سیر تحول طب سنتی چین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
نخستین سند تاریخی کشف شده پیرامون طب سنتی چینی، مربوط به کتیبه‌های نگاشته شده بر روی استخوان‌ها یا لاک لاک پشتان در دوران حاکمیت «شانگ» (قرن 17 تا 11 پیش از میلاد) می‌باشد که متعلق به بیش از 3000 سال پیش است. در این اسناد، اطلاعات مربوط به پزشکی و بهداشتی بیش از 10 نوع بیماری رایج در آن دوران درج شده است. | [[پرونده:201891111412064.jpg|بندانگشتی|طب سنتی در چین]] | ||
نخستین سند تاریخی کشف شده پیرامون طب سنتی چینی، مربوط به کتیبه‌های نگاشته شده بر روی استخوان‌ها یا لاک لاک پشتان در دوران حاکمیت «شانگ» (← [[سلسله شانگ]])(قرن 17 تا 11 پیش از میلاد) می‌باشد که متعلق به بیش از 3000 سال پیش است. در این اسناد، اطلاعات مربوط به پزشکی و بهداشتی بیش از 10 نوع بیماری رایج در آن دوران درج شده است. | |||
براساس اسناد و مدارک تاریخی، در دوران | براساس اسناد و مدارک تاریخی، در دوران [[سلسله شیا]] (قرن 21 تا اوایل قرن 17 پیش از میلاد)، الکل کشف شده و در درمان بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفت. در دوران [[سلسله شانگ]] (اوایل قرن 17 تا قرن 11 پیش از میلاد)، پزشکی حرفه‌ای که به امور تغذیه، پزشکی داخلی، زخم شناسی، و دامپزشکی رسیدگی می‌کرد، به وجود آمد. در ''کتاب قوانین'' به پنج دسته از داروهای با منشأ گیاهی، درختی، حشره‌ای، سنگی و غله‌ای اشاره شده است. ''کتاب سرودها'' از بیش از 50 نوع حشره و نباتات نام می‌برد که می‌توان از آنها دارو ساخت، در حالی‌که در کتاب ''ادبیات کوهها و رودخانه‌ها'' (Classic of Mountains and Rivers) نام و مشخصات بیش از 126 نوع دارو ثبت شده است. | ||
در دوران | در دوران [[سلسله جو]]، طب سنتی چینی به صورت رسمی مورد توجه قرار گرفته و به بخش‌های مختلفی از جمله علم تغذیه، طب داخلی، جراحی، و دامپزشکی تقسیم شد. در این عصر وجود ارتباط بین تغییر فصل‌ها و بیماری‌ها مشخص شد و مردم متوجه شدند که در آب و هوای غیر عادی بیماری‌ها گسترش یافته و مریضی‌های واگیر دار متداول می‌شوند. | ||
در دوران بهار و پاییز (476-770 پیش از میلاد)، یی‌خِه، پزشک معروف دربار امپراتور | در [[دوران بهار و پاییز]] (476-770 پیش از میلاد)، یی‌خِه، پزشک معروف دربار امپراتور [[سلسله چین]] (Qin)، فرضیه‌ی «شرایط آب و هوایی ششگانه‌ی عوامل بیماری زای مریضی‌ها» را مطرح ساخت و معتقد بود که افزایش هرکدام از این شرایط آب و هوایی ششگانه (ابری، آفتابی، بادی، بارانی، روشنایی و تاریکی) موجب بیماری می‌شود. فرضیه‌ی بعدی شناخت عوامل بیماری زایی هم‌چون باد، سرما، خشکی، هوای شرجی، آتش و گرما بر پایه‌ی چنین تصوری استوار بود. | ||
