روابط خارجی سودان و اریتره

مناقشات میان سودان و اریتره

به‌طوری که گفته شد سودان در طول جنگ‌های استقلال اریتره، از «جبهه آزادی‌بخش مردم اریتره» به رهبری‌ایسایاس اَفوئرکی^[23] حمایت می‌کرد. رزمندگان اریتره از سودان به‌عنوان پایگاه استفاده‌ می‌کردند و در خاکِ‌ این کشور جاده‌های تدارکاتی برای دسترسی به مناطق تحت کنترل‌ مبارزان نیز احداث شده بود. اریتره در یک همه‌پرسی که سازمان ملل متحد در آوریل 1993م. (اردیبهشت 1372هـ.ش) برگزار کرد، به استقلال دست یافت. سودان، یکی از نخستین کشورهایی بود که استقلال اریتره را به رسمیت‌ شناخت. عمر البشیر، رئیس‌جمهور سودان در جشن‌های استقلال اریتره‌ شرکت کرد و آمادگی کشورش را برای هرگونه همکاری اعلام نمود. به دنبال آن اَفوئرکی، نخستین رئیس‌جمهور اریتره، در 25 ژوئن 1993م. (پنجم تیر ماه 1372هـ.ش) از سودان‌ دیدار کرد و درباره گسترش روابط دو کشور با رئیس‌جمهور سودان مذاکره نمود. وی سفر، سفارت اریتره را در خارطوم افتتاح کرد. به دنبال‌ این دیدار، اعلام شد که سودانی‌ها برای سفر به اریتره نیازی به‌ روادید  ندارند ( :132013  Elu,).

با‌ این حال، دو کشور با یکدیگر اختلافات‌ایدئولوژیک داشتند. از یک‌سو، «جبهه آزادی‌بخش مردم اریتره» گرایش‌های سوسیالیستی داشت و از سوی دیگر، آفوئرکی روابط نزدیکی با اسرائیل داشت. درحالی‌که دولت سودان، تمایلات بنیادگرایی اسلامی‌داشت. درباره اختلافات‌ایدئولوژیک سودان و اریتره، آفوئرکی  در ماه اوت 1992م. (مرداد ماه 1371هـ.ش) گفت: «هیچ کشوری حق ندارد خط فکری و‌ایدئولوژیک خود را بر کشور دیگری تحمیل کند. نظام کنونی سودان، مسأله‌ای است مربوط به خود آن کشور و سودان نباید درصدد صدور افکار خود به کشور دیگری‌ باشد» (داود کریملو ، 1373 : 177).

از همان زمان، آشکار بود که روابط گرم و حسنه دو کشور با مشکل روبه‌رو شده‌ است. با گذشت کمتر از یک سال، به دنبال حملات تبلیغاتی شدید سودان و اریتره بر ضد یکدیگر، در دسامبر 1993م. (آذر ماه 1372هـ.ش) روابط دو کشور تیره گردید. رئیس‌جمهور اریتره ادعا کرد عناصر مسلّح مخالف‌ این کشور در سودان‌ پایگاه دارند. وی افزود که در 16 دسامبر 1993م. (بیست و ششم آذرماه 1372هـ.ش) بیش از سی  مبارز اسلام‌گرا، وابسته به جهاد اریتره، از مرز سودان وارد‌ این کشور شده و در درگیری نظامی‌که بین آنان و مأموران مرزی اریتره روی داده است، یک‌ مأمور اریتره و بیست اسلام‌گرا، کشته شده‌اند. وی ضمن متّهم ساختن‌ جبهه اسلامی‌حاکم در سودان به حمایت از جنبش اسلامی‌اریتره گفت: « مقامات اریتره و سودان دو سال برای حل‌ این مسأله وقت صرف کردند ولی اقدام مثبتی از سوی خارطوم به عمل نیامده است.» وی افزود که از حسنی مبارک رئیس‌جمهوری مصر خواستار میانجیگری شده است.

وزیر خارجه سودان با تکذیب ادعاهای مذکور، پیشنهاد اریتره‌ درباره کنترل متقابل مناطق مرزی دو کشور را رد کرد. وی اعلام‌ کرد که بیش از چهارصد هزار(000/400)  پناهنده اریتره‌ای در سودان به سر می‌برند که‌ موجب دردسر دو کشور شده‌اند. وزیر خارجه سودان افزود که‌ هفتاد و پنج (75) درصد نیازهای‌ این پناهندگان را دولت سودان تأمین می‌کند و کمک‌های بین‌المللی بسیار ناچیز است و‌ این امر بر اقتصاد سودان تأثیر نامطلوب دارد. وی گفت سودان از استقلال اریتره همواره حمایت کرده‌ است و از نخستین کشورهایی بوده که استقلال‌ این کشور را به رسمیت‌ شناخته است (اصغر جعفری ولدانی ، 1376 : 72ـ62).

