استان های تاریخی گرجستان: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی « ==== استان های تاریخی جغرافیایی گرجستان ==== استان های تاریخی جغرافیایی این جمهوری عبارتند از:كارتلی (كارتلی داخلی و سفلی )،ایمرتی،سامقره لو،گوری، مسختی، جاواختی ، آبخازیا، آجارستان،اوستیا، یسوانتی، قازبگی،خوسورتی. '''كارتلی''' كارتلی همان ا...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
استان‌های تاریخی جغرافیایی این جمهوری عبارتند از:کارتلی (کارتلی داخلی و سفلی)، ایمرتی، [[سامقره لو]]، [[گوری]]، [[مسختی]]، جاواختی، [[آبخازیا]]، آجارستان، اوستیا، یسوانتی، قازبگی، [[خوسورتی]]. | |||
=== | === [[كارتلی|کارتلی]] === | ||
کارتلی همان ایبریای باستانی است که در منابع تاریخی یونان و روم از آن یاد شده است (در منابع فارسی کارتیل). این ناحیه درست همان جایی است که یک دولت مرکزی گرجی، قرن‌های متمادی هسته اقتصادی فرهنگی تعدادی از شاهزاده نشین‌های فئودالی را در آغاز قرون وسطی، تشکیل می‌داد. کارتلی قسمت مرکزی دامنه‌های قفقاز جنوبی را در طول دره رود کُر تشکیل می‌دهد و قسمتی از آن تیغه‌های جنوبی قفقاز بزرگ و سرزمین‌های مرتفع [[گرجستان]] جنوبی را پوشش می‌دهد. قلمرو کارتلی توسط خطوط اصلی حمل و نقل جمهوری قطع می‌شود: مسیر اصلی راه‌آهن قفقاز جنوبی، راه‌های اتومبیل رو و خطوط هوایی که شهر [[تفلیس]] را با دیگر شهرهای قفقاز جنوبی، شمالی و بسیاری دیگر از شهرهای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و سایر کشورهای اروپا و آسیا پیوند می‌دهد، در این منطقه واقع شده است. | |||
کارتلی به دو قسمت: کارتلی داخلی و سفلی تقسیم می‌شود: | |||
الف) کارتلی داخلی | |||
در این قسمت اراضی وسیع هموار با استپهای پوشیده از گیاه و رشته‌هایی از تپه‌های کم ارتفاع دیده می‌شود که توسط دره‌های کم عمق و تنگ بریده شده‌اند. رود کُر، محوریی مانند کارتلی داخلی در میان این دشت، از غرب به شرق روان است. | |||
آب و هوای بخش کم ارتفاع کارتلی داخلی، گرم و معتدل با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد است. در پاره‌ای اوقات، درجه حرارت زمستان‌ها به منهای 10 درجه سانتیگراد می‌رسد، اما تعداد روزهای یخبندان کم است. محصولات مهمی چون گندم، انگور و میوه‌ها با بکارگیری سیستم‌های آبیاری تیریپنی، تاشیسکاری، سالتویسی، مخران و تزی اوکامی، تولید می‌شوند. نیروگاه‌های برق روستایی در سر ریز کانال‌های اصلی آبیاری احداث شده‌اند. خاک‌های حاصلخیز و آب و هوای مناسب، کارتلی داخلی را به یکی از مراکز پرجمعیت [[گرجستان]] تبدیل کرده است. حدود یک سوم از جمعیت این منطقه در شهرهای باگوری، خاشوری، بورجومی، کاسپی، [[متسختا]]، و تعدادی دیگر از شهرهای کوچک و بزرگ زندگی می‌کنند. اکثریت عظیمی از مردم منطقه را گرجی‌ها تشکیل می‌دهند. تعدادی اوست و ارمنی نیز در این منطقه زندگی می‌کنند. در بین جمعیت شهری تعداد اندک روسی، ارمنی و اوستی نیز زندگی می‌کنند اما اکثریت قومی‌متعلق به گرجی‌هاست<ref>راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص125.</ref>. | |||
ب) کارتلی سفلی | |||
کارتلی سفلی در جنوب و جنوب شرق [[تفلیس]] واقع شده و قسمتی از شیب کُر سرزمین بلند جاواختی را که آن را در جنوب و غرب به هم متصل می‌سازد، تشکیل می‌دهد. رود کُر این منطقه را به دو قسمت نابرابر، تقسیم می‌کند، استپ گاردابانی، که در طول شرق ساحل چپ آن با مرز [[گرجستان]] و آذربایجان کشیده شده و استپ مارنئولی در ساحل راست کُر که از طرف غرب، شمال و جنوب با دامنه‌های سرزمین‌های بلند جاواختی و رشته کوه‌های تریالتی و سومخیتی محدود شده است. | |||
در بالای دشت ساحل راست رودخانه، کوه 800 متر ی، یاقلوجا، سربرافراشته است. در استپ گاردابانی محصولات گوناگون کشت می‌شود که بیشتر به علت وجود خاک مناسب و از همه مهمتر، شبکه آبیاری مصنوعی است. به همین علت، اولین کانال بزرگ که 2000 هکتار اراضی را آبیاری می‌کرد، 130 سال پیش در این ناحیه ساخته شده است. در استپ مارنئولی حدود 40 هزار هکتار اراضی آبیاری می‌شود. نیازهای بازارهای [[تفلیس]] و روستاوی به سبزی‌ها، میوه‌ها و سایر محصولات کشاورزی همه از کشتزارهای نواحی مارنئولی و گاردابانی تأمین می‌شود. این کشتزارها نیاز بازار پایتخت جمهوری را به سیب زمینی و انگور در پاییز تأمین می‌کند. غرب این ناحیه بلندترین قسمت کارتلی پایین است. رود خرامی مهم ترین شریان آبی کارتلی پایین، از دامنه‌های جنوبی رشته کوه تریالتی از این ناحیه سرچشمه می‌گیرد. خرامی‌نقش مهمی را در منابع تولید نیروی برق جمهوری به عهده دارد. کارتلی پایین که 10 درصد قلمرو [[گرجستان]] را شامل می‌شود، نقش مهم حیاتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی [[گرجستان]] را در دوره باستان داشته است. کارتلی پایین زادگاه «سولخان صبااوربلیانی» سیاستمدار، شاعر و نویسنده نامی‌گرجی در نیمه اول قرن هیجدهم است. در اینجا، میخائیل جاواخیشویلی نویسنده قرن بیستم [[گرجستان]] زاده شده و دوران کودکی خود را گذرانده است<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص64.</ref>. | |||
دشت کارتلی پایین دارای تراکم زیادی است که تراکم آن تقریباً شبیه ناحیه کوه پایه‌ای فلات تسالکادمانیسی است. پراکنده‌ترین ناحیه جمعیتی منطقه در دامنه‌هایی جنگلی است، که در حاشیه این منطقه در غرب قرار دارد، در حالی که دامنه‌های رشته کوه‌های جاواختی، تریالتی و سامساری تقریباً غیرمسکونی است. کارتلی پایین یکی از مهمترین مراکز تولید غله [[گرجستان]] است. از 103 هزار هکتار اراضی کشاورزی، 70 هزار هکتار به زیر کشت غله می‌رود. بخش جنوبی منطقه کارتلی واقع در جاده اصلی و خط آهن اصلی [[گرجستان]] میباشد. بخش‌های کارلی، گوری و کاسپی بخش‌های صنعتی این منطقه میباشد. حجم تولیدات صنعتی این منطقه 5 تا 10 درصد تولیدات صنعتی در [[گرجستان]] است. پرورش میوه و باغداری بخش اصلی فعالیتهای کشاورزی منطقه مورد بحث را تشکیل می‌دهد. در بخش شمالی این منطقه دامداری رونق بیشتری دارد. این منطقه از نظر نیشکر مساعدترین منطقه [[گرجستان]] میباشد. بخش شمالی کارتلی شامل بخش اعظم سرزمین [[اوستیای جنوبی]] میباشد. از نظر سابقه امر گفتنی است که بعد از جنگ آگوست 2008 [[گرجستان]]، این منطقه از سوی [[روسیه]] مستقل شناخته شد و می‌توان گفت که کنترل آن از اختیار [[گرجستان]] جدا و در اختیار [[روسیه]] میباشد. | |||
