مساجد در چین: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۳ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۵۴

با گسترش اسلام در خارج از شبه جزیره ی عربستان، مسلمانان به هر سرزمینی که وارد می شدند، از نخستین اقدامات آنان بنای مسجد بود، و با محوریت مسجد بود که افزون بر تبلیغ دین و بیان شریعت اسلامی، به ساماندهی امور حکومتی و اجتماعی خود نیز می پرداختند[i]

از ابتدای ورود اسلام به چین در قرن هفتم میلادی^[۱]، مسلمانان تلاش کردند در شهرها و بنادر تجاری این کشور مستقر شوند. لذا بر اساس همان سنت حسنه، و به تبعیت از اسلام شهرها، هویت اجتماعی- دینی خود را با بنای مسجد در قلب محله مسکونی که بلندای گنبدها و مناره ها و آوای دلنشین اذانش، این محلات را از دیگر محلات غیر اسلامی متمایز می کرد مطرح می کردند. آنان با ساختن مساجد به عنوان مرکز جامعه و بنای خانه های مسکونی در پیرامون آنها، نخستین هسته های یک جامعه ی اسلامی را در این کشور پایه ریزی کردند. در این کشور به دلیل حاکمیت دولت غیر مسلمان، مساجد هرگز در امور حکومتی دخالت نداشته است، و لی در عوض کلیه امور عبادی، قضایی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی جامعه ی کوچک و متفرق مسلمانان با محوریت مساجد دنبال می شد. حتی در برخی از برهه های حساس تاریخی و قوت گرفتن جنبش های ضد دولتی و شورش های عمومی مسلمانان علیه حکومت های محلی و مرکزی، مساجد به عنوان پایگاه بسیج و مقاومت عمومی و اطلاع رسانی برای سازماندهی و هدایت مسلمانان مورد استفاده قرار می گرفت و نقش محوری ایفا می کرد. بنابراین، می توان ادعا کرد که هیچ شهر و شهرستان و روستای آبادی درچین یافت نمی شود که در آن تعدادی ولو اندک، مسلمان ساکن باشد ولی مسجد یا مساجدی وجود نداشته باشد[vi].

بنای نخستین مسجد در چین

همانگونه که در خصوص تاریخ دقیق ورود اسلام به چین سند و مدرک معتبری وجود ندارد، متأسفانه برای تعیین تاریخ بنای نخستین مسجد نیز مدرک قابل اعتنایی را نمی توان ارایه کرد. گفته می شود نخستین مسجد در چین، در دوران سلسله ی تانگ(618-907میلادی) بنا شده که همان مسجد خوایشِنگ(Huai Sheng) یا(روضه ی ابی وقاص) یا مسجد عنقا در شهر گوانگ جو است، اگرچه سند و مدرک معتبری در این زمینه وجود ندارد. برخی نیز گفته اند که مسجد جامع شهر شیاَن که در زمان ورود نخستین مسلمانان خارجی به این کشور، پایتخت چین بوده است، قدیمی ترین مسجد در چین است، زیرا در سنگ بنای این مسجد تاریخ742میلادی، مطابق با نخستین سال از دوران حکمرانی امپراتور تیَنبائو(Tian Bao) از سلسله تانگ نقش بسته است. بر اساس اطلاعات موجود در این لوحه ی سنگی، ساخت مسجد از ماه اول سال742میلادی آغاز و در ماه هشتم همان سال به پایان رسیده است^[۲].

ساخت مساجد؛ عصر اصلاحات و درهای باز

در سال های اخیر و پس از اجرای سیاست اصلاحات و درهای باز در چین، در برخی از مناطق مسلمان نشین این کشور، افزون بر مساجد موجود و قدیمی، توسط مسلمانان محلی و یا با کمک برخی از کشورهای عربی و مسلمان مساجد جدید و باشکوهی به سبک معماری کشورهای اسلامی، به ویژه کشورهای عربی، ساخته شده و یا در دست احداث است.

تعداد مساجد در چین

براساس گزارش منتشره در روزنامه دیلی تلگراف آمریکا در سال1948، یعنی یک سال پیش از تأسیس جمهوری خلق چین، تعداد مساجد این کشور 42هزار باب ذکر شده است. اگرچه این تعداد در آن زمان مبالغه آمیز به نظر می رسید، ولی به حقیقت نزدیکتر است، چون بر اساس سرشماری عمومی دولت محلی منطقه ی سینک یانگ در سال1958میلادی، تنها در این استان بیش از29545باب مسجد به ثبت رسیده است[ii]، به این معنی که برای هر یکصد نفر مسلمان در این منطقه یک مسجد وجود داشته است^[۲]. بر اساس آمار رسمی دولتی، در حال حاضر بیش از 34 هزار مسجد در سراسر چین وجود دارد که حدود40 هزار روحانی( آخوند) امامت جمعه و جماعت آنها را برعهده دارند^[۳].

