آموزش های اسلامی در گرجستان

در مجموع کشورهاى قفقاز و آسیاى میانه بعد از فروپاشى با بحران‌‏هاى فراوان دست به گریبان هستند و سطح فرهنگى و آموزشى آن‌ها مورد خطر جدى قرار گرفته است. هویت تازه و تلاش براى دستیابى به پشتوانه‌‏هاى اصیل و ناب فرهنگى، ضرورت اولیه این کشورها به حساب مى‌‏آید و پژوهشگران و صاحب اندیشه در تکاپو مى‏‌باشند تا بار دیگر به اصالت خویش برگردند. این نوشتار با نگاه مطالعاتى میدانى درصدد است تا گوش‌ه‏اى از وضعیت آموزشى - دینى گرجستان را بازبینى کند.

وضعیت آموزش در قفقاز

در حوزه قفقاز و آسیاى میانه، سطح تحصیلات در مقاطع عمومى در عرض سال‏‌هاى 1991 الى 2004 بسیار پایین آمده است. بعد از فروپاشى نظام کمونیستى نظام آموزشى این منطقه از مقاطع عمومى تا عالى با بحران روبه‌‏روست که عمده آن بى توجهى به حقوق معلمان و اساتید دانشگاه‌‏هاست. وضعیت به گونه‌‏اى است که کسى درسى نمى‏‌خواند. در آخر سال کسى مردود و یا تجدید نمی‌‏شود. هیچ معلمى با حقوق مکفى زندگى نمى‏‌کند. بلکه دانش ‏آموزان سالانه و یا ماهانه مبلغى پول به معلم مى‌‏دهند و معلم حضور آنان را ثبت مى‏‌کند و براى قبولى آخر سال هم پول دیگرى. دانش آموزان 3/1 از وقت خود را در مدرسه مى‌‏گذرانند و بقیه را مشغول کارند تا هزینه‌هاى روزانه را جبران کنند. عده‏اى ترک تحصیل و عده‌‏اى که متمکن هستند در مدارس غیر انتفاعى مشغول هستند و با پرداخت پول کلان مقاطع را به پایان برسانند.

نگاه دولت به فعالیت‏‌هاى دینى‏

در قانون اساسى کشور گرجستان در رابطه با دین هیچگونه قانونى تصویب نشده است. دولت جدید بنا دارد این قانون را تا یک سال به تصویب برساند. در اوائل اردیبهشت سال 83 رئیس جمهور جدید آقاى میخائیل ساکاشویلى به تنها مسجد شیعیان در تفلیس آمد و ضمن دیدار با روحانیون شیعه گرجستان و مردم اظهار امیدوارى کرد که در صدد رفع مشکلات دینى و فرهنگى آذرى‏‌هاست. گرچه اداره روحانیت قفقاز و رسیدگى به مسایل دینى در باکو فعالیت دارد اما بناى دولت جدید آن است که آذربایجان هیچ‏گونه دخالتى در امور دینى آذرى‏‌ها نداشته باشد و این امور در گرجستان حل شود. آذرى‌‏ها در گرجستان از اقلیت هستند و حدود 500 هزار نفر مى‏‌باشند که عده زیادى از آن‏‌ها شیعه هستند. دولت جدید در صدد آن است که امکانات آموزشى و فرهنگى در اختیار آن‌ها قرار دهد. رئیس جمهور به برخى فعالیت‏‌هاى ایران در امور فرهنگى و دینى در گرجستان اشاره کرد و از این فعالیت اظهار خرسندى نمود.

مراکز دینى ایران در گرجستان‏

اولین مرکز تأسیس شده در آن‏جا، مدارس علمیه سازمان مدارس خارج از کشور است. که فعالیت‏‌هاى ساختمانى آن از سال 76 آغاز و در اردیبهشت سال 77 به تمام رسیده است. سازمان مدارس با ارسال نماینده تام‏‌الاختیار به گرجستان دو مدرسه علمیه را یکى در پایتخت، نزدیک تنها مسجد شیعیان در شهر تفلیس تأسیس کرد. این مسجد در مرکز شهر تفلیس قرار دارد و در یونسکو ثبت شده است.