در | === [[ایمرتی]] === | ||
در قسمت مرکزی [[گرجستان]] غربی، استان تاریخی جغرافیایی ایمرتی قرار دارد. در شمال، ایمرتی با دره تنگ کوهستانی سوانتی پایین و چاله «راچا لچخومی» همجوار است که به علت نزدیکی بسیار زیاد شرایط طبیعی، اقتصادی و تاریخی می‌توان آن را جزو ایمرتی بشمار آورد. ایمرتی وراچا لچخومی‌روی هم مساحتی برابر 11000 کیلومتر مربع دارد. این استان از موقعیت جغرافیایی بسیار مناسبی برخوردار است. جاده‌های زمینی و خطوط هوایی امکان ارتباط این منطقه را با سایر نقاط جمهوری در ساحل دریای سیاه امکان ارتباط دریایی را با آبهای آزاد فراهم آورده است. مردم این منطقه به صنعتگری مشهورند. ایمرتی از 12 ناحیه اداری تشکیل شده است. مساحت آن 6349 کیلومتر مربع است. | |||
بیشترین فعالیتهای اقتصادی این منطقه در کنار مسیر اصلی گذر جاده و راه‌آهن منطقه در کنار شهرهای کوتائیسی، زستافونی، و سامتردیا انجام می‌گردد. حدود نیمی‌از فعالیتهای اقتصادی منطقه در کوتائیسی صورت می‌گیرد. این فعالیت‌ها 10 تا 15 درصد از فعالیتهای اقتصادی [[گرجستان]] را شامل می‌شود. در رابطه با سرمایه گذاری‌های خارجی مهم منطقه می‌توان به کارخانه فروآلیاژ زستافونی اشاره کرد که با سرمایه گذاری‌های خارجی فعالیت می‌نماید. بخشی از محصولات تولیدی این کارخانه به خارج از کشور صادر می‌گردد. از تولیدات اصلی کشاورزی منطقه کشت انگور و دامداری میباشد. با این وصف تخصص اصلی کشاورزان سامتردیار در زمینه چای و باغداری میباشد. | |||
آکاکی تسرتلی، نویسنده نامی‌گرجی در این ناحیه بدنیا آمده است. | |||
رودهای اصلی این منطقه: ریونی، تسخنیس تسقالی، قویریلا، دزیرولا، چخریملا، چولابوری، خانیس تسقالی، ساکرائولا، و غیره می‌باشند. که همه این‌ها به رودخانه ریونی ریخته و سپس به آرامی به سوی دریای سیاه روان می‌شوند<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بینالمللی الهدی]، ص65.</ref>. | |||
در | === [[سامقره لو]] === | ||
[[سامقره لو]] قلمرو بین رودهای اینگوری و تسخنیس تسقالی را در بر می‌گیرد که شامل ناحیه کوه پایه‌ای رشته کوه‌های اگریس است. آب و هوای این ناحیه گرم و مرطوب است. رودهای [[سامقره لو]]: ریونی، خوبی، اینگوری، آباشاوتخوری، عمدتاً از آب باران تغذیه می‌شوند. در این ناحیه تعدادی دریاچه نیز وجود دارد (از جمله دریاچه پالیاستومی) که مجموعاً 18 کیلومتر مربع را در برمی‌گیرند. نیروگاه آبی بسیار بزرگی به نام «اینگوری» که بزرگترین نیروگاه آبی قفقاز است، در این منطقه ساخته شده است. مساحت [[سامقره لو]] 4395 کیلومتر مربع است. مساحت اراضی کشاورزی آن 68 هزار هکتار آن زیر کشت است، در [[سامقره لو]] 4284 / 179/6 هزار هکتار است که 15 درصد کل باغ‌های میوه [[گرجستان]] و 1037 هکتار تاکستان وجود هکتار باغ میوه دارد. از شهرها ی مهم این منطقه از [[گرجستان]]، زوگدیدی و پوتی میباشد. وجود فرودگاه در این دو شهر و ارتباطات راه‌آهن و جاده‌ای موقعیت ممتازی را به‌این منطقه از نظر ارتباطی اعطا نموده است. از طرف دیگر عملاً به علت وضعیت سیاسی ایالت‌های خودمختار آبخازیا و آجاریا، عملاً تنها بندر مطمئن تحت نظر مستقیم دولت [[گرجستان]] بندر پوتی است. با این وصف علیرغم وضعیت مناسب ارتباطی، فعالیتهای صنعتی پوتی و زوگدیدی در حال کاهش است. | |||
از کارخانه‌های مطرح این منطقه کارخانه تولید قالی در سناکی میباشد که هم اکنون به علت واردات مقادیر زیاد قالی از ترکیه و آذربایجان با مشکلاتی چند مواجه است. بیشترین محصولات کشاورزی این منطقه چای و محصولات حاره‌ای میباشد. منطقه آباشابه تولید مرکبات و مستیابه علت خصوصیات جغرافیایی آن برای دامداری و تولید سیب زمینی مساعد می‌باشند. از سرمایه‌گذاران خارجی فعال در منطقه، ترکیه و آلمان در صنایع پروسه چوب می‌باشند. | |||
=== [[گوری]] === | |||
قلمرو گوری شامل پای تپه‌ها و دامنه‌های شمالی رشته کوه مسختی و 2032/ قسمت‌های مجاور حوضه‌های رودهای نبانبی و سوپسا است. مساحت گوری 6 کیلومتر مربع است که 3 درصد مساحت جمهوری را در برمی‌گیرد. آب و هوای جنب مداری گوری تا اندازهای مرطوب است و از سامقره لو گرم تر است. گوری یکی از متراکم ترین مناطق جمهور ی است. روستاهای متعدد منطقه با قرار گرفتن در کنار یکدیگر و با مجموعه ساختمان‌های روستایی، باغ‌های میوه، چای، مرکبات و کشتزارهای چسبیده، مجموعه بهم پیوسته‌ای را تشکیل می‌دهند. شهر ازورگتی مرکز گوری میباشد، در شهر ازورگت ی، کارخانه آسیای بتونیت قرار دارد. کائولن، ماده اولیه تولید سرامیک و خاک رس سفالگری در این شهر فراوان است که در کارخان ههای سفال و سرامیک ازورگتی بکار برد ه می‌شود. این منطقه اساساً کشاورزی میباشد که محصولات عمده کشاورزی آن چای و محصولات کشاورزی حاره‌ای میباشد. فعالیتهای صنعتی کوچک این منطق ه که عمدتاً در اطرا ف شهر ازورگتی صورت می‌گیرد درحال ارتقاء میباشد. ضمن این که رونق فعالیتهای مربو ط به احداث خط لوله باکو سوپسا در این منطقه احتمال رونق این گونه فعالیت‌ها را افزون نموده است. این منطقه که در بخش جنوبی گرجستا ن واقع شده است<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بینالمللی الهدی]، ص69.</ref>. | |||
=== [[مسختی]] === | |||
قسمت غربی [[گرجستان]] جنوبی مسختی نامیده می‌شود. قسمت نسبتاً بزرگی از مسختی در زمین باز و گسترد‌های قرار دارد که به نام «چاله آخال تسیخه» یا سامتسخه معروف است. آب و هوای چاله آخال تسیخه معتدل مرطوب با تابستان‌های گرم و طولانی است. در قر ن نهم میلادی مسختی مرکز پادشاهی «تائو کلارجتی» بود. بسیاری از تاریخ‌نگاران مسختی را گهواره فرهنگ ملی گرجی می‌دانند، زیرا این ناحیه همانند جاواختی در دوره حکومت ملکه تامارا (پایان سده 12 و آغاز سده 13) مرکز سیاسی و حیات فرهنگی [[گرجستان]] بود. تعداد زیادی ساختارهای آبیاری در دوره شوروی در [[مسختی]] ایجاد شد که بزرگترین آن‌ها کانال‌های آبیاری تسریوخی، گورکل آرالی و خوشنی هستند. اراضی بایر با ایجاد این کانال‌ها آباد شد و در آن‌ها غلات کشت شده و باغ‌های میوه احداث شده است. | |||
