آمودریا: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).) |
|||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:10 50 2205.jpg|بندانگشتی|غروب آمودریا]] | [[پرونده:10 50 2205.jpg|بندانگشتی|غروب آمودریا. برگرفته از سایت ویکی پدیا، قابل بازیابی از https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7]] | ||
این رود در دنیای قدیم مدتی به آکسوس معروف بوده است، جغرافی‌دانان مسلمان آن را جیحون نامیدند؛ ولی در [[افغانستان]] آمودریا خوانده می‌شود. آمودریا در پامیر خرد از گردنه بیک (آخرین نقطه مرزی بین [[افغانستان]]، [[چین]] و تاجیکستان و «از یک یخچال در شمالی‌ترین ناحیه بدخشان نزدیک قله مرتفع پشتی‌خور (Pooshtee Khour) از قلل بلوت تاغ سرچشمه می‌گیرد».<ref>الفینستون، مونت استوارت (1376). افغانان (جای، فرهنگ، نژاد) گزارش سلطنت [[کابل]]. ترجمه محمد آصف فکرت. مشهد: [https://behnashr.ir/ انتشارات آستان قدس رضوی]، ص 101.</ref> کوه‌های مرتفع پشتی‌خور در همه سال پوشیده از برف است. از به‌هم‌پیوستن آب پامیر و آب واخان، رود پنج تشکیل می‌شود که آغاز آمودریاست و سپس از دو سمت آمودریا (در تاجیکستان و [[افغانستان]]) جریان‌های متعددی وارد آن می‌شوند. از ساحل چپ آمودریا در خاک [[افغانستان]]، رودهای کوکچه، خان‌آباد، قندوز، دره راغ، فرخار، شیوه، و... وارد آمودریا می‌شوند. از این میان، رود کوکچه که از مناطق نورستان، زیباک، سلسله خواجه محمد، اشکاشم و غاران می‌آید بسیار پرسرعت است و زمینه تولید انرژی برق آبی فوق‌العاده‌ای دارد. در این رود ذرات طلا هم وجود دارد. علاوه بر رودهای فوق، رودهای تاشقرقان (خلم)، سرپل، قیصار و شیرین تگاو هم در مواقع سیلابی به آمودریا می‌ریزند. از خاک تاجیکستان نیز رودهای متعددی وارد آمودریا می‌شوند. | این رود در دنیای قدیم مدتی به آکسوس معروف بوده است، جغرافی‌دانان مسلمان آن را جیحون نامیدند؛ ولی در [[افغانستان]] آمودریا خوانده می‌شود. آمودریا در پامیر خرد از گردنه بیک (آخرین نقطه مرزی بین [[افغانستان]]، [[چین]] و [[تاجیکستان]] و «از یک یخچال در شمالی‌ترین ناحیه بدخشان نزدیک قله مرتفع پشتی‌خور (Pooshtee Khour) از قلل بلوت تاغ سرچشمه می‌گیرد».<ref>الفینستون، مونت استوارت (1376). افغانان (جای، فرهنگ، نژاد) گزارش سلطنت [[کابل]]. ترجمه محمد آصف فکرت. مشهد: [https://behnashr.ir/ انتشارات آستان قدس رضوی]، ص 101.</ref> کوه‌های مرتفع پشتی‌خور در همه سال پوشیده از برف است. از به‌هم‌پیوستن آب پامیر و آب واخان، رود پنج تشکیل می‌شود که آغاز آمودریاست و سپس از دو سمت آمودریا (در تاجیکستان و [[افغانستان]]) جریان‌های متعددی وارد آن می‌شوند. از ساحل چپ آمودریا در خاک [[افغانستان]]، رودهای کوکچه، خان‌آباد، قندوز، دره راغ، فرخار، شیوه، و... وارد آمودریا می‌شوند. از این میان، رود کوکچه که از مناطق نورستان، زیباک، سلسله خواجه محمد، اشکاشم و غاران می‌آید بسیار پرسرعت است و زمینه تولید انرژی برق آبی فوق‌العاده‌ای دارد. در این رود ذرات طلا هم وجود دارد. علاوه بر رودهای فوق، رودهای تاشقرقان (خلم)، سرپل، قیصار و شیرین تگاو هم در مواقع سیلابی به آمودریا می‌ریزند. از خاک تاجیکستان نیز رودهای متعددی وارد آمودریا می‌شوند. | ||