پدیده ی جالب در بین مساجد چین، وجود مساجد ویژه زنان است که جایگاه مهمی در حفظ هویت دینی و آموزش علوم اسلامی و یادگیری قرآن در میان زنان مسلمان چین دارد. با به وجود آمدن مساجد ویژه زنان در مناطق مختلف این کشور که بیش از 350 باب می شود، بر تعداد مساجد افزوده شده است.

کاربری های مهم مساجد در چین

در چین هم مانند سایر کشورهای اسلامی، مساجد علاوه بر مرکز عبادی بودن، دارای کاربری های مختلفی اجتماعی، آموزشی، و فرهنگی هستند که از جمله آنها می توان به: انجام فرایض دینی؛ نشر معارف اسلامی و تعلیمات دینی؛ توسعه و آموزش علوم اسلامی؛ پذیرایی از میهمانان مسلمان غریب؛ کمک به نیازمندان مسلمان؛ رسیدگی به امور و احوالات شخصی مسلمانان همچون اذان گفتن در گوش نوزادان، انجام عقد ازدواج، کفن و دفن اموات، ذبح احشام براساس احکام اسلامی؛ برگزاری مسابقات ورزشی میان جوانان مسلمان؛ و حل اختلاف میان مسلمانان اشاره کرد.

در هر مسجدی باتوجه به بزرگی و کوچکی آن، افراد متعددی همچون امام جماعت اصلی، امام جماعت علی البدل یا خلیفه، خطیب، مؤذن، قصاب، دفن و کفن اموات و هیئت امنا(متشکل از 3 نفر تا 15 نفر و یا بیشتر)، و خادم مسجد اشتغال دارند که هزینه زندگی و یا حقوق آنها از طریق کمک های مردمی و یا دستمزد خدماتی که ارایه می کنند تأمین می شود.

نقش مساجد در حفظ هویت دینی مسلمانان درچین

طبق اسناد و مدارک تاریخی، اسلام درچین عمدتا به وسیله تجار و بازرگانان مسلمان ایرانی و عرب در سراسر این کشور گسترش یافته است. این بازرگانان که برای انجام معاملات و داد و ستد کالا به اقصی نقاط چین رفت و آمد می کردند، برای رفع نیاز ابتدایی خود به مسکن و غذای پاک و حلال( ذبح اسلامی) در مسیر کاروان های تجاری، اقدام به تشکیل هسته های کوچکی از محله های مسلمان نشین می کردند تا ضمن تأمین نیازهای اقامتی و پذیرایی از تازه واردین، به عنوان افراد مورد اعتماد و بنکدار آشنا به بازار و کالاهای تجاری مورد نیاز مردم و کالاهای مرغوب صادراتی چین، به بازاریابی برای آنان می پرداختند^[۴].

از نوشته های آقای بَیشویی یکی ازمورخان برجسته و مشهور مسلمان چین( 1983) و یانگ خوای جونگ( 1991) و علی یوجنگویی(1995) و دیگران چنین فهمیده می شود که نمایندگان و تجار مسلمانی که وارد چین می شدند، بدون استثناء مرد بودند. آنان در چین به عنوان میهمانان عزیز قلمداد شده و دولت با آنان برخورد احترام آمیزی داشت. تجار مسلمانی که اقامت در چین را انتخاب می کردند، اغلب با مقامات محلی مراودات دوستانه برقرار و با آنان رابطه فامیلی از طریق ازدواج پیدا کرده و از این طریق در ردیف نخبگان سیاسی و اقتصادی جامعه جای می گرفتند. فرزندان دو رگه ی آنان( خارجیان متولد شده در محل)(Tusheng Fan Ke) خوانده شده و در امتحانات دستیابی به پست های بالای مملکتی شرکت جسته و جزو مقامات عالیرتبه می شدند^[۵].

