نظام آموزشی اسپانیا

در سال 1990، تلاش‌هایی برای رفع مشکل ناکارآمدی سیستم آموزشی صورت گرفت، که قرار بود در سال 2000 این تغییرات لازم الاجرا شوند. یکی از تغییرات اساسی، افزایش سن تحصیل اجباری از 14 سال به 16 سال بود. علاوه بر آن تلاش زیادی برای متنوع و مدرن کردن برنامه‌های درسی صورت گرفت. تغییر مهم دیگری که صورت گرفت، تلاش برای سکولار کردن آموزش بود. در سال 1979 مباحث اخلاقی برای دانش آموزانی که علاقه ای به گذراندن واحد‌های دین و مذهب (که در زمان فرانکو گذراندن آن‌ها اجباری بود) نداشتند فراهم بود. طبق آمار فقط 10 درصد دانش آموزان مقطع ابتدایی و حدود 20 تا 30 درصد دانش آموزان مقطع متوسطه به این واحد‌ها علاقه نشان دادند. در سیستم آموزشی جدید، سعی بر این شد که مباحث دینی و اخلاقی تا حدی جدا ودور از سیستم آموزشی نگاه داشته شوند. ولی در سال 1996، با روی کار آمدن دولت محافظه کار، مباحث دینی و مذهبی دوباره در برنامه‌های درسی جای گرفت.

در سال 1992، فقط 3 درصد افراد بین سنین 25 تا 65 سال که شاغل بودند، موفق به اتمام آموزش حرفه ای شده بودند؛ این آمار در مقایسه به آمار 27 درصدی آلمان و فرانسه، بسیار نا امید کننده بود. حدود 80 درصد از نیروی کار، مشخصه‌های یک کارمند حرفه ای را نداشتند. ولی با معرفی سیستم آموزشی جدید که در تلاش برای رفع موانع برای آموزش‌های عالی و حرفه ای  بود، فرصت کارآموزی و نیز آموزش مدیریت و انواع زبان‌ها، برای افراد فراهم شد. در دهۀ 1990، حدود 92 درصد دانش آموزان بالای 8 سال، یک زبان خارجی، البته بیشتر زبان انگلیسی، می‌دانستند. فرصت آموختن زبان‌های خارجی برای بزرگسالان نیز، با پایه‌ریزی مدارس رسمی‌ آموزش زبان (Ministry of Education and Science) فراهم شد.

مقاطع تحصیلی

مقطع پیش دبستانی در اسپانیا، برگرفته از سایت brightkids-preschool، قابل بازیابی از https://brightkids-preschool.com/news/after-school-program/

مقطع پیش دبستانی

این مقطع پیش از مقطع ابتدایی قرار دارد. در سال‌های 1960 تا 1970، شرکت کودکان در این مقطع به حدی زیاد بود که تا نیمه دهه 80، 80 درصد کودکان اسپانیا که بین سنین 4 تا 6 سال بودند، در این مقطع شرکت نمودند. در سال 1986 حدود 1.3 میلیون کودک به این مدارس می‌رفتند. بسیاری از معلمان در مقاطع ابتدایی بر این باور بودند که دانش آموزانشان مقطع پیش دبستانی یک یا دو ساله را پشت سر گذاشته اند.

در سال 1986، حدود یک سوم مدارس پیش دبستانی از کل 39000 مدرسه، از مدارس خصوصی بودند. ولی باید در نظر گرفت که مدارس دولتی در این زمینه بسیار بهتر از مدارس خصوصی بودند چون بسیار فراتر از مراکز مراقبت از کودک عمل می‌کردند.

اسپانیا در این مقطع، سیستم آموزشی گسترده و منحصر به فردی دارد. بیشتر از 90 درصد کودکان، قبل از رفتن به مقطع ابتدایی، یک سال یا دو سال در این دوره تحصیل می‌کنند. هرچند که بیشتر این مدارس از طرف دولت حمایت می‌شدند، ولی حدود 40 درصد آنها از دانش آموزان شهریه می‌گرفتند. این امر باعث ایجاد اختلافی بین دو طبقۀ متوسط و پایین جامعه می‌شد و نتیجۀ آن عدم توانایی کودکان خانواده‌های طبقه پایین وفقیر جامعه به تحصیل در این دوره بود. این مشکلات بعد از سال 1990 با قانون حق تحصیل برای همه، کم رنگ تر شد؛ از آنجا که دولت فراهم آوردن فرصت تحصیل رایگان برای همه کودکان 4 تا 6 سال را وظیفه خود می‌دانست؛ ولی تحصیل در این مقطع الزامی‌ نبود.

