جغرافیای طبیعی و انسانی تاجیکستان: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).)
برچسب‌ها: تغییر مسیر جدید ویرایشگر دیداری
 
(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''1.    جغرافیای طبیعی و انسانی'''
#تغییر_مسیر [[جغرافیای طبیعی تاجیکستان]][[پرونده:جغرافیای تاجیکستان.jpg|پیوند=https://dmelal.ir/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%20%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.jpg|بندانگشتی|تاجیکستان(1403). برگرفته از سایت دالاهو، قابل بازیابی از https://dalahoo.com/news.cfm?id=3140]]
جغرافیای طبیعی کشور [[تاجیکستان]] شامل [[موقعیت جغرافیایی تاجیکستان|موقعیت جغرافیایی]]؛ [[ارتفاعات تاجیکستان|ارتفاعات]]؛ [[آب و هوای تاجیکستان|آب و هوا]]؛ [[رودهای تاجیکستان|رودها]] و مرزها است که در ذیل شرح داده شده است:
=== [[جغرافیای طبیعی تاجیکستان|جغرافیای طبیعی]] ===
کشور [[تاجیکستان]] در قسمت جنوبی آسیای مرکزی و در شرق [[چین]] واقع شده است که با کشورهای [[افغانستان]]، ازبکستان، [[چین]] و قرقیزستان مرز مشترک دارد. [[تاجیکستان]] در جنوب به طول ۱۲۰۶ کیلومتر مرز مشترک


'''1-1. جغرافیای طبیعی'''
با [[افغانستان]] دارد، در شمال غربی آن ازبکستان قرار دارد که طول این مرز بالغ ۱۱۶۱ کیلومتر بوده و در شمال به اندازه ۸۷۰ کیلومتر با قرقیزستان مرز دارد، همچنان در سمت شرق [[تاجیکستان]] [[چین]] قرار دارد که ۴۱۴ کیلومتر با [[تاجیکستان]] مرز دارد. کل مساحت [[تاجیکستان]] ۱۴۳٬۱۰۰ کیلومتر مربع و مساحت خشکی‌های آن 141510 کیلومتر مربع و مساحت آب‌های [[تاجیکستان]] 2590 کیلومتر مربع می‌باشد.


کشور [[تاجیکستان]] در قسمت جنوبي آسياي مركزي و در شرق چين واقع شده است که با کشورهای افغانستان، ازبکستان، [[چین]] و قرقیزستان مرز مشترک دارد. تاجيكستان در جنوب به طول ۱۲۰۶ کیلومتر مرز مشترک با [[افغانستان]] دارد، در شمال غربی آن ازبکستان قرار دارد که طول این مرز بالغ ۱۱۶۱ کیلومتر بوده و در شمال به اندازه ۸۷۰ کیلومتر با قرقیزستان مرز دارد، همچنان در سمت شرق تاجیکستان چین قرار دارد که ۴۱۴ کیلومتر با تاجیکستان مرز دارد. کل مساحت تاجیکستان ۱۴۳٬۱۰۰ کیلومتر مربع و مساحت خشكي های آن141510 كيلومتر مربع و مساحت آبهای تاجیکستان 2590 كيلومتر مربع می باشد.
این جمهوری سابقاً یکی از پانزده جمهوری اتحاد شوروی به شمار می‌رفت که همزمان با فروپاشی شوروی به استقلال دست یافت. محصور بودن این کشور در خشکی و محدودیت منابع زیرزمینی در آن از ویژگی‌های بارز این کشور محسوب می‌شود. به لحاظ جغرافیایی، [[تاجیکستان]] کشوری کوهستانی است که بیش از 90 درصد از مساحت [[تاجیکستان]] کوه‌ها، دره‌ها و فلات‌ها تشکیل می‌دهند. [[تاجیکستان]] میان دو رشته کوه تین شان که تا [[چین]] امتداد دارد و پامیر که تا [[افغانستان]] ادامه می‌یابد، قرار گرفته است. کوه‌­ها و دره‌های گوناگون موجب جدایی بخش‌های گوناگون کشور از یکدیگر شده‌اند. مسیرهای اندکی جهت ارتباط میان نواحی مختلف [[تاجیکستان]] وجود دارد و بسیاری از آن‌ها به علت بارش برف یا طغیان رودخانه‌ها ماه‌­های طولانی بسته می‌مانند. بلندترین قله منطقه آسیای مرکزی با نام قله کمونیزم در این کشور قرار دارد. تنها 7 درصد از سرزمین [[تاجیکستان]] قابلیت سکونت دارد و فقط 5 درصد از آن قابل کشت می‌باشد.


این جمهوری سابقاً یکی از پانزده جمهوری اتحاد شوروی به شمار می رفت که همزمان با فروپاشی شوروی به استقلال دست یافت. محصور بودن این کشور در خشکی و محدودیت منابع زیرزمینی در آن از ویژگی های بارز این کشور محسوب می شود. به لحاظ جغرافیایی، تاجیکستان کشوری کوهستانی است که بیش از 90 درصد از مساحت تاجیکستان کوه ها، دره ها و فلات ها تشکیل می دهند. تاجیکستان میان دو رشته کوه تین شان که تا چین امتداد دارد و پامیر که تا افغانستان ادامه می یابد، قرار گرفته است. کوه­ها و دره های گوناگون موجب جدایی بخش های گوناگون کشور از یکدیگر شده اند. مسیرهای اندکی جهت ارتباط میان نواحی مختلف تاجیکستان وجود دارد و بسیاری از آن ها به علت بارش برف یا طغیان رودخانه ها ماه­های طولانی بسته می مانند. بلندترین قله منطقه آسیای مرکزی با نام قله کمونیزم در این کشور قرار دارد.  تنها 7 درصد از سرزمین تاجیکستان قابلیت سکونت دارد و فقط 5 درصد از آن قابل کشت می باشد.  
[[تاجیکستان]] به سه استان، 58 ناحیه، 29 شهر، 47 شهرک و 354 شورای دهات تقسیم می‌شود. استان خودمختار کوهستان بدخشان با مرکزیت شهر خاروغ، با مساحت 63/7 هزار کیلومتر مربع، در یال 1925م. تأسیس شد که 44% مساحت کل کشور را شامل می‌شود. استان سغد (لنین‌آباد سابق) با مرکزیت شهر خجند و مساحت 26/1 هزار کیلومتر مربع در سال 1970 تأسیس شد و دارای 1/902/700 نفر [[جمعیت تاجیکستان|جمعیت]] می‌باشد. استان ختلان با مرکزیت شهر قرغان‌تپه با مساحت 24/6 هزار کیلومتر مربع در سال 1992م. تأسیس یافت که اکنون 2/178/100 نفر [[جمعیت تاجیکستان|جمعیت]] دارد و 44 ناحیه دیگر. نواحی تابع جمهوری دارای 1/384/300 نفر [[جمعیت تاجیکستان|جمعیت]] می‌باشد.