در حال حاضر در آن مدرسه که به نام امیرالمؤمنین مزین شده است 20 نفر مشغول تحصیل مى‏‌باشند. مدرسه به صورت شبانه روزى است و طلاب مدرسه از تفلیس و اطراف مى‌باشند. برخى از افرادى که در سال 77 در آن مدرسه شروع به تحصیل کردند، در حال حاضر در مرکز جهانى مشغول هستند. مدرسه دوم، به نام مدرسه امام رضا(ع) در شهر مارنئولى است که همزمان با مدرسه امیرالمؤمنین(ع) تأسیس شد. این مدرسه 35 طلبه دارد و به صورت شبانه روزى اداره مى‏‌شود. در هر مدرسه یک استاد ایرانى و یک استاد بومى تدریس مى‌‏کند. طلاب مدرسه ضمن داشتن معافیت سربازى، اجازه اشتغال دینى در مناطق خودشان را دارند. برخلاف طلاب آذربایجان که این شرایط را ندارند.

متأسفانه با وجود اینکه مدارس گرجستان از سال 76 شروع به کار کرده است ولى طلاب آن از مناطق شیعه‏ نشین فراتر نمى‌‏رود. در حالى که بین آذرى‏‌هاى شیعه، آذرى‌‏هاى اهل تسنن هم هستند که ما از آن‏‌ها به استثناء دو نفر پذیرشى نداشته‌‏ایم. این‏که جمعیت آن‏‌ها قریب به صد هزار نفر مى‌‏رسد. از مناطق آجارستان هم (جمهورى خود‌مختار گرجستان که 80% آن‏ها مسلمانان اهل سنت، 20% مسیحى و جمعیت آن به 200 هزار نفر مى‏‌رسد) حتى یک مورد طلبه نداریم. آجارها ده‌‏ها مسجد دارند، در حالى که شیعیان با جمعیت 500 هزار نفرى مساجدشان به 7 باب مى‏‌رسد. آجارها تحت نفوذ دینى ترک‌‏ها قرار دارند. پایگاه‌‏هاى نظامى روسیه در آن‏جا مستقر است که با آمدن دولت جدید حضور روس‏‌ها کم‏رنگ می‌شود.

مدرسه ترک‏‌ها

ترک‏ها دو سال پیش در مهم‌ترین نقطه گرجستان که بین مرز آذربایجان و گرجستان مى‏‌باشد و شیعه‏ نشین است، مدرسه‌‏اى بزرگ و شبانه‌‏روزى تأسیس کردند که 50 نفر پسر و 100 نفر دختر در آن‏جا مشغول تحصیل علوم حوزوى مى‏‌باشند.

سازمان فرهنگ و ارتباطات‏

از سال 76 تاکنون سازمان فرهنگ و ارتباطات همواره یک مبلغ در گرجستان داشته است. حدود 5 سال پیش نیز در تفلیس مکانى را براى این کار اجاره کرده‌‏اند که در آن تبلیغ از راه دور انجام مى‏‌گیرد و حدود 500 نفر را تحت پوشش قرار داده است. در آن احکام و معارف اولیه اسلامى را به صورت دفترچه در اختیار علاقه‌‏مندان قرار مى‏‌دهند. در حال حاضر مبلغ سازمان فرهنگ از طریق فارغ‏‌التحصیلان مرکز جهانى و مدارس گرجستان، در چندین نقطه از شهر برنامه آموزش زبان فارسى و قرآن را اجرا مى‏‌کنند.

