خوشنویسان مشهور چین باستان
هنرمندان و خوشنویسان مشهور چین باستان عبارت است از:
وانگ شی جی
«وانگ شی جی»، در خانوادهای اصیل به دنیا آمد. وقتی وی از شغل دولتی استعفا کرد، در شَن یین (Shanyin)، گویجی(Guiji)(شائوشینگ(Shaoxing) کنونی استان جه جیانگ (Zhejiang) اقامت گزید. او در سالهای نخست زندگی، خوشنویسی را از «وِیفورِن (Wei Furen)» فراگرفت. بعدها خط نویسی مرسوم و شکسته را از «جانگیو (Zhang You)» و «جانگ جی (Zhang Zhi)» آموخت. وی نقاط قوت هر یک از اساتید را فراگرفت تا سبک خاص خودش را ایجاد کند. ارزش آثار او با استفاده از نوشتار رسمی، کاراکترهای معمولی، پیوسته نویسی و خط شکسته، از سطح هنری اساتید پیشین خوشنویسی فراتر رفت. او توسعهی خوشنویسی را از مسیر طبیعی به سمت یادگیری مهارتهای جدید هدایت و آن را به کمال رساند. وی در دوران حیات خود مشهور و در نسلهای بعد به عنوان«حکیم خوشنویس واقعی» محترم شمرده میشد.
«پیش به سوی عمارت کوشک فانوسی» مشهور ترین نمونهی آثار پیوسته نویسی «وانگ شی جی» است. این اثر به عنوان «نخستین اثر پیوسته نویسی زیر آسمان» شمرده میشود.
گفته میشود که «وانگ» این اثر را بارها باز نویسی کرد، ولی احساس کرد نمیتواند آن اثر اصلی را که میخواهد به وجود آورد. این اثر به یک گنجینهی گرانبهای خانوادگی تبدیل شد. بعدها، این اثر به «جی یونگ (Zhiyong)»، هفتمین نسل از باز ماندگان «وانگ شی جی» که او هم یک خوشنویس مشهوری بود، تقدیم شد.
وانگ شیان جیان
«وانگ شیان جیان» پسر هفتم «وانگ شی جی» هم خوشنویس خوبی بود، او به ویژه، در نوشتن خط پیوسته و خط شکسته شهرت داشت. وی با به ارث بردن دستاوردهای پدرش، سبکهای ابتدایی و دشوار خوشنویسی را توسعه داد. وی ظریف و برجسته مینوشت و سبکش تأثیر فراوانی در نسلهای بعدی گذاشت. آثار خوشنویسی دو وانگ هنوز هم بهصورت وسیع چاپ و منتشر میشود و آخرین چاپ آن«مجموعهی کامل آثار خوشنویسی چینی»، است که در هنرکدهی رونگ بائوزَی (Rongbaozai)پکن به چاپ رسید که دو جلد از آن مربوط به آثار این دو نفر است.
چوسویلیانگ
«چوسویلیانگ»(659 یا 658-596 میلادی) یکی از وزرای خوشنویس دوران امپراتوری تانگ بود. وی وقتی از کار برکنار و از دربار اخراج شد، فوت کرد. او ابتدا سبک خوشنویسی «شی لیانگ» و «اویانگ شون» و سپس «یوشی نان» را مورد مطالعه قرار داد. او در پایان، آثار دو وانگ را مطالعه و سبک مختص به خود را ابداع کرد. وی در سالهای باقی مانده از زندگیش، سبک موج دار و خط نویسی معمولی را که نسلهای بعد را به شدت تحت تأثیر قرار داد، به وجود آورد.«چوسویلیانگ» به همراه «اویانگ شون»، «یو شی نان» و «شووِجی»(713-649 میلادی)، به عنوان چهار خوشنویس بزرگ دوران اولیهی تانگ مشهور هستند. مورد احترام ترین اثر وی «پیش به سوی بتکدهی قوهای وحشی آموزههای مقدس» است.
یان جِن چینگ
«یان جِن چینگ» (Yan Zhenqing)وزیر و خوشنویس دربار تانگ، در خانوادهای معتبر به دنیا آمد. وی در دوران حکمرانی امپراتور دِزونگ (Dezong) به دست وزیری خیانتکار به قتل رسید. وی خوشنویسی را از خانواده و «جانگ شو»، خوشنویس مشهور فراگرفت. او از تجربیات تمام استادان پیشین بهره برده و سبک خاص خود را در هر دو زمینهی نوشتار معمولی و پیوسته نویسی ایجاد کرد. سبک یان، قوی، سنگین و ظریف بوده و نشان دهندهی موفقیت و قدرت سلسلهی تانگ است. اگرچه او خوشنویسی آماتور بود، ولی پرکار بود. طبق اسناد تاریخی، وی 138 اثر خلق کرد، ولی تنها 70 مورد از آنها تا کنون باقی مانده است.