کشاورزی و صنعت در این منطقه از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از مهمترین بخش‌های صنعت مسختی، توسعه منابع ذغال سنگ قهوه‌ای، در نزدیکی روستای «واله» پیرامون شهر آخال تسیخه بود. اهمیت راه‌آهن فرعی بورجومی شهرک معدنچیان واله، بسیار زیاد است. این راه‌آهن نه تنها کاربرد محلی دارد، بلکه این ناحیه را با سایر نواحی جمهوری مرتبط می‌سازد. | |||
=== [[سامتسخه جاواختی]] === | |||
جاواختی در قسمت شرقی [[گرجستان]] جنوبی قرار دارد. آب و هوای این سرزمین، با زمستان‌های سرد و کوتاه و تابستان‌های خشک مشخص می‌شود. مرکز منطقه جاواختی در «آخال کالاکی» است که در زبان گرجی به معنی «شهر جدید» است، این شهر در کنار رودخانه «آخال کالاکیس تسقالی» و در مرکز تقاطع شاهراه‌های اصلی واقع شده است. بیشترین تولید صنعتی منطقه در بورجومی‌صورت می‌گیرد که دارای ارتباطات خوب حمل و نقلی با بقیه مناطق [[گرجستان]] میباشد. با این وصف جمع آوری مالیات بر سود و درآمد در این منطقه از مقدار پیش‌بینی شده کمتر میباشد. فعالیتهای صنعتی در بقیه مناطق منطقه چون آخال تسیخه که بزرگترین کارخانه پروسه شکر [[گرجستان]] در آن قرار دارد رو به نزول است. فعالیتهای اصلی کشاورزی منطقه منحصر به تولید سیب زمینی و همچنین دامداری میباشد. | |||
=== [[سوانتی]] === | |||
سوانتی در سرحدات سرشاخه‌های رود اینگوری قرار دارد. در قسمت مرکزی سوانتی روستاهای مولاخی، موژالی، مستیا، لاتالی، لنجری، بچو، و تسخوماری، قرار دارند. در این روستاها زمین‌های زیر کشت در ارتفاعات بین 1200 تا 1500 متری از سطح دریا واقع شده است. مستیا مرکز این ناحیه است که از چهار روستا (ستی، لانچوالا، لختاقی، ولاگامی) تشکیل شده است و با شهرهای بزرگ جمهوری ارتباط هوایی دارد. سوانتی کنونی مرکز کوهنوردی قفقاز است، کوهنوردان از جاهای مختلف برای صعود به قله‌های معروف اوشبا، جانگا و شخارا، از رشته کوه‌های قفقاز مرکزی، به‌این ناحیه عزیمت می‌کنند. 6 درصد از قلمرو / 4388 کیلومتر مربع است که 3 / مساحت استان سوانتی 9 [[گرجستان]] را در برمی‌گیرد. استان سوانتی از دو ناحیه ادار ی به نام‌های مستیا و لنتخی، تشکیل شده است. | |||
از | === [[قازبگ]] === | ||
در قسمت شرقی قفقاز مرکز ی ناحیه‌ای به نام قازبگ واقع شده است. برخلاف سوانتی، قلمرو قازبگ هر دو دامنه «آب پخشان» قفقاز مرکز ی و قسمتی از «رشته کوه جانبی» و قله زیبای قازبگ را در بر می‌گیرد. یخچال‌های عظیمی که از دامنه‌های آن سرازیر می‌شود، رود ترک را تغذیه می‌کند و شاخه‌های آن تمام قسمت‌های شمالی این منطقه را به دره‌های تنگ غیرقابل عبوری تبدیل می‌کند. بدین ترتیب، این منطقه از قسمت‌های متفاوتی تشکیل می‌شود که جدا از هم قرار دارند. اگرچه گوسفند داری یکی از شاخه‌های اصلی اقتصاد قسمت شرقی قفقاز مرکزی است، پرورش گاو نیز بطور موفقیت‌آمیزی در ناحیه قازبگی رواج دارد، خوسورتی‌های محلی نوعی از گاوهای سازگار با محیط کوهستانی را پرورش می‌دهند که از گذشته‌ها شناخته شده است. کشت محصولات سالانه، از فعالیتهای کمکی مردم ناحیه است: با توجه به شیب اراضی دامنه‌ای، مردم ناحیه قازبگ زمین‌های کشاورزی را با دست آماده می‌کنند و کوشش بسیاری برای کشت محصولات سالانه در این زمین‌ها بکار می‌برند. آن‌ها ناگزیرند همه ساله زمین‌های کشاورزی را از سنگ پاک‌سازی کنند. مسیرهای بالایی «ترک» و «آراگوی» قلمرو اقوام گرجی، از قبیل موخوی، متیولی، خوسورها، و پشاوها است که در این ناحیه اقامت دارند. در قازبگی کنونی کارخانه فرآوری فرآورده‌های شیری و بسته‌بندی پنیر ساخته شده که در آن پنیرهای گوسفندی و از جمله پنیر معروف «کوبی» تولید می‌شود<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بینالمللی الهدی]، ص72.</ref>. | |||
=== [[خوسورتی]] === | |||
خوسورتی ناحیه‌ای کوهستانی در مسیر بالایی رودهای آسسا، آرگونی، آرگوی، در قفقاز مرکز ی است. آب پخشان اصلی قفقاز، خوسورتی را به دو قسمت تقسیم می‌کند، خوسورتی پیری کیتی به مرکزیت شاتیلی در دامنه‌های شمالی و خوسورتی پیراکتی به مرکزیت باری ساخودر دامنه‌های جنوبی که توسط جاده‌ای به «شاهراه نظامی [[گرجستان]]» در روستای ژینوالی می‌پیوندد. خوسورها گرجی صحبت می‌کنند ولی لهجه آن‌ها منحصر بفرد است. در میان خوسورها تعداد زیادی مهندس، متخصص کشاورزی، استاد، دبیر، دانشمند و سایر متخصصان و هنرمندان وجود دارد. مهمترین بخش فعالیت اقتصادی آن‌ها، پرورش دام و گاوداری است. | |||
=== [[آبخازیا]] === | |||
[[آبخازیا]] به دو قسمت آبخازیای کوهستانی و ساحلی تقسیم می‌شود. آبخازیای کوهستان که قفقاز غربی را شامل می‌شود، تقریباً از چهار رشته کوه بلند تشکیل می‌شود. آبخازی، بزیب، کاگرا و کودوری. متوسط ارتفاع قله‌های آن‌ها به 3500 متر می‌رسد. در این منطقه کارست‌های متعددی وجود داردکه به آن‌ها کارست‌های آبخازی می‌گویند. غارهای کارستی و غارهای مغاکی قابل توجهی نیز در حومه تسه بلدا در ساحل رود آمتکل وجود دارد. [[آبخازیا]] ساحلی نوار کم عرض ساحلی، تپه‌ها و دامنه‌های شمال غربی قفقاز [[آبخازیا]] را در برمی‌گیرد. اینجا مرز شمال غربی [[گرجستان]] جنب مداری است. در این قسمت، زمستان به ندرت وجود دارد و تابستان‌های آن داغ و طولانی است<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بینالمللی الهدی]، ص45.</ref>. | |||
در [[آبخازیا]] تعدادی دریاچه نیز وجود دارد که شامل دریاچه‌های مردابی باستانی (دریاچه‌های «ببه سیری» بزرگ و کوچک) در قسمت‌های هموار و دریاچه‌های جوان است (دریاچه ریتسا و آمتکل) که در نقاط مرتفع واقع شده‌اند. قسمت دریاچه آمتکل به 100 سال می‌رسد. دریاچه 2300 متر طول و 45 متر عرض در پهن‌ترین قسمت دارد و عمق آن حدود 100 متر است. چشم اندازهای زیبای پیرامون این دریاچه، همه ساله تعداد زیادی گردشگر و کوهنورد را به خود جلب می‌کند. ریتسا نیز زیباترین دریاچه قفقاز است. همه ساله گردشگران از بهار تا پایان پاییز به طرف این دریاچه کشیده می‌شوند. سطح دریاچه حدود 15 کیلومتر مربع مساحت دارد و طول آن حداکثر 6 کیلومتر و عرض آن در پهن‌ترین نقطه یک کیلومتر و عمیق‌ترین نقطه آن 101 متر است. 516/ 8660 کیلومتر مربع و جمعیت آن در سال 1993 برابر 6 / مساحت [[آبخازیا]] 2 273 هزار نفر / 47 درصد) در شهرها و 4 / 243 هزارنفر (1 / هزار نفر بوده است که 2 52/9 درصد) در روستاها زندگی می‌کردند.) جمعیت ساکن در [[آبخازیا]] از اقوام متعددی از جمله گرجی، آبخازی، روس، ارمنی، یونان ی، اکراینی، و غیره تشکیل شده است. متراکم‌ترین نواحی جمعیتی [[آبخازیا]]، دشت‌های ساحلی و تپه‌های کوه‌پایه‌ای است. نسبت تراکم از جنوب به شمال و از نواحی ساحلی به کوهستانی کاهش می‌یابد. حدود 80 درصد از جمعیت [[آبخازیا]] در ارتفاع بیش از 200 متری از سطح دریا که متوسط تراکم آن حدود 170 نفر در کیلومتر مربع است، زندگی می‌کنند. | |||
