آموزش عالی اردن

آموزش عالي

تا سال 1951 ادامه تحصيل پس از مقطع دبيرستان در اردن امر شايعي نبود. دانش آموزان پس از اتمام تحصيلات دبيرستان براي ادامه تحصيل به خارج از اردن مي رفتند. تعداد دانشجويان اردني که در دانشگاه هاي خارج از اردن تحصيل مي کردند در سال 1948 ميلادي 233 دانشجو بودند که 34 نفر از آنها در سوريه، 32 نفر در عراق، 48 نفر در لبنان، 119 نفر در مصر تحصيل مي کردند. در سال 1961 تعداد دانشجويان اردني در خارج از کشور حدود 6000 دانشجو بود. (17)

گامهاي اوليه ايجاد موسسات آموزش عالي در اردن پس از وحدت کرانه شرقي و غربي در سال 1951 با افتتاح تربيت معلم در دانشکده «الحسين» اتفاق افتاد. در دانشکده تربيت معلم پس از مرحله دبيرستان دانشجويان به مدت يک سال تحصيل مي کردند و سپس آماده اشتغال در حرفه معلمي مي شدند. گروه اول دانشجويان آن در سال 1951 و گروه دوم در سال 1952 فارغ التحصيل شدند.

سپس وزارت آموزش و پرورش، دارالمعلمات (تربيت معلم زنان) را در رام الله در سال 1952-1953 تاسيس کرد. دارالمعلمات وظيفه داشت معلماني را براي آموزش کودکان مراحل ابتدايي و راهنمايي آماده کند.

تعداد دانشجويان کليه دانشکده ها در سال 1952/1953 حدود 46 نفر بود که از اين تعداد 17 نفر دختر بودند. اين ميزان در سال تحصيلي 1957/1958 افزايش يافت و به 297 دانشجو رسيد که 102 نفر از آنها دختر بودند.

تعداد مراکز تربيت معلم و دارالمعلمات تا سال 1962 حدود 11 شامل که 3 مرکز ويژه بانوان و بقيه ويژه مردان بود. در اين سال اولين دانشگاه اردن تاسيس شد. (18)

در سال تحصيلي 1962/1963 تعداد دانشجويان همه دانشکده ها به 1011 نفر رسيد که 141 نفر از آنان دختر بودند.اين تعداد در سال 1968/1969 به 1037 دانشجو رسيد که 252 نفر از آنان دختر بودند که به دليل جنگ حزيران سال 1967 و اشغال بخش غربي اردن توسط اسراييل بود.

در سال 1980 وزارت آموزش و پرورش تصميم گرفت تا تربيت معلم ها را به دانشکده تبديل کند، به اين ترتيب مدت تحصيل در آنها به دوسال افزايش يافت. (19)

تعداد دانشجويان در سال 1979/1980 افزايش قابل توجهي يافت که حدود 72/54 درصد از اين تعداد مربوط به موسسات وزارت آموزش پرورش و وزارت خانه هاي ديگر است. از اين تعداد 80/38 درصد مربوط به موسسات بخش خصوصي و حدود 47/6 درصد آنان مربوط به موسسات خبرگزاري UNRWA است.(20)

در نيمه دوم دهه 80 تعداد دانشکده ها از نظر کمي به سرعت افزايش يافت به طوري که به 52 دانشکده در بخش شرقي رسيد. از اين تعداد 12 دانشکده مربوط به وزارت آموزش عالي، 16 دانشکده مربوط به وزارت خانه ها و ادارات دولتي، 2 دانشکده براي خبرگزاري الغوث و 22 دانشکده مربوط به بخش خصوصي است. 31 دانشکده از مجموع 52 دانشکده در شهر عمان، 6 دانشکده در شهر زرقا و 11 دانشکده در شهر اربد تاسيس شده است. در هر يک از استان هاي بلقا، مفرق، الکرک، طفيله و معان نيز يک دانشکده وجود داشت.(21) تعداد دانشجويان آنها نيز بالغ بر 27.966 نفر گرديد. تعداد دانشکده ها در بخش غربي به 14 دانشکده و تعداد دانشجويان بر طبق آمار سال 1985 به 5635  دانشجو رسيد.