تاجيكستان به سه استان، 58 ناحيه، 29 شهر، 47 شهرك و 354 شوراي دهات تقسيم مي‌شود. استان خودمختار كوهستان بدخشان با مركزيت شهر خاروغ، با مساحت 7/63 هزار كيلومتر مربع، در يال 1925م. تأسيس شد كه 44% مساحت كل كشور را شامل مي‌شود. استان سغد (لنين‌آباد سابق) با مركزيت شهر خجند و مساحت 1/26 هزار كيلومتر مربع در سال 1970 تأسيس شد و داراي 700/902/1 نفر جمعيت مي‌باشد. استان ختلان با مركزيت شهر قرغان‌تپه با مساحت 6/24 هزار كيلومتر مربع در سال 1992م. تأسيس يافت كه اكنون 100/178/2 نفر جمعيت دارد و 44 ناحيه ديگر. نواحي تابع جمهوري داراي 300/384/1 نفر جمعيت مي‌ياشد.
در اواخر دوره اتحاد شوروی و اوایل استقلال، [[تاجیکستان]] چهار استان داشت: در شمال خجند (لنین‌آباد)؛ در جنوب استان‌های قرغان‌تپه و کولاب و در جنوب شرقی استان خودمختار کوهستان بدخشان.


در اواخر دوره اتحاد شوروي و اوايل استقلال، تاجيكستان چهار استان داشت: در شمال خجند (لنين‌آباد)؛ در جنوب استانهاي قرغان‌تپه و كولاب و در جنوب شرقي استان خودمختار كوهستان بدخشان.
در اوایل سال 1988م. قرغان‌تپه و کولاب به عنوان یک استان به نام ختلان ادغام شدند که در سال‌های 1990 تا 1992م. مجدداً از هم جدا شدند و پس از مدتی کوتاه دوباره به هم پیوستند<ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [[تاجیکستان]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 16-17.</ref>.


در اوايل سال 1988م. قرغان‌تپه و كولاب به عنوان يك استان به نام ختلان ادغام شدند كه در سالهاي 1990 تا 1992م. مجدداً از هم جدا شدند و پس از مدتي كوتاه دوباره به هم پيوستند.
موقعیت کوهستانی این کشور منجر به جریان رودخانه‌های پرآب گردیده است. بخش مهمی از دو رودخانه مشهور سیردریا (سیحون) و [[آمودریا]] (جیحون) از این کشور سرچشمه می‌گیرند. سیر دریا از رشته کوه تیان شان و آمو دریا از یخچال‌های کوهستان پامیر تغذیه می‌شوند که هر دو رشته کوه مزبور در [[تاجیکستان]] قرار دارند. آمودریا پرآب‌ترین رودخانه منطقه آسیای مرکزی می‌باشد که مرز مشترک [[تاجیکستان]] با [[افغانستان]] را تشکیل داده و با عبور از خاک ترکمنستان وارد ازبکستان شده و کشتزارهای بزرگ پنبه در خاک آن کشور را آبیاری و به [[دریاچه آرال]] می‌ریزد. سیردریا نیز بعد از عبور از قرقیزستان، [[تاجیکستان]] و ازبکستان وارد خاک [[قزاقستان]] شده و مناطق وسیع جنوبی این کشور را آبیاری و از شمال به [[دریاچه آرال]] منتهی می‌گردد.  


موقعیت کوهستانی این کشور منجر به جریان رودخانه های پرآب گردیده است. بخش مهمی از دو رودخانه مشهور سیردریا (سیحون) و [[آمودریا]] (جیحون) از این کشور سرچشمه می گیرند. سیر دریا از رشته کوه تیان شان و آمو دریا از یخچال های کوهستان پامیر تغذیه می شوند که هر دو رشته کوه مزبور در تاجیکستان قرار دارند. آمودریا پرآب ترین رودخانه منطقه آسیای مرکزی می باشد که مرز مشترک تاجیکستان با افغانستان را تشکیل داده و با عبور از خاک ترکمنستان وارد ازبکستان شده و کشتزارهای بزرگ پنبه در خاک آن کشور را آبیاری و به [[دریاچه آرال]] می ریزد. سیردریا نیز بعد از عبور از قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان وارد خاک [[قزاقستان]] شده و مناطق وسیع جنوبی این کشور را آبیاری و از شمال به دریاچه آرال منتهی می گردد.  
سرچشمه گرفتن رودهای پرآب فوق از [[تاجیکستان]] که بخش‌های وسیع کشاورزی ازبکستان، [[قزاقستان]] و ترکمنستان را سیراب می‌کنند، موقعیت ویژه راهبردی در منطقه به این کشور بخشیده است. [[تاجیکستان]] از نظر منابع آبی مقام اول را در میان جمهوری‌های آسیای میانه‌دار بوده  و ‌نزدیک به 50 درصد آب‌های منطقه آسیای مرکزی از این کشور سرچشمه می‌گیرد<ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [[تاجیکستان]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 17.</ref>.


