سیاست و حکومت بنگلادش

4 . سیاست و حکومت

4. 1. شکل نظام و نوع حکومت

نام رسمی و بین المللی این کشور، « جمهوری مردمی بنگلادش » و نام اختصاری آن «بنگلادش»  و نام پیشین آن، پاکستان شرقی است.

   تاریخچه تشکیل دولت مستقل در بنگلادش: تاریخ تشکیل حکومت در این سرزمین را باید پس  از استقلال این سرزمین درسال 1971 جستجو کرد. پیش از این مردم این سرزمین به نام «بنگال» یا «بنگلا» نامیده می شدند و محدوده جغرافیایی آن، شامل بنگلادش فعلی و کلکته بود و به زبان بنگالی حرف می زدند. سرزمین بنگال تا قبل از جنگ دوم جهانی، یکی از ایالت های هند بـــزرگ بود که پس از آن یعنی در سال 1947 و استقلال کشوری به نام پاکستان، به نام پاکستان شرقی، یعنی به کشور پاکستان که کشوری اسلامی تازه استقلال یافته بود، پیوست. اما دیری نگذشت که به دلیل توجه نکردن حاکمان پاکستان به زبان بنگالی و رسمیت نبخشیدن به آن، موج تظاهرات، اعتصابات و تشکیل نهضت های دانشجویی برای مبارزه با پاکستان به راه افتاد و نهایتاً منجر به تشکیل کشوری مستقل به نام بنگلادش در سال 1971 شد. در بخش تاریخ همین کتاب به علل و عوامل و ریشه های آن پرداخته شده است.

   در واقع تشکیل حکومت و دولت و تدوین قانون اساسی در این سرزمین را باید پس از سال 1971 دانست. طبق اولین پیش نویس قانون اساسی، قدرت در دست رئیس جمهور بود که این مساله تا قبل از دهه 1990 ادامه یافت؛ اما پس از این دوره، با اصلاحاتی که در قانون اساسی صورت گرفت، رئیس جمهور بیشتر جنبه تشریفاتی پیدا کرد و قدرت اصلی به نخست وزیر منتقل شد.

   اسامی روسای جمهور کشور بنگلادش از دوره استقلال 1971 تا 2009 به شرح زیر می باشد:

1. شیخ مجیب الرحمان : 11 آپریل 1971 تا 12 ژانویه 1972.

2. ابوسعید چودوری : 12 ژانویه 1972 تا 34 دسامبر 1973.

3. محمد محمد الله : 26 دسامبر 1973 تا 25 ژانویه 1975 .

4. شیخ محبیب الرحمان (مجدد ) : 25 ژانویه تا 15 آگست 1975 .

5. خوندوکار مشتاق احمد : 15 آگست تا 6 نوامبر 1975 .

6. ابوسادات محمد سیم : 6 نوامبر 1975 تا 21 آپریل 1977 .

7. ضیاء الرحمان : 21 آپریل 1977 تا 30 می 1981 .

8. عبدالستار : 30 می 1981 تا 24 مارچ 1982 .

9. حسین محمد ارشاد : 24 تا 27 مارچ 1982 .

10. آ. اف . ام ، احسن الدین چودوری : 27 مارچ 1982 تا 11 دسامبر 1983 .

11. حسین محمد ارشاد ( مجدد ) : 11 دسامبر 1983 تا 6 دسامبر 1990.

12. شهاب الدین احمد : 6 دسامبر 1990 تا 10 اکتبر 1991 .

13. عبدالرحمان بیسواس : 10 اکتبر 1991 تا اکتبر 1996 .

14. شهاب الدین احمد : 9 اکتبر 1996 تا 14 نوامبر 2001 .

15. بدرالاوزا چو دوری : 14 نوامبر 2001 تا 21جون 2002 .

16. جمیرالدین سرکار ( موقت ) : 21 جون تا سپتامبر 2002 

17. ایازالدین احمد : از سپتامبر 2002 تا ژانویه 2007 .

18. فخرالدین احمد: از ژانویه 2007 تا  فوریه 2009.

19. محمد ظل الرحمن: از فوریه 2009 - ...

   رئیس جمهوری کنونی کشور، محمد ظل الرحمن فرزند محمد علی میان، متولد 9 مارس 1929 است. وی دارای تحصیلات عالیه و از دانشگاه داکا، درجه کارشناسی ارشد تاریخ دارد و عضو ارشد عوامی لیگ است. وی در انتخابات 11 فوریه 2009 برای پست رئیس جمهوری شرکت کرد و رئیس جمهور شد و در 12 فوریه 2009 سوگند یاد کرد.

4. 1. 1. بحران سیاسی تازه در بنگلادش

خشونت ها بار دیگر در اکتبر 2006 در بنگلادش آغاز شد، جایی که در 28 اکتبر 2006 مدت نخست وزیری خالده ضیاء به پایان رسیده و هم زمان با این موضوع نیز ایازالدین احمد، رئیس دولت موقت انتخاب شد. پیش از آغاز انتخابات ائتلاف احزاب به رهبری عوامی لیگ اعلام کرد انتخاباتی را که برای 22 ژانویه 2007 پیش بینی شده بود، تحریم می کند. به دنبال اوج گیری خشونت ها در ژانویه 2007 ایازالدین احمد حالت فوق العاده اعلام کرد و بیش از 60 هزار نیروی امنیتی برای مقابله با خشونت ها در پایتخت مستقر ساخت. بدین ترتیب انتخابات ژانویه 2007به تعویق افتاد. در 12 ژانویه 2007 ، فخرالدین احمد ( Fakhruddin Ahmed ) رئیس دولت موقت شد. او بلافاصله برای بررسی فساد گسترده در کشور هیئتی را تشکیل داد و کمیسیونی را مسئول این کار قرار داد. بیش از 160 نفر از سیاستمداران شناخته شده کشور از جمله خالده ضیاء و شیخ حسینه واجد، به جرم فساد دستگیر و به زندان افتادند. نتیجه اقدامات رئیس دولت موقت نه تنها بازداشت این افراد بلکه توقیف وسایل نقلیه لوکس و مسدود کردن حساب های بانکی آن ها نیز بود. دستگیری ها در ماه مارچ با بازداشت طارق رحمان پسر خالده ضیاء به جرم اخاذی ادامه یافت. خالده ضیاء نیز خود در سپتامبر به فساد مالی متهم شد. همچنین شیخ حسینه نیز به فساد و زمینه چینی به منظور قتل چهار تن از هواداران حزب رقیب متهم شد. هرچند بازداشت این دو به همراه بسیاری دیگر از سیاستمداران بنگلادش زیاد طول نکشید و خیلی زود آزاد شدند .

   در ژوئن 2007 باران های موسمی و سیل بی سابقه ظرف یک دهه اخیر بنگلادش را فرا گرفت که در جریان آن بیش از 100 تن در چیتاگونگ کشته شدند. در ماه نوامبر همین سال نیز گردباد با بادهایی با سرعت 100 مایل بر ساعت بنگلادش را درنوردید که بیش از 3500 نفر در جنوب بنگلادش کشته شدند. بنا بر اعلام سازمان ملل، بیش از یک میلیون نفر نیز در جریان این گردباد عظیم بی خانمان شدند.

