مساجد مشهور و تاریخی بنگلادش: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''مساجد مشهور و تاريخي در [[بنگلادش]]'''
از مساجد مشهور و تاریخی [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] می توان به [[مسجد بیت المکرم]]، [[مسجد ستاره]]، [[مسجد بیگم بازار]]، [[مسجد هفت گنبد]]، [[مسجد غوث الاعظم]]، [[مسجد شصت گنبد]]، [[مسجد طلائی کوچک]]، [[مسجد هفت گنبد بل بازار]]، [[مسجد خواجه]]، [[مسجد دیوانه]]، [[باگا مسجد]] اشاره کرد که در ذیل شرح داده شده است:


مسجد بيت المكرم
===[[مسجد بیت المکرم]]===
[[پرونده:مسجد بیت‌المکرم.png|بندانگشتی|324x324پیکسل|[[مسجد بیت المکرم|مسجد بیت‌المکرم]]، برگرفته از businesspostbd، قابل بازیابی از https://businesspostbd.com/opinion-todays-paper/history-of-baitul-mukarram-mosque-2023-04-07]]این مسجد که در منطقه پورانا پالتان در داکا واقع است، مسجدی ملی است و شهرت خاصی دارد. [[مسجد بیت المکرم]] بزرگ‌ترین مسجد در [[بنگلادش]] است. این مسجد به سبک مسجدالحرام و بدون گنبد و مناره ساخته شده است. در اوایل سال 1960 م خانواده باوانی (بوانی)، که یکی از بزرگ‌ترین خانواده‌های سرمایه دار پاکستانی بود، در ملک شخصی خود این مسجد را با استفاده از سنگ مرمر که در [[بنگلادش]] (پاکستان شرقی وقت) بسیار گران بود، ساخت.


اين مسجد كه در منطقه پورانا پالتان در [[داكا]] واقع است، مسجدی ملي است و شهرت خاصي دارد. مسجد بيت المكرم بزرگترين مسجد در بنگلادش است. اين مسجد به سبك مسجدالحرام و بدون گنبد و مناره ساخته شده است. در اوايل سال 1960 م خانواده باواني (بواني )، كه يكي از بزرگترين خانواده هاي سرمايه دار پاكستانی بود، در ملك شخصي خود اين مسجد را با استفاده از سنگ مرمر كه در بنگلادش (پاكستان شرقي وقت ) بسيار گران بود، ساخت.  از زمان شروع ساخت تا پایان کار حدود سه سال طول کشید و در 26 ژانويه 1963 م رسماً افتتاح شد. پس از استقلال بنگلادش به دستور شيخ مجيب الرحمان اين مسجد، مسجد ملي شناخته شد و مديريت آن با نظارت دولت به بنیاد اسلامی (اسلاميك فاونديشن) سپرده شد.
از زمان شروع ساخت تا پایان کار حدود سه سال طول کشید و در 26 ژانویه 1963 م رسماً افتتاح شد. پس از استقلال [[بنگلادش]] به دستور شیخ مجیب الرحمان این مسجد، مسجد ملی شناخته شد و مدیریت آن با نظارت دولت به بنیاد اسلامی‌ (اسلامیک فاوندیشن) سپرده شد.


=== [[مسجد ستاره]] ===
مسجد ستاره یکی از مشهورترین مساجد قدیمی‌ در داکا است. این مسجد در دوره حکومت مغول در بنگال ساخته شد و در آن هنگام اسم مسجد، میرزاغلام پیر بود. اما چون بر روی 3 گنبد این مسجد ستاره‌های زیادی زینت داده شده است، بین مردم به مسجد ستاره (به زبان بنگالی «ترا مسجد») مشهور شد.


مسجد ستاره
=== [[مسجد بیگم بازار]] ===
این مسجد یکی از قدیمی‌ترین مساجد داکا است که به دستور نواب مرشد قلی خان حاکم بنگال وقت در طول سال‌های 1700 تا 1704 ساخته شد. ابتدا این مسجد به نام مسجد کار طلب خان معروف بود، اما به دلیل واقع شدن درمنطقه تجاری بیگم بازار به نام مسجد بیگم بازار شهرت یافت. ویژگی این مسجد به دلیل سبک معماری آن است.