مؤسسات تربيت معلم و دانشکده هاي اردن در بخش شرقي1985

شماره	اسم دانشکده	سال تأسيس	استان
	دانشکده هاي وزارت آموزش عالي
1	کليه عمان	1952	عمان
2	کليه حواره	1956	اربد
3	کليه عجلون	1964	اربد
4	کليه الاميره عاليه	1972	عمان
5	کليه عمان للمهن الهندسية	1972	عمان
6	کليه الشوبک	1974	معان
7	السلط	1975	بلقا
8	اربد	1978	اربد
9	الکرک	1979	الکرک
10	الزرقا	1980	زرقا
11	کلية الفندقية	1981	عمان
12	کلية الحصن للمهن الهندسية	1981	اربد
	دانشکده‌هاي ساير وزارتخانه‌ها و ادارات دولتي
1	کلية التمريض	1953	عمان
2	کلية الاميره مني للتمريض	1961	عمان
3	المعهد التعاوني	1963	عمان
4	اکاديميه الطيران الملکيه	1963	عمان
5	مرکز التدريب الاحصائي	1964	عمان
6	کليه الخدمه الاجتماعيه	1965	عمان
7	معهد الدراسات المصرفيه	1970	عمان
8	کليه العلوم الاسلاميه	1972	عمان
9	معهد الملکه نور للطيران	1972	عمان
10	معهد المهن الطيبه المساعده	1973	عمان
11	المرکز الجغرافي الاردني	1975	عمان
12	معهد المهن الطيبه المساعده	1979	اربد
13	کليه الاتصالات السلکيه واللاسلکيه	1982	عمان
14	کليه التمريض	1984	اربد
15	کليه التمريض	1984	زرقا
16	کليه التکنولوجيا/ جامعه اليرموک	1984	اربد

شماره	اسم دانشکده	سال تأسيس	استان
	دانشکده هاي خبرگزاري بين‌المللي الغوث
1	کليه وادي السير	1960	عمان
2	کليه تدريب عمان	1971	عمان
	دانشکده‌هاي خصوصي
1	کليه القادسيه	1967	عمان
2	الکليه العربيه	1975	عمان
3	کليه الاميره سميه	1977	عمان
4	کليه الخوارزمي	1978	عمان
5	الکليه الجامعيه المتوسطه	1979	عمان
6	کليه الاندلس	1979	عمان
7	کليه الاميره عليا	1979	عمان
8	کليه حطين	1979	عمان
9	کليه الزرقا الاهليه	1979	عمان
10	کليه المجتمع الاسلامي	1979	زرقا
11	کليه ابن خلدون	1979	زرقا
12	کليه الرازي	1979	اربد
13	کليه الاميره ثروت	1980	عمان
14	کليه المجتمع العربي	1980	عمان
15	الکليه الوطنيه	1980	عمان
16	کليه القدس	1980	عمان
17	کليه البترا	1980	زرقا
18	کليه جرش	1980	اربد
19	کليه المجتمع الاردني	1981	عمان
20	کليه قرطبه	1981	زرقا
21	کليه غرناطه	1981	اربد
22	کليه المفرق	1985	مفرق

(22)

موسسات تربيت معلم و دانشکده هاي اردن در بخش غربي 1985

شماره	اسم دانشکده	سال تأسيس	استان
	دانشکده هاي وزارت آموزش عالي
1	کليه رام الله للبنات	1952	القدس
2	کليه العروب/الخليل	1958	الخليل
3	کلية طولکرم	1960	نابلس
4	کلية الامة/رام الله	1983	القدس
	دانشکده هاي وزارت اوقاف اسلامي
1	کليــة العلوم الاسلاميــة/القدس	1975	القدس
2	کليــة العلوم الاسلاميــة/قلقيليــة	1978	نابلس
	دانشکده‌هاي خبرگزاري بين المللي الغوث
1	کليــة التدريب المهني/قلنديا	1953	القدس
2	کليه رام الله للمعلمين	1960	القدس
3	کليــة تدريب الفتيات	1962	القدس
	دانشکده‌هاي خصوصي
1	کليــة النجاح الوطنيــة	1965	نابلس
2	کليه الخليل الهندسيه	1978	الخليل
3	الکليــة الابراهيميــة/القدس	1983	القدس
4	کليــة الروضــة للعلوم المهنيــة	1983	نابلس
5	کليــة المجتمع العصريــة	1983	القدس

