هنرهای سنتی زیمبابوه

از دانشنامه ملل
هاکاتا

قدیمی‌ترین کتابی (Ethiopia Orientale) که درباره هنرهای سنتی زیمبابوه در دسترس می‌باشد، توسط کشیشی (Joao dos Santos) در سال 1609 نگاشته شده است. تحقیقات کتاب فوق در موزامبیک و شمال شرقی زیمبابوه انجام شده است. در اواخر قرن نوزدهم سیاحان و مردم شناسان آلمانی (Hendrik P.N.Muller,Joh F.Sneleman) پس از سفرهای اکتشافی خود در مناطق ساحلی موزامبیک و در نزدیکی مرزهای شرقی زیمبابوه اطلاعاتی در مورد هنرهای بومی زیمبابوه به دست آوردند[۱].

بخش اعظم هنرهای سنتی زیمبابوه متعلق به مردم قبیله شونا در شرق و شمال شرق کشور می‌باشد.

هنرهای سنتی زیمبابوه شکلی از هنر مردمی و متأثر از نفوذ فرهنگ قبیله می‌باشد.

هنرمندان با الهام از فرهنگ و باورهای سنتی خود، به خلق آثار هنری پرداخته از این طریق مفاهیمی از اعتقادات خود را در شکل فیزیکی منعکس می‌کنند.

هنر سنتی زیمبابوه به این دلیل مورد توجه قرار گرفته که غالباً متإثر از طبیعت و در ارتباط نزدیک با آن بوده است.

نمونه‌هایی از صنایع دستی:

موتساگو

بالش یا پشتی چوبی که در میان مردم شونا به " موتساگو" (Mutsago) و در میان گروه زبانی "سیندبله" (Sindebele) به "اومتیوا" ("umqamelo" یا "umthiva") معروف است و روزگاری در میان مردم زیمبابوه به عنوان وسیله‌ای برای خواب مورد استفاده قرار می‌گرفت. موتساگو از قطعه‌ای چوب در رنگ‌ها و طرح‌های مختلف درست می‌شد. در بعضی از خانواده‌ها موتساگوهای چوبی بزرگان و نیاکان، طبق عرف از پدران به فرزندان می‌رسیده و نگهداری می‌شد.

هاکاتا

"هاکاتا" (Hakata) از چهار قطعه چوب تشکیل شده بود که هر قطعه با حکاکی و طراحی خاص روی آن نمایان گر قدرت یا ارزشی بود که بر اساس عرف و سنت مورد تفسیرهای گوناگون قرار می‌گرفت. چهار قطعه چوبی فوق را جنس مذکر، جنس مونث، خوش شانسی و بد شانسی می‌خواندند همان گونه که برای آن‌ها مفاهیم پدری (شجاعت)، مادری، جوانی، تجرد (پاکدامنی) نیز قائل بودند.

گانو (Gano)

تیشه‌های زیمبابوه‌ای که برای کارهای مورد نیاز روزانه و یا در مناسبت‌ها و مراسم آیینی استفاده می‌شد.

باکاتوا

"Bakatwa" واژه‌ای شونایی است که بر نوعی از شمشیر و غلاف (hara) آن که مورد استفاده مردم ساکن ایالت‌های ماشونا لند و مانیکا لند است، اطلاق می‌گردد.

زویگارو

"زویگارو" (Zvigaro) چهار پایه‌هایی در اشکال متنوع هنری که بیشتر توسط مردم ناحیه زامبزی در شمال غرب زیمبابوه ساخته می‌شوند.

تسویمبو

عصاها و چوب‌های بلند در اشکال و اندازه‌های مختلف که تا زمان‌های طولانی در میان مردم شونا و اندبله سمبل قدرت و اقتدار معنوی و دنیوی بود. در میان بسیاری از مردم شونا زبان "تسویمبو" (Tsvimbo) نقش مهمی در رعایت و حفظ اعتقادات سنتی دارد.

اندیرو (Ndiro)

ظروف یا کاسه‌های چوبی هستند که برای پخت غذا به کار می‌رفتند. بعضی از انواع آن دارای درب بوده غذا را گرم نگه می‌داشت. غالباً دور سطح خارجی ظرف نقشی به شکل مار طراحی می‌شد.

نهکوه (باکو) (Nhekwe(bako))

همان "چپق" سنتی می‌باشد و مردم پس از کوبیدن تنباکو و گیاهان دخانی و در مواردی گیاه توهم‌زای حشیش، به وسیله آن به استعمال دخانیات می‌پرداختند. استفاده از آن سنتی بسیار قدیمی در زیمبابوه است. این وسیله در درمان بعضی از بیماری‌ها به کار برده می‌شد. هم‌چنین از آن برای احضار ارواح نیاکان استفاده می‌شد.

هاری

ظرف کوزه شکلی بود که برای نگهداری دانه‌های جو، آب و تهیه غذا و درست کردن شراب مورد استفاده قرار می‌گرفت. "هاری" (Hari) نماد قرابت مردم با سرزمینشان محسوب شده در انواع، اشکال و طرح‌های مختلف ساخته می‌شد.

امبیرا

"امبیرا" (Mbira) یا "پیانوی انگشتی "نوعی آلت موسیقی آفریقایی منحصر به فرد است که در پایان عصر آهن در قاره آفریقا توسعه یافته به طور سنتی در مراسم آیینی و مناسبت‌های دینی از آن استفاده می‌شد.

"امبیرا" از آلات موسیقی سنتی مردم شوناست و مردم معتقدند نیاکانشان از آن استفاده می‌کردند. "امبیرا" صدای موزونی داشته و هنوز ماهیت و شکل اصیل و کهن موسیقی سنتی زیمبابوه محسوب می‌شود.

انگومو (Ngoma)

آلت موسیقی کوبه‌ای شبیه طبل است که استفاده از آن در مراسم دینی، فرهنگی و اجتماعی در مناطق شهری و روستاها رایج بوده به کارگیری آن در مواقعی ضروری است. قدمت استفاده از آن در زیمبابوه به اواخر قرن شانزدهم می‌رسد. این آلت موسیقی از جنس چوب بوده در سراسر کشور دیده می‌شود و اگر چه در اندازه‌ها و اشکال گوناگون ساخته می‌شود اما مدل استوانه‌ای با قسمت تحتانی باریک بیشتر به چشم می‌خورد. بر سطح خارجی "انگومو" پوست حیوانات کشیده در اطراف با میخ‌های چوبی یا پیچ کوک‌های چوبی محکم می‌کنند.

ماپفومو (Mapfumo)

نوعی نیزه بود که در میان مردم شونا بیشتر برای شکار استفاده می‌شد در حالی که قبایل اندبله از اشکال کوتاه آن در جنگ‌ها بهره می‌بردند. انواع آن در میان قبایل و مردم به نام‌های گوناگون خوانده می‌شدند.

نیزه قبیله شونا تیغه‌ای آهنی داشت که در داخل دسته‌ای چوبی قرار گرفته بود. تکنیک به کار رفته در ساخت این وسیله بسیار ظریف و دقیق و طرز قرار گرفتن نیزه بر روی زمین به هنگام عدم استفاده از آن به گونه‌ای بود که خطری ایجاد نمی‌کرد[۲][۳].

نیز نگاه کنید به

هنر زیمبابوه؛ صنایع دستی در زیمبابوه

کتابشناسی

  1. برگرفته از https://www.selectbooks.co.za/files/africana-catalogue-58-sep-2012.pdf
  2. Ellert، (2008).
  3. ایپکچی، محمدحسن (1399). جامعه و فرهنگ زیمبابوه. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص. 219-224.