رسانه و وسایل ارتباط جمعی

مقدمه:

براساس اسناد و مدارک مکتوب، تاریخ روزنامه نگاری و یا خبر رسانی در چین باستان، به دوران حاکمیت سلسله­ی خَن (206 پیش از میلاد تا220میلادی) بر می­گردد، که اطلاعیه­ها، فرامین و احکام صادره از سوی دربار امپراتوری و برخی از اطلاعات و اخبار ضروری، از طریق انتشار محدود در اختیار مقامات و نهادهای خاصی قرار می­گرفت. مقامات اجازه داشتند که برخی از این اطلاعات و اخبار را به­صورت شفاهی به آگاهی مردم نیز برسانند. برخی از مورخان نیز انتشار اینگونه روزنامه­های خبری رسمی را مربوط به دوران حاکمیت سلسله­های بهار و پاییز و یا سلسله­ی تانگ(618 تا906میلادی) می­دانند. پیش از اختراع حروف چاپی، این نشریات یا دست نویس بوده و یا با حکاکی روی تخته چوب و سپس چاپ روی پارچه­ی ابریشمی و یا کاغذ چاپ می­شدند. (www.entarca.msn/encyclopedia)

پیش از اختراع روزنامه به شکل مدرن امروزین در اوایل قرن هفدهم، از سوی امپراتوری­ها و دولت­های مهم جهان، از جمله دربار امپراتوری چین، بولتن­های خبری رسمی برای ابلاغ دستورالعمل­ها و بیانیه­های رسمی دولتی منتشر می­شد. در دروان سلسله­ی خَن این نوع رسانه­های خبری تیپائو[1] و یا دیپائو[2] و در دوران سلسله­ی تانگ، کای یوان­زیبائو[3] یا بولتن خبری دربار خوانده می­شدند. نخستین اشاره به انتشار روزنامه توسط بخش غیر دولتی در این کشور مربوط به سال1582 و در اواخر دوران سلسله­ی مینگ به نام جینگ­ پائو[4] یا گازت پکن[5] است که خیلی­ها آن را قدیمی­ترین روزنامه­ی جهان دانسته­اند. (Brook, Timothy, 1998: xxi)

---

[1] - Tipao.

[2] - Dipao.

[3] - Kai Yuan Zi Bao.

[4] - Jingpao.

[5] - Peking Gazette.

بخش 1- رسانه­ها و مطبوعات در چین

شکل گیری رسانه­ها

مطبوعات و رسانه­های جدید در سرزمین چین، مانند سایر نمادهای فرهنگ غرب، در دوران حضور مسیونرها و تجار و نیروهای نظامی غرب در این منطقه از جهان و در دهه­ی1890 شکل گرفت. اغلب روزنامه­هایی که در آن زمان منتشر می­شدند، توسط خارجی­ها، به ویژه میسیونرها و تجار غربی راه اندازی و مدیریت می­شدند. لذا، یکی از قدیمی­ترین روزنامه­های این کشور روزنامه­ی شِن­بائو[1]است که از سال1872 تا1949 با بیش از25600شماره و به مدت 77 سال بدون وقفه منتشر گردید که در تاریخ روزنامه نگاری چین یک رکورد به­شمار می­رود. (Chunming li, Wei Zhang,2006) سفر نخستین گروه از دانشجویان چینی برای تحصیل در غرب و آشنایی آن­ها با سیستم روزنامه نگاری مدرن در کشورهای اروپایی نیز موجب شد تا پس از بازگشت آنان به چین، تلاش برای راه اندازی روزنامه­های جدید افزایش یابد. جنبش چهارم ماه مه در سال1919نیز زمینه­ی ظهور روزنامه­های مستقل در این کشور را فراهم ساخت. ولی روند روزنامه نگاری مدرن و مستقل در دهه­های 1930 به بعد به واسطه­ی اعمال سانسورهای خفه کننده و شدید توسط دولت ملی در همان آغاز با مشکلات فراوانر روبه رو شده و این فضای محدود جایی برای شکوفایی خلاقیت­های مطبوعاتی باقی نگذاشت، اگرچه در همین شرایط نیز فرصت­های خوبی برای رشد روزنامه های آزاد و مستقل فراهم می­شد.

---

[1] - Shen Bao.

مطبوعات چین در دوران حاکمیت حزب کمونیست

پس از روی کار آمدن حزب کمونیست در چین، رابطه­ی مطبوعات و روزنامه­ها با دولت و حاکمیت در این کشور، 5 مرحله و فاز مختلف و گوناگون را پشت سر گذاشته که هر یک از این مراحل ویژگی­های خاص خود را دارند. 1-مرحله­ی نخست از دوران تأسیس جمهوری خلق چین در سال1949آغاز و تا سال1966(آغاز دوران انقلاب فرهنگی) ادامه داشت. در این دوران مالکیت خصوصی از تمام مطبوعات و روزنامه­ها سلب و به تدریج همه­ی رسانه­ها به ارگان حزب کمونیست تبدیل شدند. سلطه­ی حزب و دولت بر مطبوعات در دوران تخیلی«جهش بزرگ به جلو»(1959 تا1962) که بیش از حد به جایگاه طبقاتی تأکید و انحراف از واقعیت ها حاکم بود، بیش از پیش سایه انداخت.

2-مرحله­ی دوم از سال1966آغاز و تا سال1978(پایان دوران انقلاب فرهنگی و حاکمیت اندیشه­های مائو و باند چهار نفره) ادامه یافت. در این مرحله انتشار تقریبا تمام روزنامه­ها، به غیر از 43روزنامه­ی متعلق به حزب، متوقف گردید. تمام روزنامه­های استانی نیز دقیقا مطالب منتشره از سوی روزنامه­ی خلق که ارگان رسمی و سخنگوی حزب کمونیست و دولت بوده و هنوز هم هست، را کپی کرده و تمام تیترها، سوتیترها، مطالب، اخبار و مقالات آن را عینا منتشر می­کردند. در آن دوران مردم اخبار و مطالب این رسانه­ها را تماما دروغ، مبالغه آمیز و توخالی می­پنداشتند.