مسجد ستاره يكي از مشهورترين مساجد قديمي در داكا است. اين مسجد در دوره حكومت مغول در بنگال ساخته شد و در آن هنگام اسم مسجد، ميرزاغلام پير بود. اما چون بر روي 3 گنبد اين مسجد ستاره هاي زيادي زينت داده شده است، بين مردم به مسجد ستاره (به زبان بنگالي «ترا مسجد») مشهور شد.
=== [[مسجد هفت گنبد]] ===
[[پرونده:مسجد هفت گنبد.jpg|بندانگشتی|339x339پیکسل|[[مسجد هفت گنبد]]، قابل بازیابی از https://www.abac-bd.com/bangladesh/]]این مسجد در قسمت غرب منطقه محمدپور در شهر داکا در ابتدای خیابان سات مسجد (یعنی هفت مسجد) قرار دارد.  


مسجد دارای هفت گنبد است و از این رو به سات گامبوج مسجد (مسجد هفت گنبد) مشهور شده است. طراحی بنا به سبک مغولی اسلامی‌ هند است و بنای آن مربوط به دوره حکومت مغول در بنگال می‌باشد.


مسجد بيگم بازار
=== [[مسجد غوث الاعظم]] ===
این مسجد در خیابان و محله " ماها خالی " داکا واقع شده و یکی از مجلل‌ترین مساجد در داکا است. در زمان جنگ عراق علیه ایران، با پول صدام حسین رئیس جمهور عراق و به منظور جلب حمایت مردم [[بنگلادش]] علیه ایران، این مسجد ساخته شد. بنیان گذار آن مولانا عبدالمنان، صاحب امتیاز روزنامه انقلاب است.


اين مسجد يكي از قديمي ترين مساجد داكا است که به دستور نواب مرشد قلي خان حاكم بنگال وقت در طول سال هاي 1700 تا 1704 ساخته شد. ابتدا اين مسجد به نام مسجد كار طلب خان معروف بود، اما به دلیل واقع شدن درمنطقه تجاري بيگم بازار به نام مسجد بيگم بازار  شهرت یافت. ويژگي اين مسجد به دلیل سبک معماري آن است.
=== [[مسجد شصت گنبد]] ===
خواجه جهان مشهور به خان جهان علی خان این مسجد را واقع در شهرستان باغرهات در قسمت جنوبی [[بنگلادش]] توسط در سال 1459 م ساخت. این مسجد جزو قدیمی‌ترین مساجد [[بنگلادش]] است. خان جهان علی خان، هم صوفی و هم فرماندار منطقه بود. وی دستور داد این مساجد را به منظور مرکزی دینی وسیاسی بنا کنند. پس از [[مسجد بیت المکرم]]، این مسجد از بزرگ‌ترین مساجد [[بنگلادش]] محسوب می‌شود. بر بالای سقف مسجد، 77 گنبد ساخته شده، اما چون کل بنا روی 60 ستون احداث شده است، بین مردم به مسجد شصت گنبد مشهور است.


=== [[مسجد طلائی کوچک]] ===
این مسجد یکی از قدیم‌ترین مساجد این سرزمین است و در زمان حکومت علاء الدین حسین شاه حاکم بنگال (1493 - 1519م) ساخته شد. چون قسمت داخلی گنبدهای این مسجد مطلا می‌باشد، به سونا مسجد (طلایی مسجد) مشهور شده است. جانشینان حسین شاه نیز به تقلید حسین شاه مسجد دیگری ساختند (1525م) و همچنان بخش‌های داخلی گنبد را مطلا کردند. چون مسجد نخستین کوچک‌تر و دومی‌ بزرگ‌تر بود، به ترتیب به نام سوتر سونا مسجد (مسجد طلائی کوچک) و بارا سونا مسجد (مسجد طلائی بزرگ) مشهور شده‌اند. مسجد کوچک طلائی در شهرستان نواب گنج واقع در غرب بنگلادش و مسجد بزرگ طلائی در آن طرف مرز (در بنگال غربی هند) ساخته شده‌اند.