سرچشمه گرفتن رودهای پرآب فوق از تاجیکستان که بخش های وسیع کشاورزی ازبکستان، قزاقستان و ترکمنستان را سیراب می کنند، موقعیت ویژه راهبردی در منطقه به این کشور بخشیده است. تاجیکستان از نظر منابع آبی مقام اول را در میان جمهوری های آسیای میانه دار بوده  و ‌نزديك به 50 درصد آبهاي منطقه آسياي مركزي از این کشور سرچشمه می گیرد.
آب و هوای این کشور قاره‌ای، تابستان گرم، زمستان ملایم، در مناطق پامیر نیمه خشک تا قطبی می‌باشد. آب و هوای مناطق مختلف [[تاجیکستان]] متغیر می‌باشد در حالی که مناطق پست ش[[مالی]] نسبتأ معتدل‌اند، مناطق کوهستانی پامیر در استان بدخشان زمستانی بسیار سرد دارند. به طوری که گاهی برودت هوا در این ناحیه از کشور به 60 درجه زیر صفر نیز می‌رسد<ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [[تاجیکستان]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 17.</ref>.


آب و هوای این کشور قاره اي، تابستان گرم، زمستان ملايم، در مناطق پامير نيمه خشك تا قطبي می باشد. آب و هوای مناطق مختلف تاجیکستان متغیر می باشد در حالی که مناطق پست ش[[مالی]] نسبتأ معتدل اند، مناطق کوهستانی پامیر در استان بدخشان زمستانی بسیار سرد دارند. به طوری که گاهی برودت هوا در این ناحیه از کشور به 60 درجه زیر صفر نیز می رسد.  
==== [[رودهای تاجیکستان|رودها]] ====
[[تاجیکستان]] دارای رودهای بسیاری است. شمار رودهایی که طول آن‌ها از ۱۰ کیلومتر تجاوز می‌کند به ۹۴۷ می‌رسد. رودهای مهم آن عبارتند از: [[رود سیر دریا|سیر دریا]] (سیحون)؛ [[آمودریا]] (جیحون)؛ رودخانه زرافشان؛ رود پنج؛ رودخانه مرغاب؛ سرخ آب؛ کافرنهان؛ رود وخش.


در مجموع طول ۹۴۷ رودخانه [[تاجیکستان]] بیش از ۲۸۰۰۰ کیلومتر است. شبکه رودخانه‌های [[تاجیکستان]] به حوضه سه رودخانه بزرگ [[آمودریا]] یا جیحون، [[رود سیر دریا|سیردریا]] یا سیحون و زرافشان که بزرگترین رودخانه‌های [[تاجیکستان]] هستند سرازیر می‌شوند. بزرگترین رودخانه‌های فرعی نیز وخش و کافرنهان هستند که از ناحیه‌های شمال شرقی تا جنوب غربی [[تاجیکستان]] قرار دارند. این شبکه رودخانه‌های متراکم از میان دره‌ها به صورت زنجیره‌ای در مناطق مختلف جریان دارند.


'''تصویر ماهواره‌ای تاجیکستان'''
همچنین در [[تاجیکستان]] ۱۳۰۰ مرداب، جمعاً به مساحت ۷۰۵ کیلومتر مربع وجود دارد. وجود سرشاخه‌های مهم دو رود آسیای مرکزی در [[تاجیکستان]] نقش اهمیت استراتژیک، سیاسی و اقتصادی [[تاجیکستان]] را مشخص می‌کند. علاوه براین بیش از 2000 دریاچه با مساحتی در حدود 1005 کیلومتر مربع در کشور [[تاجیکستان]] به خصوص در منطقه پامیر و کوهستان‌های مرکزی وجود دارد که دریاچه «قراگول» بزرگترین آن‌هاست<ref>خالدی، مریم(1390 آبان)، جغرافیای [[تاجیکستان]]، ماهنامه کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 162، ص. 109.</ref>.


'''1-1-1. رودها'''
[[تاجیکستان]] با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی دارای یخچال‌های عظیمی می‌باشد. کوه‌های آن توده یخ‌های متعددی را در بر دارند که بزرگترین آنها فدچنکو، با طول 77 کیلومتر و مساحت 651/7 کیلومتر مربع بزرگترین توده یخ جهان خارج از مناطق قطبی است. تقریباً 50 درصد مساحت یخچال‌های آسیای میانه نیز در [[تاجیکستان]] واقع می‌باشد. تعداد یخچال‌های کوهستانی [[تاجیکستان]] به بیش از 8000 رسیده و در مجموع مساحت 8000 کیلومتر مربع را در بر می‌گیرد. همچنین گرُمّ – گرژِیمیلا (160 کیلومتر مربع)، بیوَچنی (197 کیلومتر مربع)، گرما (153 کیلومتر مربع) و سووق درّه کلان (69 کیلومتر مربع) از یخچال‌های مهم این کشور به شمار می‌روند<ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [[تاجیکستان]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 17-18.</ref>.


تاجیکستان دارای رودهای بسیاری است. شمار رودهایی که طول آنها از ۱۰ کیلومتر تجاوز می‌کند به ۹۴۷ می رسد. رودهای مهم آن عبارتند از: سیر دریا (سیحون)؛ آمودریا (جیحون)؛ رودخانه زرافشان؛ رود پنج؛ رودخانه مرغاب؛ سرخ آب؛ کافرنهان؛ رود وخش.
==== مرزها ====
[[افغانستان]] (جنوب): ۱۲۰۶ کیلومتر   


در مجموع طول ۹۴۷ رودخانه تاجیکستان بیش از ۲۸۰۰۰ کیلومتر است. شبكه رودخانه‌هاي تاجيكستان به حوضه سه رودخانه بزرگ آمودريا يا جيحون، سيردريا يا سيحون و زرافشان كه بزرگترين رودخانه‌هاي تاجيكستان هستند سرازير مي‌شوند. بزرگترين رودخانه‌هاي فرعي نيز وخش و كافرنهان هستند كه از ناحيه هاي شمال شرقي تا جنوب غربي تاجيكستان قرار دارند. اين شبكه رودخانه‌هاي متراكم از ميان دره‌ها به صورت زنجيره اي در مناطق مختلف جريان دارند.
ازبکستان (باختر): ۱۱۶۱ کیلومتر  