3-مرحله­ی سوم از سال1978(آغاز دوران اصلاحات) شروع و تا سال1989(تظاهرات خشونت آمیز میدان تیَن اَن مِن) ادامه یافت. دورانی که در یازدهمین اجلاس کمیته­ی مرکزی حزب کمونیست اندیشه­های اصلاح طلبانه و سیاست درهای باز دِنگ شیائو پینگ به تصویب و به مورد اجرا گذاشته شد. سیاست اصلاحات بار دیگر زمینه را برای شکوفایی مطبوعات و رسانه­ها فراهم کرد. مهم­ترین هدف رسانه­ها در این دوران تلاش برای به دست آوردن آزادی مطبوعات بود. توقف سوبسیدهای دولتی به مطبوعات و افزایش درآمدها از طریق چاپ آگهی و تبلیغات شرکت­ها و پرداختن به سایر فعالیت­های اقتصادی در این مدت، راه را برای استقلال بیشتر مطبوعات فراهم و در نتیجه، خودمختاری مدیران و سردبیران افزایش و رسانه­های چین شاهد سریع­ترین رشدها بودند.

4-آغاز جنبش دانشجویی میدان تیَن اَن­مِن در سال1989 و سرکوب خشونت آمیز آن، فاز چهارم مطبوعات چین به­شمار می­آید. در این دوران، روزنامه نگارن و سردبیران مطبوعات با شرکت در تظاهرات، گزارش­های مستقل و آزادی از رویدادها و حوادث و جریان اعتراضات مردمی و دموکراسی خواهی آنان منتشر و به اعتراضات مردمی پیوسته بودند. آن­ها با حمل پلاکارت­هایی با مضمون«ما را باور نکنید، ما دروغ می­گوییم» همبستگی خود را با جریانات سیاسی و اجتماعی روز اعلام می­کرده و مستقلا به تحلیل مسایل سیاسی روز می­پرداختند. با سرکوب تظاهرات دانشجویی، بهار مطبوعات نیز خیلی زود به پایان رسید و پاییز سختی آغاز شد. رهبران و مقامات حزبی، مطبوعات و رسانه­ها را به همراهی با عوامل بورژوا متهم و آن­ها را تحت فشار شدید قرار دادند. بدین­گونه بود که گفتمان امید بخش قانونی شدن فعالیت و آزادی مطبوعات سریعا فروکش کرد.

5-با محدود شدن فضای باز سیاسی به روی مطبوعات پس از جریان میدان تیان اَن­مِن،  مطبوعات شاهد عقبگرد از صحنه­ی سیاسی و پیش گرفتن رویکردی اقتصادی و بازاری که اجازه می­دهد رسانه­ها هرچه بیشتر به تجاری شدن روی آورده و سریع رشد و گسترش یابند[i]، و همزمان با محدودیت­های فراوانی در زمینه­های سیاسی و اجتماعی مواجه شوند. در این روند ترکیبی از« منطق حزبی و منطق شدید بازار» که از ویژگی­های امروز مطبوعات و رسانه­های چینی است، اعمال می­شود(Ting Ni,2005).

---

[i] - طبق آمار، در سال1997میلادی، تعداد روزنامه ها و مجلات در چین از 27هزار عنوان فراتر رفت.

دسته بندی مطبوعات در چین

امروزه، با توجه به آغاز پنجمین مرحله از روند مطبوعات در چین، می توان رسانه­های مکتوب(روزنامه) این کشور را که تعداد عناوین آن­ها بالغ بر2200عنوان با تیراژ کلی بیش از6/96میلیون نسخه[i] در روز است را در گروه­های زیر دسته بندی کرد: 1-مطبوعات ارگان حزب کمونیست: مانند روزنامه­ی پرتیراژ خلق[1](به زبان­های، چینی، انگلیسی، عربی، اسپانیایی، فرانسوی به صورت آنلاین) و سایر مطبوعات و روزنامه­های وابسته و مطبوعات استانی این مؤسسه.

2-مطبوعات تجاری و روزنامه­های تخصصی: مانند روزنامه­ی وِن خویی[2]، روزنامه­ی خلق راه آهن[3]، و روزنامه­ی تجارت چین[4].

3-روزنامه­های ارگان شهرها: مانند روزنامه­ی جوانان پکن[5]، روزنامه­ی شهری غرب چین[6]، و سایر روزنامه­های عصری که در شهرهای بزرگ منتشر می­شوند.

4-نشریات مربوط به تجارت و بازرگانی: مانند روزنامه­ی تجاری چِنگ­دو[7]، و اقتصاد روز[8].

5-روزنامه­های ارایه کننده­ی اطلاعات خدماتی: مانند روزنامه­ های«راهنمای خرید» و «راهنمای خرید کالای بهتر».

6-نشریات گزیده­ی اخبار و مقالات: مانند روزنامه­ی گزیده­ی اخبار.

7-روزنامه­ها و نشریات متعلق به ارتش: مانند روزنامه­ی ارتش آزادیبخش خلق.

البته در کنار این روزنامه­ها، طیف وسیعی از هفته نامه­ها و مجلات هفتگی و یا شماره­ی آخر هفته­ی روزنامه­های یومیه منتشر می­شود که به خاطر گزارش­های مفصل و تحلیلی از مسایل سیاسی و اجتماعی روز از داخل و خارج کشور آن­ها، با استقبال فراوان خوانندگان قرار می­گیرند. اکثر قریب به اتفاق روزنامه­ها در این کشور به زبان چینی رسمی ماندارین منتشر می­شوند، ولی برخی از روزنامه­های دولتی در مناطق اقلیت نشین این کشور مانند مغولستان داخلی، سین کیانگ و تبت، به زبان محلی چاپ می­گردند. در چین حدود 20روزنامه نیز به زبان انگلیسی چاپ و منتشر می­شود که روزنامه­های چاینا دیلی، گلوال تایمز، روزنامه­ی آنلاین خلق، از جمله­ی آن­ها هستند.