مسجد هفت گنبد
=== [[مسجد خواجه]] ===
یکی دیگر از قدیمی‌ترین مساجد [[بنگلادش]]، مسجد خواجه است که در کاجیرگائون، در شهرستان مولوی بازار، در شمال شرقی [[بنگلادش]] احداث شده است. این مسجد را شمس الدین یوسف شاه (حک: سده چهاردهم میلادی) نوه سلطان شمس الدین الیاس شاه یکی از مشهورترین سلاطین بنگال در سال 1478 م ساخته است و هم اکنون یکی از زیارتگاه‌های مهم کشور محسوب می‌شود.


اين مسجد در قسمت غرب منطقه محمدپور در شهر داكا در ابتداي خيابان سات مسجد (يعني هفت مسجد ) قرار دارد. مسجد دارای هفت گنبد است و از این رو به سات گامبوج مسجد ( مسجد هفت گنبد ) مشهور شده است. طراحی بنا به سبک مغولی اسلامی هند است و بنای آن مربوط به دوره حكومت مغول در بنگال می باشد.
=== [[مسجد هفت گنبد بل بازار]] ===
این مسجد در بل بازار، در شهرستان نارسینگدی، نزدیک داکا قرار دارد. قدمت آن حدود 250 سال است و از سبک معماری مغولی اسلامی‌ بهره گرفته است. این مسجد در دوره نواب‌ها پس از پایان حکومت مغول ساخته شده و به علت داشتن هفت گنبد، مشهور است.


=== [[مسجد دیوانه]] ===
این مسجد در حضرت ناگار، بخش غربی شهر کیشور گنج، در ناحیه شمال کشور واقع است. همسر زمیندار معروف [[بنگلادش]]، خانواده ذوالقرن خان این مسجد را احداث کرد. گفته‌اند که وی فرزندی نداشت و بسیار متدین بود و در خواب برای ساختن مسجد دستوری یافت و این مسجد را ساخت. چون مردم او را پاگلا بی بی (خانم دیوانه) می‌خواندند، این مسجد به نام پاگلا مسجد (مسجد دیوانه) مشهور شد. مردم محلی اعتقاد دارند که اگر کسی به این مسجد نذر کند، نذرش برآورده می‌شود.


مسجد غوث الاعظم
=== [[باگا مسجد]] ===
[[پرونده:مسجد باگا.jpg|بندانگشتی|[[باگا مسجد|مسجد باگا]]، برگرفته از ویکی‌مدیا، قابل بازیابی از https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bagha_Mosque,_Rajshahi,_Bangladesh_03.jpg]]این مسجد واقع در روستای باگا، در شهرستان راجشاهی، یکی از قدیمی‌ترین مساجد [[بنگلادش]] است. این مسجد را نصرت شاه حاکم بنگال در سال 930 هجری قمری ساخت. مسجد ده گنبد داشت که بخشی از آن در زلزله سال 1897 ویران شده و همان طور باقی مانده است. معماری این مسجد جذابیت خاصی دارد. می‌گویند در کارهای معماری وهنری این مسجد به ویژه در نقاشی‌های آن از هنرهای ایرانی استفاده شده است.


اين مسجد در خیابان و محله " ماها خالی " داكا واقع شده و يكي از مجلل ترين مساجد در داكا است. در زمان جنگ عراق عليه ايران، با پول صدام حسين رئيس جمهور عراق و به منظور جلب حمايت مردم بنگلادش علیه ایران، اين مسجد ساخته شد. بنيان گذار آن مولانا عبدالمنان، صاحب امتياز روزنامه انقلاب است.
در داکا و در مناطق دیگر بنگلادش مساجد قدیمی‌ و جدید فراوانی وجوددارد. از جمله لال باغ شاهی، مسجد جامع، مسجد پری بی بی، مسجد بانانی و...<ref>توسلی، محمد مهدی، علی زاده کندی، عزیز، توسلی، سینا(1391). جامعه و فرهنگ [[بنگلادش]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی](در دست انتشار)</ref>.