نیز نگاه کنید به

پاورقی

[i]تنها در شهر کاشغر بیش از 6000مسجد وجود دارد. Jean A. Berlie. adb

کتابشناسی

↑ ساسان، جعفر(1386)، نقش مساجد به عنوان هسته ی بسیج سیاسی و سازماندهی مردم درانقلاب اسلامی (1357-13429) پایان نامه کارشناسی ارشد
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ محمود یوسف لی هوای(1989)، المساجد فی الصین، دارالنشر باللغات الاجنبیه، بکین الطبعه الاولی
↑ ابراهیم، فنگ جین یوان(2003)، المساجد فی الصین ، انتشارات دارالهلال الزرق ، هنگ کنک.
↑ Jean A. Berlie(2004). Islam in China, Hui and Uyghurs Between Modernization and Sinicization. White Lotus, Bangkok- Thailand,
↑ سابقی، علی محمد(1392).جامعه و فرهنگ چین.تهران:موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد2، ص855

[1] ساسان، جعفر(1386)، نقش مساجد به عنوان هسته ی بسیج سیاسی و سازماندهی مردم درانقلاب اسلامی (1357-13429) پایان نامه کارشناسی ارشد

[:0-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ محمود یوسف لی هوای(1989)، المساجد فی الصین، دارالنشر باللغات الاجنبیه، بکین الطبعه الاولی

[3] ابراهیم، فنگ جین یوان(2003)، المساجد فی الصین ، انتشارات دارالهلال الزرق ، هنگ کنک.

[4] Jean A. Berlie(2004). Islam in China, Hui and Uyghurs Between Modernization and Sinicization. White Lotus, Bangkok- Thailand,

[5] سابقی، علی محمد(1392).جامعه و فرهنگ چین.تهران:موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد2، ص855