[[پرونده:10 49 5002.jpg|بندانگشتی|آمودریا]] | [[پرونده:10 49 5002.jpg|بندانگشتی|آمودریا. برگرفته از سایت شفقنا، قابل بازیابی از https://af.shafaqna.com/FA/379917]] | ||
طول آمودریا قریب به ۲۵۰۰ کیلومتر است و حدود ۱۱۲۶ کیلومتر از آن مرزهای مشترک [[افغانستان]] با کشورهای تاجیکستان، ازبکستان و قسمتی از ترکمنستان را تشکیل می‌دهد. پایانه آمودریا دریاچه آرال است؛ ولی گفته‌شده‌است که در گذشته‌های دور ریزشگاه آن دریای خزر بوده و عملا سرزمین [[افغانستان]] را از آسیای مرکزی جدا می‌کرده و هنوز هم حدفاصل بخش عمده‌ای از [[افغانستان]] با کشورهای آسیای مرکزی است. | طول آمودریا قریب به ۲۵۰۰ کیلومتر است و حدود ۱۱۲۶ کیلومتر از آن مرزهای مشترک [[افغانستان]] با کشورهای تاجیکستان، ازبکستان و قسمتی از ترکمنستان را تشکیل می‌دهد. پایانه آمودریا [[دریاچه آرال]] است؛ ولی گفته‌شده‌است که در گذشته‌های دور ریزشگاه آن دریای خزر بوده و عملا سرزمین [[افغانستان]] را از آسیای مرکزی جدا می‌کرده و هنوز هم حدفاصل بخش عمده‌ای از [[افغانستان]] با کشورهای آسیای مرکزی است. | ||
[[افغانستان]] میزان آب آمودریا را ۶۲ میلیارد مترمکعب برآورد می‌کند و ۴۹ درصد آن، یعنی حدود ۳۰ میلیارد مترمکعب یا اندکی بیشتر از آن را سهم [[افغانستان]] می‌داند و می‌گوید به دلیل کمبود امکانات [[مالی]] و فنی فعلا قادر به استفاده از آن نیست و بهره‌برداری محدودی می‌کند؛ ولی در بلندمدت حق خود را برای بهره‌برداری از این آب محفوظ می‌داند. با توجه به نیاز شدید ترکمنستان و ازبکستان به آب آمودریا، اقدام [[افغانستان]] برای استفاده از آب آمودریا، به تنش‌های شدید بین این سه کشور منجر شده است. | [[افغانستان]] میزان آب آمودریا را ۶۲ میلیارد مترمکعب برآورد می‌کند و ۴۹ درصد آن، یعنی حدود ۳۰ میلیارد مترمکعب یا اندکی بیشتر از آن را سهم [[افغانستان]] می‌داند و می‌گوید به دلیل کمبود امکانات [[مالی]] و فنی فعلا قادر به استفاده از آن نیست و بهره‌برداری محدودی می‌کند؛ ولی در بلندمدت حق خود را برای بهره‌برداری از این آب محفوظ می‌داند. با توجه به نیاز شدید ترکمنستان و ازبکستان به آب آمودریا، اقدام [[افغانستان]] برای استفاده از آب آمودریا، به تنش‌های شدید بین این سه کشور منجر شده است. | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
== نیز نگاه کنید به == | == نیز نگاه کنید به == | ||
[[جغرافیای طبیعی افغانستان]]؛ [[رودهای افغانستان]]. | |||
== کتابشناسی == | == کتابشناسی == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۱
