جغرافیای طبیعی مصر

محل قرارگیری مصر در قاره آفریقا

سرزمین مصر در شمال شرقی قاره آفریقا قرار گرفته و از شمال به دریای مدیترانه، از شرق به دریای سرخ، خلیج عقبه و سرزمین فلسطین، از غرب به کشور لیبی و از جنوب به کشور سودان شمالی محدود شده است. نقشه سرزمینی مصر تقریبا مربع شکل است. وسعت این کشور حدود 1002000 کیلومتر مربع است که تنها 7.8% آن قابل سکونت است.

مناطق جغرافیائی

سرزمین مصر به چهار اقلیم تقسیم شده است:

الف- دره نیل و دلتا که حدود 4% از کل مساحت مصر را شامل می­‌شود و در شمال کشور و جنوب سواحل مدیترانه قرار گرفته است. رودخانه نیل از این اقلیم عبور کرده و به دریای مدیترانه می­‌ریزد.

ب- صحرای غربی با مساحت 680/000 کیلومتر مربع، حدود 68% از کل مساحت این کشور، از دره نیل تا مرزهای لیبی گسترده است. صحرای بزرگ شن به طول 500 کیلومتر و عرض مابین 160 و180 کیلومتر در این ناحیه قرار دارد.

ج- صحرای شرقی با وسعت حدود 225000 کیلومتر مربع و 22% از کل مساحت این کشور از دره نیل تا کانال سوئز، دریای سرخ و خلیج سوئز و مرزهای سودان امتداد دارد.

د- شبه جزیره سیناء، مساحتی درحدود 61000 کیلومتر مربع دارد و حدود 6% از کل مساحت مصر را در بر گرفته است. قاعده این شبه جزیره مثلثی شکل در شرق مصر، بر کرانه‌­های مدیترانه و رأس آن در ناحیه رأس محمد در کناره دریای سرخ قرار گرفته و یک ضلع آن در امتداد سرزمین فلسطین و خلیج عقبه وضلع دیگر آن در امتداد خلیج و کانال سوئز قرار دارد .

ارتفاعات

سرزمین مصر در شمار سرزمین­‌های بیابانی و کم ارتفاع است و ارتفاعات اندک آن، بیشتر در نواحی شرقی و جنوب غربی آن قرار دارد. مرتفع­ترین بلندی در مصر، قله کاترینا با ارتفاع 2637 در میان رشته کوه­‌های سرخ رنگ اطراف دریای سرخ و پس از آن ارتفاعات کوه طور با بلندی 2280 متر و در همان منطقه قرار دارد .

مهمترین رودخانه مصر رودخانه نیل است

رودخانه و دریاچه

مهمترین رودخانه مصر، نیل است که محیط زیست ویژه‌­ای را در این کشور پدید آورده است. این رودخانه از جنوب وارد سرزمین مصر شده و پس از طی مسافت 1536 کیلومتر به سمت شمال، به دریای مدیترانه می‌­ریزد . رودخانه نیل در شمال قاهره به دو شاخه تقسیم شده و مثلث دلتای نیل را تشکیل می‌­دهد که از حاصل­خیزترین زمین‌­های کشاورزی مصر است .که با احداث سد اسوان در سال 1960 تشکیل شده و حدود 4000 کیلومتر مربع مساحت دارد. دریاچه ناصر در مصر علیا از مهمترین دریاچه­‌های مصر و یکی از بزرگترین دریاچه­‌های مصنوعی جهان است که با احداث سد اسوان در سال 1960 تشکیل شده و حدود 4000 کیلومتر مربع مساحت دارد. دریاچه قارون هم با حدود 230 کیلومتر مربع مساحت، یکی از قدیمی­ترین دریاچه‌های طبیعی جهان است و در استان فیوم قرار گرفته است .

آب و هوا

بیشتر خاک مصر روی مدار گرم و خشک زمین قرار گرفته و البته مناطق شمالی از آب و هوای مدیترانه‌­ای برخوردار و دارای تابستان­‌های نسبتا معتدل است.

مصر به لحاظ آب و هوایی به طور کلی دارای دو فصل است؛ فصل تابستان که گرم و خشک است و ماه­‌های مه تا اکتبر را شامل می­‌شود و فصل زمستان که دارای آب و هوایی معتدل و کم باران و از ماه نوامبر تا آوریل ادامه دارد .