4. 1. 2. برگزاری انتخابات سراسری 2008 در بنگلادش

در دسامبر 2008 اولین انتخابات سراسری بنگلادش پس از دولت موقت که ارتش از آن حمایت می کرد، برگزار شد. عوامی لیگ به رهبری شیخ حسینه واجد با قاطعیت کامل 262 کرسی از 299 کرسی پارلمان را به دست آورد. ناظران بین المللی انتخابات را سالم و بدون تقلب اعلام کردند. شیخ حسینه واجد در 6 ژانویه 2009 کار خود را درسمت نخست وزیری بنگلادش آغاز کرد و ظل الرحمن نیز از جانب پارلمان بنگلادش، رئیس جمهور شد.

4. 2.قانون اساسی

قانون اساسی بنگلادش در 4 نوامبر 1972 به تصویب رسید و از 16 دسامبر همان سال اجرا شد.   اصلاحیه های مهم قانون اساسی در سال های 1973، 1974، 1975، 1977، 1979، 1981، 1988، 1989 و 1991 صورت گرفت. قانون اساسی در یازده فصل و 153 ماده تنظیم شده است.

   در قانون اساسی بنگلادش، سیاست دولت در آغاز بر اساس ناسیونالیسم، سوسیالیسم، دموکراسی و سکولاریسم استوار بود. اما اصلاحیه سال 1977، واژه « اسلام » را جایگزین «سکولاریسم » کرد.     در این اصلاحیه آمده است که: « کشور بر مبنای توکل و ایمان به خدا، ناسیونالیسم، دموکراسی و سوسیالیسم هدایت خواهد شد».

  در اصلاحیه بعدی که در سال 1988 صادر شد، « اسلام » را دین رسمی اعلام کرد. در 23 آوریل 1977 ، عنوان « بسم الله الرحمن الرحیم » در ابتدای قانون اساسی قرار گرفت و در واقع با این عمل، « اسلام » جایگزین « سکولاریسم » شد.

  در 23  ژوئن 1990، پیرو صدور اصلاحیه ای دیگر بر قانون اساسی، 30 کرسی برای زنان در نمایندگی مجلس پیش بینی شد.

  در اصلاحیه دوازدهم قانون اساسی که در اوت 1991 صادر شد، سیستم ریاست جمهوری به سیستم پارلمانی تغییر یافت و بدین صورت انتخاب رئیس جمهور از طرف مجلس (اکثریت آرا ) صورت خواهد گرفت (Lewis, 2011, 41-72 ).

  قانون اساسی بنگلادش مجموعاً دارای 11 فصل و 153 بند و چهار ضمائم می باشد.

  فصول یازده گانه شامل این عناوین است:

  فصل اول : اصول سیاست بنیادین کشور

  فصل دوم : حقوق اساسی

  فصل سوم : قوه مجریه

  فصل چهارم : قوه قضائیه

   فصل پنجم : قوه مقننه

 فصل ششم : قوه حزب ملی

 فصل هفتم : انتخابات

 فصل هشتم : بازرسی و حسابرسی

 فصل نهم : نیروهای مسلح و رفاه عمومی

 فصل دهم : مقررات ویژه و فوق العاده

فصل یازدهم : متمم اصلاح قانون اساسی

( Banglapedia , National Enlyclopedia of Bangladesh , Asiatic Society of Bangladesh , February 2006 ).

4. 3. قوه مجریه

اجرای مصوبات دولت توسط نهاد نخست وزیری است و رئیس جمهور تقریبا جنبه تشریفاتی دارد. رئیس جمهور نیز به پیشنهاد نخست وزیر انتخاب می شود و در واقع قدرت در دست نخست وزیر است.

4. 4. نظام و نهاد قانونگذاری

مجلس بنگلادش، جاتیا شانگشاد ( خانه ملت ) نام دارد و 300 عضو انتخابی دارد که با انتخابات، مستقیماً از طرف مردم انتخاب می شوند و 30 عضو مجلس نیز زن هستند که از طرف 300 نماینده انتخابی پس از انتخابات، تعیین می شوند. بنابر این تعداد کل نمایندگان مجلس 330 نفر می باشد. مدت نمایندگی مجلس پنج سال است. افراد 18 سال به بالا حق شرکت در انتخابات را دارند. رئیس جمهور حق انحلال پارلمان را دارد. حق اعلام جنگ فقط با مجلس می باشد.

   در کشور بنگلادش، 300 حوزه انتخاباتی وجود دارد که از هر حوزه انتخاباتی فقط یک نماینده برای پارلمان با رأی مستقیم مردم انتخاب می شود. مثلاً در شهرستان داکا 6 حوزه انتخاباتی وجود دارد و از هر حوزه یک نماینده انتخاب می شود، یعنی شهروند داکا حق فقط یک رأی دارد. برای تشخیص واجدین شرایط، رأی دهندگان قبل از هر انتخاب عمومی، به فهرست داوطلبان نمایندگی که قبلا تهیه شده و در سراسر کشور توزیع شده است، و در واقع نقش شناسنامه را ایفا می کند، مراجعه می کنند. شایان ذکر است که هر کس فقط حق رأی دادن در محل سکونت خود و بر اساس فهرست داوطلبان را دارد.

      با رأی اکثریت اعضای پارلمان، از میان نمایندگان، نخست وزیر و با پیشنهاد نخست وزیر، رئیس جمهوری انتخاب می شوند.

    با پیشنهاد نخست وزیر، پارلمان وزرای دیگر را تعیین می کند. دیگر وزرا نیز حتماً باید عضو مجلس باشند ولی در باره رئیس جمهوری شرط عضویت در پارلمان وجود ندارد.

4. 5. نظام قضایی

سیستم قضایی بنگلادش بر پایه دیوان عالی بنا شد که بزرگ ترین نهاد قضایی در کشور است و شامل دو بخش دادگاه عالی و استیناف می باشد.

   دادگاه عالی به عنوان حافظ و نگهبان قانون اساسی است و نظارت بر اجرای صحیح حقوق اساسی شهروندان را برعهده دارد.

   دادگاه های وابسته نیز در سراسر بخش ها و نواحی کشور در قالب دادگاه های کیفری، خانواده، املاک، تجاری، شهری، نظامی و ... عمل می کنند.

   دیوان عالی شامل رئیس دادگستری و تعدادی از قضات مرتبط است و این گروه فقط به مسائل مرتبط در بخش استیناف عمل می کنند و سایر قضات نیز در بخش دادگاه های عالی مستقر هستند.

    رئیس دادگستری و قضات مرتبط در این بخش مامور و منتخب از سوی رئیس جمهور هستند. در بخش دادگاه های استیناف، دادخواست ها و فرجام ها از سوی قضات شنیده می شود و حکم و دستور لازم برای بخش دادگاه ها صادر می شود.

  بخش دادگاه ها نیز ریاست، نظارت و کنترل بر همه دادگاه های وابسته را بر عهده دارد و در جایگاه دادگاه استیناف نیز عمل می کنند. قاضی ناحیه با همیاری و مساعدت قضات وابسته به معاونین و دادرسی ها، در سطح ناحیه ای نیز جلسات دادگاه را برگزار می کنند. مدت اعتبار رسمی فعالیت قضات و دفاتر آن ها تا اتمام سن 65 سالگی است(Banglapedia , National Enlyclopedia of Bangladesh , Asiatic Society of Bangladesh , February 2006).