همچنین در تاجیکستان ۱۳۰۰مرداب، جمعاً به مساحت ۷۰۵ کیلومتر مربع وجود دارد. وجود سرشاخه های مهم دو رود آسیای مرکزی در تاجیکستان نقش اهمیت استراتژیک، سیاسی و اقتصادی تاجیکستان را مشخص می کند. علاوه براین بیش از 2000 دریاچه با مساحتی در حدود 1005 کیلومتر مربع در کشور تاجیکستان به خصوص در منطقه پامیر و کوهستانهای مرکزی وجود دارد که دریاچه «قراگول» بزرگترین آنهاست(خالدی، 1390: 109).
قرقیزستان (شمال): ۸۷۰ کیلومتر


تاجیکستان با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی دارای يخچال های عظیمی می باشد. كوههای آن توده يخهاي متعددي را در بر دارند كه بزرگترين آنها فدچنكو، با طول 77 كيلومتر و مساحت 7/651 كيلومتر مربع بزرگترين توده يخ جهان خارج از مناطق قطبي است. تقريباً 50 درصد مساحت يخچال‌هاي آسياي ميانه نيز در تاجيكستان واقع مي‌باشد. تعداد يخچال‌هاي كوهستاني تاجيكستان به بيش از 8000 رسيده و در مجموع مساحت 8000 كيلومتر مربع را در بر مي‌گيرد. همچنين گرُمّ – گرژِيميلا (160 كيلومتر مربع)، بيوَچني (197 كيلومتر مربع)، گرما (153 كيلومتر مربع) و سووق درّه كلان (69 كيلومتر مربع) از يخچالهاي مهم اين كشور به شمار مي‌روند.
[[چین]] (خاور): ۴۱۴ کیلومتر<ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [[تاجیکستان]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 18.</ref>


'''2-1-1. مرزها'''
==== قلّه‌ها ====
 
جدول شماره 1 - قلّه‌های بلند [[تاجیکستان]]<ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [[تاجیکستان]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 19.</ref>
- افغانستان (جنوب): ۱۲۰۶ کیلومتر   
 
- ازبکستان (باختر): ۱۱۶۱ کیلومتر 
 
- قرقیزستان (شمال): ۸۷۰ کیلومتر
 
- چین (خاور): ۴۱۴ کیلومتر
 
 
 
 
 
 
 
'''3-1-1. قلّه‌ها'''
 
'''جدول شماره 1 - قلّه‌های بلند تاجیکستان'''
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|'''کوه'''
|کوه
|'''بلندی'''
|بلندی
|'''محل'''
|محل
|-
|-
|قلّه استقلال
|قلّه استقلال
خط ۱۰۴: خط ۹۳:
|قلّه مایاکاوسکی
|قلّه مایاکاوسکی
|۶۰۹۶ متر         ۲۰۰۰۰  فوت
|۶۰۹۶ متر         ۲۰۰۰۰  فوت
|مرز افغانستان
|مرز [[افغانستان]]
|} 
|}
 
'''2-1. جغرافیای انسانی'''
 
کشور تاجیکستان براساس آمار سال 1993 م دارای000/705/5 نفر جمعیت بود. این تعداد در سال 2000 به 000/ 009/ 5 رسید. براساس آمار سال 2004 میلادی [[جمعیت تاجیکستان]] به 556/ 011/ 7 نفر بالغ گردید و در سال 2010 م. جمعيت تاجيكستان به بيش از 7500000 نفر افزایش یافته است. نرخ رشد جمعیت در این کشور 9/1 درصد، نرخ تولد 18/27 درهزار ، نرخ مرگ و مير 94/6در هزار می باشد. (<nowiki>http://iranembassytj.com/fa/a/geo.html</nowiki>)
 
ترکیب سنی جمعیت تاجیکستان به گونه ای است که اکثریت آن را کودکان و جوانان تشکیل می­دهند. نسبت جمعيتي این کشور  طبق آمار سال 2007م. به شرح ذیل می باشد:
 
·      گروه سنی 14- 0 سال 35% ؛ 1261247 مرد و  1218686 زن
 
·      گروه سنی بین64 - 15 سال 61.2%  که 2145300 مرد و 2184519 زن
 
·        گروه سنی بالای 65 سال سن 3.8%  که 113186مرد  و 153660 زن
 
میزان مهاجرت 71/3 در هزار نفر و میزان امید به زندگی در مردان حدود 61 سال و در زنان حدود 67 سال می­باشد(تاجیکستان، 1387: 5).
 
پراکندگی جمعیت در تاجیکستان نامتوازن است. به طوز متوسط پراکندگی جمعیت در هر کیلومتر مربع، 4/36 نفر می باشد. این در حالی است که در ایالت بدخشان که 44 درصد از خاک این کشور را تشکیل می دهد، تنها 170000 نفر زندگی می کنند و پراکندگی جمعیت در هر کیلومتر مربع 3 نفر می باشد.
 