مجمع جهانى اهل‌البیت‏

مجمع جهانى اهل‌البیت که ارگانى رسمى است و با اطلاع دولت گرجستان فعالیت دارد، در شهر مارنئولى یک ساختمانى را به مساحت 600 متر مربع خریدارى کرده است در دو طبقه در کلاس‌‏هاى قرآن - آموزش زبان فارسى - احکام - عقائد - رایانه و همچنین با نشر مجله ماهانه به اسم مجله اهل‏‌البیت و با برگزارى مناسبت‏‌هاى اسلامى فعالیت مى‏کنند. کلیه اداره کنندگان این مرکز از فارغ‌‏التحصیلان مرکز جهانى و مدارس گرجستان هستند. این مرکز مدتى به خاطر مشکل بودجه تعطیل بود و البته بازتاب منفى در بین مسلمانان داشت.

علل تعلیق فعالیت‌‏هاى مجمع جهانى اهل‌البیت در شهر مارنئولى مجال دیگر مى‏‌طلبد. یکى از بندهاى قرارداد این مجمع با دولت این است که این مجمع حق دارد با کشورهاى خارجى تبادل داشته باشد و در گفتگوهاى انجام شده سهمیه طلاب مرکز جهانى با مکاتبه این مرکز پى گرفته شود. در طى نشستى با مدیران و نماینده سازمان مدارس تصویب شد چنان‏چه در سال تحصیلى 83 - 84 براى آن عده از طلاب گرجستانى که دوره کاردانى را تمام کرده‏‌اند و دوره کارشناسى آن‌ها به خاطر عدم حضور در این دوره در سال تحصیلى 82 - 83 معلق مانده است، شرایط تحصیل فراهم نشود با تمهیدات و تحقیقات اولیه آن‏‌ها را به مرکز بفرستد تا در آنجا مشغول شوند.

مؤسسه‌الحکمة در شهر قاردابان‏

در شهر قاردابان مؤسسه‏‌اى به نام «الحکمه» با مدیریت حجت‌‏الاسلام والمسلمین «سید ریاض حکیم» فعالیت دارد، این مرکز را یکى از طلاب مرکز جهانى به نام آقاى «نیازى» اداره مى‏کند. در این مرکز کلاس‌‏هاى زبان انگلیسى، کامپیوتر، زبان فارسى براى دوره‌‏هاى مختلف برگزار مى‏‌شود. این مرکز حدود دو ماه است فعالیت مى‌‏کند.

رشد مسیحیت و تلاش قابل توجه آنان در منطقه‏. گرجستان کشورى مسیحى است و مسیحیان از نظر حیات اجتماعى و آداب و روش زندگى، خودشان را متعلق به مسیحیت روسیه مى‏‌دانند و اغلب آن‏‌ها ارتدوکس هستند آنان در طى 70 سال سعى کردند مسیحیت را تا مرز آذربایجان گسترش دهند و بر اساس همین سیاست شهرى بزرگ به نام رستاولى را در دل مناطق آذرى‏نشین، کنار یک شهر کاملا شیعى، به نام «قاردابان» تأسیس کردند. شصت سال پیش در این شهر یک نفر مسیحى وجود نداشت. ولى اکنون در بهترین نقطه شهر، کلیسایى بزرگ وجود دارد. در بلنداى شهر رستاولى علامت صلیب را نصب کردند که از فاصله ده‏‌ها کیلومترى دیده مى‏شود.

در جاده‌‏هاى منتهى به مناطق مسلمان‏نشین صلیب‌‏هاى بسیارى برافراشته است. یکى از این کلیساها در طول 4 سال ساخته شده که از همه جاى شهر تفلیس قابل رؤیت است. این در حالى است که وضعیت معیشت و اقتصادى بسیارى از مردم زیر خط فقر است.

در زمان حکومت استالین آثار و بقایاى تاریخى مثل مسجد شاه عباس ویران مى‌‏شود و هم‏اکنون در همان مکان کلیسایى کوچک ساخته شده است.