در یک آویزه‌ی یشمی که مربوط به سال 380 پیش از میلاد است، روند عملیات و نحوه‌ی افزایش چی (Qi)، نیروی حیاتی که به چگونگی تنفس ارتباط دارد، توضیح داده شده است: «راه افزودن نیرو کشیدن نفس عمیق تا بخش‌های تحتانی بدن، جایی که می‌تواند نفس تنظیم و تثبیت شود است». | در یک آویزه‌ی یشمی که مربوط به سال 380 پیش از میلاد است، روند عملیات و نحوه‌ی افزایش چی (Qi)، نیروی حیاتی که به چگونگی تنفس ارتباط دارد، توضیح داده شده است:<blockquote>«راه افزودن نیرو کشیدن نفس عمیق تا بخش‌های تحتانی بدن، جایی که می‌تواند نفس تنظیم و تثبیت شود است».</blockquote>در [[دوران بهار و پاییز]] و [[دوران حکومت های هم ستیز]]، طبقه‌بندی طب سنتی [[چین]] و دانش حفظ تندرستی شکل پیشرفته‌تری به خود گرفت. ''علوم قدیمه ی طب داخلی امپراتور زرد'' (The Yellow Emperor's Classic of Internal Medicine)، نخستین کتاب پزشکی قدیمی چین، در این دوران منتشر و نظام جامع تئوری طب سنتی چینی و دانش حفظ تندرستی به وجود آمد. | ||
''علوم قدیمه ی طب داخلی امپراتور زرد'' ، علی‌رغم اسمش که آن را به امپراتور زرد نسبت می‌دهد، در واقع نتیجه‌ی تلاش‌های همگانی پزشکان آن عصر بود. این کتاب به دو بخش تقسیم شده است: «سئوال‌های ساده» و «میله‌ی نوک تیز معجزه‌گر (Miraculous Pivot)» که شامل 168 مقاله در 18 جلد می‌شود. دستاوردهای کتاب عبارتند از: | |||
1-معرفی تئوری یین و یانگ و عناصر پنجگانه (فلز، چوب، آب، آتش و خاک) به منظور ایجاد باروری طب سنتی [[چین]] <ref>24-Chinese Customs and Wisdoms, 2007: 16</ref>2- معرفی عوامل نیرو زا، جسم و روح، و تأکید بر این که آنها سه نیرو و ذخیرهی تشکیل دهنده‌ی بدن انسان هستند؛ | |||
3- ارایه‌ی مطالعاتی پیرامون پدیده‌ی فیزیولوژی بدن انسان و به ویژه شناساندن مراحل مختلف توسعه، رشد، بلوغ و پیری؛ | |||
4- تأکید بر پیش گیری؛ و... | |||
5- طرح اصول حفظ تندرستی ارتباط بین انسان و آسمان و ایجاد تئوری کانال‌ها و وریدها، و بنیانگذاری اساس تئوریک برای طب سنتی [[چین]] و دانش حفظ تندرستی و حفظ تندرستی از طریق چیگونگ(Qigong)(تمرین تنفس)<ref>Traditional Chinese Culture, 2007: 216- 236</ref>. | |||
در دوران [[سلسله چین]] و [[سلسله ی خن]] ، آثاری نوشتاری پزشکی هم‌چون «خوانگ‌دی نه جین» با تئوری‌های منظم و مشخصی به رشته‌ی تحریر درآمد. این کتاب نخستین اثر کلاسیک و تئوریک موجود در طب سنتی چینی به شمار می‌رود. کتاب «تئوری بیماری‌های مرتبط با سرماخوردگی» که توسط «جانگ جون جین» در این عصر نوشته شده است، شامل اصول تشخیص امراض گوناگون و معالجه‌ی آنها براساس تحلیل همه‌جانبه‌ی بیماری‌ها و حالت مزاجی بیماران است. این اثر در توسعه‌ی طب بالینی نسل‌های بعد تأثیرگذار بوده است. در دوران [[سلسله ی خن]] علم جراحی از سطح نسبتا بالایی برخوردار بود. | |||