لیو گونگ چوان
«لیو گونگ چوان» خوشنویس عصر تانگ بود. وی به خاطر نوشتن کاراکترهای منظم و مرتب معروف بود. او با به کار گیری ساختار به هم پیوستهی سبک «اویانگشون» و توسعهی حرکت قلم مویِ سبک «یان جِن چینگ »، سبک خاص لیویِ خود را ابداع کرد. خوشنویسی او سبک استخوان دار و توانمند با چارچوبی استوار و حرکاتی قدرتمند بوده، و بر ایدهای قوی و ساختدار تأکید دارد. کارهای او اغلب به کار «یان جِن چینگ » ارتباط داده میشود. «رگهای یان و استخوان لیو» نماد ویژگی اصلی این دو سبک بزرگ نوشتاری قاعده مند سلسلهی تانگ است. لیو هم مثل یان خیلی پرکار بود.
معروف ترین اثر وی «لوح بتکدهی شوانبی»است که داستان استاد مانک داد (اDada)، کسی که مقرب امپراتوران سلسلهی تانگ بود را بازگو میکند. این لوح سنگی در ماه دوازدهم سال 841 میلادی ساخته شده است. متن لوح به خط خوشنویسی معمولی نوشته و حکاکی شده است. در حال حاضر، این لوح در سالن شمارهی 2 در موزهی جنگل ستونهای یاد بود شهر شی اَن نگهداری میشود.
خوی سو
«خوی سو» راهبی خوشنویس بود که از دوران کودکی به خطاطی علاقمند و به خاطر خط شکستهاش معروف بود. وی آنقدر نوشت که تعداد زیادی قلم مو و جوهر دان سنگی را شکست، لذا به جای کاغذ شروع به استفاده از برگ درخت موزی که خودش کاشته بود کرد. او هنرکدهاش را«خانهی آسمان سبز» مینامید. وی ابتدا رسم الخط «جونگ یوو(Zhong You)» و دو«وانگ» را تمرین کرد. بعدها خوشنویسیِ معمول«جانگ شو» را از «یان جِن چینگ » آموخت و خط شکستهی سبک خاص خود را ابداع کرده و همچون «جانگ شو» که به«جانگ خشن» و شخص دیگری که به «سویِ مست» معروف بود، شهرت یافت. خط شکستهی زمخت(کوانگ چائو (Kuang Cao)) سبکی است که کاملاً آزاد نوشته میشود. خطاط احساس و آرزوهایش را به وسیلهی قلم مو بیان میکند، که بی نهایت خلاصه و مختصر است و اغلب چند کلمه با یک حرکت قلم نوشته میشود. این سبک بی نهایت شکسته نویسی است. سبک خوی سو، بدون زیرپا گذاشتن مقررات، متنوع تر از سبک «جانگ» است. این سبک همچنین بیشتر قابل تشخیص است لذا بیش از سبک «جانگ» در نسلهای بعدی تأثیرگذاشته است. اثر«طومار زندگینامهی سوبِن»بهترین کار او شمرده میشود.
سوشی
«سوشی»(1101-1037 میلادی) نویسنده، خطاط و نقاش سلسلهی سونگ شمالی بود. اگرچه وی تلاش کرد تا شغلی دولتی به دست آورد، ولی اغلب بی نتیجه بود و همیشه تنزل مقام مییافت. او فردی با توانمندیهایی همچون شاعر، ادیب، و خوشنویس بود و خدمات زیادی در این زمینهها داشت. او معروف به پیوسته نویسی و خوشنویسی معمولی بود و از سبک «لی یونگ (Li Yong)»(747-678 میلادی)، «شو خائو (Xu Hao)»(782-703 میلادی)، «یان جِن چینگ»، و «یانگ نینگشی (Yan Ningshi)»(954-873 میلادی) پیروی میکرد. وی همچنین سبک خاصی را با حس اشباع کننده و افسونگرانه ابداع کرد که در دورانهای سونگ و یوان به سبک ویژهی دارای مفهوم تبدیل شد. «سوشی»، «خوانگ تینگ جیان»، «می فِی»، و «چَی شیانگ (Cai Xiang)»(1067-1012 میلادی)به عنوان«چهار استاد خوشنویسی» آن زمان شناخته میشوند. اشعار نوشته شده در ماه آوریل در«خوانگ جو» نمونهای از کارهای پیوسته نویسی او به شمار میآید.