مسجد دیگر که تقریباً در مکان بلندى قرار دارد به یادگار مانده از دوران صفویه است. در فاصله صد مترى این مسجد چهار کلیسا وجود دارد که دو کلیساى دیگر نیز در طى چهار سال اخیر ساخته شده است. ناقوس کلیساها روزهاى شنبه و یکشنبه ساعت 10 صبح و 6 عصر فضاى شهر تفلیس را پر مى‏‌کند. مردم در این دو روز براى شرکت در مراسم در کلیساهاى مورد علاقه خود حضور چشم‌گیر دارند. هر فرد مسیحى با رعایت ادب وارد مکان مقدس مى‏شود. خانم‏‌ها با پوشش و در دست داشتن شمع، ساعاتى را در کلیسا در حال دعا و نیایش مى‏‌گذرانند. جوانان سراغ کشیش‌‏ها را مى‏‌گیرند و آن‏ها با لطف و مهربانى وارد بحث مى‏‌شوند.در این میان اشخاصى از سوى کشیش‌‏ها موظف‌اند با جوانان همکارى کنند و مشکلات فکرى و روحى آنان را بررسى و تا حد امکان حل کنند. در روزهاى دیگر هفته نیز کلیساهاى مهم در سطح شهر اکثرا باز مى‏‌باشد و مورد توجه عده‏اى از مردم قرار دارد.

یگوسیت‏‌ها و انحراف در مسیحیت‏

عده‌‏اى از مسیحیان با یک رویکرد جدید دین مسیح را تبلیغ مى‌‏کنند و مسیحیت را آن‏گونه که پاپ تعریف مى کند چندان نمى‏ پسندند. آن‌ها با افکارى افراطى مسیحیت را معنا مى‏ کنند و هر کس این افکار را قبول نکند دور از مسیح معرفى مى‏‌شود. این گروه را یگوسیت مى‏‌گویند. یگوسیت‌‏ها همانند وهابیون در عالم اسلام هستند. دایره فعالیت این گروه در گرجستان بسیار وسیع است. یگوسیت‌‏ها حتى در شهرهاى مسلمان‏‌نشین مراکزى دارند که مسلمانان را به آن‏جا دعوت مى‌‏کنند و متأسفانه عده‌‏اى از مسلمانان نیز افکار آن‌ها را پذیرفته‌‏اند. آن‌‏ها امکانات مالى خوبى دارند و لیکن عمل‏کرد آن‌ها مورد قبول و پسند مسیحیان گرجستان نیست. دولت ادوارد شوارد نادزه از این مجموعه حمایت رسمى نداشت و دولت میکائیل ساکاشولى مراکز آنان را بست و کشیش بزرگ آن‏‌ها را با برخورد تحقیرآمیز، دستگیر و زندانى کرد. این وضع یک ماه بیشتر طول نکشید و در نهایت به نفع این گروه افراطى تمام شد و مذهب آن‌‏ها در سطح دولت به رسمیت شناخته شد.

در کنار این گروه، عده‏‌اى از مسیحیان نیز اصرار دارند که جامعه آن‌ها از مظاهر فساد پاک باشد و انسان‏‌ها در صلح و آشتى زندگى کنند. جالب توجه این‏که در بعضى از میادین شهر تفلیس تابلوهایى نصب شده است که حاوى عکس‌‏هاى سه کتاب مقدس - قرآن، انجیل و تورات - مى‌‏باشد. آن‌‏ها معتقدند که آیین‏‌هاى الهى ناب باید احیا شوند و به کتاب‏‌هاى آسمانى و فرامین آن‏‌ها عمل گردد. این عده با تابلوهاى مبتذل در سطح شهر برخورد مى‏‌کنند و در حال حاضر پاپ نیز از این گروه‌‏ها حمایت مى‏‌کند.

نیز نگاه کنید به

گرجستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری گرجستان