تقسیمات اداری و سیاسی بنگلادش
تقسیمات اداری و سیاسی استان ها و شهر های مهم، پایتخت
کشور بنگلادش به 7 ناحیه یا ایالت اصلی مرکب از داکا، چیتاگنگ، کولنا، راجشاهی، سیلهت، باریسال و رنگپور تقسیم شده است که در مجموع دارای 65 شهرستان، 490 شهر (تانه)، 4451 بخش (اتحادیه) و 59990 روستا می باشد.
تقسیمات اداری استان ها
بر اساس تقسیم بندی زیر، پنج مرکز تصمیم گیری اداری وجود دارند که به ترتیب شامل: 1.استانداری، 2. فرمانداری، 3. شهرداری، 4. بخشداری و 5. شورای محلی میباشند.
استانداری
رئیس استانداری گرچه به نام استاندار( Divisional Commissionar) خوانده میشود ولی قدرت اجرایی مشخصی ندارد و در واقع نقش هماهنگ کننده با فرماندار را بازی میکند. استاندار و فرماندار هر دو از طــرف دولـــت ( وزارت کشور ) تعیــین میشوند و این فرماندار است که در واقع همه اختیارات اجرائی را در دست دارد.
فرمانداری
فرمانداری، دستگاه اصلی کشور داری در سطح فرمانداریها و شهرستانها می باشد. فرماندار از میان کادر کارمندان نظام بر اساس سابقه و تجربه کشور داری از طرف وزارت کشور تعیین میشود. همه کارهای نظام به فرماندار محول است. فرماندار در واقع مجری اصلی مسائل دولتی و نظام کشور در سطح فرمانداری و توابع آن میباشد.
شهرداری
در شهرهای مرکزی هر یک از فرمانداریها، یک شهرداری وجود دارد. تشکیلات شهرداری به صورت مجزی در کنار تشکیلات فرمانداری قرار دارد. عنوان شهرداران در شش شهر مرکزی استان ها «شهردار» و در شهرهای دیگر فرمانداریها «رئیس شهرداری» میباشد. هر شهرداری بر اساس وسعت و حوزه عملی خود به چند بخش تقسیم میشود و از هر بخش یک نماینده بنام کمیسیونر منتخب میشود. شهردار و نمایندگان بخشها با رأی مستقیم مردم تعیین میشوند. شورای شهرداری با شهردار و نمایندگان بخشهای مختلف تشکیل میشود. در انتخابات شهرداری، گرچه مستقیماً سیاست کشور را تعیین نمیکند، حضور مردم و سیستم برگزاری آن همانند انتخاب پارلمانی است و در سیاست گذاری کشور به طور غیر مستقیم نقش تعیین کننده ای ایفا میکند. هر شهروند حق دو رأی را دارد. یکی برای رئیس شهرداری و یا شهردار و دیگری برای نماینده بخش مربوطه به عنوان که شورای شهرداری و به نام کمیسیونر است.
اختیارات شهرداری
شهرداریها در واقع قدرت اجرایی اصلی دولتی را در دست ندارند، بــلکه در کنـــار فرماندار در شهر مرکزی فرمانداری نقش هماهنگی را بازی میکنند. از وظایف مهم شهرداری ساختن و بازسازی خیابانها، کوچه ها و پل های حوزه عملیاتی خود، نظارت بر بهداشت عمومی و نظافت عامه شهر و اداره تعدادی مدارس ابتدایی و بعضی از مدارس دینی اطفال می باشد.