67 درصد جمعیت تاجیکستان در روستاها زندگی می کنند. در این نواحی آداب و سنن بومی مردم تا حدود زیادی دست نخورده باقی مانده است. در میان روستانشینان نیز 18 درصد ازبک و بقیه تاجیک می باشند. هرچند شهرنشینی در تاجیکستان از سابقه زیادی برخوردار است اما تعداد شهرهای این کشور از29 شهر و 47 شهرك تجاوز نمی کند. پایتخت این کشور دوشنبه نام دارد که تا سال 1961 به نام استالین آباد شناخته می شد. این شهر 125 کیلومتر مربع مساحت دارد. سابقه دوشنبه به سال 676 باز می گردد که به عنوان محل بازار در روزهای دوشنبه مورد استفاده قرار می گرفت و در سال 1925م در میان انبوه درختان جنگلی حاشیه رودخانه در دره گیسا بازسازی گردید. در سال 1990جمعیت این شهر  602000 نفر بوده است. دومین شهر بزرگ این کشور، خجند می باشد که قبل از دوره استقلال به لنین آباد مشهور بود. از جمله شهرهای مهم این کشور قرقان تپه و کولاب در جنوب دوشنبه و فاروق در ایالت بدخشان قرار دارند. (تاجیکستان، 1387: 163) 
 
تاجیک ها به لحاظ قومی و نژادی جزء اقوام آریایی زبان محسوب می شوند و زبان تاجیکی از لهجه­های زبان فارسی است. از این رو، تاجیک ها، مشترکات فرهنگی- زبانی زیادی با ایرانیان دارند و بسیاری از آنها ایران را به عنوان موطن دوم خویش می پندارند. این تلقی هویتی به علت محصور بودن تاجیک ها در میان اقوام ترک زبان (ازبک ها، قزاق ها، قرقیزها، ترکمن ها و ایغورها) تشدید می شود. تسلط ترک زبانان بر منطقه آسیای مرکزی با هجوم هون های ترک به ماوراء النهر در قرن پنجم میلادی آغاز شد و تا بدین روز به استثنای سیادت روس ها در قرون نوزدهم و بیستم کم و بیش تداوم داشته است. با وجود اینکه به دنبال استقرار ترکان در ماوراء النهر زبان ترکی به عنوان زبان عامه مردم به سرعت در آسیای مرکزی فراگیر شد و این منطقه به ترکستان معروف گردید، لیکن زبان فارسی در بین مردم پامیر و تاجیکستان امروزی که خاستگاه و محل تولد زبان فارسی بود، حتی پس از انقراض سلسله سامانیان و حاکمیت سلسله های ترک، باقی ماند. وجه تسمیه تاجیک نیز همان وجه تمایز فارسی زبانان از ترک زبانان بوده است. زیرا این مردم یکجانشین و غیر صحراگرد که ساکنین بومی ماوراء­النهر بودند، زودتر از ترکان کوچ رو و صحرانشین به وسیله اعرابی که به این منطقه آمده بودند، مسلمان شدند و به همین علت غیرمسلمانان آنان را تازیک یا تاژیک نامیدند. بعدها از تغییر شکل این واژگان، اصطلاح تاجیک نمایان گردید. ( شکورزاده، 1385: 64-41)
 
در پی شروع هجوم روس ها به آسیای مرکزی به ویژه با توجه به مطامع آنان به افغانستان که دروازه ورود به هندوستان به شمار می آمد، سرزمین تاجیکستان اهمیت ویژه ای به دست آورد. روس ها در اواسط قرن نوزدهم، بخش های شمال غربی تاجیکستان یعنی سغد و اطراف آن را به تصرف درآوردند و در پایان این قرن تمام شمال تاجیکستان در حاکمیت روس ها درآمد. حاکمیت روس ها بر سرزمین مزبور، پس از انقلاب بلشویکی1917م ، تداوم یافت به طوری که ارتش سرخ در سال 1918م تاجیکستان شمالی را تصرف کرد و آنرا بخشی از جمهوری خودمختار ترکستان اعلام نمود. به رغم مقاومت های جان فشانه تاجیک ها در مقابل استیلای روس ها، سرانجام کمونیست ها موفق شدند بر تمام تاجیکستان مسلط شوند و با تقسیم جمهوری ترکستان در سال 1924م ابتدا تاجیکستان به عنوان یک جمهوری خودمختار در داخل جمهوری ازبکستان به وجود آمد و بالاخره در سال 1929م با اضافه شدن سغد به آن که قبلاً بخشی از ازبکستان بود، جمهوری تاجیکستان متولد گردید، لکن استقلال رسمی تاجیکستان تا فروپاشی قطعی اتحاد شوروی سابق در سال 1991م به تعویق افتاد. ( شیخ عطار، 1371: 165-164)
 
جمعیت جمهوری تاجیکستان متشکل از سه قوم اصلی تاجیک، ازبک و روس می باشد. درصد جمعیتی آن اقوام طی سالهای اخیر پیدا کرده چنانچه در سالهای ابتدای استقلال تاجیک ها 9/64 درصد، ازبک ها 25 درصد و روس ها 5 درصد و  تاتارها، قرقیزها، ترکمن ها و اوکراینی ها  نیز مجموعاً 6 درصد از کل جمعیت تاجیکستان را تشکیل می دادند. در حال حاضر ترکیب قومیتی تاجیکستان شامل 9/79درصد تاجيك، 3/15 درصد ازبك، 1/1 درصد روس و 7/3 درصد دیگر قومیتها می باشد. نکته قابل توجه در رابطه با مسئله قومیت در تاجیکستان این است که در این کشور بیش از اینکه قوم گرایی مطرح باشد، محل گرایی مطرح است. یعنی اگرچه اختلافات و مسائل قومی یکی از مهمترین چالش های کشور به شمار می رود، اما تعصبات مردم بیش از آنکه قومی باشد، بر اساس محل سکونت افراد و یا انتصاب افراد به محل ها و نواحی مختلف است. بر این اساس تاجیک ها که اکثریت جمعیت کشور را تشکیل می دهند، به دلیل سکونت در نواحی مختلف، به نام محلی که در آن سکونت دارند نامیده می شوند که هر یک به آداب و رسوم و لهجه خاص خود می بالند. از این رو تاجیک های تاجیکستان خود به دو دسته اصلی کولابی ها یا تاجیک های دشتی و بدخشانی ها یا تاجیک های پامیری تقسیم می شوند. وضع سایر اقوام کشور از جمله ازبک ها نیز بر همین منوال است. بنابراین، دولت هایی که در تاجیکستان به قدرت می رسند بر اساس هر دو عامل قوم گرایی و محل گرایی قابل ارزیابی هستند. دولت فعلی که ریاست آن را امام علی رحمانف برعهده دارد، خود از کمونیست های سابق و از اهالی کولاب است. از این رو، تمام پست های مهم دولتی را به کولابی ها واگذار نموده و حتی سعی نموده تا رهبران محلی سایر ایالت ها را از کولابی ها قرار دهد. وی نه تنها ازبک های ساکن خجند را به طور کامل به حاشیه رانده است، بلکه تا حد امکان تاجیک های سایر نواحی کشور از جمله پامیری ها را از دستیابی به پست های مهم دولتی محروم نموده است. اما در عوض، روس ها که تنها 1/1 درصد از جمعیت کشور را به خود اختصاص می دهند، همچنان پست های حساس و کلیدی کشور از جمله مشاورین دولت در سطوح عالی را در اختیار دارند. ( شیخ عطار، 1371: 24)  
 