از دوران سلسله‌های «وِی» و «جین» و سلسله‌های جنوب و شمال (220 تا سال 589 میلادی) تا سلسله‌های «تانگ» و «وو دَی» یا پنج سلسله (581 تا سال 960 میلادی)، تشخیص امراض با گرفتن نبض مریض رواج بیشتری یافت. در این دوران کتابی با عنوان «کتاب کلاسیک نبض گیری» توسط «وان شوخِه» طبیب معروف سلسله‌ی «جین» نوشته شد که در آن 24 نوع از حالت نبض گیری از بیماران توضیح داده شده است. | |||
در دوران | در دوران [[سلسله تانگ]]، پیرامون علم پزشکی سنتی تقسیمات بیشتری هم‌چون طب داخلی، جراحی، طب اطفال، ENT ، معالجات بیرونی، طب سوزنی، مالش، افسونگری و جادوگری صورت گرفت. در دوران سلسله‌ی سونگ (960 تا 1279 میلادی)، علوم تخصصی پزشکی بیشتری به وجود آمد. در این دوران، آشنایی با عوامل سکته و بیماری‌های زنانه بر اساس طبقه‌بندی علوم پزشکی [[سلسله تانگ]] توسعه یافت و در دوران سلسله‌های بعدی، این طبقه‌بندی‌ها حفظ و باز هم زمینه‌های بیشتری پیدا کرد. در این عصر تدریس طب سوزنی با اصلاحات مهم و بزرگی همراه بود. «وان وِی ای» کتابی تحت عنوان «نقشه‌ی طب سوزنی؛ نقاط مناسب روی بدن انسان» تألیف کرده و دو پیکره‌ی بزرگ مسی در اندازه‌ی انسان طراحی و تهیه کرد تا از آن برای آموزش نحوه‌ی استفاده از طب سوزنی و نقاطی که بایستی سوزن را فروبرد تعیین کرد تا شاگردان آزمایش‌های لازم را بر روی آنها انجام دهند. | ||
در دوران | در دوران [[سلسله مینگ]] (1368 تا 1644 میلادی) نیز شمار زیادی از پزشکان حاذق در این کشور ظهور کردند. آنها توانستند بیماری‌های ناشی از عوامل سرماخوردگی و بیماری‌های تب فصلی و طاعون و غیره را کشف و راه درمان آن را تشخیص دهند. تا دوران [[سلسله چینگ]](1644 تا 1911 میلادی)، تئوری بیماری‌های تب فصلی به مرحله‌ی پختگی خود رسید و مونوگرافی‌هایی هم‌چون «تئوری بیماری‌های تب فصلی» تهیه و تدوین و منشر شد. در عصر [[سلسله چینگ]] بود که سیستم کامل علم پزشکی غرب به [[چین]] منتقل و شمار زیادی از پزشکان چینی به تلفیق و آمیزش طب سنتی چینی با پزشکی غربی پرداخته و از پزشکی غربی برای توسعه‌ی طب سنتی چینی استفاده کردند.<ref>سابقی، محمد علی(1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی،جلد اول،ص 461-466</ref> | ||
نیز نگاه کنید به [[نظام فرهنگی چین]]؛ [[طب سنتی چینی]]؛ [[تاریخ چین]]؛ [[طب سوزنی]] | |||
== کتابشناسی == | |||
نسخهٔ ۱۰ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۵۰
نخستین سند تاریخی کشف شده پیرامون طب سنتی چینی، مربوط به کتیبه‌های نگاشته شده بر روی استخوان‌ها یا لاک لاک پشتان در دوران حاکمیت «شانگ» (← سلسله شانگ)(قرن 17 تا 11 پیش از میلاد) می‌باشد که متعلق به بیش از 3000 سال پیش است. در این اسناد، اطلاعات مربوط به پزشکی و بهداشتی بیش از 10 نوع بیماری رایج در آن دوران درج شده است.