بخشداری
کارهای بخشداری در سه بخش تقسیم میشود: 1. کلانتری، 2. رسیدگی قضایی، 3. مسائل اجرایی، برنامه های عمرانی، بهداشتی و آموزشی. رئیس کلانتری اتفاقات جنایی را رسیدگی میکند. در بخش رسیدگی قضایی، دادگاه رسمی محلی دایر است و رئیس بخشداری مسائل دیگر بخشداری را رسیدگی میکند. رئیس بخشداری از میان کادر کارمندان نظام از طرف دولت منصوب میشود. بخشداری در سیستم حکومتی بنگلادش جنبه سنتی دارد. البته بنابر تصمیمات متفاوت سیاسی، در تشکیلات آن تغییراتی ظاهر میشود. مثلاً در زمان حکومت ژنرال ارشاد بخشداری ارتقا یافته، شبه فرمانداری معرفی شده بود و دو نفر رئیس شورای شبه فرمانداری و نایب رئیس آن، با رأی مستقیم مردم از طریق انتخابات عمومی منتخب میشدند. در دوره حکومت خانم خالده ضیاء این سیستم لغو شد و انتخابات این شورا نیز منتفی اعلام شد. ولی بعد از روی کار آمدن دولت خانم شیخ حسینه سیستم شبه فرمانداری در بخشداریها احیا شد و قرار است در آینده نه چندان دور برای تشکیل آن شورا انتخابات عمومی برگزار شود. شایان ذکر است که تشکیلات شورای بخشداری هنوز بیشتر جنبه تشریفاتی دارد و رئیس شورای بخشداری نقش هماهنگ کننده را ایفا می کند. در شورای بخشداری فقط در سمت رئیس و نایب رئیس انتخابات برگزار میشود. هنوز مسئله انتخابات اعضای این شورا مشخص نشده است.
شورای محلی
شورای محلی شامل چند روستا میشود. این شورا به نام «یونین پریشاد» معروف است. معمولاً 3 یا 4 روستای بزرگ در این شورا شرکت دارد. محدوده این روستاها و شورا را دولت تعیین میکند. در این شورا از هر روستای بزرگ سه نماینده و یک رئیس از طرف مردم با رأی مستقیم انتخاب میشوند. شورای محلی از لحاظ سنتی خیلی نفوذ دارد و همه کارهای اجرایی و قضایی روستاها را رسیدگی میکند. برای انتخابات هر شورا در محله های مربوطه، حوزه رأی گیری گذاشته میشود و در آن زن و مرد بر اساس فهرست رأی دهندگان رأی میدهند و هر کس حق دو رأی دارد، یکی برای رئیس شورای محلی و دیگری برای روستای خود [۱]
پایتخت و شهرهای مهم
داکا
شهر داکا پایتخت و بزرگترین شهر بنگلادش است. این شهر در قرن دهم میلادی بنا نهاده شد و از سال 1608 تا 1704، پایتخت مغول در بنگال بود. قبل از این که در سال 1765 زیر سیطره دولت بریتانیا قرار گیرد، این شهر مرکز تجاری بریتانیا، فرانسه و هلند بود. سپس در سال 1905 مجدداً پایتخت و مرکز نامیده شد و در سال 1956 پایتخت پاکستان شرقی شد. در سال 1971 به هنگام جنگ برای استقلال، خسارات زیادی را متحمل شد. در سال 1982، تلفظ نام داکا از " Dacca" به " Dhaka" تغییر یافت. این شهر از نظر جغرافیایی در مرکز کشور و در ناحیه دلتایی رودخانه های «گنگ» و «براهماپوترا» قرار گرفته است. موقعیت شهر از نظر آب وهوایی بیشتر بارانی است. میانگین سالانه بارندگی حدود 80 درصد در طول سال و مربوط به ماه های می تا سپتامبر میباشد.
از نظر کشاورزی شهر داکا یکی از نواحی تولید برنج و کنف است. از جاذبه های شهر داکا، مساجد آن است که دارای بیش از صدها مسجد است و از میان آن ها مسجد بیت الملکرم، مسجد ملی است. مساجد و مراکز مهم تاریخی و دیدنی داکا، از نظر معماری و فضا و قدمت، عبارت اند از: هفت گنبد(بنگلادش فعلی)، مسجد ستاره در قرن هیجدهم (Star Mosque)، قلعه لال باغ (1678)، پارک بهادر شاه، موزه ملی، موزه احسن منزل، سالز کروزن، ساختمان قدیمی دادگاه عالی، باغ وحش، باغ بوتانیکال (باغ کشاورزی)، پارک ملی، شهید منار، قبر شاعر ملی قاضی نذرالاسلام، باغ سهروردی، اقامتگاه مخصوص ریاست جمهوری در سال 1904 (Banya Bhavan) ، پارک رامنا، ساختمان مجلس ملی (jatiyja sangsad)، موزه علوم، بنای یاد بود ملی.