آموزش عالي اردن در خلال دهه های اخير پيشرفت قابل ملاحظه اي داشته است. اين پيشرفت در زمينه هاي تعداد دانشجو، تعداد اعضاي هيئت علمي، کارمندان دانشگاه ها و ميزان بودجه بوده است.(24)

تعداد دانشجويان در دانشکده هاي بخش شرقي از 27966 نفر در سال تحصيلي 1984-1985 به 37632 نفر در سال 1989-1990 رسيد. سپس رو به کاهش نهاد و در سال 1994-1995 به 22471 نفر رسيد.

تعداد دانشجويان دانشگاه هاي رسمي از 25929 نفر در سال 1984-1985 به 70546نفر در سال 1994-1995 افزايش پيداکرده است. (25)

تعداد دانشجويان مقطع کارشناسي  در سال 1984-1985، در گروه سني 20-24 سال حدود 23 درصد بوده است که در سال 1990-1991 به 27 درصد رسيده است. (26) آخرين آمار به روايت كتاب سال 2013 بدين شرح است (27)

کشور اردن با وجود مساحت و جمعيت کم به دليل در اختيار داشتن نظام آموزشي عالي نوين در زمره کشورهاي عربي پيشرفته از لحاظ علمي قرار دارد.

تعداد کادر دانشگاهي در دانشگاه‌هاي اردن براساس نام دانشگاه و سطح علمي 2012/2013

دانشگاه	بکالوروپوس B.Sc.	دبلوم عالي H.Dip.	ماجستير M.A.	دکتري Ph.D	مجموع	مونث
دانشگاه اردن	55	2	217	1181	1455	422
دانشگاه يرموک	9	1	228	695	933	196
دانشگاه موتاه	0	0	66	457	523	58
علوم و تکنولوژي	33	0	127	711	871	221
دانشگاه هاشميه	0	0	130	444	574	159
دانشگاه آل البيت	0	0	50	265	315	52
دانشگاه کاربردي	38	2	142	335	517	118
دانشگاه حسين بن طلال	3	0	70	227	300	41
دانشگاه تکنيک تفيلا	13	0	58	136	207	28
دانشگاه اردني - آلماني	13	1	100	120	234	111
دانشگاه الاهلي عمان	0	0	47	193	240	73
دانشگاه علوم کاربردي (خصوصي)	0	0	79	201	280	90
دانشگاه خصوصي فيلادلفيا	0	0	60	191	251	76
دانشگاه اسراء	0	0	35	162	197	35
دانشگاه خصوصي پترا	0	0	56	199	255	98
دانشگاه خصوصي ال زيتون	0	0	74	251	325	100
دانشگاه زرقاء	0	0	47	206	253	56
دانشگاه ملي ايربيد	0	0	8	76	84	14
دانشگاه جراش	0	0	24	105	129	21
دانشگاه تکنولوژي پرنسس سميه	0	0	10	86	96	17
آکادمي موسيقي اردن	6	0	3	9	18	5
دانشکده علوم تربيتي	0	0	5	40	45	18
دانشگاه جدارا	0	0	26	109	135	27
کالج جهانگردي	4	0	9	5	18	10
دانشگاه خاورميانه	0	0	14	131	145	31
دانشگاه عربي عمان	0	0	0	89	89	13
دانشگاه عربي آزاد	0	0	5	37	42	15
دانشگاه ملي عجلون	0	0	24	57	81	10
جمع کل	174	6	1714	6718	8612	2115