4. 6. فرهنگ سیاسی

روند تغییر قدرت از ریاست جمهوری به نخست وزیری طبق قانون اساسی بنگلادش از دهه 1990 شکل گرفت. همان گونه که اشاره کردیم تا قبل از دهه 1990 ، رئیس جمهوری این کشور نقش اول را داشت و در واقع قدرت در دست رئیس جمهور بود؛ اما به دلیل پاره ای از مشکلات و درگیری های حزبی که عمدتاً دو حزب « عوامی لیگ » و « نشنال پارتی» در دوره های متعدد قدرت، داشته اند، سرانجام رهبران این دو حزب که قدرت بیشتری در مجلس داشتند، برای تغییر در ساختار فوق به توافق رسیدند.

   در دوره حکومت خانم خالده ضیاء و نیز در حکومت خانم شیخ حسینه، هر دو نخست وزیر باگذراندن لایحه ای در مجلس، ریاست جمهوری را به مقام تشریفات تبدیل و نخست وزیر را به  شخصیت اول سیاسی کشور تبدیل کردند.

 بر اساس قانون اساسی این کشور، نخست وزیر در رأس قوه مجریه قرار دارد. پس از تشکیل پارلمان، حزب حاکم، نخست وزیر را تعیین می کند و وی کابینه خود را به تأیید مجلس می رساند.

  رئیس جمهور نیز از طرف مجلس برای مدت پنج سال انتخاب می شود . طبق آخرین اصلاحات در قانون اساسی بنگلادش، ریاست قوه مجریه به عهده نخست وزیر می باشد و رئیس جمهور نقش دوم را بر عهده دارد.

  در قانون اساسی بنگلادش تصریح شده است که در پایان دوه هر دولت، دولتی موقت تشکیل می شود ( طبق قانون اساسی، آخرین رئیس بازنشسته دادگاه عالی کشور، رئیس موقت دولت خواهد بود ) و دولت او انتخابات سراسری را برگزار می کند. پس از پایان مراحل انتخابات، دولت موقت قدرت را به دولت جدید تحویل خواهد داد.

4. 7. نظام حزبی، احزاب سیاسی و گروه های ذی نفوذ

از زمانی که بنگلادش بخشی از شبه قاره هند شد و پس از اینکه قسمتی از پاکستان (پاکستان شرقی) شد و سپس بعد از استقلال، احزاب سیاسی در این خطه فعالیت گسترده ای داشتند و اغلب این احزاب، منشأ خود را از احزاب سیاسی شبه قاره و یا پاکستان گرفته اند.

4. 7. 1.حزب ناسیونالیست ( ملی گرای) بنگلادش : B.N.P

ضیاء الرحمن در اول سپتامبر 1978 این حزب را تأسیس کرد. این حزب جایگزین حزب  «جاگودال» شد. هدف از تأسیس این حزب، برقراری دموکراسی بر اساس وحدت ملی و حمایت مردم اعلام شد.  ضیاء الرحمن رئیس حزب شد و مقرر شد حزب را دوازده عضو کمیته شورای ملی اداره کنند.

   پس از اینکه ژنرال ضیاء الرحمن رهبر حزب در کودتای نظامی کشته شد، کودتاچیان نیز پس از مدتی دستگیر و محاکمه شدند و معاون رئیس جمهور، عبدالستار، رئیس جمهور و ریاست حزب را عهده دار شد. وی نیز به وسیله کودتای ژنرال محمد ارشاد در 1982 بر کنار شد؛ ولی همچنان ریاست حزب را بر عهده داشت.

   حزب ناسیونالیست بنگلادش همچنان به مخالفت با حکومت نظامی ارشاد ادامه داد و انتخابات ریاست جمهوری نیمه اکتبر 1986 را نیز تحریم کرد و به مبارزه برای سرنگونی دولت ارشاد ادامه داد. در پی این اقدامات، رهبر حزب دستگیر و زندانی شد ولی تظاهرات ضد دولتی همچنان ادامه یافت. در سال 1987 خانم خالده ضیاء از زندان آزاد شد.

   با افزایش فشار از جانب مخالفان، ارشاد استعفا داد. در انتخابات 27 فوریه 1991 ، حزب ناسیونالیست ( ملی ) بنگلادش ، اکثریت آراء را بدست آورد و 172 کرسی را در مجلس تصاحب کرد. خانم خالده ضیاء، رهبر حزب نخست وزیر شد و در 20 مارس 1991 سوگند خورد و قدرت را به دست گرفت (Lewis, 2011, 75-105) .

4. 7. 2.حزب عوامی لیگ

این حزب در 1949 تاسیس و پیش آهنگ حرکت آزادی بخش ملی در بنگلادش شد. در میان جناح های مختلف مسلم لیگ ایالت بنگال، برخوردهای تندی پیش آمد که موجب تقسیم مسلم لیگ به دو جناح چپ و راست شد و جناح چپ مسلم لیگ بعدها منشعب شد و احزابی را تأسیس کرد. این جناح در اواخر ژوئن 1949، ایجاد سازمان حزبی جدید یعنی « عوامی لیگ » را که طلایه دار « ناسیونالیسم بنگالی » شد، اعلام کرد. از نظر ایدئولوژیکی، عوامی لیگ ابتدا از اسلام صحبت می کرد و ارتباط با غیر مسلمانان نداشت. اما در نیمه دوم 1950، لغت اسلام حذف شد و حزب شروع به پذیرفتن شهروندان غیر مسلمان کرد. عوامی لیگ، از ناسیونالیسم بنگالی دفاع می کرد و پس از استقلال، ایدئولوژی خود را بر پایه « مجیبیسم » قرار داد که اعضای آن دارای مشی های متفاوتی از: ناسیونالیسم،  لیبرالیسم، سکولاریسم  و سوسیالیسم بودند. این حزب به دوستی با هند و شوروی سابق شهرت دارد. قانون اساسی بنگلادش را در 1972 این حزب تدوین کرد و به تصویب پارلمان رساند.

  حزب عوامی لیگ در انتخابات مارس 1973 با کسب 292 کرسی از 300 کرسی مجلس، قدرت را به دست گرفت و درپی آن مجیب الرحمن، بانک ها، صنایع سنگین، تجارت خارجی، حمل و نقل و کشتیرانی را ملی اعلام کرد. این طرح جدید از طرف شیخ مجیب الرحمن در مارس 1974، انقلاب دوم در حکومت نامیده شد.

    مجیب الرحمن، سیستم تک حزبی را پس از استقلال اعلام کرد. فعالیت احزاب سیاسی ممنوع شد و یک حزب ملی واحد جانشین آنان شد که « بکشال» bakshal  ، مخفف نام " حزب کارگران و کشاورزران بنگلادش "،  نامیده می شود.

   قانون اساسی اصلاح وسیستم ریاست جمهوری جانشین سیستم پارلمانی شد. کودتای 1975، عوامی لیگ را از حکومت برکنارکرد.

    در انتخابات ریاست جمهوری 1978 کاندیدای عوامی لیگ از کاندیدای حزب ناسیونالیست ( ملی ) بنگلادش شکست خورد. در انتخابات پارلمانی فوریه 1979 نیز عوامی لیگ نتوانست اکثریت آراء را کسب نماید و در جایگاه حزب اقلیت به فعالیت خود ادامه داد.

سایر گروه های منشعب از عوامی لیگ:

1. گروه شیخ حسینه، دختر مجیب الرحمن که در زمان کودتای 15 اوت 1975، در داکا حضور نداشت و بعد از آن تاریخ به مدت شش سال در هند اقامت گزید و در اوایل 1981 به بنگلادش بازگشت. وی اکنون رهبری حزب را بر عهده دارد.

