ساختار و سیاست های آموزشی تونس
مهم‌ترین اقدام خیرالدین پاشا وزیر مصلح تونسی در زمینه فرهنگی و آموزشی تأسیس نخستین دبیرستان جدید تونس به نام مدرسه صادقیه در سال ۱۸۷۵ میلادی و نیز راه‌اندازی کتابخانه عمومی عبدلیه بود، نام این مدرسه، که امروزه فعالیتی ندارد، از اسم «بای محمدصادق»، حاکم وقت، گرفته شده است.
جایگاه خیرالدین پاشا و صادقیه در تونس، مانند جایگاه امیرکبیر و دارالفنون در ایران است. در مدرسه صادقیه از استادان ترکی، فرانسوی و ایتالیایی برای تدریس در رشته‌های مختلف علوم جدید دعوت به عمل آمد. آموزش علوم جدید و زبان‌های خارجی در کنار علوم دینی مهم‌ترین اهداف آموزشی آن بود. رویکرد مدرن این مدرسه در امر آموزش موجب شد تا اصلاح‌طلبانی، مانند محمد عزیز بوعتور، محمد عربی زروق، احمد بن خوجه، عمر بن شیخ و محمد بیرم خامس در راه‌اندازی و اداره این مدرسه نقش داشته باشند. با تأسیس اداره علوم و معارف توسط فرانسوی‌ها در سال ۱۸۸۳ میلادی، مدرسه صادقیه، تا سال ۱۹۱۲ با مدیریت فرانسوی اداره می‌شد و پس از آن جمعیت قدمای صادقیه که انجمن فارغ‌التحصیلان این مدرسه بود، در ۱۲ دسامبر ۱۹۰۶ میلادی با هدف مشارکت در فعالیت‌های سیاسی اجتماعی دینی تأسیس شد. مجله «التونسی» متعلق به ایشان بودکه زیر نظر افرادی، مانند خیرالله بن مصطفی و مصطفی‌کعاک اداره می‌شد. مدرسه صادقیه در سال ۱۹۲۸ میلادی دارای ۴۱۷ دانشجو بود (شنتاوی، بی‌تا: ۶/۹۳). حبیب بورقیبه، محمد مسعدی و مصطفی بن جعفر از دانش‌آموختگان این مدرسه هستند.
3 ۲۳۷
۲۳۸
جمعیت خلدونیة
جمعیت خلدونیه را، که شاخه‌ای از جامع زیتونه به شمار می‌رفت، «حرکت جوانان تونس»، که برخی از فارغ‌التحصیلان مدرسه صادقیه بودند، در سال ۱۸۹۶ میلادی راه‌اندازی کردند و شیخ بشیر صفر آن را اداره می‌کرد. هدف از تأسیس این مدرسه، آشنایی جوانان تحصیل‌کرده، به‌ویژه جوانان زیتونی، با دانش‌های جدید مانند ریاضیات، جغرافیا و حقوق بود. آموزش دروس عمومی در این جمعیت با زبان عربی و فرانسه بود، شیخ محمد عبده در سال ۱۹۰۳ میلادی به تونس سفر کرد و در این مدرسه به ایراد سخنرانی پرداخت. شیخ محمد فاضل بن عاشور از سال ۱۹۴۶ تا ۱۹۴۹ میلادی رئیس آن بود. این مدرسه در سوق العطارین شهر تونس قرار داشت و در حال حاضر، فعالیت کمی دارد.
بخش ۲. ساختار آموزشی آموزش پیش از دانشگاه
تخریب نظام آموزشی سنتی و پی‌ریزی نظام آموزش ملی در سه مرحله ابتدایی، دبیرستان و عالی از اقدامات بورقیبه بود.مؤسسه دافوس در گزارش ۲۰۰۸ - ۲۰۰۷ میلادی خود اعلام کرد تونس از نظر کیفیت آموزش درس‌های ریاضیات و علوم رتبه نخست را در جهان عرب و آفریقا و رتبه هفتم را در جهان دارد و در زمینه مؤسسات آموزشی نیز مرتبه هجدهم جهان را به خود اختصاص داده است. آموزش در همه مراحل پیش‌دانشگاهی تونس مجانی ۱، مجموعه مقالات «رحلتی إلی تونس: التعلیم فی تونس» نوشته شیخ محمد رجب که در پایگاه مجلات تخصصی نورگذاشته شده است، بسیار خواندنی است.
است، استفاده از قطار شهری نیز برای دانش‌آموزان رایگان است، بیش از %۹۹ از دختران و پسران تونسی از شش‌سالگی به مدرسه می‌روند. تونس دارای دو میلیون دانش‌آموز در مدارس عمومی و خصوصی و در سه مقطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان است، برخی از آمارها و اطلاعات مربوط به مقاطع تحصیلی پیش‌دانشگاهی تونس در سال ۲۰۱۰ میلادی که از سایت سازمان ملی آمار این کشورگرفته شده به شرح زیر است:
یک‌میلیون و دویست‌وپنجاه هزار نفر دانش‌آموز ابتدایی با پنجاه‌وهفت هزار معلم و پانصدوشصت مدرسه.
چهارصدوهفتاد هزار دانش‌آموز راهنمایی با سی‌وهشت هزار معلم در دوهزار و دویست مدرسه.
هزینه تقریبی هر دانش‌آموز در مقطع دبستان و دبیرستان بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ دینار است.
در تونس پانصدوبیست هزار دانش‌آموز دبیرستانی، چهل‌وهفت هزار دبیر و هشت‌صد دبیرستان وجود دارد و برای هر سی‌ودو دانش‌آموز، یک دبیر وجود دارد، سهم این مقطع از بودجه دولت %۱۹،۹ است.
گرفتن دیپلم برای جوان تونسی، مانند قبولی در کنکور برای یک جوان ایرانی است. در سال ۲۰۱۲ میلادی بیش ۱۲۹ هزار دانش‌آموز جهت گرفتن دیپلم رقابت کردند که فقط ۴۹ هزار نفرشان قبول شدند.
سیصدوهفتاد عنوان کتاب در دوازده‌میلیون نسخه برای‌کلیه مقاطع چاپ می‌شود.
۲۳۹
۲۴۰
«التربیه الاسلامیه» و «الفکرالاسلامی» عناوین کتاب‌های دینی دوره راهنمایی و دبیرستان است.
معلم، مدیر و ناظر از ارکان وزارت آموزش‌وپرورش تونس است و مدیران مدارس از طریق شرکت در مناظره انتخاب می‌شوند. آموزش زبان فرانسه و انگلیسی از مقطع ابتدایی شروع می‌شود.