مهاجرت های تاجیکستان از دو بعد قابل توجه می باشد که یک بعد آن مربوط به سیل خروج اتباعی می شود که برای رسیدن به شرایط کاری مناسب تر و بالاطبع درآمدی بالاتر جلای وطن می کنند که اغلب آنها به [[روسیه]] و جمهوری های همجوار عزیمت می نمایند. بعد دیگر آن روند مهاجرت اتباع کشورهای مجاور به تاجیکستان است که در این میان مهاجران ازبک، قرقیز و افغان از بقیه برجسته ترند. مهاجرت ازبک ها به تاجیکستان با توجه به وجود برخی از مشکلات موجود میان تاجیکستان و ازبکستان می تواند برای تاجیکستان نگران کننده باشد. علاوه بر تشدید مشکلات اقتصادی به سبب ازدیاد نفوس عمومی، مهاجرت اقوام غیر تاجیک به این کشور می تواند با تشدید احساسات جدایی طلبانه میان ازبک های شمالی تاجیکستان و پامیری های شرقی، صدماتی را بر اتحاد ملی تاجیکستان وارد سازد. اما در تاجیکستان آنچه که بیشتر مشاهده می شود، سیر مهاجرت ها به خارج است زیرا تاجیکستان کشوری ضعیف محسوب می شود. روند مهاجرت از این کشور می تواند آثار سوئی همچون از دست رفتن نیروی متخصص و ماهر، انتقال بخشی از سرمایه ملی به خارج، ایجاد احساس بی میلی و بی تفاوتی در میان ساکنین کشور و تضعیف مشروعیت سیاسی و نهایتأ تضعیف وحدت ملی را به بار آورد. (روا، 1375: 263-255)
 
حدود 70 درصد از جمعیت تاجیکستان در سنین زیر 30 سال قرار دارند. تاجیکستان پس از ترکمنستان دارای بالاترین نرخ رشد جمعیت در منطقه آسیای مرکزی می باشد. جمعیت این کشور که در حال حاضر بیش از 7 میلیون نفر می باشد، به حدود 8 میلیون نفر در سال 2015 خواهد رسید. با در نظر گرفتن شرایط کنونی این میزان جمعیت، بیش از حدی است که تاجیکستان امکانات معیشتی آن را بتواند فراهم نماید. رحمانف رئیس جمهور این کشور برای تنظیم خانواده برنامه هایی را دنبال می کند. اما دشوار بودن کنترل زاد و ولد و ادامه تمایل به داشتن خانواده های بزرگ در مناطق روستایی؛ این برنامه های تنظیم خانواده را با مشکل روبرو کرده است . با این حال، روند رشد جمعیت به علت تغییر نگرش های مردم به ویژه زنان در مناطق شهری و همچنین مهاجرت بسیاری از جوانان تاجیک به روسیه جهت یافتن کاری مناسب، در حال کاهش است که این امر می تواند برای رهبران تاجیکستان امیدوار کننده باشد. (Akiner, 2009: 23-24)  
 
53 درصد از جمعیت تاجیکستان را زنان و 47 درصد بقیه را مردان تشکیل می دهند. زنان تاجیک همپای مردان در فعالیت های عمومی این کشور مشغول هستند. همه روزه در تاجیکستان، 15 هزار نفر از زنان جامعه جهت تأمین مایحتاج عمومی خانواده به بازار روی می آورند. به طوری که 67 درصد از بازاریان را زنان تشکیل می دهند.  (Kuvatova , 1999: 126-135) 
 
 
 
نمودار جمعیت این کشور با شیبی ملایم افزایش را نشان می دهد.


{{به روز رسانی}}


== نیز نگاه کنید به ==
[[جغرافیای طبیعی و انسانی روسیه]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی کانادا]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی تونس]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی کوبا]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی افغانستان]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی فرانسه]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی سوریه]]؛ [[جغرافیایی طبیعی و انسانی سنگال]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی مصر]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی لبنان]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی اتیوپی]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی سیرالئون]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی ژاپن]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی تایلند]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی بنگلادش]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی گرجستان]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی سریلانکا]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی قزاقستان]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی زیمبابوه]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی ساحل عاج]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی اسپانیا]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی مالی]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی امارات متحده عربی]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی قطر]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی سودان]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی چین]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی اوکراین]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی آرژانتین]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی اردن]]


SOURCE: Worldbank.org, 2011
== کتابشناسی ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۳۱

تغییرمسیر به:

تاجیکستان(1403). برگرفته از سایت دالاهو، قابل بازیابی از https://dalahoo.com/news.cfm?id=3140

جغرافیای طبیعی کشور تاجیکستان شامل موقعیت جغرافیایی؛ ارتفاعات؛ آب و هوا؛ رودها و مرزها است که در ذیل شرح داده شده است:

جغرافیای طبیعی

کشور تاجیکستان در قسمت جنوبی آسیای مرکزی و در شرق چین واقع شده است که با کشورهای افغانستان، ازبکستان، چین و قرقیزستان مرز مشترک دارد. تاجیکستان در جنوب به طول ۱۲۰۶ کیلومتر مرز مشترک

با افغانستان دارد، در شمال غربی آن ازبکستان قرار دارد که طول این مرز بالغ ۱۱۶۱ کیلومتر بوده و در شمال به اندازه ۸۷۰ کیلومتر با قرقیزستان مرز دارد، همچنان در سمت شرق تاجیکستان چین قرار دارد که ۴۱۴ کیلومتر با تاجیکستان مرز دارد. کل مساحت تاجیکستان ۱۴۳٬۱۰۰ کیلومتر مربع و مساحت خشکی‌های آن 141510 کیلومتر مربع و مساحت آب‌های تاجیکستان 2590 کیلومتر مربع می‌باشد.