راجشاهی
نام قبلی این شهر «رامپور بوالیا» (Rampur Boalia) بود. شهر راجشاهی در بخش غرب بنگلادش واقع شده است. این شهر در کنار رودخانه پادما (Padma) قرار گرفته است. راجشاهی در سال 1876 میلادی تأسیس شد و در حال حاضر، شهری صنعتی و فرهنگی و آموزشی است. این شهر دارای یک کالج پزشکــــی، انستیتو پـــرورش کــرم ابریشم، دانشگاه راجــــشاهی ( 1953م)، و تعدادی کالج بسیار خوب و معروف است. شهرت شهر راجشاهی بخاطر ابریشم، میوه، بخصوص منگو و لیچی (Lichi) است. از محصولات مهم کشاورزی این منطقه میتوان، برنج، کنف، نیشکر را ذکر کرد.
هنر صنایع دستی معروف راجشاهی، بافندگی، چوب کاری، نقره کاری و سفال سازی است. نواحی زیر مجموعه راجشاهی شهرهای نائوگائون (Naogaon) ، ناتور، چاپایی، نواب گنج، دیناجپور، پنچه گر (Panchagarh)، تاکوگائون (Thakuogan)، رنگ پور، گیلباندا(Gailbandha)، نیل پامارای، لال مونیر، کوری گرام (Kurigram)، پابنا، سراج گنج، بورا و حالی پورات میباشند. راجشاهی دارای 13 ناحیه است و بیش از 2407 کیلومتر مربع وسعت دارد. جمعیت آن حدود 18/870/150 نفر است.
چیتاگنگ
چیتاگنگ شهر بندری و مرکز تجاری و صنعتی بنگلادش است. این شهر در سال 1986، 1/750/000 نفر جمعیت داشته است. این شهر در کنار رودخانه کارنافول که حدود 19 کیلومتر تا دهانه خلیج بنگال ادامه دارد، واقع شده است. بندر چیتاگنگ قطب اقتصادی کشور و مهم ترین و اصلی ترین بندر بنگلادش است. از سوی دیگر، چیتاگنگ شهری باستانی است و دوره تاریخی این شهر از زمان تیپرا (Tippera) که به دوره بودایی معروف است، شروع شده و سپس به دوره های تسلط و سیطره آراکان ( هندوها ) و مغول ( دوره مسلمانان ) تقسیم بندی شده است.
در قرن شانزدهم میلادی پرتغالیها به این ناحیه هجوم آوردند و مدتی در این ناحیه ماندند. سپس در سال 1760 چیتاگنگ تحت تسلط و سیطره بریتانیا در آمد. از محصولات این ناحیه، کتان، کنف، برنج، چای و بامبو میباشد. چیتاگنگ دارای تپههای سرسبز و جنگلی و سواحل بسیار زیبایی است. این منطقه توسط خلیج بنگال و رودخانهها احاطه شده است و ارتفاع تپههای آن به بیش از 1200 متر از سطح دریا میرسد. میانگین ریزش باران در این منطقه 2/870 میلیمتر در سال است. از مراکز مهم و تاریخی این شهر، مقبره بایزید بسطامی، قبرستان 700 سرباز کشورهای مشترک المنافع و ژاپن، دریاچه فویز (Foys lake) ، موزه باستان شناسی، سیتاکوندا (Sitakunda) در 40 کیلومتری چیتاگنگ از مقبرههای مهم هندوها و یکی از قدیمیترین معابد در شبه قاره، آرامگاه شاه امانت، شاهی جامع مسجد(Shahi jame Mosque)، مسجد چاندانپورا، زرادخانه پرتغالیها، مناطق بندری، آکادمی مارین و بیپونی بیتان (Biponi Bitan) میباشند.