== نیز نگاه کنید به ==
[[مساجد شیعه افغانستان]]؛ [[مساجد در چین]]؛ [[مساجد تونس]]؛ [[مساجد فرانسه]]؛ [[مساجد زیمبابوه]]؛ [[مساجد تایلند]]؛ [[مساجد قطر]]؛ [[مساجد سیرالئون]]؛ [[مساجد اتیوپی]]؛ [[مساجد روسیه]]؛ [[مساجد سنگال]]؛ [[مساجد تاریخی سوریه]]


مسجد شصت گنبد
== کتابشناسی ==
 
خواجه جهان مشهور به خان جهان علي خان اين مسجد را واقع در شهرستان باغرهات در قسمت جنوبي بنگلادش توسط در سال 1459 م ساخت. اين مسجد جزو قديمي ترين مساجد بنگلادش است. خان جهان علي خان، هم صوفي و هم فرماندار منطقه بود. وی دستور داد این مساجد را به منظور مركزی ديني وسياسي بنا کنند. پس از مسجد بيت المكرم، اين مسجد از بزرگ ترين مساجد بنگلادش محسوب می شود. بر بالای سقف مسجد، 77 گنبد ساخته شده، اما چون کل بنا روي 60 ستون احداث شده است، بين مردم به مسجد شصت گنبد مشهور است.
 
 
مسجد طلائي كوچك
 
اين مسجد يكي از قديم ترين مساجد اين سرزمين است و در زمان حكومت علاء الدين حسين شاه حاكم بنگال (حک: 1493 - 1519 م) ساخته شد. چون قسمت داخلي گنبدهاي اين مسجد مطلا می باشد، به سونا مسجد ( طلایی مسجد) مشهور شده است. جانشینان حسین شاه نیز به تقلید حسین شاه مسجد دیگری ساختند (1525م) و همچنان بخش های داخلی گنبد را مطلا کردند. چون مسجد نخستین کوچك تر و دومي بزرگ تر بود، به ترتيب به نام سوتر سونا مسجد ( مسجد طلائي كوچك ) و بارا سونا مسجد ( مسجد طلائي بزرگ ) مشهور شده اند. مسجد كوچك طلائي در شهرستان نواب گنج واقع در غرب بنگلادش و مسجد بزرگ طلائي در آن طرف مرز ( در بنگال غربي هند ) ساخته شده اند.
 
 
مسجد خواجه
 
يكي دیگر از قديمي ترين مساجد بنگلادش، مسجد خواجه است كه در كاجيرگائون، در شهرستان مولوي بازار، در شمال شرقی بنگلادش احداث شده است. اين مسجد را شمس الدين يوسف شاه (حک: سده چهاردهم میلادی) نوه سلطان شمس الدين الياس شاه يكي از مشهورترين سلاطين بنگال در سال 1478 م ساخته است و هم اکنون يكي از زيارتگاه هاي مهم كشور محسوب می شود.
 
 
مسجد هفت گنبد بل بازار
 
اين مسجد در بل بازار، در شهرستان نارسينگدي، نزديك داكا قرار دارد. قدمت آن حدود 250 سال است و از سبک معماري مغولی اسلامی بهره گرفته است. اين مسجد در دوره نواب ها پس از پايان حكومت مغول ساخته شده و به علت داشتن هفت گنبد، مشهور است.
 
 
مسجد ديوانه
 
اين مسجد در حضرت ناگار، بخش غربی شهر كيشور گنج،  در ناحیه شمال كشور واقع است. همسر زميندار معروف بنگلادش، خانواده ذوالقرن خان اين مسجد را احداث کرد. گفته اند که وی فرزندي نداشت و بسيار متدين بود و در خواب براي ساختن مسجد دستوري يافت و اين مسجد را ساخت. چون مردم او را پاگلا بي بي ( خانم ديوانه ) مي خواندند، اين مسجد به نام پاگلا مسجد ( مسجد ديوانه ) مشهور شد. مردم محلي اعتقاد دارند كه اگر كسي به اين مسجد نذر كند، نذرش برآورده مي شود.
 
 
باگا مسجد
 
اين مسجد واقع در روستاي باگا، در شهرستان راجشاهي، يكي از قديمي ترين مساجد بنگلادش است. اين مسجد را نصرت شاه حاكم بنگال در سال 930 هجري قمري ساخت. مسجد ده گنبد داشت که بخشي از آن در زلزله سال 1897 ويران شده و همان طور باقي مانده است. معماري اين مسجد جذابيت خاصي دارد. مي گويند در كارهاي معماري وهنري اين مسجد به ويژه در نقاشي های آن از هنرهاي ايراني استفاده شده است.
 
    در داكا و در مناطق ديگر بنگلادش مساجد قديمي و جديد فراواني وجوددارد. از جمله لال باغ شاهي، مسجد جامع، مسجد پري بي بي، مسجد باناني و ... .