2. گروه میزان الرحمن چودری، از نزدیکان مجیب الرحمن و در دوره حکومت وی در کابینه بود.

3. گروه عبدالرزاق دبیر کل سابق عوامی لیگ که ازگروه شیخ حسینه جدا شد و حزب جدیدی به نام « بکشال » تشکیل داد.  

4. 7. 3. حزب مسلم لیگ 

از قدیمی ترین احزاب بنگلادش است که در استقلال پاکستان نقش عمده ای داشت، به همین دلیل پس از استقلال بنگلادش، این حزب به اتهام همکاری با پاکستان منحل شد. اما در سال 1976 که ضیاء الرحمن فعالیت احزاب را آزاد اعلام کرد، دوباره فعال شد. این حزب در میان توده مردم مسلمان بنگلادش نفوذ چشمگیری دارد؛  از این رو، سومین حزب بزرگ بنگلادش به شمار می رود، )اکنون از این گروه جز نام چیزی باقی نمانده است ) اما در میان افراد تحصیل کرده نفوذ ندارد (فرزین نیا، 1373: 172-184).

4. 7. 4.حزب جماعت اسلامی بنگلادش 

حزبی سیاسی است که خواهان استقرار حکومت اسلامی در بنگلادش است. اساس این حزب را در سال 1942 ابوالاعلی مولانا مودودی پی ریزی کرد و در سال 1947، به شکلی مستقل به نام جماعت اسلامی در پاکستان شرقی ( بنگلادش فعلی ) فعالیت خود را ادامه داد. این حزب از لحاظ سیاسی به دلیل همکاری با نیروهای نظامی پاکستان وهمراهی در مظالم علیه مردم بنگلادش، به جریان ضد استقلال بنگلادش معروف شد. هر چند، گاهی هدف انتقادات روشنفکران و مطبوعات قرار می گیرد. در حال حاضر حزب جماعت اسلامی در ردیف سوم احزاب سیاسی بنگلادش قرار دارد. این حزب پیرو مذهب اهل سنت حنفی است و پیروان آن از لحاظ طریقت صوفیه، پیرو عبدالقادر گیلانی می باشند. آنان برای شخصیت والای رسول اکرم (ص) اعتقاد و ارادت خاصی قائلند.  رسول گرامی اسلام را به عنوان نبی و حی و زنده می دانند و گرفتن جشن و مراسم در روز تولد آن حضرت را تبرک به حساب می آورند.

   مردم، مخالفین مراسم میلاد النبی (ص) را وهابی و ضد مقام مقدس حضرت رسول تلقی می کنند. معروف است که پروفسور غلام اعظم رهبر این حزب و استاد پیشین دانشگاه، در گذشته با چنین اظهاراتی، حساسیت های مذهبی را در بین علمای اهل سنت برانگیخته بود.

4. 7. 5. حزب جاتیا (جانادال)  

حزب جانادال ( حزب مردم ) در نوامبر 1983 توسط ارشاد تأسیس شد. اصول اساسی این حزب عبارت بودند از : 1- ناسیونالیسم، 2- ایدئولوژی و ارزش های اسلامی، 3- دموکراسی، 4- ترقی.

هدف ارشاد از تشکیل این حزب به صورت خلاصه، در ادامه آمده است:

1. مشروعیت بخشیدن به موقعیت خود از طریق انتخابات ریاست جمهوری؛

2. ایجاد پایگاهی برای خود و طرفدارانش در جهت مبارزه با مخالفان؛

3. تحقق بخشیدن به نقش ارتش در اداره امور کشور از طریق قانون اساسی؛

4. به اجرا درآوردن اصول اقتصادی واجتماعی.

در ماه سپتامبر 1985 این حزب در اتحادی پنج حزبی که « جبهه ملی » نامیده می شد شرکت کرد. این جبهه سیاست های دولت ارشاد را اعلام می کرد.

در ژانویه 1986 پنج بخش جبهه ملی رسماً حزب جاتیادال ( حزب ملی ) را تشکیل دادند. این حزب، دولتی تشکیل داد که در مقابل تقاضای مخالفان را برای لغو حکومت نظامی در بر داشت.

جاتیادال 153 کرسی از 300 کرسی را در انتخابات به دست آورد و 30 کرسی زنان را نیز نامزدهای جاتیادال کسب کردند. در نتیجه، میزان الرحمن چودری دبیرکل حزب جاتیادال به مقام نخست وزیری رسید. در اوایل سپتامبر 1986،  ارشاد به این حزب پیوست و رئیس حزب شد و خود را نامزد ریاست جمهوری کرد و به پیروزی رسید.

4. 7. 6. حزب حرکت وحدت اسلامی 

این حزب در سال 1976 تأسیس شد و اولین رئیس آن، مولانا عبدالرحیم بود. وی متفکر و مفسر برجسته اسلامی در بنگلادش بود و در میان روحانیون و روشنفکران اسلامی بسیار نفوذ داشت. آثار او هنوز هم در جامعه اسلامی و ادبی بنگلادش مقبولیت دارد. وی تفهیم القرآن مولانا ابوالاعلی مودودی و بسیاری از کتاب های دیگر را به زبان بنگالی ترجمه کرد. بیش از 60 عنوان کتاب در موضوعات مذهبی، اقتصادی و فلسفی از وی باقی مانده است. وی در سال 1987 وفات یافت. در بدو تأسیس، همه جریانات اسلامی و سیاسی بنگلادش زیر پرچم این حزب بود و در آن زمان این حزب، تحت نام «حزب دموکراتیک  اسلامی» مشهور بود.

    بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979، این حزب رسماً از انقلاب اسلامی ایران حمایت کرد و همه امکانات حزب از جمله هفته نامه « جهان نو » به نشر و تبلیغ ایده های سیاسی حضرت امام خمینی (ره ) پرداخت.

   در حال حاضر دکتر عیسی شاهدی ریاست این حزب را بر عهده دارد. نام این حزب اخیرا به حزب حرکت وحدت اسلامی تغییر نام یافته است. خط مشی این حزب پیروی از خط مولانا عبدالرحیم است، اما به دلیل اینکه شعارشان احتراز از روش دموکراتیک غربی و اعتقاد به ایده قیام مردمی است، در جریانات سیاست کنونی بنگلادش نفوذ چندانی ندارد. در مجموع این حزب به طرفداری از انقلاب اسلامی ایران مشهور است. دیدگاه روحانیون و مردم آگاه نسبت به این حزب مثبت است.

   

4. 7. 7. سیاست های مذهبی حکومت و نقش مذهب در سیاست گذاری ها

برای تشریح موضوع، لازم است نگاهی کلی و مختصر به دیدگاه های دولت حاکم پس از استقلال بنگلادش که به چهار دوره شیخ مجیب الرحمن، ضیاء الرحمن، ارشاد و خانم خالده ضیاء تقسیم می شود، بیاندازیم.

   دولت شیخ مجیب الرحمن رهبر عوامی لیگ، متأثر از تفکرات سوسیالیستی و سکولاریستی حاکم بر هند وتحت نفوذ سیاستمداران هندی، به منزله رهبر مبارزات جدایی خواهانه، پس از اعلام استقلال این کشور، اصطلاحات سیاسی ناسیونالیسم، سوسیالیسم، دموکراسی و سکولاریسم را، که اصول اعتقادی حزب عوامی لیگ بود، در قانون اساسی بنگلادش به تصویب رساند.