لازم به ذکر است­که، همانگونه که هنوز در این کشور روزنامه­ی خصوصی وجود ندارد، مطبوعات و رسانه­ی مستقل متعلق به اقوام و اقلیت­های نژادی(55 اقلیت قومی غیر از نژاد خَن) هم در این کشور به چشم نمی­خورد.

---

[1] - Peoples Daily.

[2] - Wenhui Ribao.

[3] - Renmin Tiedabao.

[4] - Zhogguo Shengbao.

[5] - Beijing Youth Daily.

[6] - Huanxi Dushibao.

[7] - Chengdu Business Daily.

[8] - Economic Daily.

---

[i] - طبق آمار جهانی، تعداد عناوین و تیراژ مطبوعات در چین در ردیف اول جهان قرار دارد و روزنامه های منتشره در این کشور5/14درصد کل روزنامه های جهان را به خود اختصاص داده و برای هر یکهزار نفر 86/75نسخه روزنامه منتشر می شود(Ting Ni- 2005).

سیستم توزیع مطبوعات و نشریات

تا سال1990میلادی که تمامی مطبوعات چین از سوبسید دولتی استفاده می­کردند، اکثر روزنامه­ها و منشورات نیز توسط پست دولتی توزیع می­شد. ولی با اجرای موفقیت آمیز اصلاحات اقتصادی و سیاست دولت مبنی بر اجرای اصلاحات تدریجی در بخش رسانه­ها، زمینه برای چاپ آگهی­های تجاری و تبلیغاتی و کسب درآمد از این طریق فراهم و نشریات بخش عمده­ای از هزینه­های خود را از این راه به دست آوردند. کاهش حمایت دولت از نشریات و مطبوعات و افزایش تقاضا و نیاز مردم به روزنامه­ها و مجلات با کیفیت، رقابت شدیدی را در میان آنان برای جذب خوانندگان به وجود آورد. لذا، در شبکه­ی توزیع مطبوعات نیز تحولات عمیقی روی داد، به نحوی­که با آغاز قرن 21تقریبا تمامی روزنامه­ها و مطبوعات سیستم توزیع خاص خود شامل: از طریق پست، دکه­های مطبوعات، خرده فروشی­های خیابانی و... را دارند. (www.pressreference.com)

نقش رسانه­ها در برنامه­هاي سیاسی و فرهنگي چین

در دوران حكومت كمونيست­ها و حاكميت اقتصاد متمركز، كليه­ي مطبوعات چين تحت نظارت مستقيم حزب و دولت قرار داشت و واقعيات اجتماعي، سياسي، و اقتصادي در آن­ها انعكاسي نداشت و آزادي ارايه نظر و عقيده محدود بود. با شروع سياست اصلاحات و گشودن درب­ها، وضعيت گذشته تا حد بسيار زيادي تغيير يافته و مطبوعات به سوي نظامي فعال­تر و باز­تر قدم برداشته اند. اصلاحات و رشد و توسعه­ی اقتصادي، حضور گسترده­ی سرمايه گذاران خارجي، توسعه­ی اجتماعي، بالا رفتن سطح دانش و آگاهي مردم، عضویت چین در سازمان تجارت جهاني، ورود گسترده­ی سرمایه­های خارجي تحت عناوين مختلف به چين، تحصيل قشر عظيمي از دانشجويان و مسئولان كشوري در خارج ازچين، پيشرفت وتوسعه­ی فن آوري ارتباطات و اطلاع رساني، الحاق هنگ­كنگ و ماكائو به سرزمين مادري، ضرورت بازنگري در سياست­هاي مديريتي كشور، تجديد ساختار حزبي و ورود نسل جديد به تشكيلات حزبي كه خود را خيلي مقيد به حركت در چارچوب خشك ایدئولوژی حزبي نمي دانستند ودر نهايت ضرورت گسترش روابط بين‌الملل چين وعلل و عوامل گوناگون ديگر، موجب گرديده كه فضای رسانه­هاي گروهي و مطبوعات و راديو تلويزيون در این کشور نسبت به گذشته تغيير پيدا كرده و از تنوع و آزادي بيشتري برخوردار شود و به­صورت كنترل شده و برنامه‌ريزي شده و به­تدريج در چارچوب كلي سياست حزب كمونيست چين از وضعيت مشهور« نه بزرگ» در زمينه­ی مطبوعات، به شرايط مطلوب­تر فعلي منتقل شود. سياستگذاري واحد در زمينه­ی مطبوعات، تخصصي شدن آن­ها، استفاده از فن­آوري پيشرفته­ی مطبوعاتي و انتشاراتي، بالا رفتن كيفيت چاپ و صحفه آرايي، استفاده از تصاوير رنگي، و تا حدی استفاده از سوبسيدهاي دولتي، پرهيز از مسايل جنجالي و درگيري­هاي سیاسی و مطبوعاتي در زمينه­ی مسايل داخلي و ده­ها امتيازديگر از ويژگي­هاي دنياي رسانه­هاي جمعي امروز چين به شمار می­روند. رسانه­هاي چين از مهم­ترين ابزارهاي دولت در دفاع از خود در مقابل موضوعات حساسي كه پيوسته مورد انتقاد قرار مي­گيرد به حساب مي­آيد. پرداختن به موضوعاتي از قبيل حفظ محيط زيست، ثبات سياسي و اجتماعي، پيوستگي ملي، مبارزه عليه فساد، حقوق بشر، و كاهش فقر در دستور العمل همه رسانه­ها  قرار دارد.