کولنا
شهر کولنا در جنوب غربی بنگلادش و در مسیر رودخانه بزرگ بای لب (Bhailab) واقع شده است. بر روی این رودخانه پل هوایی بزرگی نصب شده است که هم امکان تردد برای اتومبیلها و هم عبور قطار را ممکن ساخته است. این مسیر امکان تماس و ارتباط میان شهرهای بزرگ را از شمال به جنوب فراهم کرده است. شهر کولنا (خولنا) در ساحل پوپشا (Pupsha) میباشد که موقعیت مهم تجاری، بندری و انبار کالاهای تولیدی دارد.
صنایع مهم جنگلی این منطقه شامل کنف، دانه های روغنی، کتان و کاغذ است که مواد اولیه آن ها از مناطق سوندربان تامین میشوند. کولنا در سال 1884 میلادی تأسیس شد. شهرهای زیر مجموعه کولنا شامل نواحی ساتخیرا(Satkhira)، باقرات(Bagerhat)، جیسور، جینایدا(jhinaidah)،ماگورا (Magura)، نارائیل(Narail)، کوشتیا(Kustia)، چوادانگا (Chuadanga)، مهرپور (Meherpur) میباشند. کولنا دارای 14 ناحیه است و مجموعا 43 کیلومتر مربع وسعت و 21 میلیون نفر جمعیت دارد.
سیلهت
سیلهت در شمال شرقی بنگلادش واقع شده است. این شهر اولین نقطهای است که توجه همه توریستها را به خود جلب میکند. سیلهت در میان تپههای خاسیا (Khasia) و جینتیا (Jaintia) در شمال و تپههای تریپورا (Tripura) در جنوب واقع شده است. این منطقه بر خلاف سایر مناطق که زمین آنها مسطح میباشد، دارای پستی و بلندیها بسیار و تپههای سرسبز چای است. در فصل سرما، این منطقه سرسبزی و یکرنگی زیبایی دارد. از نظر تاریخی، سیلهت سرگذشتی طولانی و مشهور دارد.
این منطقه قبل از پیروزی و تسلط مسلمانان، توسط رؤسای قبیله و بزرگان هر قوم اداره می شد. در سال 1303 یکی از علمای بزرگ به نام حضرت شاه جلال به همراه 360 نفر از شاگردان و مریدان خود از دهلی برای تبلیغ و ترویج اسلام به این منطقه هجرت کرد و طی زندگانی پر برکت خود، جمعیت بسیاری را به دین مبین اسلام درآورد. سیلهت نه تنها بیش از 150 باغ بزرگ چای دارد بلکه افتخار دارد که سه باغ از بزرگ ترین باغهای چای در دنیا، از نظر میزان تولید و مساحت، در این منطقه موجود میباشد.
جدول 1. نام ایالت ها و شهرهای مهم[۲]
*نام ایالت
نام شهر |
مساحت
کیلومتر مربع |
تعداد جمعیت
(مردان) |
تعداد جمعیت(زنان) | میزان باسوادی(سن بالای 7) |
---|---|---|---|---|
*باریسال | ||||
1-بارگونا | 1832 | 442 | 440 | 52/5 |
2-شهرباریسال | 2791 | 1291 | 1239 | 56/8 |
3-بولا | 3403 | 873 | 824 | 36/6 |
4 -جالاکاتی | 758 | 380 | 375 | 63/2 |
5-پاتواخالی | 3205 | 719 | 710 | 47 |
6-پیروجپور | 1308 | 603 | 595 | 63/6 |
*چیتاگنگ | ||||
7-بندر بان | 4479 | 149 | 126 | 39/2 |
8-برهمان باریا | 1927 | 1267 | 1229 | 43/1 |
9-چاندرپور | 1704 | 1174 | 1179 | 45/8 |
10-شهرچیتاگنگ | 5283 | 3401 | 3004 | 53/7 |