در واقع ایجاد این نوع مدارس برای از بین بردن مشکلاتی بود که بعدها برای دانش آموزان در مقطع متوسطه ایجاد می‌شد. نتیجه ایجاد این نوع مدارس زیاد شدن سال‌های تحصیلی، بدون دستاوردی چشم گیر بود، زیرا خستگی ناشی از آن بعدها باعث شکست بیشتر دانش آموزان در مقاطع تحصیلی می‌شد.

مقطع متوسطه در اسپانیا، برگرفته از سایت spainq، قابل بازیابی ازhttps://www.spainq.com/spanish-education-kindergarten-preschool-to-mandatory-school/

مقطع ابتدایی و متوسطه

در اسپانیا در سال 1990 سیستمی معرفی شد که برای همه دانش آموزان در شرایطی برابر ارائه می‌شد. سیستم آموزشی ابتدایی و متوسطه با هم در نظر گرفته شد و در کل 8 سال به طول می‌انجامید، 2 سال برای دوره اول، 3 سال دوره دوم و 3 سال دیگر برای دوره نهایی یا سوم. دو دوره اول که 5 سال طول می‌کشید، دوره ابتدایی را تشکیل می‌داد و در 3 سال آخر بیشتر بر مفاهیمی‌ که دانش آموزان به آن نیاز بیشتری دارند تمرکز می‌شد. در مناطق روستایی که با کمبود کلاس و بودجه مواجه بودند، معمولاً یک معلم در همۀ مقاطع درس می‌داد؛ گاه نیز همۀ مقاطع در یک کلاس تشکیل می‌شد. سال آکادمیک از 15 سپتامبر تا 20 ژوئن بود و هر مقطع باید 25 ساعت تحصیل در هفته را کامل می‌کرد.

در سیستم آموزشی که بعد از 1993 معرفی شد، مقطع ابتدایی از 6 سالگی تا 12 سالگی است. پس از آن مقطع متوسطه قرار دارد که از 12 تا 16 سالگی به طول می‌انجامد. به این صورت، دانش آموزان، 10 سال تحصیل اجباری خواهند داشت( به جای 8 سال در سال 1990). مقطع ابتدایی از 3 دوره 2 ساله تشکیل می‌شود. هدف آن نیز آشنا کردن دانش آموزان با فرهنگ و مهارت‌های اولیه زندگی در اسپانیا می‌باشد. مبانی تدریس شده به دانش آموزان ابتدایی عبارتند از: ادبیات، ریاضیات، زبان اسپانیایی، علوم طبیعی و اجتماعی، هنر و موسیقی، ورزش و تربیت بدنی، و از 8 سالگی به بعد، آموزش زبانی خارجی.

مقطع متوسطه جدید دو قسمت دارد: دوره اول که دو سال به طول می‌انجامد و بیشتر حالت اجباری دارد. ولی از دوره دوم دانش آموزان اختیار بیشتری برای مطالعه درس‌های مورد علاقه خود خواهند داشت. دانش آموزان حق خواهند داشت در سال اول دوره دوم حدود 10% مبانی درسی را خود انتخاب کنند، و در سال دوم، 35 درصد. استادان این دوره باید تحصیلات دانشگاهی داشته باشند. مبانی درسی ارائه شده به دانش آموزان عبارتند از: علوم طبیعی، تربیت بدنی، جغرافی، تاریخ، علوم اجتماعی، زبان‌های خارجی، زبان و ادبیات، ریاضیات، موسیقی و تکنولوژی.

برای دانش آموزان محصل در این مقطع، شرایطی بهتر از گذشته فراهم شده است؛ مانند تسهیلات بیشتر، کاهش تعداد دانش آموزان یک کلاس به 30 نفر، امکانات بیشتر در مدرسه، و فراهم کردن یک گروه برای کمک به حل مشکلات دانش آموزان که متشکل از یک روانشناس و سه معلم باشد.