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۲۷

از مساجد مشهور و تاریخی کشور بنگلادش می توان به مسجد بیت المکرم، مسجد ستاره، مسجد بیگم بازار، مسجد هفت گنبد، مسجد غوث الاعظم، مسجد شصت گنبد، مسجد طلائی کوچک، مسجد هفت گنبد بل بازار، مسجد خواجه، مسجد دیوانه، باگا مسجد اشاره کرد که در ذیل شرح داده شده است:

مسجد بیت المکرم

این مسجد که در منطقه پورانا پالتان در داکا واقع است، مسجدی ملی است و شهرت خاصی دارد. مسجد بیت المکرم بزرگ‌ترین مسجد در بنگلادش است. این مسجد به سبک مسجدالحرام و بدون گنبد و مناره ساخته شده است. در اوایل سال 1960 م خانواده باوانی (بوانی)، که یکی از بزرگ‌ترین خانواده‌های سرمایه دار پاکستانی بود، در ملک شخصی خود این مسجد را با استفاده از سنگ مرمر که در بنگلادش (پاکستان شرقی وقت) بسیار گران بود، ساخت.

از زمان شروع ساخت تا پایان کار حدود سه سال طول کشید و در 26 ژانویه 1963 م رسماً افتتاح شد. پس از استقلال بنگلادش به دستور شیخ مجیب الرحمان این مسجد، مسجد ملی شناخته شد و مدیریت آن با نظارت دولت به بنیاد اسلامی‌ (اسلامیک فاوندیشن) سپرده شد.

مسجد ستاره

مسجد ستاره یکی از مشهورترین مساجد قدیمی‌ در داکا است. این مسجد در دوره حکومت مغول در بنگال ساخته شد و در آن هنگام اسم مسجد، میرزاغلام پیر بود. اما چون بر روی 3 گنبد این مسجد ستاره‌های زیادی زینت داده شده است، بین مردم به مسجد ستاره (به زبان بنگالی «ترا مسجد») مشهور شد.

مسجد بیگم بازار

این مسجد یکی از قدیمی‌ترین مساجد داکا است که به دستور نواب مرشد قلی خان حاکم بنگال وقت در طول سال‌های 1700 تا 1704 ساخته شد. ابتدا این مسجد به نام مسجد کار طلب خان معروف بود، اما به دلیل واقع شدن درمنطقه تجاری بیگم بازار به نام مسجد بیگم بازار شهرت یافت. ویژگی این مسجد به دلیل سبک معماری آن است.

مسجد هفت گنبد

این مسجد در قسمت غرب منطقه محمدپور در شهر داکا در ابتدای خیابان سات مسجد (یعنی هفت مسجد) قرار دارد.

مسجد دارای هفت گنبد است و از این رو به سات گامبوج مسجد (مسجد هفت گنبد) مشهور شده است. طراحی بنا به سبک مغولی اسلامی‌ هند است و بنای آن مربوط به دوره حکومت مغول در بنگال می‌باشد.

مسجد غوث الاعظم

این مسجد در خیابان و محله " ماها خالی " داکا واقع شده و یکی از مجلل‌ترین مساجد در داکا است. در زمان جنگ عراق علیه ایران، با پول صدام حسین رئیس جمهور عراق و به منظور جلب حمایت مردم بنگلادش علیه ایران، این مسجد ساخته شد. بنیان گذار آن مولانا عبدالمنان، صاحب امتیاز روزنامه انقلاب است.

مسجد شصت گنبد

خواجه جهان مشهور به خان جهان علی خان این مسجد را واقع در شهرستان باغرهات در قسمت جنوبی بنگلادش توسط در سال 1459 م ساخت. این مسجد جزو قدیمی‌ترین مساجد بنگلادش است. خان جهان علی خان، هم صوفی و هم فرماندار منطقه بود. وی دستور داد این مساجد را به منظور مرکزی دینی وسیاسی بنا کنند. پس از مسجد بیت المکرم، این مسجد از بزرگ‌ترین مساجد بنگلادش محسوب می‌شود. بر بالای سقف مسجد، 77 گنبد ساخته شده، اما چون کل بنا روی 60 ستون احداث شده است، بین مردم به مسجد شصت گنبد مشهور است.