چين در اجرای سياست درهاي باز خود تكيه­ی بسياري بر رسانه­ها نموده و كانال­هاي ارتباطي خود را به سرعت توسعه بخشيده است. هر يك از سازمان­ها و نهادها، هم­چون تلويزيون مركزي چين[1]، خبرگزاري شين خوا[2] و روزنامه­ی مردم[3] از توليد برنامه­هايي كه براي پيش برد نفوذ بين المللي چين تهيه كرده اند  تا مبلغ 19/2 ميليارد دلار دريافت كرده اند. برای نمونه، كانال 9 انگليسي زبان سی­سی­تی­وی. تنها در عرض چند سال توانسته تا 98درصد از كره­ی زمين را تحت پوشش خود قرار دهد. این رسانه­ها، ديدگاه­های چین در قبال مسايلي كه در داخل چين، و در آسيا و جهان روي مي­دهد تبيين مي نمايند. توجه داشته باشيم كه از 1949تا اواخر دهه­ی 1970، شهرت چين در خارج از مرزهايش تنها به بلوک شرق و اردوي سوسياليستي و چند كشور در حال توسعه­ی آسيايي و آفريقايي و آمريكاي لاتين محدود مي­شد و ويژگي آن محتواي سياسي و ايدئولوژيك آن بود. در اين دوران، ابزار اصلي تبلیغاتی و رسانه­ای،  دفاتر آژانس خبري شين­خوا در اين كشورها و انتشاراتي از قبيل چین خلقی[4]، و سازندگی چین[5] و راديو بين المللي چين بودند. فعاليت­هاي خارجي ايستگاه­هاي تلويزيوني چین تنها به تبادل گزارش­های خبري با ايستگاه­هاي تلويزيوني كشورهاي كمونيست  محدود مي­شد. از زمان اصلاحات اقتصادي، به تدريج اين فعاليت­ها از حالت انفعالي و انزوا خارج و بسیار فعال شده­اند. بر اثر توسعه­ی اقتصادي و بالا رفتن حس اعتماد به­نفس ناشي از آن،  چين از سال 2005 اقدام به تأسيس شبكه­هاي ماهواره­اي چند كاناله و چند بعدي در خارج از كشور کرده، تا رشد و توسعه­ی سریع خود را به نمايش گذاشته و توان خود براي ظاهر شدن در قالب يك ابر قدرت، البته صلح جو و غير تهديد آميز، نشان دهد.

(www.eai.nus.edu.sg/vol2no1-zhangxiaoling)

---

[1] - China Centeral Televion.

[2] - Xinhua.

[3] - Poeople’s Daily.

[4] - People’s China.

[5] - China Construction.

استقلال رسانه­ای در چین

در رسانه­هاي جمعي چين، چيزي به­عنوان خبر، گزارش و تحليل و تفسيرهاي مستقل سياسي از رویدادهای داخلي و بين‌المللي، خارج از آنچه كه از سوي خبرگزاري رسمي و دولتي شين­خوا منتشر مي‌شود، وجود ندارد. در واقع مي­توان گفت، تمامی رسانه­هاي گروهي چين، مجاز به استفاده از منابع تحليلی و خبري، غير از خبرگزاری شين­خوا نيستند. هر خبر و تحليلي كه از سوي اين بنگاه خبري منتشر شود قابل چاپ است، در غير اين­صورت هيچ نشريه­اي مجاز به چاپ هر گونه خبري نيست. اگر­چه اينترنت و سايت­هاي خبري مستقل و عمده­ی مستقر در خارج از چین، اين انحصار خبري و تحليلي را نقض كرده اند، ولي به­صورت رسمي، اين سلطه هم­چنان در اختيار خبرگزاري شين­خوا است. حتي روزنامه­هاي مهم و معتبري هم­چون روزنامه­ی مردم، چايناديلي، عصر پكن، و جوانان و... كه سخنگوی حزب بوده و مسئولان آن­ها را عمدتا مقامات حزبي و دولتي تشکیل می­دهند نيز مجاز به چاپ و انتشار خبر، خارج از شبكه­ی خبري شين­خوا نيستند. همين رویه­ی مستمر اتكاء به يك منبع خبري، تاكنون مانع از آن شده كه جامعه­ی مطبوعاتي مستقل از دولت شكل به­گيرد. خبرنگاران و تحليل­گران مطبوعاتي جرأت و جسارت آن را ندارند تا پا را فراتر از خطوط قرمز تعيين شده از سوي شوراي مطبوعاتي و رسانه­اي چين بگذارند. اصلاً در سيستم قضايي دولت چين هم مقررات خاص جامعي براي برخورد با جرايم مطبوعاتي تعريف نشده است و در موارد نادري كه جرمي اتقاق افتاده، به­صورت موردي وبراساس تصميم مقامات بالا برخورد شده و اين­گونه تصميم­ها، انعكاس آن­چناني هم در مطبوعات و رسانه­هاي جمعی نداشته است. لذا، يكي از چالش­هاي پيش روي دولت براي تشكيل بنگاه­هاي بزرگ رسانه­اي واجازه­ی فعاليت دادن به بخش خصوصي و مؤسسات رسانه­اي خارجي، نداشتن قوانين و مقررات لازم در اين زمينه است. با ورود چين به سازمان تجارت جهاني و ضرورت رعايت قوانين و مقررات بين‌المللي و تلاش بخش خصوصي و سرمايه گذاران وشركت­هاي خارجي براي ورود به بخش صنعت مطبوعات و رسانه­هاي چين، موجب گرديده تا دولت­مردان كه در حال حاضر كنترل كامل رسانه­هاي این کشور را در اختيار دارند، براي رويارويي با چالش­هاي پيش­روي و جلوگيري از خارج شدن رسانه­ها از چارچوب نظارتي و كنترلي دولت و آماده سازي بخش رسانه­ها براي روزی که احتمالاً بخشي از اين صنعت توسط بخش خصوصي و سرمايه­گذاران خارجي كنترل خواهد شد و بالا بردن  توان رقابتی رسانه­های داخلی، برنامه ريزي­هاي متعدد كوتاه مدت و بلند مدتي را انجام دهند تا بتوانند از خارج شدن اين بخش حساس از كنترل كامل دولت مانع شوند.