براساس اسناد و مدارک تاریخی، در دوران سلسله شیا (قرن 21 تا اوایل قرن 17 پیش از میلاد)، الکل کشف شده و در درمان بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفت. در دوران سلسله شانگ (اوایل قرن 17 تا قرن 11 پیش از میلاد)، پزشکی حرفه‌ای که به امور تغذیه، پزشکی داخلی، زخم شناسی، و دامپزشکی رسیدگی می‌کرد، به وجود آمد. در کتاب قوانین به پنج دسته از داروهای با منشأ گیاهی، درختی، حشره‌ای، سنگی و غله‌ای اشاره شده است. کتاب سرودها از بیش از 50 نوع حشره و نباتات نام می‌برد که می‌توان از آنها دارو ساخت، در حالی‌که در کتاب ادبیات کوهها و رودخانه‌ها (Classic of Mountains and Rivers) نام و مشخصات بیش از 126 نوع دارو ثبت شده است.
در دوران سلسله جو، طب سنتی چینی به صورت رسمی مورد توجه قرار گرفته و به بخش‌های مختلفی از جمله علم تغذیه، طب داخلی، جراحی، و دامپزشکی تقسیم شد. در این عصر وجود ارتباط بین تغییر فصل‌ها و بیماری‌ها مشخص شد و مردم متوجه شدند که در آب و هوای غیر عادی بیماری‌ها گسترش یافته و مریضی‌های واگیر دار متداول می‌شوند.
در دوران بهار و پاییز (476-770 پیش از میلاد)، یی‌خِه، پزشک معروف دربار امپراتور سلسله چین (Qin)، فرضیه‌ی «شرایط آب و هوایی ششگانه‌ی عوامل بیماری زای مریضی‌ها» را مطرح ساخت و معتقد بود که افزایش هرکدام از این شرایط آب و هوایی ششگانه (ابری، آفتابی، بادی، بارانی، روشنایی و تاریکی) موجب بیماری می‌شود. فرضیه‌ی بعدی شناخت عوامل بیماری زایی هم‌چون باد، سرما، خشکی، هوای شرجی، آتش و گرما بر پایه‌ی چنین تصوری استوار بود.
در یک آویزه‌ی یشمی که مربوط به سال 380 پیش از میلاد است، روند عملیات و نحوه‌ی افزایش چی (Qi)، نیروی حیاتی که به چگونگی تنفس ارتباط دارد، توضیح داده شده است:
«راه افزودن نیرو کشیدن نفس عمیق تا بخش‌های تحتانی بدن، جایی که می‌تواند نفس تنظیم و تثبیت شود است».
در دوران بهار و پاییز و دوران حکومت های هم ستیز، طبقه‌بندی طب سنتی چین و دانش حفظ تندرستی شکل پیشرفته‌تری به خود گرفت. علوم قدیمه ی طب داخلی امپراتور زرد (The Yellow Emperor's Classic of Internal Medicine)، نخستین کتاب پزشکی قدیمی چین، در این دوران منتشر و نظام جامع تئوری طب سنتی چینی و دانش حفظ تندرستی به وجود آمد.
علوم قدیمه ی طب داخلی امپراتور زرد ، علی‌رغم اسمش که آن را به امپراتور زرد نسبت می‌دهد، در واقع نتیجه‌ی تلاش‌های همگانی پزشکان آن عصر بود. این کتاب به دو بخش تقسیم شده است: «سئوال‌های ساده» و «میله‌ی نوک تیز معجزه‌گر (Miraculous Pivot)» که شامل 168 مقاله در 18 جلد می‌شود. دستاوردهای کتاب عبارتند از:
1-معرفی تئوری یین و یانگ و عناصر پنجگانه (فلز، چوب، آب، آتش و خاک) به منظور ایجاد باروری طب سنتی چین [۱]2- معرفی عوامل نیرو زا، جسم و روح، و تأکید بر این که آنها سه نیرو و ذخیرهی تشکیل دهنده‌ی بدن انسان هستند؛
3- ارایه‌ی مطالعاتی پیرامون پدیده‌ی فیزیولوژی بدن انسان و به ویژه شناساندن مراحل مختلف توسعه، رشد، بلوغ و پیری؛
4- تأکید بر پیش گیری؛ و...
5- طرح اصول حفظ تندرستی ارتباط بین انسان و آسمان و ایجاد تئوری کانال‌ها و وریدها، و بنیانگذاری اساس تئوریک برای طب سنتی چین و دانش حفظ تندرستی و حفظ تندرستی از طریق چیگونگ(Qigong)(تمرین تنفس)[۲].