  در زمان حکومت مجیب الرحمن، فعالیت بخش های خصوصی تجدید و کشور همانند نظامی کمونیستی و به صورت نظامی تک حزبی اداره می شد.

   ژنرال ضیاء الرحمن که دارای عقاید مذهبی ملی گرایانه بود، در سال 1976 اداره کشور را به دست گرفت و به ریاست جمهوری رسید. وی اقدام به اصلاح قانون اساسی کرد و «اسلام » را جایگزین سکولاریسم کرد و نماد اسلام یعنی« بسم ا... الرحمن الرحیم » را در اول قانون اساسی قرار داد و ماده 12 قانون اساسی را که شامل مکانیزم های اجرایی سکولاریسم بود، به کلی حذف کرد.

    دولت ژنرال حسین محمد ارشاد رئیس ستاد مشترک وقت که در سال 1982 در کودتایی بدون خونریزی رئیس جمهور شد و زمام امور را به دست گرفت، به ظاهر به روند اسلام گرایی ادامه دارد و اعلام کرد که اصول اسلام باید در قانون اساسی گنجانده شود. در هشتمین اصلاحیه قانون اساسی توسط مجلس ملی در 17 ژوئن 1988، اسلام دین رسمی کشور اعلام شد.

   خانم خالده ضیاء به تأسی از شوهر خود و خانم شیخ حسینه واجد نیز به تأسی از پدر خود، دیدگاه مذهبی آنان را در مواضع و سیاست های حکومتی خود اعمال کرده اند.

  در مجموع، موقعیت جغرافیایی این کشور و محدود شدن بیشتر در مرزهای خود با کشور هند، جمعیت بیش از حد و منابع محدود اقتصادی و احزاب قدرتمند تحت تاثیر از تفکرات خارجی و بالاخره هویت اصلی آن که کشوری مسلمان است، عواملی هستند که موجب شده است تا دولت های حاکم بر بنگلادش رابطه مسالمت آمیز با دیگر کشورها برای جلب کمک ها و سرمایه های خارجی واخذ وام  اتخاذ کنند. همچنین به تبع آن مداخله نکردن در مسائل داخلی دیگر کشورها ، حل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی و احترام به حقوق بین المللی و اصول مندرج در منشور ملل متحد را در دستور کار خود قرار می دهند؛ بر این اساس کوشش شده است از به کار بردن زور در روابط بین المللی جلوگیری و از خلع سلاح عمومی حمایت شود.

    دولت بنگلادش معتقد است که اقیانوس هند باید منطقه صلح اعلام شود و دور از رقابت ابر قدرت ها و مسابقه تسلیحاتی باشد. این کشور همچنین مخالف با نژاد پرستی است و در مسئله خاور میانه معتقد است که باید از حقوق حقه فلسطینی ها دفاع شود.

   بنگلادش خواهان بهترین روابط با کشورهای منطقه است. تحکیم دوستی میان کشورهای منطقه در سازمان «سارک» انجام شده است.

   از طرف دیگر، از آنجا که بنگلادش از اقتصاد ضعیف و جمعیتی فراوان برخوردار است، سعی دارد که سیاست های مسالمت آمیز پیشه کند و در برابر کشورهای مختلف سیاست صبر و مدارا را پیش گیرد؛ زیرا اوضاع نظامی واقتصادی نابسامان این کشور اجازه رویارویی با کشورهای دیگر را به آن نمی دهد.

    از آنجا که بنگلادش در معرض مصایب طبیعی از قبیل سیل و طوفان قرار دارد، این گونه رخدادهای طبیعی بر سیاست خارجی این کشور تأثیر گذار بوده است.

4. 7. 8. عضویت در سازمان های بین المللی

کشور بنگلادش سیاست دوستی با تمام کشورها را در سر لوحه برنامه های خود قرار داده است. سیاست درهای باز و همکاری های همه جانبه با کشورهای مختلف، فراهم کردن سیاست خصوصی سازی سازمان ها، مراکز و صنایع گوناگون کشور، از جمله سیاست های کلان دولت است.

عضو فعال سازمان ملل  (UN)، جنبش غیر متعهدها، سازمان کنفرانس اسلامی (OIC)، کشورهای مشترک المنافع و بیشتر سازمانهای بین المللی و منطقه ای در سطح جهانی است. نخست وزیر بنگلادش در بیشتر نشست های جهانی از قبیل نشست تغذیه جهانی در رم، کنفرانس هایی در هند و سازمان OIC  در پاکستان، نهمین دور « سارک » [1] د رمالدیو و D8 در ترکیه، پنجمین کنفرانس جهانی عصر در آلمان، کنفرانس کشورهای مشترک المنافع درانگلستان و ...، شرکت داشته است.

   کشور بنگلادش با وجود عقب ماندگی در همه سطوح تجاری و اقتصادی خود، تلاش گسترده ای برای توسعه روابط در زمینه های تجاری، بازرگانی، سرمایه گذاری و توریسم با کشورهای منطقه و همسایه به عمل آورده است (تاریخ ، فرهنگ ، سیستم حکومتی بنگلادش ، وزارت امور خارجه بنگلادش. وب سایت اینترنت ، 2004 ).

     در سال 1997، سرمایه گذاری مستقیم خارجی  121 میلیون دلار بود، در حالی که در سال 1999 به 317 میلیون دلار افزایش یافت. این افزایش بیشتر در بخش انرژی ( سوخت ) صورت گرفته است (روزنامه اتفاق ، 28 سپتامبر 1999، داکا – بنگلادش).

  دومین کنفرانس سران کشورهای اتحادیه دی هشت سازمان همکاری های اقتصادی هشت کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی، در اول مارس 1999 مطابق با 10 اسفند 1377 خورشیدی در هتل شرایتون شهر داکا، پایتخت بنگلادش توسط خانم شیخ حسینه نخست وزیر وقت این کشور افتتاح شد. اعضای تشکیل دهنده دی هشت شامل کشورهای بنگلادش، مصر، پاکستان، سری لانکا، ج.ا.ایران، اندونزی، مالزی وترکیه هستند (روزنامه اتفاق ، داکا – بنگلادش ، 1/3/1999( 10 اسفند 1377 ) . شایان ذکر است که جمعیت کل کشورهای عضو جمعاً حدود 787 میلیون نفر می باشد که 13 درصد کل جمعیت جهان را شامل می شود (روزنامه ایندیپندنت ، داکا – بنگلادش ، 3/3/1999 ( 12 اسفند 77) .

 

4. 8. تقسیمات اداری و سیاسی استان ها و شهر های مهم، پایتخت

کشور بنگلادش به  7 ناحیه یا ایالت اصلی مرکب از داکا، چیتاگنگ، کولنا، راجشاهی، سیلهت، باریسال  و  رنگپور تقسیم شده است که در مجموع دارای 65 شهرستان، 490 شهر ( تانه )، 4451 بخش  (اتحادیه ) و 59990  روستا می باشد.

تقسیمات اداری استان ها

بر اساس تقسیم بندی زیر، پنج مرکز تصمیم گیری اداری وجود دارند که به ترتیب شامل :

1.استانداری ، 2. فرمانداری ، 3. شهرداری ، 4. بخشداری و 5. شورای محلی می باشند.