اگر دانش آموزی در این مقطع شرکت نکند، باید برای کارآموزی اقدام کند که معمولاً تا سن پانزده تا شانزده سالگی به طول می‌انجامد. دانش آموزانی که در کارآموزی شرکت می‌کنند معمولاً آموزش خود را با آزمونی مشابه آزمون تحصیلی به پایان می‌رسانند. این نوع کارآموزی به طور کلی از دو برنامه ی دوساله تشکیل شده است. برنامه ی دو ساله اول اجباری است و طرحی کلی از مشاغل مناسبی مانند کارمندی و یا حرفه‌های فنی به دانش آموزان معرفی می‌کند. ولی برنامه دو ساله دوم تخصصی تر از برنامه اولیه است.

مشکلات مقاطع اجباری ابتدایی و متوسطه

دو مشکل اساسی در این سیستم آموزشی وجود داشت: اول اینکه سیستم آموزشی به نوعی انتخاب بین تحصیل و کارآموزی را به دانش آموزان یا جوانانی که از نظر ذهنی به درجه ی کافی بلوغ و اطمینان نرسیده اند، تحمیل می‌کرد. یک مشکل دیگر در این زمینه این بود که اگر دانش آموزی یک روش را برای آینده ی خود انتخاب می‌کرد، دیگر راه بازگشتی نبود و باید همان روش را تا انتها ادامه می‌داد. زمانی که یک دانش آموز روش کار آموزی را انتخاب می‌کرد، دیگر فرصت رفتن به دانشگاه را از دست می‌داد، و برعکس زمانی که یک جوان حین تحصیل تشخیص می‌داد که کار آموزی برای او مفیدتر است، دیگر نمی‌توانست به این حرفه‌ها وارد شود.

به هر حال بیشتر دانش آموزان، به دلیل جایگاه تحصیلات در جامعه، و بدبینی نسبت به مشاغل فنی و حرفه ای، به سوی تحصیلات روی آوردند و تعداد کمی به دنبال کارآموزی رفتند. ولی از طرف دیگر کاهش فرصت‌های شغلی که از مجاری تحصیلی می‌توان به آنها دست یافت، باعث شد که بیشتر جوانان به کارآموزی روی آورند. در سال 1987، در زمینه ی کارآموزی، رشدی 35 درصدی مشاهده شد. یعنی تعداد کار آموزان از 515000 نفر، به 695000 نفر رسید. در حالی که رشد تعداد محصلین، 8 درصد بود، یعنی از 1.055 میلیون نفر به 1.142 نفر رسید.

مشکل دیگری که سیستم آموزشی اسپانیا دارد، میزان شکست‌های تحصیلی است. شاید به این دلیل که معیارهای سنجش دانش آموزان برای فارغ التحصیلی آنطور که باید مناسب نیست. بعضی منتقدان سیستم آموزشی دلیل آن را کیفیت پایین مطالب درسی و ارائه آنها می‌دانند.بین یک پنجم تا یک سوم دانش آموزان موفق به قبولی در مدارج بالای تحصیلی نمی‌شوند و آنهایی که قبول می‌شوند، نمی‌توانند تحصیلات خود را به پایان برسانند. این میزان شکست در مدارس دولتی بیشتر از مدارس خصوصی مشاهده می‌شود.

در سال 1981 ، از طرف دولت، تلاشی برای بازنگری برنامه درسی و آموزشی معلمان و دانش آموزان صورت گرفت. برنامه ی بازنگری شده نتوانست به راحتی و بدون هیچ مقاومتی از جانب مدارس اجرا شود. و بسیاری نیز معتقد بودند که این برنامه جدید بسیار خشک و متمرکز است و تا حد زیادی هم حالت حفظ کردنی و نه مفهومی‌ دارد.