(28)

تعداد دانشجويان دانشگاه‌ها براساس سيستم نظارتي و برنامه تحصيلي و جنسيت

برنامه	دانشگاه کاربردي بلقا		دانشگاه‌هاي دولتي ديگر		وکاله الغوث		بخش پيش فروش		دانشگاه‌هاي نظامي		جمع کل
	جمع	مونث	جمع	مونث	جمع	مونث	جمع	مونث	جمع	مونث	جمع	مونث
زبان‌ها	0	0	0	0	36	32	836	726	0	0	872	758
تربيتي	1999	1858	0	0	12	12	1811	1730	0	0	3822	3590
مهندسي	2326	280	251	18	668	136	3627	244	444	0	7316	3590
کشاورزي	264	75	0	0	0	0	30	4	0	0	294	79
پيراپزشکي	949	782	1360	1188	376	334	1583	978	637	193	4905	3475
مديريت مالي	3182	2347	0	0	423	357	4072	2095	312	0	7989	4799
مديريت اطلاعات	373	274	0	0	54	49	264	98	20	0	711	421
مديريت هتل	212	67	0	0	0	0	507	98	0	0	719	165
هنرهاي کاربردي	204	155	0	0	0	0	1322	755	0	0	1526	910
علوم کاربردي	481	481	0	0	0	0	0	0	0	0	481	481
شريعت و تمدن اسلامي	91	68	0	0	0	0	139	85	0	0	230	153
جمع کل	10081	6387	1611	1206	1569	920	14191	6803	1413	193	28865	15509

تعداد مدرسان در دانشگاه‌هاي اردن براساس درجه علمي و جنس

درجه علمي و جنسيت	دانشکده‌هاي دانشگاه کاربردي بلقا	ديگر دانشکده‌هاي دولتي	دانشکده‌هاي UNRWA	دانشکده‌هاي خصوصي	دانشکده‌هاي نظامي	مجموع
دکتري
جمع	350	35	6	94	10	495
مونث	76	0	1	21	0	98
کارشناسي ارشد
جمع	340	30	32	224	38	664
مونث	144	16	20	130	4	314
فوق ديپلم
جمع	7	5	1	13	2	28
مونث	4	2	0	6	2	14
کارشناسي
جمع	121	66	39	222	194	642
مونث	61	40	18	143	52	314
ديپلم متوسطه
جمع	0	23	2	36	62	123
مونث	0	6	0	15	3	24
دوره دوم
جمع	0	0	0	6	0	6
مونث	0	0	0	1	0	1
جمع کل	818	159	80	595	306	1958
جمع مونث	285	64	39	316	61	765

(30)

در حال حاضر 10 دانشگاه دولتي و 17 دانشگاه خصوصي در مقاطع و تخصص هاي مختلف مشغول فعاليت هستند و تعداد دانشجويان مشغول به تحصيل در دانشگاه هاي اردن بالغ بر 236 هزار دانشجوست که 28 هزار نفر از آنان دانشجويان خارجي هستند.

بيشتر اساتيد دانشگاه هاي اردن حتي در رشته زبان و ادبيات عربي تحصيل کردگان آمريکا و اروپا هستند و به همين دليل کشور اردن از لحاظ پذيرش دانشجويان عرب رتبه نخست را در ميان کشورهاي عربي داراست.

هم اکنون تعدادي دانشگاه خارجي از جمله آمريکايي و اروپايي در اين کشور شعبه دارند و ساير دانشگاه هاي اردن نيز توافقنامه هاي همکاري در زمينه هاي علمي با دانشگاه هاي معتبر جهان امضا کرده اند.

زبان تدريس در دانشگاه هاي اردن در رشته هاي علوم انساني، عربي و در رشته هاي علوم پايه، مهندسي و پزشکي، انگليسي مي باشد ولي در اختيار داشتن مدرک "تافل" انگليسي شرط اصلي ثبت نام در مقطع تحصيلات تکميلي (کارشناسي ارشد و دکترا) در تمامي رشته هاي تحصيلي مي باشد.