در دوران سلسله چین و سلسله ی خن ، آثاری نوشتاری پزشکی هم‌چون «خوانگ‌دی نه جین» با تئوری‌های منظم و مشخصی به رشته‌ی تحریر درآمد. این کتاب نخستین اثر کلاسیک و تئوریک موجود در طب سنتی چینی به شمار می‌رود. کتاب «تئوری بیماری‌های مرتبط با سرماخوردگی» که توسط «جانگ جون جین» در این عصر نوشته شده است، شامل اصول تشخیص امراض گوناگون و معالجه‌ی آنها براساس تحلیل همه‌جانبه‌ی بیماری‌ها و حالت مزاجی بیماران است. این اثر در توسعه‌ی طب بالینی نسل‌های بعد تأثیرگذار بوده است. در دوران سلسله ی خن علم جراحی از سطح نسبتا بالایی برخوردار بود.
از دوران سلسله‌های «وِی» و «جین» و سلسله‌های جنوب و شمال (220 تا سال 589 میلادی) تا سلسله‌های «تانگ» و «وو دَی» یا پنج سلسله (581 تا سال 960 میلادی)، تشخیص امراض با گرفتن نبض مریض رواج بیشتری یافت. در این دوران کتابی با عنوان «کتاب کلاسیک نبض گیری» توسط «وان شوخِه» طبیب معروف سلسله‌ی «جین» نوشته شد که در آن 24 نوع از حالت نبض گیری از بیماران توضیح داده شده است.
در دوران سلسله تانگ، پیرامون علم پزشکی سنتی تقسیمات بیشتری هم‌چون طب داخلی، جراحی، طب اطفال، ENT ، معالجات بیرونی، طب سوزنی، مالش، افسونگری و جادوگری صورت گرفت. در دوران سلسله‌ی سونگ (960 تا 1279 میلادی)، علوم تخصصی پزشکی بیشتری به وجود آمد. در این دوران، آشنایی با عوامل سکته و بیماری‌های زنانه بر اساس طبقه‌بندی علوم پزشکی سلسله تانگ توسعه یافت و در دوران سلسله‌های بعدی، این طبقه‌بندی‌ها حفظ و باز هم زمینه‌های بیشتری پیدا کرد. در این عصر تدریس طب سوزنی با اصلاحات مهم و بزرگی همراه بود. «وان وِی ای» کتابی تحت عنوان «نقشه‌ی طب سوزنی؛ نقاط مناسب روی بدن انسان» تألیف کرده و دو پیکره‌ی بزرگ مسی در اندازه‌ی انسان طراحی و تهیه کرد تا از آن برای آموزش نحوه‌ی استفاده از طب سوزنی و نقاطی که بایستی سوزن را فروبرد تعیین کرد تا شاگردان آزمایش‌های لازم را بر روی آنها انجام دهند.
در دوران سلسله مینگ (1368 تا 1644 میلادی) نیز شمار زیادی از پزشکان حاذق در این کشور ظهور کردند. آنها توانستند بیماری‌های ناشی از عوامل سرماخوردگی و بیماری‌های تب فصلی و طاعون و غیره را کشف و راه درمان آن را تشخیص دهند. تا دوران سلسله چینگ(1644 تا 1911 میلادی)، تئوری بیماری‌های تب فصلی به مرحله‌ی پختگی خود رسید و مونوگرافی‌هایی هم‌چون «تئوری بیماری‌های تب فصلی» تهیه و تدوین و منشر شد. در عصر سلسله چینگ بود که سیستم کامل علم پزشکی غرب به چین منتقل و شمار زیادی از پزشکان چینی به تلفیق و آمیزش طب سنتی چینی با پزشکی غربی پرداخته و از پزشکی غربی برای توسعه‌ی طب سنتی چینی استفاده کردند.[۳]
نیز نگاه کنید به نظام فرهنگی چین؛ طب سنتی چینی؛ تاریخ چین؛ طب سوزنی