در ماه اوت 1994م. (مرداد ماه 1373هـ.ش) اریتره و سودان موافقتنامه‌ای درباره  امنیت مرزها و بازگشت پناهندگان دو کشور امضاء کردند. به موجب‌ این موافقتنامه قرار شد دو کشور از مخالفان یکدیگر حمایت نکنند و مرزهای خود را به روی آنان ببندند. امّا در نوامبر (آبان ماه) همین سال دوباره روابط بین دو کشور تیره شد. دولت اریتره سودان را متّهم کرد چهارصد (400) نفر از «تروریست‌های» اریتره‌ای را آموزش داده است. در مقابل، سودان نیز اعلام نمود که اریتره سه هزار(000/3) نفر از «شورشیان» سودانی را در اردوگاه‌های‌ خود آموزش می‌دهد (11040 : 1995 Europa World Yearbook, vol.19,).

در دسامبر 1994م. (آذرماه 1373هـ.ش) اریتره به دلیل رفتار خصومت‌آمیز سودان، مناسبات دیپلماتیک خود را با‌ این کشور قطع کرد. علی عبدالله صالح،‌ رئیس‌جمهور یمن میان دو کشور میانجیگری نمود و مذاکراتی بین‌ دو طرف در یمن انجام شد که به نتیجه‌ای نرسید. به دنبال آن، میان ارتش‌های سودان و اریتره در مرز دو کشور درگیری‌هایی با سلاح سنگین روی داد. خارطوم مسئولیت‌ این حوادث را متوجّه اریتره‌ دانست و رژیم آفوئرکی را آغازگر «تجاوز» قلمداد کرد. زیرا نیروهای‌ اریتره در منطقه مرزی «درّه‌جاش» به سوی مأموران و مردم یکی از نقاط مرزی شلیک کرده بودند. دولت سودان همچنین اریتره را متّهم کرد که‌ افرادی را به سودان فرستاده است تا چند نفر از شخصیت‌های سودانی و اریتره‌ای را ـ که اسمره معتقد است حامی‌مخالفان مسلّح اسلامی‌در اریتره‌ هستند ـ‌ترور کنند. دولت اریتره «جبهه ملّی اسلامی» سودان به رهبری‌ حسن التّرابی را مسئول قدرت یافتن «جنبش جهاد اسلامی» می‌دانست که از خاک سودان به اریتره حمله می‌کردند (فصلنامه خاورمیانه،1373 : 692).

بحران بین دو کشور در سال 1995م. (1374هـ.ش) ادامه یافت. در اوایل‌ این سال‌ حملاتی از سوی کماندوهای شاخه نظامی‌جهاد اسلامی‌اریتره که از سودان وارد‌ این کشور شده بودند، صورت گرفت. در ژانویه 1995م. (دی ماه 1374هـ.ش) دولت سودان اعلام کرد که نیروهای ارتش اریتره از مرز میان دو کشور عبور و به خاک سودان تجاوز کرده‌اند و درگیری‌هایی میان نیروهای‌ دو طرف به وقوع پیوسته است.‌ این درگیری‌ها در مرز بین دو کشور در نزدیکی شهر «کسلا»، در جنوب شرقی خارطوم روی داد. رئیس کمیته دفاع و امنیت پارلمان سودان مقارن شدن تحرکات اریتره با حملات‌ اتیوپی به سودان را حاکی از وجود توطئه‌ای به زیان سودان دانست.

علی عثمان محمّد طه وزیر امور خارجه وقت سودان نیز اعلام کرد اطّلاعات موجود بیانگر آن است که میان اریتره و اوگاندا در سطح وسیعی‌ هماهنگی وجود دارد و رئیس‌جمهور اوگاندا قبل از سفر به قاهره از اسمره دیدار کرده است. وی افزود ما مدارک مصوّری در اختیار داریم که‌ نشان می‌دهد عناصر نظامی‌اریتره به آموزش نیروهای جان گارانگ، در داخل اراضی سودان مبادرت کرده‌اند. وی افزود‌ این عکس‌ها به‌عنوان سند برای ملس زناوی، رئیس دوره‌ای سازمان وحدت آفریقا نیز، ارسال‌ شده و نوار خاصی نیز مورد تسلیم وی گردیده است.

به دنبال آن، رئیس جمهوری اریتره اعلام کرد که از تمامی‌گروه‌هایی‌ که برای سرنگونی عمر البشیر در سودان فعالیت کنند، حمایت خواهد کرد. وی گفت کمک‌های نظامی، اسلحه و تجهیزات در اختیار گروه‌های‌ مخالف دولت سودان قرار خواهد داد. بدین‌ترتیب، اسمره، پایتخت اریتره به پایگاه‌ «اتّحاد دموکراتیک ملّی» سودان، اصلی‌ترین گروه مخالف سودانی تبدیل شد. خارطوم‌ این گروه را به مین‌گذاری، حمله به کشاورزان، قاچاق در مرز سودان و اریتره و کشتن مأموران مرزی سودان متّهم کرده است.