[[آبخازیا]] یکی از مراکز مهم صنایع سوخت است. معدن ذغال سنگ بزرگی در اوایل سالهای 1850 در دره رود «گالیدزگا» کشف شد. در سال 1970 تولید ذغال سنگ این معدن به حدود یک میلیون تن رسید که بیش از 5 برابر حجم تولید سا ل 1940 بود. تأسیس کارخانه ذوب آهن و فولاد «روستاوی» سبب افزایش قابل توجه نقش ذغال سنگ تقوارچلی شد. تأمین ذغال کک مورد نیاز ذوب آهن [[گرجستان]]، سبب ساخت این کارخانه در تقوارچلی شد. نیروگاه حرارتی تقوارچلی که سهم بزرگی در تأمین نیروی الکتریسیته [[گرجستان]] دارد، در این شهر فعالیت دارد. جمهوری خودمختار [[آبخازیا]] فعلاً در خارج از کنترل دولت مرکزی [[گرجستان]] است و [[روسیه]] پس از جنگ آگوست 2008 استقلال این جمهوری را به رسمیت شناخت. اقتصاد این منطقه که به علت موقعیت بندری آن در دریای سیاه و نزدیکی به [[روسیه]]، می‌بایست رونق می‌داشت، به علت درگیری‌های مسلحانه و محاصره تجاری کشورهای مستقل مشترک المنافع ویران گردیده است. | |||
=== [[آجاریا]] === | |||
[[آجاریا]] در جنوب غربی [[گرجستان]] و جنوب شرقی دریای سیاه واقع شده و از جنوب با ترکیه هم مرز است. آجارستان یک جمهوری خودمختار در ترکیب دولت [[گرجستان]] است که اکثریت ساکنان آن را مسلمانان گرجی تشکیل می‌دهند. مساحت آجارستان 2900 کیلومتر مربع است. از نظر اداری به 5 ناحیه اداری به نام‌های: کدا، کوبولتی، شوآخوی، خلواچائوری و خولو تقسیم می‌شود. شهر باتومی و پیرامون آن نیز یک ناحیه شهری را تشکیل می‌دهد. رود چوروخ، یکی از رودهای حوضه آبریز دریای سیاه از کوهستان‌های آناتولی سرچشمه می‌گیرد و در مسیر پایینی خود از [[آجاریا]] می‌گذرد<ref>عنایت‌الله، رضا (1372). جمهوری [[گرجستان]]، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، شماره 4، ص23.</ref>. | |||
توزیع جمعیت آجارستان متنوع است. نواحی کوهستانی که حدود 60 درصد مساحت این جمهوری را تشکیل می‌دهد کمتر از 30 درصد از جمعیت را در خود جا ی می‌دهد. بیش از 45 درصد از جمعیت در شهرک‌ها و مناطق شهری و بقیه در نقاط روستایی اقامت دارند. جمعیت بومی منطقه را گرجی‌ها تشکیل می‌دهند. آجارها همان نژاد گرجی‌ها هستند و تعداد زیادی از آن‌ها مسلمان سنی می‌باشند. آجارها دارای همان زبان و فرهنگ گرجی هستند و از نظر شکل ظاهری تفاوتی با گرجی‌ها، ایمرتی‌ها یاگوری‌ها ندارند. تا قبل از انقلاب اکتبر اکثریت جمعیت آجارستان بی‌سواد بودند، زنان مطلقاً امکان سوادآموزی نداشتند. امروزه در آجارستان 404 مدرسه با 63 هزار دانش آموز و 6690 کادر آموزشی فعالیت دارد. زنان پا به پای مردان در فعالیتهای اجتماعی اقتصادی و سیاسی فرهنگی شرکت دارند. منطقه [[آجاریا]] پوشیده از باغ‌های میوه است. منطقه مورد بحث به علت وضعیت خوب جغرافیایی که به عنوان منطقه ترانزیت بینالمللی میباشد دارای اهمیت بسیاری میباشد. گفتنی است که نقطه ورود و خروج کالاهای ارمنستان از محل باتومی‌در این منطقه عبور می‌کند<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بینالمللی الهدی]، ص83.</ref>. | |||
بررسی سرمایه‌گذاری‌های ثبت شده در [[آجاریا]] مؤید آن است که‌این سرمایه‌گذاری‌ها در اطراف مناطق ساحلی آن شکل گرفته است. جدای از بندر باتومی، بندر کوبولتی علیرغم کوچکی آن نسبت به باتومی فعالیت محدودی دارد. زمینه‌های اصلی فعالیتهای کشاورزی منطقه تولید محصولات حاره‌ای و کشت تنباکو میباشد. گفتنی است که سیب زمینی از مهمترین محصولات تولیدی منطقه میباشد. توافق‌های ترکیه مبنی بر جلوگیری از خطرات زیست‌محیطی نیروگاه آبی 2 میلیون دلاری بانک جهانی برای تجدید / چوروخی برای مردم منطقه و کمک 5 ساختار فعالیتهای باتومی از گفتنی‌های مطرح منطقه میباشد. | |||
=== [[اوستیای جنوبی]] === | |||
[[اوستیای جنوبی]] در دامنه‌های جنوبی رشته کوه‌های قفقاز مرکزی قرار دارد و قسمتی پیرامونی از دشت کارتلی داخلی را تشکیل می‌دهد. اوستیا، قلمروی 3900 کیلو 5 درصد از محل قلمرو [[گرجستان]] را شامل / متر مربعی را در برمی‌گیرد که حدود 4 می‌شود. حدود دو سوم قلمرو اوستیا در ناحیه نیمه کوهستانی و کوهستانی قرار دارد که ارتفاع آن بین 1500 تا 3200 متری سطح دریاست. اکثریت جمعیت ناحیه را اوست‌ها تشکیل می‌دهد. در منابع قرون وسطی از اوست‌ها به نام آلان‌ها یاد شده است که از نژادی ایرانی هستند. تا نیمه اول قرن 13 میلادی آن‌ها در استپهای قفقاز شمالی ساکن بودند. | |||
شهر تسخین والی، مرکز ناحیه [[اوستیای جنوبی]] است و در قسمت جنوبی ناحیه در محل ورود رود لیاخوی بزرگ به دشت کارتلی، واقع شده است. در شهر تسخین والی انستیتوی تحقیقاتی آکادمی علوم [[گرجستان]]، مرکز تربیت معلم، دبیرستان، دبستان، و کودکستان‌های زیادی به فعالیت آموزشی اشتغال دارند. | |||
باشگاه‌های تفریحی، موزه‌ها، کتابخانه‌ها، مراکز فرهنگی، ورزشگاه‌ها و سایر تأسیسات و امکانات عمومی، نیز در این شهر وجود دارند. [[اوستیای جنوبی]] کوهستانی از نظر دارا بودن معادن پلیمتال و باریت، غنی است. ذخایر پلی متال کوآئیسی، یکی از منابع بسیار مهم جمهوری است. | |||
از نظر منابع آب معدنی نیز [[اوستیای جنوبی]] اهمیت دارد. ترکیب آب معدنی چشمه‌های «دزو سوآر» شبیه ترکیب آب معدنی «یسن توکی» است. در دره زیبا و چشم انداز لیاخوی بزرگ در 22 کیلومتری تسخین والی نزدیک چشمه «دزوسوآر» مرکز استراحتگاهی کوهستانی «جاوا» قرار دارد. این جمهوری پس از جنگ آگوست 2008 از سوی [[روسیه]] مستقل شناخته شد<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بینالمللی الهدی]، ص89.</ref><ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص29-38.</ref>. | |||
==نیز نگاه کنید به== | |||
[[گرجستان]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی گرجستان]] | |||
==کتابشناسی== | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۴۹
استان‌های تاریخی جغرافیایی این جمهوری عبارتند از:کارتلی (کارتلی داخلی و سفلی)، ایمرتی، سامقره لو، گوری، مسختی، جاواختی، آبخازیا، آجارستان، اوستیا، یسوانتی، قازبگی، خوسورتی.