4. 8. 1. استانداری

رئیس استانداری گرچه به نام استاندار Divisional Commissionar خوانده می شود ولی قدرت اجرایی مشخصی ندارد و در واقع نقش هماهنگ کننده با فرماندار را بازی می کند. استاندار و فرماندار هر دو از طــرف دولـــت ( وزارت کشور ) تعیــین می شوند و این فرماندار است که در واقع همه اختیارات اجرائی را در دست دارد.

4. 8. 2. فرمانداری

فرمانداری، دستگاه اصلی کشور داری در سطح فرمانداری ها و شهرستان ها می باشد. فرماندار از میان کادر کارمندان نظام بر اساس سابقه و تجربه کشور داری از طرف وزارت کشور تعیین می شود. همه کارهای نظام به فرماندار محول است. فرماندار در واقع مجری اصلی مسائل دولتی و نظام کشور در سطح فرمانداری و توابع آن می باشد.

4. 8. 3. شهرداری

در شهرهای مرکزی هر یک از فرمانداری ها، یک شهرداری وجود دارد. تشکیلات شهرداری به صورت مجزی در کنار تشکیلات فرمانداری قرار دارد. عنوان شهرداران در شش شهر مرکزی استان ها «شهردار» و در شهرهای دیگر فرمانداری ها «رئیس شهرداری» می باشد. هر شهرداری بر اساس وسعت و حوزه عملی خود به چند بخش تقسیم می شود و از هر بخش یک نماینده بنام کمیسیونر منتخب می شود. شهردار و نمایندگان بخشها با رأی مستقیم مردم تعیین می شوند. شورای شهرداری با شهردار ونمایندگان بخش های مختلف تشکیل می شود.

   در انتخابات شهرداری، گرچه مستقیماً سیاست کشور را تعیین نمی کند، حضور مردم و سیستم برگزاری آن همانند انتخاب پارلمانی است و در سیاست گذاری کشور به طور غیر مستقیم نقش تعیین کننده ای ایفا می کند. هر شهروند حق دو رأی را دارد. یکی برای رئیس شهرداری و یا شهردار و دیگری برای نماینده بخش مربوطه بعنوان که شورای شهرداری و به نام کمیسیونر است.

    اختیارات  شهرداری : شهرداری ها در واقع قدرت اجرایی اصلی دولتی را در دست ندارند، بــلکه در کنـــار فرماندار در شهر مرکزی فرمانداری نقش هماهنگی را بازی می کنند. از وظایف مهم شهرداری ساختن و بازسازی خیابان ها، کوچه ها و پل های حوزه عملیاتی خود، نظارت بر بهداشت عمومی و نظافت عامه شهر و اداره تعدادی مدارس ابتدایی و بعضی از مدارس دینی اطفال می باشد.

4. 8. 4. بخشداری

کارهای بخشداری در سه بخش تقسیم می شود : 1. کلانتری، 2. رسیدگی قضایی، 3. مسائل اجرایی، برنامه های عمرانی، بهداشتی و آموزشی. رئیس کلانتری اتفاقات جنایی را رسیدگی می کند. در بخش رسیدگی قضایی، دادگاه رسمی محلی دایر است و رئیس بخشداری مسائل دیگر بخشداری را رسیدگی  می کند. رئیس بخشداری از میان کادر کارمندان نظام از طرف دولت منصوب می شود. بخشداری در سیستم حکومتی بنگلادش جنبه سنتی دارد. البته بنابر تصمیمات متفاوت سیاسی، در تشکیلات آن تغییراتی ظاهر می شود. مثلاً در زمان حکومت ژنرال ارشاد بخشداری ارتقا یافته، شبه فرمانداری معرفی شده بود و دو نفر رئیس شورای شبه فرمانداری و نایب رئیس آن، با رأی مستقیم مردم از طریق انتخابات عمومی منتخب می شدند. در دوره حکومت خانم خالده ضیا این سیستم لغو شد و انتخابات این شورا نیز منتفی اعلام شد. ولی بعد از روی کار آمدن دولت خانم شیخ حسینه سیستم شبه فرمانداری در بخشداری ها احیا شد و قرار است در آینده نه چندان دور برای تشکیل آن شورا انتخابات عمومی برگزار شود.

     شایان ذکر است که تشکیلات شورای بخشداری هنوز بیشتر جنبه تشریفاتی دارد و رئیس شورای بخشداری نقش هماهنگ کننده را ایفا می کند. در شورای بخشداری فقط در سمت رئیس و نایب رئیس انتخابات برگزار می شود. هنوز مسئله انتخابات اعضای این شورا مشخص نشده است.

4. 8. 5. شورای محلی

شورای محلی شامل چند روستا می شود. این شورا به نام « یونین پریشاد » معروف است. معمولاً 3 یا 4 روستای بزرگ در این شورا شرکت دارد. محدوده این روستاها و شورا را دولت تعیین می کند. در این شورا از هر روستای بزرگ سه نماینده و یک رئیس از طرف مردم با رأی مستقیم انتخاب می شوند. شورای محلی از لحاظ سنتی خیلی نفوذ دارد و همه کارهای اجرایی و قضایی روستاها را رسیدگی می کند.

    برای انتخابات هر شورا در محله های مربوطه، حوزه رأی گیری گذاشته می شود و در آن زن و مرد بر اساس فهرست رأی دهندگان رأی می دهند و هر کس حق دو رأی دارد، یکی برای رئیس شورای محلی و دیگری برای روستای خود (اورسجی، 1378: 13-12).

4. 8. 6. پایتخت و شهرهای مهم 

شهر داکا پایتخت و بزرگترین شهر بنگلادش است. این شهر در قرن دهم میلادی بنا نهاده شد و از سال 1608 تا 1704، پایتخت مغول در بنگال بود. قبل از این که در سال 1765 زیر سیطره دولت بریتانیا قرار گیرد، این شهر مرکز تجاری بریتانیا، فرانسه و هلند بود. سپس در سال 1905 مجدداً  پایتخت و مرکز نامیده شد و در سال 1956 پایتخت پاکستان شرقی شد. در سال 1971 به هنگام جنگ برای استقلال، خسارات زیادی را متحمل شد. در سال 1982، تلفظ نام داکا از " Dacca" به " Dhaka"  تغییر یافت. این شهر از نظر جغرافیایی در مرکز کشور و در ناحیه دلتایی رودخانه های « گنگ » و «براهماپوترا»  قرار گرفته است.

  موقعیت شهر از نظر آب وهوایی بیشتر بارانی است. میانگین سالانه بارندگی حدود 80  درصد در طول سال و مربوط به ماه های می تا سپتامبر می باشد.

  از نظر کشاورزی شهر داکا یکی از نواحی تولید برنج وکنف است. از جاذبه های شهر داکا، مساجد آن است که دارای بیش از صدها مسجد است و از میان آن ها  مسجد بیت الملکرم، مسجد ملی است. مساجد و مراکز مهم تاریخی و دیدنی داکا، از نظر معماری و فضا و قدمت، عبارت اند از: هفت گنبد (قرن هفدهم)، مسجد ستاره ( قرن هیجدهم ) (Star Mosque)، قلعه لال باغ (1678)، پارک بهادر شاه، موزه ملی، موزه احسن منزل، سالز کروزن، ساختمان قدیمی دادگاه عالی، باغ وحش، باغ بوتانیکال (باغ کشاورزی)، پارک ملی، شهید منار، قبر شاعر ملی قاضی نذرالاسلام، باغ سهروردی، اقامتگاه مخصوص ریاست جمهوری (Banya Bhavan) (1904)، پارک رامنا، ساختمان مجلس ملی (jatiyja sangsad) ، موزه علوم، بنای یاد بود ملی.