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 از ابتدای ورود اسلام به [[چین]] در قرن هفتم میلادی<ref>ساسان، جعفر(1386)، نقش مساجد به عنوان هسته ی بسیج سیاسی و سازماندهی مردم درانقلاب اسلامی (1357-13429) پایان نامه کارشناسی ارشد</ref>، مسلمانان تلاش کردند در شهرها و بنادر تجاری این کشور مستقر شوند. لذا بر اساس همان سنت حسنه، و به تبعیت از اسلام شهرها، هویت اجتماعی- دینی خود را با بنای مسجد در قلب محله مسکونی که بلندای گنبدها و مناره ها و آوای دلنشین اذانش، این محلات را از دیگر محلات غیر اسلامی متمایز می کرد مطرح می کردند. آنان با ساختن مساجد به عنوان مرکز جامعه و بنای خانه های مسکونی در پیرامون آنها، نخستین هسته های یک جامعه ی اسلامی را در این کشور پایه ریزی کردند. در این کشور به دلیل حاکمیت دولت غیر مسلمان، مساجد هرگز در امور حکومتی دخالت نداشته است، و لی در عوض کلیه امور عبادی، قضایی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی جامعه ی کوچک و متفرق مسلمانان با محوریت مساجد دنبال می شد. حتی در برخی از برهه های حساس تاریخی و قوت گرفتن جنبش های ضد دولتی و شورش های عمومی مسلمانان علیه حکومت های محلی و مرکزی، مساجد به عنوان پایگاه بسیج و مقاومت عمومی و اطلاع رسانی برای سازماندهی و هدایت مسلمانان مورد استفاده قرار می گرفت و نقش محوری ایفا می کرد. بنابراین، می توان ادعا کرد که هیچ شهر و شهرستان و روستای آبادی در[[چین]] یافت نمی شود که در آن تعدادی ولو اندک، مسلمان ساکن باشد ولی مسجد یا مساجدی وجود نداشته باشد[vi].
-==== بنای نخستین مسجد در چین ====
+==== [[بنای نخستین مسجد در چین]] ====
-همانگونه که در خصوص تاریخ دقیق [[ورود اسلام به چین]] سند و مدرک معتبری وجود ندارد، متأسفانه برای تعیین تاریخ بنای نخستین مسجد نیز مدرک قابل اعتنایی را نمی توان ارایه کرد. گفته می شود نخستین مسجد در [[چین]]، در دوران سلسله ی تانگ(618-907میلادی) بنا شده که همان مسجد خوایشِنگ(Huai Sheng) یا(روضهی ابی وقاص) یا مسجد عنقا در شهر گوانگجو است، اگرچه سند و مدرک معتبری در این زمینه وجود ندارد. برخی نیز گفته اند که مسجد جامع شهر شیاَن که در زمان ورود نخستین مسلمانان خارجی به این کشور، پایتخت [[چین]] بوده است، قدیمی ترین مسجد در [[چین]] است، زیرا در سنگ بنای این مسجد تاریخ742میلادی، مطابق با نخستین سال از دوران حکمرانی امپراتور تیَنبائو(Tian Bao) از [[سلسله تانگ]] نقش بسته است. بر اساس اطلاعات موجود در این لوحه ی سنگی، ساخت مسجد از ماه اول سال742میلادی آغاز و در ماه هشتم همان سال به پایان رسیده است<ref name=":0">محمود یوسف لی هوای(1989)، المساجد فی الصین، دارالنشر باللغات الاجنبیه، بکین الطبعه الاولی</ref>.
+همانگونه که در خصوص تاریخ دقیق [[ورود اسلام به چین]] سند و مدرک معتبری وجود ندارد، متأسفانه برای تعیین تاریخ [[بنای نخستین مسجد در چین|بنای نخستین مسجد]] نیز مدرک قابل اعتنایی را نمی توان ارایه کرد. گفته می شود [[بنای نخستین مسجد در چین|نخستین مسجد در چین]]، در [[سلسله تانگ|دوران سلسله ی تانگ]](618-907میلادی) بنا شده که همان مسجد خوایشِنگ(Huai Sheng) یا(روضه ی ابی وقاص) یا مسجد عنقا در شهر گوانگ جو است، اگرچه سند و مدرک معتبری در این زمینه وجود ندارد. برخی نیز گفته اند که مسجد جامع شهر شیاَن که در زمان ورود نخستین مسلمانان خارجی به این کشور، پایتخت [[چین]] بوده است، قدیمی ترین مسجد در [[چین]] است، زیرا در سنگ بنای این مسجد تاریخ742میلادی، مطابق با نخستین سال از دوران حکمرانی امپراتور تیَنبائو(Tian Bao) از [[سلسله تانگ]] نقش بسته است. بر اساس اطلاعات موجود در این لوحه ی سنگی، ساخت مسجد از ماه اول سال742میلادی آغاز و در ماه هشتم همان سال به پایان رسیده است<ref name=":0">محمود یوسف لی هوای(1989)، المساجد فی الصین، دارالنشر باللغات الاجنبیه، بکین الطبعه الاولی</ref>.
 ==== ساخت مساجد؛ عصر اصلاحات و درهای باز ====
