کتابخانه احمد بابا در مالی

کتابخانه احمد بابا

معهد احمدبابا للدراسات العلیا و البحوث‌الاسلامیه مشهور به کتابخانه احمدبابا، یکی از مشهورترین مراکز حفظ و نگهداری کتب و نسخ خطی قرون نخستین و میانه اسلامی‌ است که به‌دلیل کثرت این اسناد، به شهرت جهانی دست یافته‌است. کتابخانه احمد بابا در قرن شانزدهم میلادی در روستای بمبا در 140 کیلومتری تمبوکتو احداث و به‌تدریج، با گردآوری کتب و نسخ خطی از روستاهای مختلف و حتی از دیگر کشورها، به کتابخانه‌ا‌‌ی بزرگ تبدیل شد. این کتابخانه‌‌ بخش‌های مختلف شامل مخزن کتب علمی، ترمیم کتب و نسخ خطی، نسخه‌برداری و فهرست، میکروفیلم و بخش چاپ و نشر دارد. موضوعات کتب و نسخه‌های خطی کتابخانه احمدبابا عبارتند از:

علوم قرآنی،زبان،حدیث، فناوری، ادبیات، فقه، تاریخ، نحو، فلسفه، جغرافی، صرف، تصوف، پزشکی، تفسیر، فلک، موسیقی، منطق، تفسیر، ریاضیات و....

درصد آماری کتب و نسخ موجود براساس موضوعات طبقه‌بندی شده عبارت است از:

- فقه و اصول	30 درصد
- علوم قرآني	20 درصد
- معارف عمومي	10 درصد
- تاريخ	15 درصد
- حديث	10 درصد

در حال حاضر تعداد نسخه‌های خطی کتابخانه احمد بابا بیش از 25 هزار نسخه است که برخی از آنها به قرن دوم هجری تعلق دارد^[i]. 9 هزار نسخه از اسناد این کتابخانه، طی چند سال گذشته، در 5 مجلد بزرگ، از سوی مؤسسه الفرقان التراث‌ الاسلامی‌ لندن چاپ و منتشر شده‌است.

کتابخانه احمدبابا براساس قراردادی که در سال 1967 با سازمان یونسکو منعقد شد، فعالیت خود را از 1970 به‌طور رسمی‌ و تحت حمایت دولت مالی آغاز کرد^[ii]. در حال حاضر، این مرکز علمی‌فرهنگی، چند موافقت‌نامه با دانشگاه‌های اروپا و آمریکا منعقد کرده و چند تن از محققان برجسته نسخه‌شناس آمریکایی در این کتابخانه، تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات پیرامون تاریخ و تمدن اسلامی‌را بر عهده ‌دارند^[iii].

نیز نگاه کنید به

• فرهنگ عمومی مالی

پاورقی

[i] - چند نسخه خطی و منحصر به‌ فرد از کتب اصول کافی، مختصر نافع و نهج‌البلاغه با قدمتی یش از هفتصد سال در این کتابخانه وجود دارد.

[ii] - ساختمان جدید کتابخانه احمد بابا که دارای امکانات تخصصی قابل توجهی برای حفظ، ترمیم و نشر کتب و نسخ خطی موجود در آن است، توسط آفریقای جنوبی احداث و در سال 2010 میلادی رسما افتتاح گردید. این امر از آنجا نشأت گرفت که آقای تابو امبکی رییس جمهور آفریقای جنوبی در سفر سال 2005 خود به کشور مالی و تمبوکتو با مشاهده انبوه کتب و نسخ خطی موجود در کتابخانه احمدبابا که در شرایط نامساعدی از نظر مصونیت از عوامل طبیعی نگهداری می‌شدند، قول داد با احداث ساختمانی مناسب، از این اسناد که به گفته وی میراث عظیم فرهنگی قاره آفریقا و نمایانگر پیشینه والای تمدن درخشان این قاره کهن است، حفاظت کند. وی پس از بازگشت به آفریقای جنوبی مقدمات این امر را فراهم کرد و مدت کوتاهی پس از آن تیمی‌ متشکل از مهندسان و نقشه‌برداران آفریقای جنوبی با استقرار در تمبوکتو، عملیات احداث این مرکز بزرگ را آغاز کردند. بر اساس اطلاعات موجود 20 میلیون دلار هزینه ساخت این مجتمع عظیم شده که نیمی‌ از این مبلغ را دولت آفریقای جنوبی و نیمی‌ دیگر را سازمان‌ها و مؤسسات فرهنگی خصوصی این کشور و بنیاد فورد آمریکا پرداخت کرده‌اند. دولت آفریقای جنوبی هم‌چنین تجهیزات مورد نیاز این مرکز نظیر دستگاه‌های میکروفیلم، اسکنرهای مخصوص و... را نیز به‌ طور رایگان به این کتابخانه هدیه کرده است. دولت آفریقای جنوبی در آذر ماه 1387 نیز نمایشگاهی از کتب و نسخ خطی کتابخانه احمدبابا را در شهرهای مختلف این کشور برگزار نمود که با استقبال مردم آفریقای جنوبی از جمله مسلمانان و مسیحیان مواجه شد. تابو امبکی پس از برگزاری این نمایشگاه، در گفت‌‌وگو با یکی از شبکه‌های رادیویی مالی اظهار داشت: این اسناد بهترین دلیل و شاهدند بر آن که قاره آفریقا نه فقط قاره‌ا‌ی عاری از فرهنگ و تمدن نیست بلکه همواره یکی از مراکز مهم تمدنی جهان بوده‌است. سخنان‌ وی که با استقبال فراوان مسلمانان مالیایی مواجه شد در واقع پاسخ مستقیم ی‌بود به‌ هانتینگتون دانشمند آمریکایی که در کتاب جنگ تمدن‌های خود از آفریقا به عنوان قاره‌ای در حاشیه تمدن یاد کرده‌است.

[iii] - بر اساس برخی اطلاعات ضد و نقیض شورشیان طوارقی- القاعده در هنگام باز پس‌گیری شهر تمبوکتو توسط نیروهای مشترک فرانسوی مالیلیی - در روز 13 بهمن 1391 - کتابخانه عظیم احمدبابا را به آتش کشیده‌اند. برخی گزارشات حکایت از نابود شدن 20 هزار نسخه از کتب خطی این کتابخانه در جریان آتش سوزی مزبور دارد.