در حال­حاضر، مطبوعات رسالت خود را پيشبرد اهداف اصلاحات اقتصادي، ايجاد شبكه­هاي اطلاع رساني و آشنا ساختن مردم با سيستم جديد مي­دانند. علاوه بر مطبوعات رسمي، شمار مطبوعات درون­گروهي نيز در حال افزایش است ولي آمار دقيق و روشني از روزنامه­هاي درون حزبی وجود ندارد. مجموع روزنامه­ها و نشريات رسمي و درون­گروهي را بيش از 30000 مورد ذكر كرده اند. (كتاب سبز چين، 1380 : 111)

رسانه­ها و مطبوعات چین از نگاه آمار

در حال­حاضر، براساس آمار منتشره، بيش از 2200 روزنامه، 9000 مجله، 273 ايستگاه راديويي، 352ايستگاه تلويزيوني در سطح ملی و استانی و محلی در اين كشور به فعالیت رسانه­ای و اطلاع رسانی اشتغال دارند. طبق آمار، تا پايان سال2010، تعداد 822 ايستگاه رله و انتقال امواج كوتاه و متوسط راديويي نیز در سرتاسر چین فعال بوده­اند. در اين سال125.69ميليون خانواده به تلويزيون دسترسي داشته و 1.22 ميليون خانواده در30شهر، امکان دسترسی به تلويزيون ديجيتالي داشته­اند كه به ترتيب 94/5 درصد و 95/8 در صد از کل جمعيت چین را پوشش مي­دهند. (www.China.org.cn) پر تيراژترين روزنامه«روزنامه­ی مردم»، ارگان حزب كمونيست چين، دارای تیراژ 5 ميليون نسخه است. پر تيراژترين روزنامه­ی انگليسي زبان«چاينا ديلي» است كه تيراژ آن 120هزار نسخه است. مجله­ی دو هفته يكبار تحت عنوان«صحبت­هاي وسط ماه» با تيراژ 5 ميليون نسخه، پر فروش­ترين مجله­ی چيني است.

مهم­ترين روزنامه­هاي چين عبارتند از: روزنامه­ی مردم و ضميمه­ی آن براي خارج از كشور، روزنامه­ی گوانگ مين، روزنامه­ی اخبار اقتصادي، روزنامه­ی ارتش آزاديبخش، اخبار جوانان چين، اخبار زنان چين، اخبار آموزشي، اخبار ورزشي چين، روزنامه­ی كارگران، روزنامه­ی دهقانان، و روزنامه­ی علوم و تكنولوژي(كتاب سبز چين ، 1380 : 112) براساس پژوهشی كه در سال­هاي2007 و 2008 در انگلستان انجام گرفت، تأثيررسانه­هاي چين بر تغيير جريان اطلاعات جهاني، كمتر از 5 درصد بوده است. مطالعاتي هم كه در جنوب شرق آسيا در این زمینه انجام گرفت نشان می­دهد، قدرت نرم چين هنوز از حاكميت در اين منطقه به دور است. تصوير چين شايد بهتر از آمريكا باشد اما به خوبي ژاپن نيست. در حقيقت، در عصر انفجار اطلاعات كه بازار بر مبناي تقاضا حركت مي­كند، رسانه­هاي دولتي چين با چالش مواجه شده­اند.(www.eai.nus.edu.sg)  

البته باید متذکر شد­که با توسعه­ی فن­آوری و گسترش ابزارهای اطلاع رسانی در چین، رسانه­ی جدیدی در این کشور به وجود آمده و به سرعت رشد کرده است که550میلیون مشترک اینترنتی و 900میلیون استفاده کننده از موبایل به عنوان ارتش این رسانه­ی جدید، چین را در رأس کشورهای جهان در این زمینه قرار داده است. سایت­های مختلف اجتماعی، وبلاگ­های فردی و جمعی، سایت­های متنوع خبری، رسانه­های صوتی و تصویری، روزنامه­های موبایلی، کتاب­های الکترونیکی، و گسترش انواع رسانه­های دیگر خبری، رقابت سختی را آغاز و عرصه را برای مطبوعات سنتی و سانسور و کنترل­های مرسوم دولتی تنگ کرده است.