کارتلی
کارتلی همان ایبریای باستانی است که در منابع تاریخی یونان و روم از آن یاد شده است (در منابع فارسی کارتیل). این ناحیه درست همان جایی است که یک دولت مرکزی گرجی، قرن‌های متمادی هسته اقتصادی فرهنگی تعدادی از شاهزاده نشین‌های فئودالی را در آغاز قرون وسطی، تشکیل می‌داد. کارتلی قسمت مرکزی دامنه‌های قفقاز جنوبی را در طول دره رود کُر تشکیل می‌دهد و قسمتی از آن تیغه‌های جنوبی قفقاز بزرگ و سرزمین‌های مرتفع گرجستان جنوبی را پوشش می‌دهد. قلمرو کارتلی توسط خطوط اصلی حمل و نقل جمهوری قطع می‌شود: مسیر اصلی راه‌آهن قفقاز جنوبی، راه‌های اتومبیل رو و خطوط هوایی که شهر تفلیس را با دیگر شهرهای قفقاز جنوبی، شمالی و بسیاری دیگر از شهرهای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و سایر کشورهای اروپا و آسیا پیوند می‌دهد، در این منطقه واقع شده است.
کارتلی به دو قسمت: کارتلی داخلی و سفلی تقسیم می‌شود:
الف) کارتلی داخلی
در این قسمت اراضی وسیع هموار با استپهای پوشیده از گیاه و رشته‌هایی از تپه‌های کم ارتفاع دیده می‌شود که توسط دره‌های کم عمق و تنگ بریده شده‌اند. رود کُر، محوریی مانند کارتلی داخلی در میان این دشت، از غرب به شرق روان است.
آب و هوای بخش کم ارتفاع کارتلی داخلی، گرم و معتدل با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد است. در پاره‌ای اوقات، درجه حرارت زمستان‌ها به منهای 10 درجه سانتیگراد می‌رسد، اما تعداد روزهای یخبندان کم است. محصولات مهمی چون گندم، انگور و میوه‌ها با بکارگیری سیستم‌های آبیاری تیریپنی، تاشیسکاری، سالتویسی، مخران و تزی اوکامی، تولید می‌شوند. نیروگاه‌های برق روستایی در سر ریز کانال‌های اصلی آبیاری احداث شده‌اند. خاک‌های حاصلخیز و آب و هوای مناسب، کارتلی داخلی را به یکی از مراکز پرجمعیت گرجستان تبدیل کرده است. حدود یک سوم از جمعیت این منطقه در شهرهای باگوری، خاشوری، بورجومی، کاسپی، متسختا، و تعدادی دیگر از شهرهای کوچک و بزرگ زندگی می‌کنند. اکثریت عظیمی از مردم منطقه را گرجی‌ها تشکیل می‌دهند. تعدادی اوست و ارمنی نیز در این منطقه زندگی می‌کنند. در بین جمعیت شهری تعداد اندک روسی، ارمنی و اوستی نیز زندگی می‌کنند اما اکثریت قومی‌متعلق به گرجی‌هاست[۱].
ب) کارتلی سفلی
کارتلی سفلی در جنوب و جنوب شرق تفلیس واقع شده و قسمتی از شیب کُر سرزمین بلند جاواختی را که آن را در جنوب و غرب به هم متصل می‌سازد، تشکیل می‌دهد. رود کُر این منطقه را به دو قسمت نابرابر، تقسیم می‌کند، استپ گاردابانی، که در طول شرق ساحل چپ آن با مرز گرجستان و آذربایجان کشیده شده و استپ مارنئولی در ساحل راست کُر که از طرف غرب، شمال و جنوب با دامنه‌های سرزمین‌های بلند جاواختی و رشته کوه‌های تریالتی و سومخیتی محدود شده است.
در بالای دشت ساحل راست رودخانه، کوه 800 متر ی، یاقلوجا، سربرافراشته است. در استپ گاردابانی محصولات گوناگون کشت می‌شود که بیشتر به علت وجود خاک مناسب و از همه مهمتر، شبکه آبیاری مصنوعی است. به همین علت، اولین کانال بزرگ که 2000 هکتار اراضی را آبیاری می‌کرد، 130 سال پیش در این ناحیه ساخته شده است. در استپ مارنئولی حدود 40 هزار هکتار اراضی آبیاری می‌شود. نیازهای بازارهای تفلیس و روستاوی به سبزی‌ها، میوه‌ها و سایر محصولات کشاورزی همه از کشتزارهای نواحی مارنئولی و گاردابانی تأمین می‌شود. این کشتزارها نیاز بازار پایتخت جمهوری را به سیب زمینی و انگور در پاییز تأمین می‌کند. غرب این ناحیه بلندترین قسمت کارتلی پایین است. رود خرامی مهم ترین شریان آبی کارتلی پایین، از دامنه‌های جنوبی رشته کوه تریالتی از این ناحیه سرچشمه می‌گیرد. خرامی‌نقش مهمی را در منابع تولید نیروی برق جمهوری به عهده دارد. کارتلی پایین که 10 درصد قلمرو گرجستان را شامل می‌شود، نقش مهم حیاتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گرجستان را در دوره باستان داشته است. کارتلی پایین زادگاه «سولخان صبااوربلیانی» سیاستمدار، شاعر و نویسنده نامی‌گرجی در نیمه اول قرن هیجدهم است. در اینجا، میخائیل جاواخیشویلی نویسنده قرن بیستم گرجستان زاده شده و دوران کودکی خود را گذرانده است[۲].
دشت کارتلی پایین دارای تراکم زیادی است که تراکم آن تقریباً شبیه ناحیه کوه پایه‌ای فلات تسالکادمانیسی است. پراکنده‌ترین ناحیه جمعیتی منطقه در دامنه‌هایی جنگلی است، که در حاشیه این منطقه در غرب قرار دارد، در حالی که دامنه‌های رشته کوه‌های جاواختی، تریالتی و سامساری تقریباً غیرمسکونی است. کارتلی پایین یکی از مهمترین مراکز تولید غله گرجستان است. از 103 هزار هکتار اراضی کشاورزی، 70 هزار هکتار به زیر کشت غله می‌رود. بخش جنوبی منطقه کارتلی واقع در جاده اصلی و خط آهن اصلی گرجستان میباشد. بخش‌های کارلی، گوری و کاسپی بخش‌های صنعتی این منطقه میباشد. حجم تولیدات صنعتی این منطقه 5 تا 10 درصد تولیدات صنعتی در گرجستان است. پرورش میوه و باغداری بخش اصلی فعالیتهای کشاورزی منطقه مورد بحث را تشکیل می‌دهد. در بخش شمالی این منطقه دامداری رونق بیشتری دارد. این منطقه از نظر نیشکر مساعدترین منطقه گرجستان میباشد. بخش شمالی کارتلی شامل بخش اعظم سرزمین اوستیای جنوبی میباشد. از نظر سابقه امر گفتنی است که بعد از جنگ آگوست 2008 گرجستان، این منطقه از سوی روسیه مستقل شناخته شد و می‌توان گفت که کنترل آن از اختیار گرجستان جدا و در اختیار روسیه میباشد.