این جمهوری سابقاً یکی از پانزده جمهوری اتحاد شوروی به شمار می‌رفت که همزمان با فروپاشی شوروی به استقلال دست یافت. محصور بودن این کشور در خشکی و محدودیت منابع زیرزمینی در آن از ویژگی‌های بارز این کشور محسوب می‌شود. به لحاظ جغرافیایی، تاجیکستان کشوری کوهستانی است که بیش از 90 درصد از مساحت تاجیکستان کوه‌ها، دره‌ها و فلات‌ها تشکیل می‌دهند. تاجیکستان میان دو رشته کوه تین شان که تا چین امتداد دارد و پامیر که تا افغانستان ادامه می‌یابد، قرار گرفته است. کوه‌­ها و دره‌های گوناگون موجب جدایی بخش‌های گوناگون کشور از یکدیگر شده‌اند. مسیرهای اندکی جهت ارتباط میان نواحی مختلف تاجیکستان وجود دارد و بسیاری از آن‌ها به علت بارش برف یا طغیان رودخانه‌ها ماه‌­های طولانی بسته می‌مانند. بلندترین قله منطقه آسیای مرکزی با نام قله کمونیزم در این کشور قرار دارد. تنها 7 درصد از سرزمین تاجیکستان قابلیت سکونت دارد و فقط 5 درصد از آن قابل کشت می‌باشد.

تاجیکستان به سه استان، 58 ناحیه، 29 شهر، 47 شهرک و 354 شورای دهات تقسیم می‌شود. استان خودمختار کوهستان بدخشان با مرکزیت شهر خاروغ، با مساحت 63/7 هزار کیلومتر مربع، در یال 1925م. تأسیس شد که 44% مساحت کل کشور را شامل می‌شود. استان سغد (لنین‌آباد سابق) با مرکزیت شهر خجند و مساحت 26/1 هزار کیلومتر مربع در سال 1970 تأسیس شد و دارای 1/902/700 نفر جمعیت می‌باشد. استان ختلان با مرکزیت شهر قرغان‌تپه با مساحت 24/6 هزار کیلومتر مربع در سال 1992م. تأسیس یافت که اکنون 2/178/100 نفر جمعیت دارد و 44 ناحیه دیگر. نواحی تابع جمهوری دارای 1/384/300 نفر جمعیت می‌باشد.

در اواخر دوره اتحاد شوروی و اوایل استقلال، تاجیکستان چهار استان داشت: در شمال خجند (لنین‌آباد)؛ در جنوب استان‌های قرغان‌تپه و کولاب و در جنوب شرقی استان خودمختار کوهستان بدخشان.

در اوایل سال 1988م. قرغان‌تپه و کولاب به عنوان یک استان به نام ختلان ادغام شدند که در سال‌های 1990 تا 1992م. مجدداً از هم جدا شدند و پس از مدتی کوتاه دوباره به هم پیوستند[۱].

موقعیت کوهستانی این کشور منجر به جریان رودخانه‌های پرآب گردیده است. بخش مهمی از دو رودخانه مشهور سیردریا (سیحون) و آمودریا (جیحون) از این کشور سرچشمه می‌گیرند. سیر دریا از رشته کوه تیان شان و آمو دریا از یخچال‌های کوهستان پامیر تغذیه می‌شوند که هر دو رشته کوه مزبور در تاجیکستان قرار دارند. آمودریا پرآب‌ترین رودخانه منطقه آسیای مرکزی می‌باشد که مرز مشترک تاجیکستان با افغانستان را تشکیل داده و با عبور از خاک ترکمنستان وارد ازبکستان شده و کشتزارهای بزرگ پنبه در خاک آن کشور را آبیاری و به دریاچه آرال می‌ریزد. سیردریا نیز بعد از عبور از قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان وارد خاک قزاقستان شده و مناطق وسیع جنوبی این کشور را آبیاری و از شمال به دریاچه آرال منتهی می‌گردد.

سرچشمه گرفتن رودهای پرآب فوق از تاجیکستان که بخش‌های وسیع کشاورزی ازبکستان، قزاقستان و ترکمنستان را سیراب می‌کنند، موقعیت ویژه راهبردی در منطقه به این کشور بخشیده است. تاجیکستان از نظر منابع آبی مقام اول را در میان جمهوری‌های آسیای میانه‌دار بوده  و ‌نزدیک به 50 درصد آب‌های منطقه آسیای مرکزی از این کشور سرچشمه می‌گیرد[۲].

آب و هوای این کشور قاره‌ای، تابستان گرم، زمستان ملایم، در مناطق پامیر نیمه خشک تا قطبی می‌باشد. آب و هوای مناطق مختلف تاجیکستان متغیر می‌باشد در حالی که مناطق پست شمالی نسبتأ معتدل‌اند، مناطق کوهستانی پامیر در استان بدخشان زمستانی بسیار سرد دارند. به طوری که گاهی برودت هوا در این ناحیه از کشور به 60 درجه زیر صفر نیز می‌رسد[۳].

رودها

تاجیکستان دارای رودهای بسیاری است. شمار رودهایی که طول آن‌ها از ۱۰ کیلومتر تجاوز می‌کند به ۹۴۷ می‌رسد. رودهای مهم آن عبارتند از: سیر دریا (سیحون)؛ آمودریا (جیحون)؛ رودخانه زرافشان؛ رود پنج؛ رودخانه مرغاب؛ سرخ آب؛ کافرنهان؛ رود وخش.