نظام آموزشي در اردن براساس الگوي آمريکايي و انگليسي طراحي شده و به عنوان مثال در برخي دانشگاه هاي اين کشور سقف نمره و معدل 100 و در برخي دانشگاه هاي ديگر 4 مي باشد.

به دليل وجود توافقنامه هاي مختلف ميان دانشگاه هاي اردن و دانشگاه هاي آمريکايي و اروپايي، کشورهاي غربي از نظام آموزشي در اين کشور حمايت مي کنند، از اين رو امکانات دانشگاه هاي اردن در سطح امکانات دانشگاه هاي معتبر دنياست.

وجود کتابخانه هاي غني، دفاتر پستي، بانک، دافتر مسافرتي، زمين هاي ورزشي، نظام يارانه‌اي پيشرفته، سالن هاي مختلف غذاخوري، آزمايشگاه هاي نوين و سرويس رفت و آمد از جمله نقاط قوت دانشگاه هاي اردن محسوب مي شود.

کشور اردن از جمله کشورهاي گران دنياست و تحصيل دانشجويان خارجي در اين کشور کوچک بسيار هزينه بردار است؛ زيرا علاوه بر هزينه هاي جاري زندگي، دانشجويان خارجي به دليل تحصيل در برنامه بين الملل بايد چند برابر دانشجويان اردني شهريه پرداخت نمايند. به عنوان مثال در مقطع تحصيلات تکميلي هر دانشجوي اردني به ازاي يک واحد درسي مبلغ 125 دلار پرداخت مي‌کند ولي اين رقم براي دانشجويان خارجي مبلغ 450 دلار مي باشد.

يکي از بزرگترين مشکلات تحصيل در دانشگاه هاي اردن عدم وجود خوابگاه هاي دانشجويي است و فقط برخي دانشگاه هاي اين کشور تعداد محدودي خوابگاه به دانشجويان دختر واگذار مي کنند و ساير دانشجويان مجبور به اجاره سوئيت و يا آپارتمان در اين کشور مي باشند.

همچنين هيچ يک از دانشگاه هاي اردن رايگان نمي باشد و حتي دانشجويان اردني که در دانشگاه هاي دولتي تحصيل مي کنند مجبور به پرداخت شهريه هستند. (31)

تعداد دانشکده هاي اردن در بخش شرقي در سال 1988

دانشکده ها	استان
	عمان	زرقا	بلقا	اربد	مفرق	کرک	معان	مجموع
دانشکده هاي وزارت آموزش عالي	4	1	1	4	-	1	1	12
دانشکده هاي وزارتخانه ها و ادارات دولتي	12	1	-	3	-	-	-	16
دانشکده هاي خبرگزاري بين المللي UNRWA	2	-	-	-	-	-	-	2
دانشکده هاي خصوصي	13	4	-	4	1	-	-	22
مجموع	31	6	1	11	1	1	1	52

(32)

تعداد دانشکده هاي اردن در بخش غربي در سال 1988

دانشکده ها	استان
	قدس	نابلس	الخليل	مجموع
دانشکده هاي وزارت آموزش عالي	2	1	1	4
دانشکده هاي وزارت اوقاف اسلامي	1	1	-	2
دانشکده هاي خبرگزاري بين المللي الغوث	3	-	-	3
دانشکده هاي خصوصي	2	2	1	5
مجموع	8	4	2	14

موسسات تربيت معلم در اردن کار خود را از سال 1952 آغاز کردند. سپس براساس نيازهاي جامعه تعداد آنها رو به افزايش نهاد، به گونه ای تعداد آنها به 66موسسه در بخش شرقي و 14 موسسه در بخش غربي رسيد. هم چنین 16موسسه براي وزارت آموزش عالي، 18موسسه براي وزارت خانه ها و ادارات دولتي ، 5 موسسه براي خبرگزار UNRWA و 28 موسسه براي بخش خصوصي می باشد. (33)