مشکل دیگری که سیستم آموزشی در این مقطع با آن روبرو است، درآمد کم دبیران و معلمان است. با وجود اینکه دستمزد معلمان در سال‌های 1983 تا 1985، افزایشی 40 درصدی داشته است، در سال 1988 درآمد متوسط معلمان در مدارس دولتی در مقاطع ابتدایی و متوسطه، هنوز حدود 15000$ آمریکا در سال بوده است. در سال 1988 بیشتر از 200000 معلم اعتراضاتی گسترده برای افزایشی 14 درصدی در حقوق و دستمزد خود داشتند که باعث می‌شد درآمد ماهانه آنها به 175$ آمریکا برسد، ولی این اعتراضات توسط دولت سرکوب شد و به خشونت‌های بسیاری ختم شد.

دوره دیپلم

هدف اصلی دوره دیپلم آماده کردن دانش آموزان برای ورود به مقاطع بالاتر و تحصیلات دانشگاهی است. تحصیلات در این مقطع متوسطه برای دانش آموزان الزامی و رایگان است. تحصیل در این رشته برای سنین 12 تا 16 سال است و پس از آن یک دورۀ دوساله ( از 16 تا 18 سال) برای دانش آموزان ارائه می‌شود که کاملاً اختیاری است. این دوره با یک امتحان پایان تحصیلات در این مقطع و نیز یک دیپلم خاتمه می‌یابد. کسانی که در این آزمون قبول می‌شوند یک سال وقت خواهند داشت که با کمک برنامه‌های آموزشی مدرسه، خود را برای ورود به دانشگاه آماده کنند. این برنامه آموزشی معمولاً از اواسط سپتامبر تا اواخر ماه ژوئن اجرا می‌شود.

بعد از 16 سالگی، دورۀ اختیاری 16 تا 18 سالگی وجود دارد که هدف آن افزایش تحصیلات و توانمندی‌های دانش آموزان است. علاوه بر آن این دوره دانش آموزان را برای تحصیل در مقاطع عالی آموزشی آماده می‌کند. در این دوره چهار انتخاب وجود دارد:

1. علوم بهداشتی و طبیعی؛
2. علوم و تکنولوژی؛
3. هنر؛
4. علوم انسانی و اجتماعی.

جدول شماره 1. برنامه درسی و ساعات تحصیل در مدارس اسپانیا

برنامه و ساعات تحصیل در مدارس اسپانیا در همه مقاطع
دوره ابتدایی	تعداد ساعات تحصیل
دوره اول تحصیلی
زبان اسپانیایی و ادبیات	350
ریاضیات	175
علوم اجتماعی، طبیعی و فرهنگی	175
هنر	140
تربیت بدنی و ورزش	140
مسائل دینی و مذهبی و اخلاقی	105
تعداد کل ساعات	1.085
دوره دوم و سوم تحصیلی
زبان اسپانیایی و ادبیات	275
ریاضیات	170
علوم اجتماعی، طبیعی،.100
دوره متوسطه اجباری
دوره اول تحصیلی
زبان اسپانیایی و ادبیات	210
زبان‌های خارجی	210
ریاضیات	140
علوم اجتماعی، تاریخ و جغرافی	140
علوم طبیعی	140
تکنولوژی	125
مسائل دینی و مذهبی و اخلاقی	105
تربیت بدنی و ورزش	70
هنرهای تجسمی	70
موسیقی	70
تعداد کل ساعات	1.280
دوره دوم تحصیلی
زبان اسپانیایی و ادبیات	240
زبان‌های خارجی	240
ریاضیات	160
علوم اجتماعی، تاریخ و جغرافی	160
علوم طبیعی	90
تکنولوژی	70
مسائل دینی و مذهبی و اخلاقی	105
تربیت بدنی و ورزش	35
موسیقی	35
تعداد کل ساعات	1.205
دوره دیپلم( دو سال)
زبان اسپانیایی و ادبیات	210
زبان‌های خارجی	210
فلسفه	70
تاریخ	70
مذهب و اخلاق	70
تربیت بدنی و ورزش	35
تعداد کل ساعات	665

نیز نگاه کنید به

اصول کلی نظام آموزشی کانادا؛ نظام آموزشی ژاپن؛ نظام آموزشی کوبا؛ نظام آموزشی لبنان؛ نظام آموزشی مصر؛ نظام آموزشی چین؛ نظام آموزشی سنگال؛ نظام آموزشی کشور مالی؛ نظام آموزشی کشور اردن؛ نظام آموزشی قدیم سیرالئون؛ نظام آموزشی جدید سیرالئون