اعضاي مجلس سنا 99 نفر و تعداد اعضای مجلس نمايندگان 216 نفر مي باشد.منشي پارلمان رئيس امور اجرايي و مسئول امور مالی می باشد.
نقش و وظايف مجلس:
وظیفه پارلمان علاوه بر قانونگذاري شامل تضمين سياست ها و فعاليت هاي قوه اجراييه،پاسخگو كردن آن در قبال وظایف و عملکرد های آن می باشد.
الف- قانونگذاری:
مهم ترين وظيفه پارلمان تصويب قوانين جديد واصلاح قوانين قبلي است. اكثر قوانين تحت عنوان لوايح توسط دولت به پارلمان تقديم می شود و پس از تصويب در پارلمان مطابق اصل 51 قانون اساسی به منظور تأييد رئيس جمهور ارسال مي گردد.كنوانسيون هاي بين المللی،پيمان ها و قراردادها نيز به تصويب پارلمان می رسد.هر لايحه اي به جز لايحه ی بودجه مي تواند در هر يك از دو مجلس نمايندگان و سنا اعلام وصول شود.ليكن لايحه ی بودجه تنها در مجلس نمايندگان اعلام وصول می شود و بايد در دو مجلس مورد بررسی قرار گيرد.
ب- نظارت بر امور اجرایی:
نظارت بر فعاليت هاي قوه مجریه با روش هاي مختلف از جمله رسيدگي توسط كميته هاي منتخب واستماع گزارش هاي سالانه انجام می شود.قانون اساسي قدرت تصويب و تنفيذ دارايي هاي عمومي و نظارت بر نحوه ی استفاده از آن را به پارلمان داده است.
ج- اعمال حق نمايندگی:
نقش نمايندگی مردم با توجه به انتخابی بودن اكثريت نمايندگان در دو مجلس با طرح موضوعات حوزه ی انتخابيه در زمان طرح سؤال در دو مجلس اعمال مي شود.مركز اطلاعات حوزه هاي انتخابيه پارلمانی براي ملاقات با اعضای حوزه هاي انتخابيه تشكيل شده است.
د- انجمن مباحثات عمومی:
اعضای پارلمان مي توانند با استفاده ازاختیارات قانونی خود موضوعات راهبردی کشور را در انجمن مباحثات عمومی مورد بحث و بررسی قرار دهند.وزراي كابينه موظف به پاسخگويی به مسائل مطرح شده توسط نمايندگان هستند.وزرا نيز فرصت دارند تا سياست هاي خود را براي بحث و تبادل نظر با نمايندگان مجلس در اين انجمن مطرح نمايند.
ه- شورای انتخاب رئيس جمهور:
پارلمان در صورت فوت،استعفا و یا بركناري رئيس جمهور مسئول انتخاب رئيس جمهور جديد مي باشد. اعضاي مجلسین سنا و نمايندگان در جلسه ی مشترك به رياست رئيس قوه قضاييه حداکثر تا 90 روز پس از خالي ماندن پست رياست جمهوري موظفند نسبت به انتخاب فرد جديد اقدام نمايند.
برابر ماده 101 قانون اساسی زیمبابوه اگر رئیس جمهور به هر علتی نتواند به مسئولیت خود ادامه دهد،معاون اول وی عهده دار این وظیفه خواهد بود.رئیس جمهور موقت همان گونه که ذکر شد مدت 90 روز این سمت را عهده دار می باشد.سپس در خلال مدت سه ماهه فوق، حزب حاکم(زانو-پی اف)نسبت به انتخاب نامزد جانشین رئیس جمهور اقدام خواهد نمود. معاون اول رئیس جمهور تا پایان دوره ی ریاست جمهوری قدرت را در دست خواهد داشت . (www.zimbabwesituation.com/news/zimsit)
و- انتصاب كميسرها:
پارلمان از طريق كميته ی آيين نامه افرادي را براي خدمت به عنوان كميسر در كميسيون هاي مستقل هم چون كميسيون رسانه هاي زيمبابوه،كميسيون انتخابات زيمبابوه و كميسيون حقوق بشر زيمبابوه نامزد مي نمايد. موافقت این كميته براي انتصاب كميسرهاي كميسيون مبارزه با فساد ضرورت دارد.
