مرکز ادبی کولاب
حاجی حسین کنگُرتی، بسمل، عجزی، ذره، مضراب، لقا، ملابرهان ختلانی، میرزا رجب، بابایونس خدایدادزاده از معروفترین سخنوران این دیارند. حاجی حسین کَنگُرتی سال 1868 در روستای قرقمیش کنگرت در خانوادهای ثروتمند زاده شد. پس از تحصیلات ابتدایی در مدارس تورسونجان و رشید بخارا علوم زمانش را آموخت. بعد از تحصیل به زیارت حج مشرف گردید و مدت سه سال در عربستان به سر برد. سپس از ایران و هندوستان و چند کشور اروپایی دیدن نمود. بعداً به زادگاه خود برگشت و در مدرسه کنگرت فقه و صرف و نحو عربی را تدریس میکرد. وفات او به سال 1917 بوده و مرقدش در مزار حضرت مولوی کنگرت میباشد.
حاجی نعمتالله محترم در «تذکرهالشعرا»ی خود از حاجی حسین کنگرتی که شاعری معروف و صاحبدیوان و خطاطی چیرهدست بود، چنین یاد کرده است «حاجی تخلص سخنسنج والافطرت و نکتهرس نازکطبیعت، دریادل صنایعضمیر، قلمزن بدیعپرداز، نگارنده مبانی و نگارستان معانی ملا محمدحسین ختلانی است. تحصیل علوم به نزد اساتید دارالفاخره (بخارا) پیکی گردیده، به هر کوچه در رسیده، ابواب فتوح را در حرب به روی خود گشاده، از هر خرمنی دانه ربوده. پس از آن به وطن خود طرح اقامت انداخته، در آنجا بین اکابر و اصاغر اعتبار تمام یافته، اشعار خود را به ترکیب دیوان کشیده، در مطبعه تاشکند به زیور طبع رسیده…[۱]».
آثار او عبارت است از غزلیات، مسدسات، مخمسات، قصاید، مرثیههای تاریخها، رباعیات، نامههای منثور و منظوم، منظومههای «وسیلهالنجات»، «دبستان عبرت»، «تاریخ جوده»، مثنوی «کامدی و مدن»، یک اثر تاریخی «منتخبالاخبار فی طبقات سلاطین»، رساله «خطوط اشکال اسلامیه» و غیره. سال 1912 در شهر تاشکند کلیات آثارش به چاپ رسیده که شامل 6500 بیت است. ملا برهان متخلص به بسمل که یکی از دانشمندان و شاعران شناخته زمانش بود، پس از تحصیل ابتدایی در زادگاهش در مدارس بخارا تحصیل علم نموده در مدرسه سرمزار آن شهر تدریس کردهاست.
ملاذاکر ختلانی متخلص به ذره پس از تحصیل ابتدایی در مدارس بخارا، علوم زمانش را آموخته، در علم به درجات بالا رسیده و مفتیگری و مدرسی میکرد. او میان دانشمندان از شهرت والایی برخوردار بود. ذره به سال 1915 وفات کرده است. ملاعبدالرحیم ختلانی متخلص به عجزی پس از تحصیل مدارس بخارا در آنجا به تدریس مشغول شد. وی مردی فاضل و شاعری توانا بود. مضرابخان که مدتی چند حاکم کولاب بوده است، مردی فاضل و شاعری خوشبیان نیز بوده است.
بابایونس خدایدادزده سال 1870 در روستای کاسهتراشان ناحیه سویت کنونی متولد شد. هنر کراوغلیسرایی را از کوراوغلیسرای معروف به میرزا قرباناف آموخته است. او به خاطر اجرای سرودهای شورانگیز و ضدحکومتیاش به تعقیب بیک بَلْجوان گرفتار شده به خجند، فرغانه، خقند، تاشکند و سمرقند هجرت نموده است. سال 1916 برای بیگاری به روسیه فرستاده شده و سال 1919 به وطن باز میگردد[۲].
کتابشناسی
- ↑ کنگرتی (1998). ص 8.
- ↑ زهریی، حسن (1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص 288-289.