رویکرد رقابتی رسانه­های چین

از سالی كه چين به سازمان تجارت جهاني پيوسته است(2001)،  صنعت رسانه­ای چين به سوي تشكيل گروه های«بين رسانه­اي» و «رسانه­ی منطقه­اي» حركت كرده است تا بتواند با گروه­هاي قوي رسانه­اي خارج از كشور رقابت نمايد. گروه راديو، تلويزيون، و فيلم چين[1]، با سایر سازمان­هاي راديو، تلويزيون، فيلم و شركت­هاي متعدد راديويي، تلويزيوني، و اينترنتي پيوند خورده و به بزرگ­ترين و قوي­ترين گروه چند رسانه­اي در این کشور تبديل شده اند. اين گروه­ها با شرکت­هاي رسانه­اي خارج از كشور مبادله و هم­كاري دارند. از سال 2003، 30 ايستگاه تلويزيوني خارجي از جمله تلويزيون ماهواره­ای فونيكس، و تلويزيون بلومبرگ، در چين شعبه داير كرده­اند و كانال انگليسي زبان سي­سي­تي­وي، برنامه­های خود را از طريق شبكه­ی خبري فاكس در اختیار بينندگان آمريكايي خود قرار می­دهد. (www.China.org.cn) شبكه­هاي ارتباطي هم­چون شين­خوا، سي­سي­تي­وي، و روزنامه­ی مردم، هنوز هم بخش مهمي از سهم بازار داخلی و خارجی رسانه­ای را به خود اختصاص مي­دهند. رسانه­هاي غير وابسته­ی داخلي( به جز هنگ­كنگ، و ماكائو)، ديگر با جديت از خطوط ترسيم شده توسط دولت تبعيت نمي­كنند. اما اداره­ی کل مطبوعات و نشريات وابسته به شورای دولتی و وزارت راديو، فيلم و تلويزيون، هم­چنان مقررات سختگیرانه و شديدی براي موضوعات ممنوعه وخطوط قرمز خبری تنظيم و به رسانه­ها ابلاغ مي­كنند. از جمله موضوعات ممنوعه را مي­توان مشروعيت حزب كمونيست، سياست­هاي دولت در مورد تبت و سين­كيانگ، فساد و فحشای مقامات و دولت، و گروه غیر قانونی فالون­گونگ بر شمرد.البته پس از برگزاری هجدهمین کنگره­ی حزب کمونیست و برگزیده شدن نخبگان نسل پنجم برای رهبری کشور در اواخر سال 2012، به نظر می­رسد در پاره­ای از سیاست­های اِعمال شده در خصوص محدود کردن مطبوعات به ویژه در زمینه­ی فساد مقامات تجدید نظرهایی صورت گرفته است. علي­رغم نظارت شديد دولت، رسانه­هاي چين تجاري شده اند. نظارت دولت شامل حال ورزش، سرمايه گذاري و سرگرمي­هاي سود آور نمي­شود. در دهه­ی1980و در دوران دنگ شيائوپينگ، ا ندكي از نظارت شديد دولت بر رسانه­ها كاسته شد. هم­چنان­که اشاره شد، بعد از اعتراضات ميدان تيَن آن­مِن در سال1989، كنترل رسانه­ها شدت يافت ولي در دوران جيانگ زمين و در دهه­ی1990 مجددا كنترل­ها كمتر شد. اما با نفوذ فزاينده­ی اينترنت و امكان بالقوه­ی آن در تشويق ناراضيان، مقررات شديدي در دوران خو جين­تائو وضع شد. طبق گزارش خبرنگاران بدون مرز، چين در سال2010 از اين نظر در رتبه 168 از میان 178 كشور جهان قرار داشت.

---

[1] - China Radio, Film and TV. Group.

مجلات و نشريات مهم و تأثير گذار

زماني مجله­هايي هم­چون مروری بر پکن[1]، چین مصور[2]، چین امروز[3]، و چین خلقی[4]، و روزنامه­هايي مثل  روزنامه­ی مردم، و راديو بين الملل چين، اصلی­ترین رسانه­های گروهی برای معرفي کشور چين به خارجيان بودند، اما در سال­هاي اخير، این کشور با بهره­گيري از فن­آوری­هاي نوین ارتباطي گام­های بلندی در این زمینه برداشته است.    گروه انتشارات بين المللي چين[5]، در سال1949 با هدف معرفي چين به دنيا از طريق كتاب، مجله و وب­سايت بنيان نهاده شد و اكنون بيش از 20 شعبه در چين و 12 شعبه در آمريكا، انگليس، آلمان، بلژيك، روسيه، مصر، مكزيك، ژاپن، و هنگ­كنگ دارد. تعداد كاركنان آن3000 نفر است كه100 نفر آن­ها خارجي هستند. اين انتشاراتي هر سال بيش از3000 عنوان كتاب و30 نشريه­ی ادواري به بيش از10 زبان منتشر مي­سازد. اين انتشاراتي وب­سايت معروف WWW.CHINA.IRG.CN و­30 سايت ديگر را ساماندهي مي­كند. نمونه­هاي مجلات آن عبارتند از:

مجله­ی مروری بر پکن[6]: از هفته نامه­هاي معتبر سراسري چين است و به­صورت هفتگی در پكن منتشر مي­شود. نخستین شماره­ی آن در سال1958 منتشر شد. گزارش­ها و مقالات آن در مورد امور فرهنگي، اقتصادي، سياسي و اجتماعي و تحولات چين است . تيراژ هر شماره 70هزار نسخه اعلام مي­شود. این مجله، علاوه بر سراسر چين، در150 كشور و منطقه هم هم­زمان توزيع مي­شود. نسخه­ی چاپي آن به زبان انگليسي است ولي نسخه­ی آنلاين مجله به زبان­هاي انگليسي، ژاپني، فرانسوي، آلماني، و چيني روی سایت قرار می­گیرد. گفته می­شود که سايت این مجله بيش از700 هزار بازديد كننده دارد. (www.bjreview.com.cn)

چین مصور[7]: این مجله در سال1950 بنياد نهاده شد و هم اكنون به زبان­هاي چيني، انگليسي، كره­اي، و روسي به چاپ مي­رسد. نسخه­ی آنلاين آن به زبان­هاي چيني، ژاپني، روسي، فرانسوي، آلماني، ايتالياي و عربي است.

مجله­ی زنان چين[8]: اين مجله توسط فدراسيون سراسري زنان چين منتشر مي­شود. نخستین شماره­ی آن در سال1939 به چاپ رسيد. هم اكنون این نشریه به­صورت دو ماهانه منتشر مي­شود. اين مجله در سال­هاي 2003 و 2005 مقام دوم و سوم را در سطح ملي به­دست آورد.

روزنامه­ی گلوبال تایمز[9]: اين روزنامه در آوريل سال2009 به زبان انگليسي آغاز به انتشار نمود و هم اكنون از روزنامه­هاي مطرح اين كشور است که توسط ليگ جوانان چين وابسته به حزب كمونيست منتشر مي­شود.

ماهنامه­ی گلوبال[10]: اين ماهنامه توسط خبرگزاری شين­خوا منتشر مي­شود و اخبار و اطلاعات فرهنگي، سياسي، اجتماعي، و اقتصادي كشورهاي مختلف دنيا را منعكس مي­سازد.

مجله­ی شهر مصور[11]: اين مجله­ی مصور از مجلات محبوب چيني هاست.

مجله­ی جامعه­ی بین المللی در چین[12]: مجله­اي است ويژه­ی خارجي­هاي مقيم چين و هر دو هفته يك بار به زبان انگليسي منتشر مي­شود.