در ماه ژوئیه 1996م. (تیر ماه 1375هـ.ش) بار دیگر اوضاع در مرزهای سودان با اریتره بحرانی‌ شد. دولت سودان ادعا کرد که نیروهای‌ این کشور موفّق شده‌اند حملات‌ یکصد و بیست (120) سرباز اریتره‌ای را که با خودروهای رزمی‌حمایت می‌شدند، دفع‌ نم ایند.‌ این حمله به پُست مرزی «جبل ابوگامون» سودان در نزدیکی مرز‌ این کشور با اریتره صورت گرفته بود. با‌ این حال به نظر می‌رسید که‌ این‌ حمله به وسیله نیروهای مخالف سودانی مستقر در اریتره صورت گرفته و نیروهای اریتره در آن دخالت نداشته‌اند.

از آن به بعد نیز مرزهای بین دو کشور بارها شاهد حوادثی از قبیل‌ درگیری مسلحانه و انفجار مین بوده که تعدادی از شهروندان سودانی را به کام مرگ فرستاده است. در دسامبر 1996م. (آذر ماه 1375هـ.ش) نم اینده دائم سودان در سازمان ملل متّحد در نامه‌ای خطاب به پطرس غالی دبیر کل سازمان ملل متّحد ـ که‌ به‌عنوان سند شورای امنیت انتشار یافتـ به بیست و هفت مورد ازتجاوزات ارتش‌ اریتره به خاک سودان، در فاصله زمانی نه (9) ماهه، اشاره کرده بود. تیراندازی و شلیک توپخانه نیروهای اریتره به سوی خاک‌ سودان، درگیری‌های مرزی مکرّر‌ این نیروها با نیروهای سودانی که‌ حداقل در دو مورد منجر به کشته شدن نه (9) نفر سودانی شد، مین‌گذاری در خاک سودان و به اسارت گرفتن برخی از اهالی‌ روستاهای مرزی از جمله‌ این‌ تجاوزات، اعلام شده بود.

نم اینده دائم سودان در سازمان ملل متّّحد،‌ حمایت اریتره از ائتلاف گروه‌های مخالف سودان باعنوان «ائتلاف‌ دموکراتیک ملّی سودان» را اعلام و خواستار کمک دبیر کل سازمان ملل، برای قطع‌ این تجاوزات شد. امّا دولت اریتره‌ دخالت خود در عملیات مذکور را تکذیب کرد و آن را به مخالفان دولت‌ سودان نسبت داد. به دنبال تشدید تنش میان خارطوم و اَسمره، دولت سودان در مرزهای‌ خود با اریتره، برای مقابله با تحریکات گروه‌های سودانی مخالفی که در اریتره مستقر بودند،  آماده‌باش نظامی‌کامل اعلام کرد و اظهار داشت‌ این اقدام برای جلوگیری از سقوط شهر «کَسَلا» به دست نیروهای مخالف‌ صورت گرفته است. بیانیه دولت سودان همچنین به‌طور ضمنی تأییدی بر‌ این مسأله‌ بود که تجاوزات قبلی از سوی گروه‌های مخالف دولت سودان صورت‌ گرفته است.

با ورود صادق‌المهدی به اریتره در دسامبر 1996م. (آذر ماه 1375هـ.ش) بحران در روابط دو کشور وارد مرحله جدیدی شد. وی بعد از ورود به اریتره خود را نخست‌وزیر قانونی سودان خواند و خواستار سرنگونی حکومت‌ عمر البشیر، رئیس‌جمهوری سودان شد. با شروع حملات «ائتلاف‌ دموکراتیک ملّی سودان» در سال 1997م. (1376هـ.ش) سودان، اریتره و اتیوپی را  به‌ تجاوز نظامی‌به خاک خود متّهم کرد. امّا، اریتره در عین‌حال که منکر کمک سیاسی به ائتلاف مذکور نشد؛ دخالت نیروهای نظامی‌خود را عملیات تکذیب کرد. مدیر بخش خاورمیانه و آفریقای وزارت‌ امور خارجه اریتره، ارتباط گفت: «ما بارها اعلام کرده‌ایم که رژیم‌ سودان دشمن ملّت‌ این کشور و همسایگان آن است و از همین رو ما کمک‌های سیاسی خود را از احزاب مخالف دولت سودان دریغ‌ نمی‌کنیم.»

اریتره و اتیوپی با آنکه اجازه داده‌ بودند ائتلاف دموکراتیک ملّی‌ سودان از خاک آنها استفاده کند، امّا اعطای هرگونه کمک نظامی‌و مالی به‌ آن را تکذیب کردند (اصغر جعفری ولدانی ، 1376 :72 ـ 62).