11-کومیلا | 3085 | 2499 | 2331 | 43/3 |
12-کوکس بازار | 2492 | 875 | 802 | 41/1 |
13-فنی | 928 | 642 | 639 | 57/4 |
14-خاجراچاری | 2700 | 215 | 196 | 40/9 |
15-لاکشمی پور | 1456 | 767 | 761 | 49/8 |
16-نواخالی | 3601 | 1278 | 1307 | 54/6 |
17-نگاماتی | 6116 | 261 | 216 | 54/4 |
*سیلهت | ||||
18-هابی گنج | 2637 | 888 | 869 | 38/9 |
19-ملوی بازار | 2799 | 805 | 778 | 46/1 |
20-سنام گنج | 3670 | 100 | 965 | 40/1 |
21-شهرسیلهت | 3410 | 1288 | 1224 | 48 |
*داکا | ||||
22-شهر داکا | 1464 | 4358 | 3540 | 73/6 |
23-فریدپور | 2073 | 869 | 837 | 43/5 |
24-قاضی پور | 1741 | 1001 | 926 | 57/4 |
25-گوپال گنج | 1490 | 596 | 590 | 48/2 |
26-جمال پور | 2032 | 1099 | 1050 | 35 |
27-کیشورگنج | 2689 | 1330 | 1289 | 38/5 |
28-مداری پور | 1145 | 613 | 594 | 46/3 |
29-منیک گنج | 1379 | 662 | 666 | 40/8 |
30-منشی گنج | 955 | 678 | 648 | 46/9 |
31-میمنسینگ | 4363 | 2316 | 2231 | 39/6 |
32-ناراران گنج | 759 | 1089 | 948 | 58/3 |
33-نارسینگدی | 1141 | 983 | 920 | 41/8 |
34-نتروکونا | 2810 | 1005 | 969 | 40/3 |
35-راجباری | 1119 | 495 | 48 | 41/5 |
36-شریعت پور | 1181 | 540 | 532 | 40 |
37-شعرپور | 1364 | 665 | 639 | 30/3 |
38-تان جبل | 3414 | 1742 | 1690 | 39/2 |
*کولنا | ||||
39-باگرات | 3959 | 835 | 800 | 51/2 |
40-جودانگا | 1158 | 483 | 453 | 37/4 |
41-جی سور | 2567 | 1253 | 1173 | 48 |
42-جنایادا | 1961 | 808 | 767 | 38/8 |
43-کولنا | 4395 | 1258 | 1169 | 62/2 |
44-کوشتیا | 1621 | 889 | 836 | 40/2 |
45-ماگورا | 1049 | 424 | 407 | 39/2 |
46-مهرپور | 716 | 287 | 275 | 36/6 |
47-ساتخیرا | 3858 | 919 | 892 | 45/3 |
راجشاهی | ||||
48-بوگرا | 2920 | 1595 | 1534 | 47/2 |
49-دیناجپور | 3438 | 1352 | 1271 | 43/1 |
50-گایل باندا | 2179 | 1141 | 1122 | 35/4 |
51-جوی پورات | 965 | 460 | 431 | 57/6 |
52-کوریگرام | 2296 | 928 | 923 | 35/8 |
53-لالمونیرات | 1242 | 536 | 508 | 41 |
54-نائوگائون | 3436 | 1268 | 1225 | 48/2 |
55-ناتور | 1896 | 780 | 746 | 43/4 |
56-نواب گنج | 1702 | 694 | 676 | 35/2 |
57-فیلفاماری | 1641 | 797 | 757 | 38/4 |
58-پابنا | 2371 | 1140 | 1071 | 47/6 |
59-پانچاگاری | 1405 | 398 | 381 | 43/1 |
60-راجشاهی | 2407 | 1171 | 1126 | 51/7 |
61-رنگ پور | 2308 | 1294 | 1229 | 36/9 |
62-سراج گنج | 2498 | 134 | 1273 | 41 |
63-تاگور گنج | 1809 | 596 | 563 | 40/8 |
*- نام ایالتها در بالای شهرهای هر ایالت با علامت ستاره (*) مشخص شدهاند. بنگلادش به شش ایالت تقسیم میشود.