خوانگ تینگ جیان
«خوانگ تینگ جیان»(1105-1045 میلادی)شاعر و خوشنویس سلسلهی سونگ شمالی بود، که به عنوان یکی از «چهار استاد خوشنویسی دوران سونگ» شمرده میشود. وی پس از مطالعهی خط شکستهی «خوَی سو» و خوشنویسی معمول «یان جِن چینگ»، سبک نوشتاری پیوسته نویسی و خط شکستهی خاص خود را ابداع کرد. کتاب اشعار وی که به خط پیوسته نوشته شده است، اینک در موزهی کاخ تایپه نگهداری میشود.
زندگی سخت و مأیوسانهی «خوانگ تینگ جیان»، مثل «سوشی» بود. او هم اغلب از کار برکنار میشد. وی در سن 57 سالگی، به کوه «فَنشان» در «اِچِنگ» در استان «خوبِی» مسافرت کرد. در آنجا کوشکی پیدا کرد که نامش عمارت کوشکِ بادِ متمایل به جنوب غمناک بود که در وسط منظرهی طبیعی زیبایی قرار داشت. منظره عمیقاً او را تحت تأثیر قرار داد و الهام بخش اشعارش شد که وی در آن نومیدی از کار برکنار شدن و اشتیاقش به آزادی را بیان کرده است.
جائو گوو
«جائو گوو»(Zhao Gou)(1187-1107 میلادی)، در دوران امپراتور گائوزونگِ سونگ جنوبی، از سال 1127 تا 1162 میلادی بر سرِ قدرت بود. وی و پدرش از نظر سیاسی بی لیاقت بودند ولی از نظر هنری موهبتی به شمار میآمدند. خوشنویسی جائو گوو از پدرش هم بهتر بود، از گذشته بهرهی زیادی برده و از خود بینش عمیقی به نمایش میگذاشت.
او نخست از سبک خوشنویسی«خوانگ تین جیانگ»، سپس«میفِی»، پیروی کرد، و بعدها روی سبک «جونگ یائو (Zhong Yao)»، خوشنویس مشهور دوران سه پادشاهی، و «وانگ شی جی (Wang Xizhi)» تمرکز کرد. او به سختی کار میکرد. او گفته،«من در طول50 سال گذشته، هرگز حتی برای یک روز اگر کار مهمی نداشتم، قلمم را بر زمین نگذاشتم». «من سبکهای تمام خوشنویسان دورانهای «وِی»، «جین» و شش سلسله را آموختم». وی کتابی تحت عنوان «پیرامون خوشنویسی» نوشت، کتابی پُر از بصیرت و بینش.
جائو مِنگ فو
«جائو مِنگ فو»(Zhao Mengfu)(1322-1245 میلادی) خوشنویس دوران سلسلهی یوان بود. او هم مثل «سوشی»، به روان و سلیس نویسی مشهور بود. او در سرودن شعر و ادبیات عالی، و اطلاعات خوبی از طریقت تائو و آیین بودا داشت. در نقاشی مهارت داشت و خوشنویس خوبی هم بود، به ویژه در نوشتن خط معمول و مرسوم، پیوسته نویسی و نوشتن کاراکترهای کوچک. او سبک «لی یونگ (Li Yong)»، که مبتنی بر سبک دو وانگ بود را آموخت. گفته میشود که او میتوانست روزی ده هزار کلمه خوشنویسی کند و آثار قلمی او به سبک «جائو» معروف بود. او به همراه «یان جِن چینگ»، «لیو گونگ چوان» و «اویانگ شون»، یکی از «چهار استاد خوشنویسی در نوشتن کاراکترهای رسمی» بود. «جائو» در سن 63 سالگی، از طرف امپراتور مأمور شد تا لوح سنگی «دَنبا» را به خط رسمی بنویسد که اینک در موزهی کاخ پکن نگهداری میشود.
«جائو مِنگ فو» از باز ماندگان خانوادهی امپراتوری سونگ بود، ولی با حاکمان فاتح سلسلهی یوان همکاری میکرد، لذا یاد آوری خاطرات گذشته همیشه او را ناراحت میکرد. او با غوطه ور شدن در خوشنویسی به دنبال رهایی از احساس متضاد درون خود بود.
نیز نگاه کنید به
هنر در چین؛ هنر خوشنویسی چینی؛ هنرمندان و خوشنویسان مشهور چین باستان
منبع اصلی
سابقی، علی محمد(1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین الملی الهدی.
نویسنده مقاله
علی محمد سابقی