راجشاهی

نام قبلی این شهر « رامپور بوالیا » (Rampur Boalia)  بود. شهر راجشاهی در بخش غرب بنگلادش واقع شده است. این شهر در کنار رودخانه پادما (Padma) قرار گرفته است.

  راجشاهی در سال 1876 میلادی تأسیس شد و در حال حاضر، شهری صنعتی و فرهنگی و آموزشی است. این شهر دارای یک کالج پزشکــــی، انستیتو پـــرورش کــرم ابریشم، دانشگاه راجــــشاهی ( 1953م)، و تعدادی کالج بسیار خوب و معروف است.

  شهرت  شهر راجشاهی بخاطر ابریشم، میوه، بخصوص منگو و لیچی (Lichi) است. از محصولات مهم کشاورزی این منطقه می توان، برنج، کنف، نیشکر را ذکر کرد. هنر صنایع دستی معروف راجشاهی، بافندگی، چوب کاری، نقره کاری و سفال سازی است.

 نواحی زیر مجموعه راجشاهی شهر های نائوگائون (Naogaon) ، ناتور، چاپایی، نواب گنج، دیناجپور، پنچه گر (Panchagarh) ، تاکوگائون (Thakuogan) ، رنگ پور، گیلباندا(Gailbandha) ، نیل پامارای، لال مونیر، کوری گرام (Kurigram)  ، پابنا، سراج گنج، بورا و حالی پورات می باشند.

  راجشاهی دارای 13 ناحیه است و بیش از 2407 کیلومتر مربع وسعت دارد. جمعیت آن حدود                 150/870/18  نفر است.

 

چیتاگنگ

چیتاگنگ شهر بندری و مرکز تجاری و صنعتی بنگلادش است. این شهر در سال 1986، 000/750/1 نفر جمعیت داشته است. این شهر در کنار رودخانه کارنافول که حدود 19 کیلومتر تا دهانه خلیج بنگال ادامه دارد، واقع شده است. بندر چیتاگنگ قطب اقتصادی کشور و مهم ترین و اصلی ترین بندر بنگلادش است.

  از سوی دیگر، چیتاگنگ شهری باستانی است و دوره تاریخی این شهر از زمان تیپرا (Tippera) که به دوره بودایی معروف است، شروع شده و سپس به دوره های تسلط و سیطره آراکان ( هندوها ) و مغول ( دوره مسلمانان ) تقسیم بندی شده است.

  در قرن شانزدهم میلادی پرتغالی ها به این ناحیه هجوم آوردند و مدتی در این ناحیه ماندند. سپس در سال 1760 چیتاگنگ تحت تسلط و سیطره بریتانیا در آمد.

  از محصولات این ناحیه، کتان، کنف، برنج، چای و بامبو می باشد. چیتاگنگ دارای تپه های سرسبز و جنگلی و سواحل بسیار زیبایی است. این منطقه توسط خلیج بنگال و رودخانه ها احاطه شده است و ارتفاع تپه های آن به بیش از 1200 متر از سطح دریا می رسد. میانگین ریزش باران در این منطقه 870/2 میلیمتر در سال است.

  از مراکز مهم و تاریخی این شهر، مقبره بایزید بسطامی، قبرستان 700 سرباز کشورهای مشترک المنافع و ژاپن، دریاچه فویز (Foys lake) ، موزه باستان شناسی، سیتاکوندا (Sitakunda) در 40 کیلومتری چیتاگنگ از مقبره های مهم هندوها و یکی از قدیمیترین معابد در شبه قاره، آرامگاه شاه امانت، شاهی جامع مسجد (Shahi jame Mosque) ، مسجد چاندانپورا، زرادخانه پرتغالی ها، مناطق بندری، آکادمی مارین و بیپونی بیتان (Biponi Bitan) می باشند.

کولنا

شهر کولنا در جنوب غربی بنگلادش و در مسیر رودخانه بزرگ بای لب (Bhailab) واقع شده است. بر روی این رودخانه پل هوایی بزرگی نصب شده است که هم امکان تردد برای اتومبیل ها و هم عبور قطار را ممکن ساخته است. این مسیر امکان تماس و ارتباط میان شهرهای بزرگ را از شمال به جنوب فراهم کرده است. شهر کولنا (خولنا) در ساحل پوپشا (Pupsha) می باشد که موقعیت مهم تجاری، بندری و انبار کالاهای تولیدی دارد.

    صنایع مهم جنگلی این منطقه شامل کنف، دانه های روغنی، کتان و کاغذ است که مواد اولیه آن ها از مناطق سوندربان تامین می شوند.

  کولنا در سال 1884 میلادی تأسیس شد. شهرهای زیر مجموعه کولنا شامل نواحی ساتخیرا(Satkhira)، باقرات(Bagerhat) ، جیسور، جینایدا(jhinaidah) ،ماگورا (Magura) ، نارائیل (Narail) ، کوشتیا(Kustia) ، چوادانگا (Chuadanga) ، مهرپور (Meherpur) می باشند. کولنا دارای 14 ناحیه است و مجموعا 43 کیلومتر مربع وسعت و 21 میلیون نفر جمعیت دارد.

سیلهت

سیلهت در شمال شرقی بنگلادش واقع شده است. این شهر اولین نقطه ای است که توجه همه توریست ها را به خود جلب می کند. سیلهت در میان تپه های خاسیا (Khasia) و جینتیا (Jaintia) در شمال و تپه های تریپورا (Tripura)  در جنوب واقع شده است.

  این منطقه بر خلاف سایر مناطق که زمین آن ها مسطح می باشد، دارای پستی و بلندی ها بسیار و تپه های سرسبز چای است.

 در فصل سرما، این منطقه سرسبزی و یکرنگی زیبایی دارد. از نظر تاریخی، سیلهت سرگذشتی طولانی و مشهور دارد.

  این منطقه قبل از پیروزی و تسلط مسلمانان، توسط رؤسای قبیله و بزرگان هر قوم اداره می شد.    در سال 1303 یکی از علمای بزرگ به نام حضرت شاه جلال به همراه 360 نفر از شاگردان و مریدان خود از دهلی برای تبلیغ و ترویج اسلام به این منطقه هجرت کرد و طی زندگانی پر برکت خود، جمعیت بسیاری را به دین مبین اسلام درآورد.

 سیلهت نه تنها بیش از 150 باغ بزرگ چای دارد بلکه افتخار دارد که سه باغ از بزرگ ترین باغ های چای در دنیا، از نظر میزان تولید و مساحت، در این منطقه موجود می باشد.

جدول 1. نام ایالت ها و شهرهای مهم (Statistical poket book,1998: 111-130 ).