ایمرتی
در قسمت مرکزی گرجستان غربی، استان تاریخی جغرافیایی ایمرتی قرار دارد. در شمال، ایمرتی با دره تنگ کوهستانی سوانتی پایین و چاله «راچا لچخومی» همجوار است که به علت نزدیکی بسیار زیاد شرایط طبیعی، اقتصادی و تاریخی می‌توان آن را جزو ایمرتی بشمار آورد. ایمرتی وراچا لچخومی‌روی هم مساحتی برابر 11000 کیلومتر مربع دارد. این استان از موقعیت جغرافیایی بسیار مناسبی برخوردار است. جاده‌های زمینی و خطوط هوایی امکان ارتباط این منطقه را با سایر نقاط جمهوری در ساحل دریای سیاه امکان ارتباط دریایی را با آبهای آزاد فراهم آورده است. مردم این منطقه به صنعتگری مشهورند. ایمرتی از 12 ناحیه اداری تشکیل شده است. مساحت آن 6349 کیلومتر مربع است.
بیشترین فعالیتهای اقتصادی این منطقه در کنار مسیر اصلی گذر جاده و راه‌آهن منطقه در کنار شهرهای کوتائیسی، زستافونی، و سامتردیا انجام می‌گردد. حدود نیمی‌از فعالیتهای اقتصادی منطقه در کوتائیسی صورت می‌گیرد. این فعالیت‌ها 10 تا 15 درصد از فعالیتهای اقتصادی گرجستان را شامل می‌شود. در رابطه با سرمایه گذاری‌های خارجی مهم منطقه می‌توان به کارخانه فروآلیاژ زستافونی اشاره کرد که با سرمایه گذاری‌های خارجی فعالیت می‌نماید. بخشی از محصولات تولیدی این کارخانه به خارج از کشور صادر می‌گردد. از تولیدات اصلی کشاورزی منطقه کشت انگور و دامداری میباشد. با این وصف تخصص اصلی کشاورزان سامتردیار در زمینه چای و باغداری میباشد.
آکاکی تسرتلی، نویسنده نامی‌گرجی در این ناحیه بدنیا آمده است.
رودهای اصلی این منطقه: ریونی، تسخنیس تسقالی، قویریلا، دزیرولا، چخریملا، چولابوری، خانیس تسقالی، ساکرائولا، و غیره می‌باشند. که همه این‌ها به رودخانه ریونی ریخته و سپس به آرامی به سوی دریای سیاه روان می‌شوند[۳].
سامقره لو
سامقره لو قلمرو بین رودهای اینگوری و تسخنیس تسقالی را در بر می‌گیرد که شامل ناحیه کوه پایه‌ای رشته کوه‌های اگریس است. آب و هوای این ناحیه گرم و مرطوب است. رودهای سامقره لو: ریونی، خوبی، اینگوری، آباشاوتخوری، عمدتاً از آب باران تغذیه می‌شوند. در این ناحیه تعدادی دریاچه نیز وجود دارد (از جمله دریاچه پالیاستومی) که مجموعاً 18 کیلومتر مربع را در برمی‌گیرند. نیروگاه آبی بسیار بزرگی به نام «اینگوری» که بزرگترین نیروگاه آبی قفقاز است، در این منطقه ساخته شده است. مساحت سامقره لو 4395 کیلومتر مربع است. مساحت اراضی کشاورزی آن 68 هزار هکتار آن زیر کشت است، در سامقره لو 4284 / 179/6 هزار هکتار است که 15 درصد کل باغ‌های میوه گرجستان و 1037 هکتار تاکستان وجود هکتار باغ میوه دارد. از شهرها ی مهم این منطقه از گرجستان، زوگدیدی و پوتی میباشد. وجود فرودگاه در این دو شهر و ارتباطات راه‌آهن و جاده‌ای موقعیت ممتازی را به‌این منطقه از نظر ارتباطی اعطا نموده است. از طرف دیگر عملاً به علت وضعیت سیاسی ایالت‌های خودمختار آبخازیا و آجاریا، عملاً تنها بندر مطمئن تحت نظر مستقیم دولت گرجستان بندر پوتی است. با این وصف علیرغم وضعیت مناسب ارتباطی، فعالیتهای صنعتی پوتی و زوگدیدی در حال کاهش است.
از کارخانه‌های مطرح این منطقه کارخانه تولید قالی در سناکی میباشد که هم اکنون به علت واردات مقادیر زیاد قالی از ترکیه و آذربایجان با مشکلاتی چند مواجه است. بیشترین محصولات کشاورزی این منطقه چای و محصولات حاره‌ای میباشد. منطقه آباشابه تولید مرکبات و مستیابه علت خصوصیات جغرافیایی آن برای دامداری و تولید سیب زمینی مساعد می‌باشند. از سرمایه‌گذاران خارجی فعال در منطقه، ترکیه و آلمان در صنایع پروسه چوب می‌باشند.
گوری
قلمرو گوری شامل پای تپه‌ها و دامنه‌های شمالی رشته کوه مسختی و 2032/ قسمت‌های مجاور حوضه‌های رودهای نبانبی و سوپسا است. مساحت گوری 6 کیلومتر مربع است که 3 درصد مساحت جمهوری را در برمی‌گیرد. آب و هوای جنب مداری گوری تا اندازهای مرطوب است و از سامقره لو گرم تر است. گوری یکی از متراکم ترین مناطق جمهور ی است. روستاهای متعدد منطقه با قرار گرفتن در کنار یکدیگر و با مجموعه ساختمان‌های روستایی، باغ‌های میوه، چای، مرکبات و کشتزارهای چسبیده، مجموعه بهم پیوسته‌ای را تشکیل می‌دهند. شهر ازورگتی مرکز گوری میباشد، در شهر ازورگت ی، کارخانه آسیای بتونیت قرار دارد. کائولن، ماده اولیه تولید سرامیک و خاک رس سفالگری در این شهر فراوان است که در کارخان ههای سفال و سرامیک ازورگتی بکار برد ه می‌شود. این منطقه اساساً کشاورزی میباشد که محصولات عمده کشاورزی آن چای و محصولات کشاورزی حاره‌ای میباشد. فعالیتهای صنعتی کوچک این منطق ه که عمدتاً در اطرا ف شهر ازورگتی صورت می‌گیرد درحال ارتقاء میباشد. ضمن این که رونق فعالیتهای مربو ط به احداث خط لوله باکو سوپسا در این منطقه احتمال رونق این گونه فعالیت‌ها را افزون نموده است. این منطقه که در بخش جنوبی گرجستا ن واقع شده است[۴].
مسختی
قسمت غربی گرجستان جنوبی مسختی نامیده می‌شود. قسمت نسبتاً بزرگی از مسختی در زمین باز و گسترد‌های قرار دارد که به نام «چاله آخال تسیخه» یا سامتسخه معروف است. آب و هوای چاله آخال تسیخه معتدل مرطوب با تابستان‌های گرم و طولانی است. در قر ن نهم میلادی مسختی مرکز پادشاهی «تائو کلارجتی» بود. بسیاری از تاریخ‌نگاران مسختی را گهواره فرهنگ ملی گرجی می‌دانند، زیرا این ناحیه همانند جاواختی در دوره حکومت ملکه تامارا (پایان سده 12 و آغاز سده 13) مرکز سیاسی و حیات فرهنگی گرجستان بود. تعداد زیادی ساختارهای آبیاری در دوره شوروی در مسختی ایجاد شد که بزرگترین آن‌ها کانال‌های آبیاری تسریوخی، گورکل آرالی و خوشنی هستند. اراضی بایر با ایجاد این کانال‌ها آباد شد و در آن‌ها غلات کشت شده و باغ‌های میوه احداث شده است.