ز- قدرت پارلمان:
پارلمان در راستای انجام وظايف محوله از سوی قانون اساسی بر اساس قانون مزايا، مصونيت ها و قدرت پارلمان عمل مي نمايد. پارلمان طبق اصل 57 قانون اساسی دارای قدرت و اختیار بوده مي تواند اقدامات زیر را انجام دهد:
-احضار افراد براي حضور در پارلمان به عنوان شاهد
1. تحقیق و تفحص از تمامی شاهدهاي حضور یافته در پارلمان
2. صدور دستور لازم برای تهيه و جمع آوری مدارك
3. مجازات ناقضین قوانين مذكور
مجلس سنا:
تعداد اعضاي مجلس سنا 99 نفر است.تركيب آن شامل 60 نماينده منتخب توسط مردم و باقی نمایندگان از رؤساي قبائل، استانداران 10 استان و تعدادي افراد منتخب توسط احزاب تشكيل دهنده دولت مي باشد.دادستان كل كشور بدون داشتن حق رأي نيز عضو سنا مي باشد.
مجلس نمايندگان:
بندهاي 38 تا 40 قانون اساسي زيمبابوه موارد مربوط به چگونگي تشكيل، تركيب نمايندگان، انتخابات و مدت زمان دوره نمايندگي در اين مجلس را مشخص مي نمايند. در دوره فعلي تعداد نمايندگان 216 نفر مي باشند كه 210 نفر از طريق انتخاب مستقيم توسط مردم در 210 حوزه انتخابيه در سراسر كشور انتخاب شده اند . 5 عضو انتصابي به اضافه دادستان كل كشور نيز از ديگر اعضاي مجلس مي باشند.
دو مجلس از مقررات مشابهي براي انجام وظايف خود از جمله مراسم افتتاحيه، اختتاميه، انحلال مجلس وامور پرسنلي پیروی می کنند.
سيستم كميته ها:
پارلمان زيمبابوه از دو تركيب كميته اي:كميته ی امور اداري پارلمان[24]و كميته هاي رسيدگي و پيگيري[25] تشکیل شده است.
كميته ی آيين نامه، كميته ی وظايف مجالس، كميته ی ارتباطات و هماهنگي، كميته ی كتابخانه و كميته ی امور داخلي در قالب كميته هاي امور اداري وظایف خود را انجام می دهند.
كميته هاي رسيدگي و پيگيري مواردي هم چون زنان،ورزش و فرهنگ،امور خارجه، بهداشت و رفاه كودكان، محيط زيست و گردشگري، كار و رفاه اجتماعي و توسعه جوانان را در دستور كار دارند.پارلمان داراي كميته ی پارلماني زنان زيمبابوه مي باشد كه زنان نماينده از دو مجلس در صورت تمايل مي توانند عضو آن باشند.
كميته آيين نامه:
اين كميته نهادي سياست ساز در پارلمان و عهده دار بسياري از وظايف خاص مانند انتصاب اعضاي كميته ها می باشد.رئيس مجلس نمايندگان، رئيس سنا و معاونين آنها عضو اين كميته مي باشند.تعداد اعضاي منتخب بايستي بيش از اعضاي انتصابي بوده و رئيس مجلس نمايندگان رئيس اين كميته و رئيس مجلس سنا معاون وي مي باشد.
سخنرانی رئیس جمهور در افتتاحیه مجلس
سخنراني رئيس دولت ( رئيس جمهور) در جلسات خاص پارلمان از جمله جلسه افتتاحيه ضرورت دارد.رئيس دولت مي تواند در هر جلسه اي كه مناسب و لازم مي داند شركت و سخنراني نمايد.در چنين شرايطي سخنراني وي در جلسه ی مشترك دو مجلس انجام خواهد شد.(شجري،وزارت امورخارجه، 2010:1391(