      نام ایالت*      مساحت        تعداد جمعیت     تعداد جمعیت           میزان باسوادی

      نام شهر         کیلو متر مربع                (مردان)                          (زنان)                 (سن بالای 7)

    *باریسال       

   1-بارگونا               1832              442                440                   5 /52

  2-شهرباریسال        2791              1291               1239                      8/56  

  3-بولا                  3403             873                824                      6/36

4  -جالاکاتی        758               380                375                       2/63

5-پاتواخالی           3205             719               710                         47  

6-پیروجپور           1308             603                595                        6/63 

*چیتاگنگ

7-بندر بان              4479               149               126                       2/39

8-برهمان باریا          1927               1267               1229                     1/43

9-چاندرپور              1704               1174             1179                      8/45

10-شهرچیتاگنگ     5283               3401             3004                       7/53

11-کومیلا              3085               2499              2331                      3/43

12-کوکس بازار        2492               875                802                       1/41

13-فنی                  928                 642                639                        4/57

14-خاجراچاری        2700                215                196                       9/40

15-لاکشمی پور       1456                 767                761                        8/49

16-نواخالی            3601                  1278             1307                      6/54

17-نگاماتی            6116                 261               216                        4/54

*سیلهت

18-هابی گنج        2637            888               869                       9/38

19-ملوی بازار       2799             805               778                       1/46

20-سنام گنج       3670             100                 965                      1/40

21-شهرسیلهت     3410              1288              1224                       48

*داکا

22-شهر داکا         1464            4358            3540                      6/73

23-فریدپور          2073             869                837                       5/43

24-قاضی پور        1741             1001             926                        4/57

25-گوپال گنج      1490              596              590                         2/48

26-جمال پور        2032            1099             1050                       35

27-کیشورگنج       2689           1330              1289                     5/38

28-مداری پور       1145            613               594                        3/46

29-منیک گنج      1379             662             666                          8/40

30-منشی گنج      955               678              648                        9/46

31-میمنسینگ     4363             2316           2231                      6/39

32-ناراران گنج      759               1089            948                        3/58

33-نارسینگدی      1141            983              920                         8/41

34-نتروکونا          2810             1005             969                          3/40

35-راجباری          1119            495              48                           5/41

36-شریعت پور      1181           540                532                          40

37-شعرپور           1364            665                639                        3/30

38-تان جبل         3414            1742             1690                       2/39

*کولنا

39-باگرات          3959            835              800                         2/51

40-جودانگا         1158            483              453                         4/37

41-جی سور        2567           1253              1173                        48

42-جنایادا          1961            808               767                        8/38

43-کولنا            4395            1258              1169                    2/62

44-کوشتیا         1621              889                836                      2/40

45-ماگورا           1049             424               407                      2/39

46-مهرپور          716               287              275                      6/36

47-ساتخیرا         3858             919              892                       3/45

راجشاهی

48-بوگرا            2920             1595              1534                    2/47

49-دیناجپور        3438           1352             1271                    1/43

50-گایل باندا       2179           1141             1122                     4/35

51-جوی پورات    965             460                431                        6/57

52-کوریگرام        2296           928                923                       8/35

53-لالمونیرات      1242          536                508                        41

54-نائوگائون        3436           1268               1225                      2/48

55-ناتور              1896         780                 746                        4/43

56-نواب گنج       1702          694                676                       2/35

57-فیلفاماری       1641          797                 757                       4/38

58-پابنا              2371         1140                1071                     6/47

59-پانچاگاری      1405          398                 381                       1/43

60-راجشاهی       2407         1171                1126                      7/51

61-رنگ پور        2308          1294               1229                    9/36

62-سراج گنج      2498         1341                 1273                      41

63-تاگور گنج      1809          596                  563                     8/40

*- نام ایالت ها در بالای شهرهای هر ایالت با علامت ستاره (*) مشخص شده اند. بنگلادش به شش ایالت تقسیم می شود.

4. 9. روابط خارجی بنگلادش؛ موقعیت آن در منطقه و جهان

ماده 25 قانون اساسی بنگلادش مصوب 1972 در زمینه سیاست خارجی می گوید :

    « کشور روابط بین المللی خود را بر اساس احترام به حاکمیت ملی، مساوات، عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها، حل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی واحترام به حقوق بین المللی واصول مندرج در منشور ملل متحد بنیان خواهد گذاشت و بر اساس اصول بیان شده برای جلوگیری از به کار بردن زور در روابط بین المللی و خلع سلاح عموم کوشش خواهد شد».

   دولت بنگلادش معتقد است که اقیانوس هند باید به عنوان منطقه صلح اعلام شود و دور از رقابت ابر قدرت ها و مسابقه تسلیحاتی باشد. این کشور همچنین مخالف با نژاد پرستی است و در مسئله خاور میانه معتقد است که باید از حقوق حقه فلسطینی ها دفاع شود.

   بنگلادش خواهان بهترین روابط با کشورهای منطقه است. تحکیم دوستی میان کشورهای منطقه در سازمان سارک انجام شده است.

4. 9. 1. اهمیت استراتژیک کشور در منطقه

بنگلادش به علت قرار داشتن در جنوب شرق آسیا و شمال اقیانوس هند، از نظر استراتژیکی موقعیت خاصی دارد. این کشور از یک سو، مد نظر ابرقدرت ها است و از سوی دیگر توجه کشور همسایه و همجوار مانند هند، پاکستان و چین را به خود جلب کرده است.

   بنگلادش زمانی بخشی از ایالت بنگال هند بود. پس از استقلال پاکستان، بنگال شرقی از هند مجزا و با نام پاکستان شرقی به کشور پاکستان ملحق شد.

   جدایی دو بخش پاکستان از یکدیگر، مسائل و مشکلات فراوانی را به دنبال داشت تا آنکه در 1971 بنگلادش از پاکستان جدا و به صورت کشور مستقلی در آمد.

   این کشور به علت همسایگی با ایالات بنگال غربی، آسام و تریپورای هند برای این کشور اهمیت ویژه ای دارد. هند، برای دسترسی به اقیانوس هند سعی دارد با کسب امتیازاتی از بنگلادش این امکان را برای خود فراهم کند. از طرف دیگر بنگلادش با دارا بودن ارتشی بزرگ می تواند متحد نظامی مهمی برای هر یک از کشورهای همسایه محسوب شود(News paper Bangladesh Today , Februay 28 , Dhaka ).

4. 10. پرچم؛ نشان و سرود ملی

پرچم ملی بنگلادش دارای زمینه رنگ سبز و تصویر خورشیدی به رنگ سرخ است.

   زمینه رنگ سبز پرچم نشانه جوانی و سرزنده بودن مردم و رنگ قرمز خورشید به منزله مبارزات استقلال طلبانه مردم بنگلادش می باشد.

   سرود ملی بنگلادش نیز چنین است (ترجمه به فارسی) :

بنگلادش طلایی من، عشق می ورزم به تو،

برای ابد آسمانهایت وهوایت در قلب من جا دارد.

در بهار ای مادر من، رایحه ای از شکوفه های درختان انبه ترا سرشار از سرخوشی وصف ناشدنی می کند ( Philips and Gritzner, 2007:11 ).

آه که چه هیجانی دارد.

در پــــاییز ای مادر من، در مزارع پر محصولت همه جا را سرشار از لبخندهای شیرین می بینم .

آه که چه سایه های زیبایی، چه ظرافتی، چه فرش گسترده ای در پیش پاهای درختان انجیر معابد ودر طول دو ساحل رودخانه دارد.

آه ای مادر، کلمات از لبان تو همچون شهد به گوش های من می ریزند.

آه که همه جانی، آه مادر من اگر غم در دیده تو بنشیند، چشمانم پر از اشک خواهند شد (The Independent Bangladesh Year books , 2011 , Dhaka , Bangladesh).

---

[1] - در این کنفرانس رؤسا واعضای پارلمان 7 کشور در جنوب شرق آسیا شرکت می کنند. کشورهای مذکور عبارتند از هند ، پاکستان ، مالدیو ، بنگلادش ، سری لانکا ، بوتان و نپال