هفته نامه­ی آخر هفته­ی شهر[13]: نخستین شماره­ی آن در سال1998 منتشر شد و مجله­ی سرگرمي محسوب مي­شود. این مجله هر دو هفته يك­بار هم­زمان در شهرهای شانگهاي و پكن منتشر مي­شود و اطلاعاتي در باره­ی بازار، چه بخريم؟ كجا برويم؟ .. و معرفي گالري­ها، رستوران­ها و ... ارايه مي­دهد.

مجله­ی چین و جهان[14]: مجله­ای است تمام الكترونيك و مسايل چين معاصر را منتشر مي­كند.

ماهنامه­ی چین[15]: اين مجله چين دموكراتيك را ترسيم مي­کند.

مجله­ی بهار چین[16]: این مجله در سال1982 تأسیس شده و از نشريات ادواري طرفدار دموكراسي در چين است.

---

[1] - Beijing Reviw.

[2] - China Pictorial.

[3] - China Today.

[4] - People’s China.

[5] - China International Publishing Group. (CIPG)

[6] - Beijing Review.

[7] - China Pictorial.

[8] - Women in China.

[9] - Global Times.

[10] - Global.

[11] - City Pictorial.

[12] - International Community in China.

[13] - City Weekend.

[14] - China and World.

[15] - China Monthly.

[16] - China Spring.

مجلات و نشریات اسلامي

اگر چه انتشار نشريه­هاي ادواري و غير منظم با محتواي اسلامي از گذشته­هاي دور و حتي در دوران جنگ ضد ژاپني چين در بين مسلمانان از سابقه­ی نسبتا طولاني برخوردار است، ولي گسترش انتشار مجلات اسلامي توسط بخش­هاي غيردولتي و مساجد و مراكز اسلامي پس از اجراي اصلاحات و در بيست سال آخر قرن بيستم از نظر تعداد و كميت در جامعه چين بي سابقه است. انتشار حدود يكصد عنوان نشريه توسط مسلمانان مناطق مختلف چين در طول سه دهه­ی گذشته، اگر چه در مقايسه با بيش از يازده هزار عنوان مجله و روزنامه­ی منتشره در اين كشور از نظر كميت و كيفييت نا چيز و غيرقابل توجه است، ولي اين اقبال بيانگر رويكرد جامعه­ی مسلمانان اين كشور به حفظ‌ هويت و استفاده از فرصت ايجاد شده و ابزار مطبوعاتي براي مطرح ساختن فرهنگ، تاريخ و گذشته­ی خود و اثبات وجود جامعه­ی چند ده ميليوني مسلمان در جامعه­ی3/1 ميليارد نفري چيني است. از میان نشریات اسلامی، ماهنامه­ی «المسلم الصيني» كه به دو زبان چيني و اويغوري منتشر مي­شود و ماهنامه­ی «مطالعات قوم خوي» كه به ترتيب از سوي انجمن اسلامي سراسري چين و آكادمي علوم اجتماعي استان خودمختار نينگ­شيا و با بودجه­ی دولت چين منتشر و در دكه­ی مطبوعات توزيع مي­شوند، تنها نشريات اسلامی هستند که به صورت رسمی و با مجوز دولتي منتشر می­گردند. بقیه­ی مجلات و نشریات اسلامی، به صورت غیر رسمی و غیر منظم و بدون مجوز رسمی دولت بوده و اجازه­ی فروش و توزیع رسمی را ندارند. و لذا، با کمک­های مالی مردمی و نا منظم منتشر و به صورت رایگان توزیع می­شوند که برخي از این نشریات به شرح زیر می­باشند:

  1-  ماهنامه­ی«اطلاعات مسلمانان»: اين ماهنامه در سال1999 توسط انجمن آموزش فرهنگي مسلمانان شهر لانجو از استان گانسو تاسيس شد.

2-  مجله­ی«الفتح»: فصلنامه­ی الفتح ابتدا در سال1992 از سوي مدرسه­ی زبان­هاي عربي ـ چيني شي­گو در لانجو راه اندازي و سپس از سوي مركز مبادلات فرهنگي مسلمانان لنجو منتشر می­گردد.

3- فصلنامه­ی«مسلمانان گانسو»: مجله­اي  است كه از سوي انجمن اسلامي استان گانسو منتشر مي­گردد و سردبير آن آقاي يانگ گوانگ­رونگ[1] است.  انتشار اين مجله از سپتامبر سال1991 آغاز و تاكنون بيش از 47 شماره از آن منتشر گرديده است.

4ـ دو ماهنامه­ی«هنرهاي اسلامي»: شامل شعر، ادبيات، نقاشي و خوشنويسي مسلمانان چين که از اوايل سال 2000میلادی، توسط شركت با مسئوليت محدود هنر اسلامي گانسو آغاز به نشر نموده است.

5-‌‌ فصلنامه­ی«پژوهش فرهنگ اسلامي»:  مجله­ی علمي و تحقيقاتي است كه در سال1994 توسط موسسه­ی فرهنگ اسلامي شهر شي­آن، مركز استان شانسي آغاز به انتشار نمود.

6 ـ فصلنامه­ی«مسلمانان شانـگهاي»: از سوي انجمن اسلامي شهر شانــگهاي تهيه و منتشر مي­شود.

7ـ فصلنامه­ی«مسلمانان جي­نَن»:‌ در سال1988 توسط انجمن اسلامي شهر جي­نَن مركز استان شاندونگ تاسيس و منتشر گرديد.

8 - فصلنامه­ی«امين»: در سال1997 از سوي مدرسه­ی اسلامي شهر جو­كو  چاپ و منتشر گرديده است.

9 - گاهنامه­ی«اخبار مسجد جنوب تيَن­مو»: از سوي مسجد تيَن­مو در شهر بندري تيَن­جين و توسط گروهي از مسلمانان تهيه و منتشر مي­گردد.

