تنگریسم در قزاقستان

از دانشنامه ملل

تنگریسم

همانگونه که اشاره شد با ورود اسلام به آسیای مرکزی و قزاقستان، اسلام جایگزین آئین تنگریسم شد. دین باستانی قزاق‌ها تنگریسم Tengrinism یک دین تثلیثی است که قبل از اسلام در بین مردم قزاقستان رایج شده بود. الهه اصلی و بزرگتر تنگری Tengri الهه آسمان و مظهر جنس نر، الهه ژرسو Jersu الهه زمین و آب و مظهر جنس ماده و اومای Umai الهه زایندگی و محافظ زنان هنگام زایمان که روح خوب و حامی بچه ها بوده‌است.۱۹۶

تنگریسم در حقیقت آئینی جدای از شمنیسم نیست، بلکه تنگریسم شکل بومی شده شمنیسم است که مطابق با آداب و رسوم و سبک زندگی کوچ نشیتی، دامپروری و کشاورزی منطقه پدیدار گشته است که برخی از نقوش افسانه های قزاقی حاکی از ارتباط تنگری با سنت های شمنیسم سیبری است در عرفان و فلسفه غرب تنگری به عنوان یک سیستم فلسفی منسجم معرفی شده است.

تنگری در نزد ترک ها و مغول های قدیم برترین خدا و به معنی آسمان و خدای آسمان بوده است، بنا برنقل کاشغری صاحب دیوان لغات الترک، ترک ها همه چیزهایی که در نظر آنها بزرگ می‌نمود تنگری به معنی بزرگ و الهه مقدس می خواندند همانند کوه های بلند، درختان تنومند و یا افراد و شخصیتهای بزرگ از این رو به خدای بزرگ و خدای آسمان که خالق هستی است تنگری گفته اند. ترکها تنگری را حافظ بقای قوم ترک می دانند و آنان را بر دشمن پیروز می کند. همچنین خاقان که بزرگترین کاهن کیش تنگری است را نماینده خدا می دانستند لذا همه و منجمله خاقان باید فقط احکام و دستورات و آئین تنگری را اجرا کنند و اگر خاقانی بر خلاف قوانین تنگری عمل کند به نوعی مخالفت تنگری با رفتار خاقان آشکار می‌شود و خاقان به مجازات خویش می رسد.۱۹۷

عده ای از قزاق ها مخصوصا مردم سنتی علیرغم پایبندی و اعتقاد به اسلام به تبعیت از آئین شمنیسم و تنگریسم در رویدادهای مهمی مانند صلح بین دو قبیله متخاصم، پیروزی بر دشمن و غیره برای شادی نیاکان خود مادیان یا اسب نر سفید قربانی می‌کرده اند. قزاق ها روح اجداد خود را حامی و نگهدارنده افراد و فرزندان خود می دانند و در خاک سپاری و بزرگداشت درگذشتگان آداب و رسومی دارند که بجای مانده از آئین شمنی و تنگری است. وقتی کسی فوت می‌کند مردم در خانه درگذشته جمع می شوند و قبل از تششیع جنازه هدایایی را به بازماندگان می دهند.۱۹۸

۱۹۶ نگاهی به تاریخ موسیقی در قزاقستان (قسمت اول)، سایت ایران قازاق http://kazalash.blogfa.com/tag/

۱۹۷ گرایش به تنگریسم و شمنیسم در آسیای مرکزی، پژوهش و تدوین سید حسن حیدری، مرکز مطالعات فرهنگی بین المللی.

http://motaleaat.ir/index.aspx?siteid=393&fkeyid=&siteid=393&pageid=37054&siteid=393

PEJIFIL B KA3AXCTAHE ۱۹۸

http://www.unesco.kz/heritagenet/kz/content/duhov_culture/religia/religia_in_kz.htm

232


در اندیشه قدیمی تمام ترکان و در تنگریسم به همراه افرادی که در جنگ قهرمان جنگی محسوب می شوند یک تعداد پیکره از سنگ تراشیده میشد - که نشانگر وجود مزار یک فرد قهرمان جنگی بوده - در تفکر تنگریسم و شمنیزم ، ترکان سربازان کشته شده در دنیای دیگر به فرد قهرمان و سلحشور که توسط او کشته شده بود ند خدمت خواهند کرد - و تعداد این نمونه های سنگی نیز نشانگر جسارت-شجاعت - قهرمانی و قدرت فرد صاحب مزار بود. بال بال های یافت شده در منطقه ترکستان و غیره.