کشاورزی و صنعت در این منطقه از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از مهمترین بخش‌های صنعت مسختی، توسعه منابع ذغال سنگ قهوه‌ای، در نزدیکی روستای «واله» پیرامون شهر آخال تسیخه بود. اهمیت راه‌آهن فرعی بورجومی شهرک معدنچیان واله، بسیار زیاد است. این راه‌آهن نه تنها کاربرد محلی دارد، بلکه این ناحیه را با سایر نواحی جمهوری مرتبط می‌سازد.
سامتسخه جاواختی
جاواختی در قسمت شرقی گرجستان جنوبی قرار دارد. آب و هوای این سرزمین، با زمستان‌های سرد و کوتاه و تابستان‌های خشک مشخص می‌شود. مرکز منطقه جاواختی در «آخال کالاکی» است که در زبان گرجی به معنی «شهر جدید» است، این شهر در کنار رودخانه «آخال کالاکیس تسقالی» و در مرکز تقاطع شاهراه‌های اصلی واقع شده است. بیشترین تولید صنعتی منطقه در بورجومی‌صورت می‌گیرد که دارای ارتباطات خوب حمل و نقلی با بقیه مناطق گرجستان میباشد. با این وصف جمع آوری مالیات بر سود و درآمد در این منطقه از مقدار پیش‌بینی شده کمتر میباشد. فعالیتهای صنعتی در بقیه مناطق منطقه چون آخال تسیخه که بزرگترین کارخانه پروسه شکر گرجستان در آن قرار دارد رو به نزول است. فعالیتهای اصلی کشاورزی منطقه منحصر به تولید سیب زمینی و همچنین دامداری میباشد.
سوانتی
سوانتی در سرحدات سرشاخه‌های رود اینگوری قرار دارد. در قسمت مرکزی سوانتی روستاهای مولاخی، موژالی، مستیا، لاتالی، لنجری، بچو، و تسخوماری، قرار دارند. در این روستاها زمین‌های زیر کشت در ارتفاعات بین 1200 تا 1500 متری از سطح دریا واقع شده است. مستیا مرکز این ناحیه است که از چهار روستا (ستی، لانچوالا، لختاقی، ولاگامی) تشکیل شده است و با شهرهای بزرگ جمهوری ارتباط هوایی دارد. سوانتی کنونی مرکز کوهنوردی قفقاز است، کوهنوردان از جاهای مختلف برای صعود به قله‌های معروف اوشبا، جانگا و شخارا، از رشته کوه‌های قفقاز مرکزی، به‌این ناحیه عزیمت می‌کنند. 6 درصد از قلمرو / 4388 کیلومتر مربع است که 3 / مساحت استان سوانتی 9 گرجستان را در برمی‌گیرد. استان سوانتی از دو ناحیه ادار ی به نام‌های مستیا و لنتخی، تشکیل شده است.
قازبگ
در قسمت شرقی قفقاز مرکز ی ناحیه‌ای به نام قازبگ واقع شده است. برخلاف سوانتی، قلمرو قازبگ هر دو دامنه «آب پخشان» قفقاز مرکز ی و قسمتی از «رشته کوه جانبی» و قله زیبای قازبگ را در بر می‌گیرد. یخچال‌های عظیمی که از دامنه‌های آن سرازیر می‌شود، رود ترک را تغذیه می‌کند و شاخه‌های آن تمام قسمت‌های شمالی این منطقه را به دره‌های تنگ غیرقابل عبوری تبدیل می‌کند. بدین ترتیب، این منطقه از قسمت‌های متفاوتی تشکیل می‌شود که جدا از هم قرار دارند. اگرچه گوسفند داری یکی از شاخه‌های اصلی اقتصاد قسمت شرقی قفقاز مرکزی است، پرورش گاو نیز بطور موفقیت‌آمیزی در ناحیه قازبگی رواج دارد، خوسورتی‌های محلی نوعی از گاوهای سازگار با محیط کوهستانی را پرورش می‌دهند که از گذشته‌ها شناخته شده است. کشت محصولات سالانه، از فعالیتهای کمکی مردم ناحیه است: با توجه به شیب اراضی دامنه‌ای، مردم ناحیه قازبگ زمین‌های کشاورزی را با دست آماده می‌کنند و کوشش بسیاری برای کشت محصولات سالانه در این زمین‌ها بکار می‌برند. آن‌ها ناگزیرند همه ساله زمین‌های کشاورزی را از سنگ پاک‌سازی کنند. مسیرهای بالایی «ترک» و «آراگوی» قلمرو اقوام گرجی، از قبیل موخوی، متیولی، خوسورها، و پشاوها است که در این ناحیه اقامت دارند. در قازبگی کنونی کارخانه فرآوری فرآورده‌های شیری و بسته‌بندی پنیر ساخته شده که در آن پنیرهای گوسفندی و از جمله پنیر معروف «کوبی» تولید می‌شود[۵].
خوسورتی
خوسورتی ناحیه‌ای کوهستانی در مسیر بالایی رودهای آسسا، آرگونی، آرگوی، در قفقاز مرکز ی است. آب پخشان اصلی قفقاز، خوسورتی را به دو قسمت تقسیم می‌کند، خوسورتی پیری کیتی به مرکزیت شاتیلی در دامنه‌های شمالی و خوسورتی پیراکتی به مرکزیت باری ساخودر دامنه‌های جنوبی که توسط جاده‌ای به «شاهراه نظامی گرجستان» در روستای ژینوالی می‌پیوندد. خوسورها گرجی صحبت می‌کنند ولی لهجه آن‌ها منحصر بفرد است. در میان خوسورها تعداد زیادی مهندس، متخصص کشاورزی، استاد، دبیر، دانشمند و سایر متخصصان و هنرمندان وجود دارد. مهمترین بخش فعالیت اقتصادی آن‌ها، پرورش دام و گاوداری است.
آبخازیا
آبخازیا به دو قسمت آبخازیای کوهستانی و ساحلی تقسیم می‌شود. آبخازیای کوهستان که قفقاز غربی را شامل می‌شود، تقریباً از چهار رشته کوه بلند تشکیل می‌شود. آبخازی، بزیب، کاگرا و کودوری. متوسط ارتفاع قله‌های آن‌ها به 3500 متر می‌رسد. در این منطقه کارست‌های متعددی وجود داردکه به آن‌ها کارست‌های آبخازی می‌گویند. غارهای کارستی و غارهای مغاکی قابل توجهی نیز در حومه تسه بلدا در ساحل رود آمتکل وجود دارد. آبخازیا ساحلی نوار کم عرض ساحلی، تپه‌ها و دامنه‌های شمال غربی قفقاز آبخازیا را در برمی‌گیرد. اینجا مرز شمال غربی گرجستان جنب مداری است. در این قسمت، زمستان به ندرت وجود دارد و تابستان‌های آن داغ و طولانی است[۶].
در آبخازیا تعدادی دریاچه نیز وجود دارد که شامل دریاچه‌های مردابی باستانی (دریاچه‌های «ببه سیری» بزرگ و کوچک) در قسمت‌های هموار و دریاچه‌های جوان است (دریاچه ریتسا و آمتکل) که در نقاط مرتفع واقع شده‌اند. قسمت دریاچه آمتکل به 100 سال می‌رسد. دریاچه 2300 متر طول و 45 متر عرض در پهن‌ترین قسمت دارد و عمق آن حدود 100 متر است. چشم اندازهای زیبای پیرامون این دریاچه، همه ساله تعداد زیادی گردشگر و کوهنورد را به خود جلب می‌کند. ریتسا نیز زیباترین دریاچه قفقاز است. همه ساله گردشگران از بهار تا پایان پاییز به طرف این دریاچه کشیده می‌شوند. سطح دریاچه حدود 15 کیلومتر مربع مساحت دارد و طول آن حداکثر 6 کیلومتر و عرض آن در پهن‌ترین نقطه یک کیلومتر و عمیق‌ترین نقطه آن 101 متر است. 516/ 8660 کیلومتر مربع و جمعیت آن در سال 1993 برابر 6 / مساحت آبخازیا 2 273 هزار نفر / 47 درصد) در شهرها و 4 / 243 هزارنفر (1 / هزار نفر بوده است که 2 52/9 درصد) در روستاها زندگی می‌کردند.) جمعیت ساکن در آبخازیا از اقوام متعددی از جمله گرجی، آبخازی، روس، ارمنی، یونان ی، اکراینی، و غیره تشکیل شده است. متراکم‌ترین نواحی جمعیتی آبخازیا، دشت‌های ساحلی و تپه‌های کوه‌پایه‌ای است. نسبت تراکم از جنوب به شمال و از نواحی ساحلی به کوهستانی کاهش می‌یابد. حدود 80 درصد از جمعیت آبخازیا در ارتفاع بیش از 200 متری از سطح دریا که متوسط تراکم آن حدود 170 نفر در کیلومتر مربع است، زندگی می‌کنند.