مسجد طلائی کوچک

این مسجد یکی از قدیم‌ترین مساجد این سرزمین است و در زمان حکومت علاء الدین حسین شاه حاکم بنگال (1493 - 1519م) ساخته شد. چون قسمت داخلی گنبدهای این مسجد مطلا می‌باشد، به سونا مسجد (طلایی مسجد) مشهور شده است. جانشینان حسین شاه نیز به تقلید حسین شاه مسجد دیگری ساختند (1525م) و همچنان بخش‌های داخلی گنبد را مطلا کردند. چون مسجد نخستین کوچک‌تر و دومی‌ بزرگ‌تر بود، به ترتیب به نام سوتر سونا مسجد (مسجد طلائی کوچک) و بارا سونا مسجد (مسجد طلائی بزرگ) مشهور شده‌اند. مسجد کوچک طلائی در شهرستان نواب گنج واقع در غرب بنگلادش و مسجد بزرگ طلائی در آن طرف مرز (در بنگال غربی هند) ساخته شده‌اند.

مسجد خواجه

یکی دیگر از قدیمی‌ترین مساجد بنگلادش، مسجد خواجه است که در کاجیرگائون، در شهرستان مولوی بازار، در شمال شرقی بنگلادش احداث شده است. این مسجد را شمس الدین یوسف شاه (حک: سده چهاردهم میلادی) نوه سلطان شمس الدین الیاس شاه یکی از مشهورترین سلاطین بنگال در سال 1478 م ساخته است و هم اکنون یکی از زیارتگاه‌های مهم کشور محسوب می‌شود.

مسجد هفت گنبد بل بازار

این مسجد در بل بازار، در شهرستان نارسینگدی، نزدیک داکا قرار دارد. قدمت آن حدود 250 سال است و از سبک معماری مغولی اسلامی‌ بهره گرفته است. این مسجد در دوره نواب‌ها پس از پایان حکومت مغول ساخته شده و به علت داشتن هفت گنبد، مشهور است.

مسجد دیوانه

این مسجد در حضرت ناگار، بخش غربی شهر کیشور گنج، در ناحیه شمال کشور واقع است. همسر زمیندار معروف بنگلادش، خانواده ذوالقرن خان این مسجد را احداث کرد. گفته‌اند که وی فرزندی نداشت و بسیار متدین بود و در خواب برای ساختن مسجد دستوری یافت و این مسجد را ساخت. چون مردم او را پاگلا بی بی (خانم دیوانه) می‌خواندند، این مسجد به نام پاگلا مسجد (مسجد دیوانه) مشهور شد. مردم محلی اعتقاد دارند که اگر کسی به این مسجد نذر کند، نذرش برآورده می‌شود.

باگا مسجد

مسجد باگا، برگرفته از ویکی‌مدیا، قابل بازیابی از https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bagha_Mosque,_Rajshahi,_Bangladesh_03.jpg

این مسجد واقع در روستای باگا، در شهرستان راجشاهی، یکی از قدیمی‌ترین مساجد بنگلادش است. این مسجد را نصرت شاه حاکم بنگال در سال 930 هجری قمری ساخت. مسجد ده گنبد داشت که بخشی از آن در زلزله سال 1897 ویران شده و همان طور باقی مانده است. معماری این مسجد جذابیت خاصی دارد. می‌گویند در کارهای معماری وهنری این مسجد به ویژه در نقاشی‌های آن از هنرهای ایرانی استفاده شده است.

در داکا و در مناطق دیگر بنگلادش مساجد قدیمی‌ و جدید فراوانی وجوددارد. از جمله لال باغ شاهی، مسجد جامع، مسجد پری بی بی، مسجد بانانی و...[۱].

نیز نگاه کنید به

مساجد شیعه افغانستان؛ مساجد در چین؛ مساجد تونس؛ مساجد فرانسه؛ مساجد زیمبابوه؛ مساجد تایلند؛ مساجد قطر؛ مساجد سیرالئون؛ مساجد اتیوپی؛ مساجد روسیه؛ مساجد سنگال؛ مساجد تاریخی سوریه

کتابشناسی

  1. توسلی، محمد مهدی، علی زاده کندی، عزیز، توسلی، سینا(1391). جامعه و فرهنگ بنگلادش. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی(در دست انتشار)