10- نشريه­ی«حوزه­ی تحصيل و آموزش»: دو هفته يكبار از سوي مسجد خَن­جونگ(در استان شيَن­سي) منتشر مي­شود.  

11- نشريه­ی«آموزشگاه فني حرفه­اي مسلمانان دالي»: هر شش ماه يك­بار از سوي آموزشگاه فني حرفه­اي شهرستان دالي در استان يونن چاپ و منتشر مي­شود. 

12ـ «مسلمانان خوي و ايغور خونَن»: نام نشريه­اي است كه هر 6 ماه يك­بار توسط انجمن اسلامي شهر خونَن مركز استان خو­بِي  چاپ و منتشر مي­گردد.

13- نشريه­ی«هلال»: مجله­ی ماهانه­اي است كه توسط مركز تربيت فرهنگي مسلمانان شهر پينگ­ ليانگ در استان گَن­سو در زمينه­ی علوم قرآني و تعليمات اسلامي چاپ و منتشر مي­شود.

14- دو ماهنامه­ی«نور ستاره»: نشريه­اي است كه از سوي مركز مبادلات فرهنگي مسلمانان شهر گويوان(از استان خودمختار مسلمان نشين نينگ شيا چاپ و توزيع مي­شود. (مجله دراسات قومیه هوی،2003)

روند رو به توسعه صنعت رسانه

بر اساس اظهارات مدير كل مطبوعات و انتشارات چین که وابسته به شورای دولتی این کشور است، در برنامه­ی پنجساله­ی يازدهم(2010 -2005)، كل سرمايه گذاري، تولید محصول، و فروش در بخش صنعت مطبوعات و نشريات دو برابر و در صنعت چاپ اين رقم سه برابر شده است. چين در سال2010 از نظر تعداد عناوين كتاب، تعداد نسخ چاپي، و همين­طور تيراژ روزنامه، در دنيا مقام نخست و از نظر صنعت انتشارات الكترونيك مقام دوم و از نظر محصولات چاپي مقام سوم را داشته است.

بر اساس آمار منتشر شده در سمينار«مطبوعات چيني­هاي خارج از كشور» كه در پنانگ مالزي برگزار شد، در حال­حاضر بيش از280 روزنامه، 230 مجله، 70 ايستگاه راديويي و 10 شبكه­ی تلويزيوني در خارج از كشور توسط چيني­هاي ماوراء بحار به زبان چيني فعاليت مي­كنند. (شين هوا ، 2007)

طبق آمار منتشر شده از سوي مقامات رسمي مطبوعات پكن، زن­ها بيش از مردان به تحصيل در رشته­ی خبرنگاري روي مي­آورند. از مجموع 180هزار نفر خبرنگار شاغل در صنعت مطبوعات این کشور، بيش از 70هزار نفر از آن­ها را زنان تشكيل مي­دهند كه حدود 40 درصد مي­شود. در حالي كه در يك دهه­ی پيش، زنان يك سوم خبرنگاران را تشکیل می­دادند. در گذشته اغلب دانشجويان اين رشته را مردان تشكيل مي­دادند، در حالي­كه دختران بيشتر در رشته­ی ادبيات تحصيل مي­كردند. در سال­هاي اخير، دختران به خبرنگاري روي آورده­اند و به زودي نصف خبرنگاران را تشكيل خواهند داد. در حال­حاضر 61 درصد خبرنگاران زير40 سال هستند. (چاينا ديلي ، 2006)

---

[1] - Yang Guang Rong.

بخش 2- رسانه­هاي شنیداری(رادیو)

تاریخچه­ی رادیو در چین

تاریخچه­ی رادیو در چین نخستین ایستگاه پخش برنامه­های رادیویی در چین، در تاریخ23ژانویه­ی سال1923میلادی توسط یک روزنامه نگار آمریکایی به نام اوسبُرن[1]در شهر شانگهای راه اندازی شد. از این ایستگاه هر شب یک ساعت برنامه که عمدتا شامل موسیقی و کمی هم اخبار داخلی و خارجی بود پخش می­شد که افزون بر شانگهای در برخی از شهرهای مهم دیگر نیز شنیده می­شد. مؤسس این ایستگاه، سپس با همکاری یکی از تجار محلی اقدام به وارد کردن دستگاه­های رادیوی ساخت آمریکا برای مشتریان نمود که در مدت اندکی بیش از 500دستگاه رادیو به فروش رفته و مورد استقبال مردم واقع شد. این ایستگاه صرفا چند ماه به کار خود ادامه داده و به خاطر کمبود منابع مالی فعالیت آن متوقف گردید. به دنبال این حادثه دومین ایستگاه رادیویی در 15ماه مه سال1924 یک شرکت دیگر آمریکایی به نام کارول[2] با همکاری یک روزنامه­ی محلی به نام شِن بائو[3]فعالیت خود را آغاز کرد و با ایجاد شبکه­ای از استودیوها در سطح شهر شانگهای، برنامه­های تولیدی این استودیوها را پخش می­کرد. تا این سال دولت چین قانون و مقررات خاصی برای تأسیس ایستگاه­های رادیویی توسط بخش خصوصی تدوین نکرده بود. لذا، در ماه اوت سال1924 نخستین قانون راه اندازی ایستگاه­های رادیویی از سوی دولت تصویب و برای اجرا در اختیار متقاضیان قرار گرفت.

نخستین ایستگاه رادیویی که توسط یک فرد چینی راه اندازی شد، متعلق به شرکت سون سون[4]بود که در ماه مارس سال1927 در ساختمان این شرکت کار خود را آغاز کرد. این ایستگاه روزانه 6ساعت برنامه پخش می کرد. پخش برنامه­ی این ایستگاه نیز پس از دو سال و نیم فعالیت متوقف شد.

---

[1] - E.G. Osborn.

[2] - Carol.

[3] - Shen Bao.

[4] - Sun Sun.