در مجموع طول ۹۴۷ رودخانه تاجیکستان بیش از ۲۸۰۰۰ کیلومتر است. شبکه رودخانه‌های تاجیکستان به حوضه سه رودخانه بزرگ آمودریا یا جیحون، سیردریا یا سیحون و زرافشان که بزرگترین رودخانه‌های تاجیکستان هستند سرازیر می‌شوند. بزرگترین رودخانه‌های فرعی نیز وخش و کافرنهان هستند که از ناحیه‌های شمال شرقی تا جنوب غربی تاجیکستان قرار دارند. این شبکه رودخانه‌های متراکم از میان دره‌ها به صورت زنجیره‌ای در مناطق مختلف جریان دارند.

همچنین در تاجیکستان ۱۳۰۰ مرداب، جمعاً به مساحت ۷۰۵ کیلومتر مربع وجود دارد. وجود سرشاخه‌های مهم دو رود آسیای مرکزی در تاجیکستان نقش اهمیت استراتژیک، سیاسی و اقتصادی تاجیکستان را مشخص می‌کند. علاوه براین بیش از 2000 دریاچه با مساحتی در حدود 1005 کیلومتر مربع در کشور تاجیکستان به خصوص در منطقه پامیر و کوهستان‌های مرکزی وجود دارد که دریاچه «قراگول» بزرگترین آن‌هاست[۴].

تاجیکستان با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی دارای یخچال‌های عظیمی می‌باشد. کوه‌های آن توده یخ‌های متعددی را در بر دارند که بزرگترین آنها فدچنکو، با طول 77 کیلومتر و مساحت 651/7 کیلومتر مربع بزرگترین توده یخ جهان خارج از مناطق قطبی است. تقریباً 50 درصد مساحت یخچال‌های آسیای میانه نیز در تاجیکستان واقع می‌باشد. تعداد یخچال‌های کوهستانی تاجیکستان به بیش از 8000 رسیده و در مجموع مساحت 8000 کیلومتر مربع را در بر می‌گیرد. همچنین گرُمّ – گرژِیمیلا (160 کیلومتر مربع)، بیوَچنی (197 کیلومتر مربع)، گرما (153 کیلومتر مربع) و سووق درّه کلان (69 کیلومتر مربع) از یخچال‌های مهم این کشور به شمار می‌روند[۵].

مرزها

افغانستان (جنوب): ۱۲۰۶ کیلومتر  

ازبکستان (باختر): ۱۱۶۱ کیلومتر

قرقیزستان (شمال): ۸۷۰ کیلومتر

چین (خاور): ۴۱۴ کیلومتر[۶]

قلّه‌ها

جدول شماره 1 - قلّه‌های بلند تاجیکستان[۷]

کوه بلندی محل
قلّه استقلال ۷۱۷۴ متر

۲۳۵۳۷ فوت

شمالی‌ترین مرز در کوهستان سراسری آلای
گردنه قیزیل‌آرت ۴۲۸ متر

۱۴۰۴۲ فوت

شمالی‌ترین مرز در کوهستان سراسری آلای
قلّه اسماعیل سامانی (بلندترین قلّه) ۷۴۹۵    متر

۲۴۵۹۰ فوت

شمال ولایت خودمختار کوهستان بدخشان
قلّه ابن سینا ۶۹۷۴ متر         ۲۲۸۸۱ فوت شمال قلّه اسماعیل سامانی
قلّه کورژنیوسکی ۷۱۰۵ متر

۲۳۳۱۰ فوت

ولایت خودمختار کوهستان بدخشان
رشته‌ کوه آکادمیای فان‌ها ۶۷۸۵ متر

۲۲۲۶۰ فوت

ولایت خودمختار کوهستان بدخشان
قلّه کُنکُرد ۵۴۶۹ متر

۱۷۹۴۳ فوت

مرز جنوبی رشته‌کوه قره‌قوروم
قلّه کارل مارکس ۶۷۲۶ متر

۲۲۰۶۷ فوت

مرز جنوبی رشته‌کوه قره‌قوروم
قلّه مایاکاوسکی ۶۰۹۶ متر         ۲۰۰۰۰ فوت مرز افغانستان

در حال به روز رسانی و ویرایش

نیز نگاه کنید به

جغرافیای طبیعی و انسانی روسیه؛ جغرافیای طبیعی و انسانی کانادا؛ جغرافیای طبیعی و انسانی تونس؛ جغرافیای طبیعی و انسانی کوبا؛ جغرافیای طبیعی و انسانی افغانستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی فرانسه؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سوریه؛ جغرافیایی طبیعی و انسانی سنگال؛ جغرافیای طبیعی و انسانی مصر؛ جغرافیای طبیعی و انسانی لبنان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی اتیوپی؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سیرالئون؛ جغرافیای طبیعی و انسانی ژاپن؛ جغرافیای طبیعی و انسانی تایلند؛ جغرافیای طبیعی و انسانی بنگلادش؛ جغرافیای طبیعی و انسانی گرجستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سریلانکا؛ جغرافیای طبیعی و انسانی قزاقستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی زیمبابوه؛ جغرافیای طبیعی و انسانی ساحل عاج؛ جغرافیای طبیعی و انسانی اسپانیا؛ جغرافیای طبیعی و انسانی مالی؛ جغرافیای طبیعی و انسانی امارات متحده عربی؛ جغرافیای طبیعی و انسانی قطر؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سودان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی چین؛ جغرافیای طبیعی و انسانی اوکراین؛ جغرافیای طبیعی و انسانی آرژانتین؛ جغرافیای طبیعی و انسانی اردن

کتابشناسی

  1. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 16-17.
  2. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 17.
  3. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 17.
  4. ↑ خالدی، مریم(1390 آبان)، جغرافیای تاجیکستان، ماهنامه کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 162، ص. 109.
  5. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 17-18.
  6. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 18.
  7. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 19.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=جغرافیای_طبیعی_و_انسانی_تاجیکستان&oldid=62750»