آبخازیا یکی از مراکز مهم صنایع سوخت است. معدن ذغال سنگ بزرگی در اوایل سالهای 1850 در دره رود «گالیدزگا» کشف شد. در سال 1970 تولید ذغال سنگ این معدن به حدود یک میلیون تن رسید که بیش از 5 برابر حجم تولید سا ل 1940 بود. تأسیس کارخانه ذوب آهن و فولاد «روستاوی» سبب افزایش قابل توجه نقش ذغال سنگ تقوارچلی شد. تأمین ذغال کک مورد نیاز ذوب آهن گرجستان، سبب ساخت این کارخانه در تقوارچلی شد. نیروگاه حرارتی تقوارچلی که سهم بزرگی در تأمین نیروی الکتریسیته گرجستان دارد، در این شهر فعالیت دارد. جمهوری خودمختار آبخازیا فعلاً در خارج از کنترل دولت مرکزی گرجستان است و روسیه پس از جنگ آگوست 2008 استقلال این جمهوری را به رسمیت شناخت. اقتصاد این منطقه که به علت موقعیت بندری آن در دریای سیاه و نزدیکی به روسیه، می‌بایست رونق می‌داشت، به علت درگیری‌های مسلحانه و محاصره تجاری کشورهای مستقل مشترک المنافع ویران گردیده است.
آجاریا
آجاریا در جنوب غربی گرجستان و جنوب شرقی دریای سیاه واقع شده و از جنوب با ترکیه هم مرز است. آجارستان یک جمهوری خودمختار در ترکیب دولت گرجستان است که اکثریت ساکنان آن را مسلمانان گرجی تشکیل می‌دهند. مساحت آجارستان 2900 کیلومتر مربع است. از نظر اداری به 5 ناحیه اداری به نام‌های: کدا، کوبولتی، شوآخوی، خلواچائوری و خولو تقسیم می‌شود. شهر باتومی و پیرامون آن نیز یک ناحیه شهری را تشکیل می‌دهد. رود چوروخ، یکی از رودهای حوضه آبریز دریای سیاه از کوهستان‌های آناتولی سرچشمه می‌گیرد و در مسیر پایینی خود از آجاریا می‌گذرد[۷].
توزیع جمعیت آجارستان متنوع است. نواحی کوهستانی که حدود 60 درصد مساحت این جمهوری را تشکیل می‌دهد کمتر از 30 درصد از جمعیت را در خود جا ی می‌دهد. بیش از 45 درصد از جمعیت در شهرک‌ها و مناطق شهری و بقیه در نقاط روستایی اقامت دارند. جمعیت بومی منطقه را گرجی‌ها تشکیل می‌دهند. آجارها همان نژاد گرجی‌ها هستند و تعداد زیادی از آن‌ها مسلمان سنی می‌باشند. آجارها دارای همان زبان و فرهنگ گرجی هستند و از نظر شکل ظاهری تفاوتی با گرجی‌ها، ایمرتی‌ها یاگوری‌ها ندارند. تا قبل از انقلاب اکتبر اکثریت جمعیت آجارستان بی‌سواد بودند، زنان مطلقاً امکان سوادآموزی نداشتند. امروزه در آجارستان 404 مدرسه با 63 هزار دانش آموز و 6690 کادر آموزشی فعالیت دارد. زنان پا به پای مردان در فعالیتهای اجتماعی اقتصادی و سیاسی فرهنگی شرکت دارند. منطقه آجاریا پوشیده از باغ‌های میوه است. منطقه مورد بحث به علت وضعیت خوب جغرافیایی که به عنوان منطقه ترانزیت بینالمللی میباشد دارای اهمیت بسیاری میباشد. گفتنی است که نقطه ورود و خروج کالاهای ارمنستان از محل باتومی‌در این منطقه عبور می‌کند[۸].
بررسی سرمایه‌گذاری‌های ثبت شده در آجاریا مؤید آن است که‌این سرمایه‌گذاری‌ها در اطراف مناطق ساحلی آن شکل گرفته است. جدای از بندر باتومی، بندر کوبولتی علیرغم کوچکی آن نسبت به باتومی فعالیت محدودی دارد. زمینه‌های اصلی فعالیتهای کشاورزی منطقه تولید محصولات حاره‌ای و کشت تنباکو میباشد. گفتنی است که سیب زمینی از مهمترین محصولات تولیدی منطقه میباشد. توافق‌های ترکیه مبنی بر جلوگیری از خطرات زیست‌محیطی نیروگاه آبی 2 میلیون دلاری بانک جهانی برای تجدید / چوروخی برای مردم منطقه و کمک 5 ساختار فعالیتهای باتومی از گفتنی‌های مطرح منطقه میباشد.
اوستیای جنوبی
اوستیای جنوبی در دامنه‌های جنوبی رشته کوه‌های قفقاز مرکزی قرار دارد و قسمتی پیرامونی از دشت کارتلی داخلی را تشکیل می‌دهد. اوستیا، قلمروی 3900 کیلو 5 درصد از محل قلمرو گرجستان را شامل / متر مربعی را در برمی‌گیرد که حدود 4 می‌شود. حدود دو سوم قلمرو اوستیا در ناحیه نیمه کوهستانی و کوهستانی قرار دارد که ارتفاع آن بین 1500 تا 3200 متری سطح دریاست. اکثریت جمعیت ناحیه را اوست‌ها تشکیل می‌دهد. در منابع قرون وسطی از اوست‌ها به نام آلان‌ها یاد شده است که از نژادی ایرانی هستند. تا نیمه اول قرن 13 میلادی آن‌ها در استپهای قفقاز شمالی ساکن بودند.
شهر تسخین والی، مرکز ناحیه اوستیای جنوبی است و در قسمت جنوبی ناحیه در محل ورود رود لیاخوی بزرگ به دشت کارتلی، واقع شده است. در شهر تسخین والی انستیتوی تحقیقاتی آکادمی علوم گرجستان، مرکز تربیت معلم، دبیرستان، دبستان، و کودکستان‌های زیادی به فعالیت آموزشی اشتغال دارند.
باشگاه‌های تفریحی، موزه‌ها، کتابخانه‌ها، مراکز فرهنگی، ورزشگاه‌ها و سایر تأسیسات و امکانات عمومی، نیز در این شهر وجود دارند. اوستیای جنوبی کوهستانی از نظر دارا بودن معادن پلیمتال و باریت، غنی است. ذخایر پلی متال کوآئیسی، یکی از منابع بسیار مهم جمهوری است.
از نظر منابع آب معدنی نیز اوستیای جنوبی اهمیت دارد. ترکیب آب معدنی چشمه‌های «دزو سوآر» شبیه ترکیب آب معدنی «یسن توکی» است. در دره زیبا و چشم انداز لیاخوی بزرگ در 22 کیلومتری تسخین والی نزدیک چشمه «دزوسوآر» مرکز استراحتگاهی کوهستانی «جاوا» قرار دارد. این جمهوری پس از جنگ آگوست 2008 از سوی روسیه مستقل شناخته شد[۹][۱۰].
نیز نگاه کنید به
گرجستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی گرجستان
کتابشناسی
- ↑ راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص125.
- ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص64.
- ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بینالمللی الهدی، ص65.
- ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بینالمللی الهدی، ص69.
- ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بینالمللی الهدی، ص72.
- ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بینالمللی الهدی، ص45.
- ↑ عنایت‌الله، رضا (1372). جمهوری گرجستان، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، شماره 4، ص23.
- ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بینالمللی الهدی، ص83.
- ↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بینالمللی الهدی، ص89.
- ↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص29-38.