این رود در دنیای قدیم مدتی به آکسوس معروف بوده است، جغرافی‌دانان مسلمان آن را جیحون نامیدند؛ ولی در افغانستان آمودریا خوانده می‌شود. آمودریا در پامیر خرد از گردنه بیک (آخرین نقطه مرزی بین افغانستان، چین و تاجیکستان و «از یک یخچال در شمالی‌ترین ناحیه بدخشان نزدیک قله مرتفع پشتی‌خور (Pooshtee Khour) از قلل بلوت تاغ سرچشمه می‌گیرد».[۱] کوه‌های مرتفع پشتی‌خور در همه سال پوشیده از برف است. از به‌هم‌پیوستن آب پامیر و آب واخان، رود پنج تشکیل می‌شود که آغاز آمودریاست و سپس از دو سمت آمودریا (در تاجیکستان و افغانستان) جریان‌های متعددی وارد آن می‌شوند. از ساحل چپ آمودریا در خاک افغانستان، رودهای کوکچه، خان‌آباد، قندوز، دره راغ، فرخار، شیوه، و... وارد آمودریا می‌شوند. از این میان، رود کوکچه که از مناطق نورستان، زیباک، سلسله خواجه محمد، اشکاشم و غاران می‌آید بسیار پرسرعت است و زمینه تولید انرژی برق آبی فوق‌العاده‌ای دارد. در این رود ذرات طلا هم وجود دارد. علاوه بر رودهای فوق، رودهای تاشقرقان (خلم)، سرپل، قیصار و شیرین تگاو هم در مواقع سیلابی به آمودریا می‌ریزند. از خاک تاجیکستان نیز رودهای متعددی وارد آمودریا می‌شوند.
طول آمودریا قریب به ۲۵۰۰ کیلومتر است و حدود ۱۱۲۶ کیلومتر از آن مرزهای مشترک افغانستان با کشورهای تاجیکستان، ازبکستان و قسمتی از ترکمنستان را تشکیل می‌دهد. پایانه آمودریا دریاچه آرال است؛ ولی گفته‌شده‌است که در گذشته‌های دور ریزشگاه آن دریای خزر بوده و عملا سرزمین افغانستان را از آسیای مرکزی جدا می‌کرده و هنوز هم حدفاصل بخش عمده‌ای از افغانستان با کشورهای آسیای مرکزی است.
افغانستان میزان آب آمودریا را ۶۲ میلیارد مترمکعب برآورد می‌کند و ۴۹ درصد آن، یعنی حدود ۳۰ میلیارد مترمکعب یا اندکی بیشتر از آن را سهم افغانستان می‌داند و می‌گوید به دلیل کمبود امکانات مالی و فنی فعلا قادر به استفاده از آن نیست و بهره‌برداری محدودی می‌کند؛ ولی در بلندمدت حق خود را برای بهره‌برداری از این آب محفوظ می‌داند. با توجه به نیاز شدید ترکمنستان و ازبکستان به آب آمودریا، اقدام افغانستان برای استفاده از آب آمودریا، به تنش‌های شدید بین این سه کشور منجر شده است.
قسمت‌هایی از آمودریا قابل کشتیرانی است و در کرانه‌های آن بنادرگمرکی احداث شده است. شیرخان بندر (در مجاورت مرز افغانستان و تاجیکستان) و بندر حیرتان (در جوار مرز افغانستان با ازبکستان) از آن جمله است و از آن طریق کالاهای فراوانی مبادله می‌شوند و مسافران زیادی رفت‌وآمد می‌کنند. آمودریا دارای آبشارهای متعدد است، سرعت آن در قسمت‌های اولیه (در رود پنج) بسیار زیاد است و برای سدسازی و تولید برق آبی مساعد است.[۲]
نیز نگاه کنید به
جغرافیای طبیعی افغانستان؛ رودهای افغانستان.
کتابشناسی
- ↑ الفینستون، مونت استوارت (1376). افغانان (جای، فرهنگ، نژاد) گزارش سلطنت کابل. ترجمه محمد آصف فکرت. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، ص 101.
- ↑ علی‌آبادی، علیرضا (1395). جامعه و فرهنگ افغانستان. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص 28-30.