-در سال های اخیر و پس از اجرای سیاست اصلاحات و درهای باز در چین، در برخی از مناطق مسلمان نشین این کشور، افزون بر مساجد موجود و قدیمی، توسط مسلمانان محلی و یا با کمک برخی از کشورهای عربی و مسلمان مساجد جدید و باشکوهی به سبک معماری کشورهای اسلامی، به ویژه کشورهای عربی، ساخته شده و یا در دست احداث است.
+در سال های اخیر و پس از اجرای سیاست اصلاحات و درهای باز در [[چین]]، در برخی از مناطق مسلمان نشین این کشور، افزون بر مساجد موجود و قدیمی، توسط مسلمانان محلی و یا با کمک برخی از کشورهای عربی و مسلمان مساجد جدید و باشکوهی به سبک معماری کشورهای اسلامی، به ویژه کشورهای عربی، ساخته شده و یا در دست احداث است.
-==== تعداد مساجد در چین ====
+==== [[تعداد مساجد در چین]] ====
-براساس گزارش منتشره در روزنامه دیلی تلگراف آمریکا در سال1948، یعنی یک سال پیش از تأسیس جمهوری خلق چین، تعداد مساجد این کشور 42هزار باب ذکر شده است. اگرچه این تعداد در آن زمان مبالغه آمیز به نظر میرسید، ولی به حقیقت نزدیکتر است، چون بر اساس سرشماری عمومی دولت محلی منطقه ی سینکیانگ در سال1958میلادی، تنها در این استان  بیش از29545باب مسجد به ثبت رسیده است[ii]، به این معنیکه برای هر یکصد نفر مسلمان در این منطقه یک مسجد وجود داشته است<ref name=":0" />. بر اساس آمار رسمی دولتی، در حال حاضر بیش از 34 هزار مسجد در سراسر [[چین]] وجود دارد که حدود40 هزار روحانی( آخوند) امامت جمعه و جماعت آنها را برعهده دارند<ref>ابراهیم، فنگ جین یوان(2003)، المساجد فی الصین ، انتشارات دارالهلال الزرق ، هنگ کنک.</ref>.
+براساس گزارش منتشره در روزنامه دیلی تلگراف [[آمریکا]] در سال1948، یعنی یک سال پیش از تأسیس [[جمهوری خلق چین]]، [[تعداد مساجد در چین|تعداد مساجد این کشور]] 42هزار باب ذکر شده است. اگرچه این تعداد در آن زمان مبالغه آمیز به نظر می رسید، ولی به حقیقت نزدیکتر است، چون بر اساس سرشماری عمومی دولت محلی منطقه ی سینک یانگ در سال1958میلادی، تنها در این استان  بیش از29545باب مسجد به ثبت رسیده است[ii]، به این معنی که برای هر یکصد نفر مسلمان در این منطقه یک مسجد وجود داشته است<ref name=":0" />. بر اساس آمار رسمی دولتی، در حال حاضر بیش از 34 هزار مسجد در سراسر [[چین]] وجود دارد که حدود40 هزار روحانی( آخوند) امامت جمعه و جماعت آنها را برعهده دارند<ref>ابراهیم، فنگ جین یوان(2003)، المساجد فی الصین ، انتشارات دارالهلال الزرق ، هنگ کنک.</ref>.
-''پدیده ی'' جالب ''در بین مساجد [[چین]]، وجود'' مساجد ویژه زنان است که جایگاه مهمی در حفظ هویت دینی و آموزش علوم اسلامی و یادگیری قرآن در میان زنان مسلمان چین دارد. با به وجود آمدن مساجد ویژه زنان در مناطق مختلف این کشور که بیش از 350 باب می شود، بر تعداد مساجد افزوده شده است.
+پدیده ی جالب در بین مساجد [[چین]]''، وجود'' [[مساجد ویژه ی زنان در چین|مساجد ویژه زنان]] است که جایگاه مهمی در حفظ هویت دینی و آموزش علوم اسلامی و یادگیری قرآن در میان زنان مسلمان [[چین]] دارد. با به وجود آمدن [[مساجد ویژه ی زنان در چین|مساجد ویژه زنان]] در مناطق مختلف این کشور که بیش از 350 باب می شود، بر تعداد مساجد افزوده شده است.
-==== کاربری های مهم مساجد در چین ====
+==== [[کاربری های مهم مساجد در چین|کاربری های مهم مساجد در چین]] ====
 در [[چین]] هم مانند سایر کشورهای اسلامی، مساجد علاوه بر مرکز عبادی بودن، دارای کاربری های مختلفی اجتماعی، آموزشی، و فرهنگی هستند که از جمله آنها می توان به: انجام فرایض دینی؛ نشر معارف اسلامی و تعلیمات دینی؛ توسعه و آموزش علوم اسلامی؛ پذیرایی از میهمانان مسلمان غریب؛ کمک به نیازمندان مسلمان؛ رسیدگی به امور و احوالات شخصی مسلمانان همچون اذان گفتن در گوش نوزادان، انجام عقد ازدواج، کفن و دفن اموات، ذبح احشام براساس احکام اسلامی؛ برگزاری مسابقات ورزشی میان جوانان مسلمان؛ و حل اختلاف میان مسلمانان اشاره کرد.
 در هر مسجدی باتوجه به بزرگی و کوچکی آن، افراد متعددی همچون امام جماعت اصلی، امام جماعت علی البدل یا خلیفه، خطیب، مؤذن، قصاب، دفن و کفن اموات و هیئت امنا(متشکل از 3 نفر تا 15 نفر و یا بیشتر)، و خادم مسجد اشتغال دارند که هزینه زندگی و یا حقوق آنها از طریق کمک های مردمی و یا دستمزد خدماتی که ارایه می کنند تأمین می شود.
-==== نقش مساجد در حفظ هویت دینی مسلمانان درچین ====
+==== [[نقش مساجد در حفظ هویت دینی مسلمانان در چین|نقش مساجد در حفظ هویت دینی مسلمانان درچین]] ====
-طبق اسناد و مدارک تاریخی، اسلام در[[چین]] عمدتا به وسیله تجار و بازرگانان مسلمان ایرانی و عرب در سراسر این کشور گسترش یافته است. این بازرگانان که برای انجام معاملات و داد و ستد کالا به اقصی نقاط [[چین]] رفت و آمد می کردند، برای رفع نیاز ابتدایی خود به مسکن و غذای پاک و حلال( ذبح اسلامی) در مسیر کاروان های تجاری،  اقدام به تشکیل هسته های کوچکی از محله های مسلمان نشین می کردند تا ضمن تأمین نیازهای اقامتی و پذیرایی از تازه واردین، به عنوان افراد مورد اعتماد و بنکدار آشنا به بازار و کالاهای تجاری مورد نیاز مردم و کالاهای مرغوب صادراتی چین، به بازاریابی برای آنان می پرداختند<ref>Jean A. Berlie(2004). Islam in China, Hui and Uyghurs Between Modernization and Sinicization. White Lotus, Bangkok-  Thailand, </ref>.
+طبق اسناد و مدارک تاریخی، اسلام در[[چین]] عمدتا به وسیله تجار و بازرگانان مسلمان ایرانی و عرب در سراسر این کشور گسترش یافته است. این بازرگانان که برای انجام معاملات و داد و ستد کالا به اقصی نقاط [[چین]] رفت و آمد می کردند، برای رفع نیاز ابتدایی خود به مسکن و غذای پاک و حلال( ذبح اسلامی) در مسیر کاروان های تجاری،  اقدام به تشکیل هسته های کوچکی از محله های مسلمان نشین می کردند تا ضمن تأمین نیازهای اقامتی و پذیرایی از تازه واردین، به عنوان افراد مورد اعتماد و بنکدار آشنا به بازار و کالاهای تجاری مورد نیاز مردم و کالاهای مرغوب صادراتی [[چین]]، به بازاریابی برای آنان می پرداختند<ref>Jean A. Berlie(2004). Islam in China, Hui and Uyghurs Between Modernization and Sinicization. White Lotus, Bangkok-  Thailand, </ref>.
-از نوشته های آقای بَیشویی یکی ازمورخان برجسته و مشهور مسلمان [[چین]]( 1983) و یانگ خوای جونگ( 1991) و علی یوجنگویی(1995) و دیگران چنین فهمیده می شود که نمایندگان و تجار مسلمانی که وارد [[چین]] می شدند، بدون استثناء مرد بودند. آنان در چین به عنوان میهمانان عزیز قلمداد شده و دولت با آنان برخورد احترام آمیزی داشت. تجار مسلمانی که اقامت در [[چین]] را انتخاب می کردند، اغلب با مقامات محلی مراودات دوستانه برقرار و با آنان رابطه فامیلی از طریق ازدواج پیدا کرده و از این طریق در ردیف نخبگان سیاسی و اقتصادی جامعه جای می گرفتند. فرزندان دو رگه ی آنان( خارجیان متولد شده در محل)(Tusheng Fan Ke) خوانده شده و در امتحانات دستیابی به پست های بالای مملکتی شرکت جسته و جزو مقامات عالیرتبه می شدند<ref>سابقی، علی محمد(1392).جامعه و فرهنگ چین.تهران:موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد2، ص855</ref>.
+از نوشته های آقای بَیشویی یکی ازمورخان برجسته و مشهور مسلمان [[چین]]( 1983) و یانگ خوای جونگ( 1991) و علی یوجنگویی(1995) و دیگران چنین فهمیده می شود که نمایندگان و تجار مسلمانی که وارد [[چین]] می شدند، بدون استثناء مرد بودند. آنان در [[چین]] به عنوان میهمانان عزیز قلمداد شده و دولت با آنان برخورد احترام آمیزی داشت. تجار مسلمانی که اقامت در [[چین]] را انتخاب می کردند، اغلب با مقامات محلی مراودات دوستانه برقرار و با آنان رابطه فامیلی از طریق ازدواج پیدا کرده و از این طریق در ردیف نخبگان سیاسی و اقتصادی جامعه جای می گرفتند. فرزندان دو رگه ی آنان( خارجیان متولد شده در محل)(Tusheng Fan Ke) خوانده شده و در امتحانات دستیابی به پست های بالای مملکتی شرکت جسته و جزو مقامات عالیرتبه می شدند<ref>سابقی، علی محمد(1392).جامعه و فرهنگ چین.تهران:موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، جلد2، ص855</ref>.
-نیز نگاه کنید به [[اسلام در چین]]
+== نیز نگاه کنید به ==
+* [[اسلام در چین]]
+* [[مساجد روسیه]]
+* [[مساجد شیعه افغانستان]]
+* [[مساجد تونس]]
+* [[مساجد سنگال]]
 == پاورقی ==