بادهای گرم و غبارآلود از ویژگی­‌های جوی این کشور است. این بادها با سرعت می‌­وزند و گاه سرعت آنها به 140 کیلومتر در ساعت می‌­رسد و مقادیر بسیاری شن و گردوخاک را از بیان‌­ها جابجا می­‌کند. وزش این بادها گاه چند روز ادامه دارد و موجب خسارت به اماکن مسکونی و مزارع و اختلال در زندگی روزمره می­‌شود.

بارندگی

نسبت بارش‌­ها در مناطق همجوار ساحلی دریای مدیترانه از سایر مناطق مصر بیشتر است. متوسط سالانه بارش در شهر اسکندریه 200 م.م و در قاهره 25 م.م و کمترین نسبت بارش‌ها در مناطق جنوبی است؛ به گونه­‌ای که در شهرهای اسیوط، قنا و اسوان به یک میلیمتر می‌­رسد. در شبه جزیره سینا در حالی که این نسبت در شهر العریش در شمال این شبه جزیره 105 م.م است، در شهر الطور در جنوب آن به 10 م.م می‌­رسد. در مناطق شمالی بیشترین بارش‌­ها مربوط به ماه­‌های ژانویه و فوریه است. در شهر اسوان در جنوب هم، اوج باران­‌ها در ماه آوریل است. سواحل دریای سرخ نیز در ماه نوامبر بیشترین بارش­ها را دارد .

دشت نهنگ‌­ها در مصر

جاذبه­‌های طبیعی

کشور مصر علیرغم دارا بودن آب و هوایی گرم و خشک و بیابانی بودن، از جاذبه­‌های طبیعی بسیاری برخوردار است و برخی از جاذبه­‌های این کشور از اشتهار جهانی برخوردارند که از جمله آنها مناطق حفاظت شده طبیعی «رأس محمد»، «سانت کاترین»، «دشت نهنگ‌­ها» و «دریاچه قارون» است. رأس محمد در محل تلاقی خلیج سوئز و خلیج عقبه در جنوب شبه جزیره سیناء قرار دارد. این منطقه طبیعی حفاظت شده از ویژگی­‌هایی چون: سواحل مرجانی، دارا بودن ماهی‌­های رنگی، لاک­پشت­‌های دریایی کمیاب، نرم‌­تنان و جلبک­‌های دریایی برخوردار و یکی از زیباترین اماکن غواصی در جهان است. همچنین در بخش‌­های خشکی آن پرندگان و حیواناتی چون: شاهین، عقاب، لک لک، بز کوهی، آهوی مصری و خرگوش کوهی قابل مشاهده است. منطقه سانت کاترین نیز از جاذبه­‌های طبیعی و دیدنی مصر و یکی از پناهگاه‌­های طبیعی و منحصربه­فرد گیاهان کمیاب صحرای سینا است. اطراف این منطقه با کوه­‌هایی با ارتفاع متفاوت قرار گرفته است. از جمله این کوه‌ها، کوه موسی است با سنگ‌­های سرخ رنگ که طلوع خورشید در این مکان از زیبایی و جذابیت ویژه‌­ای برخوردار است. همچنین چشمه­‌های آب معدنی متعدد از ویژگی­‌های آن است. دشت نهنگ­‌ها در استان فیوم، منطقه‌­ای حفاری شده است که عمر آن به چهل میلیون سال می­‌رسد. طی کاوش‌­ها و حفاری­‌های صورت گرفته در این دشت، مجموعه­‌ای از سنگواره‌­های نهنگ و دندان کوسه و صدف و دیگر آبزیان کشف شده است. اهمیت این دشت طبیعی حفاظت شده آن است که پناهگاهی طبیعی برای حیوانات در معرض خطر انقراض همچون: آهوی سفید، آهوی مصری و برخی پرندگان مهاجر کمیاب از قبیل انواع عقاب، اردک و بلدرچین است. این منطقه در سال 2005 در فهرست میراث طبیعی جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. دریاچه قارون در شمال شهر فیوم یکی از قدیمی­ترین دریاچه‌­های طبیعی جهان است که حدود 55 هزار فدان مساحت (هرفدان حدود4200 مترمربع) و 12/5 متر عمق دارد. در شمال شرق این دریاچه تالاب‌­هایی با مجموعه‌­ای از گیاهان متنوع وجود دارد. همچنین سنگواره قدیمی­ترین نوع میمون و برخی درختان در بخش شمالی این دریاچه کشف شده است. این دریاچه مقصد مهاجرت بسیاری از پرندگان در فصل زمستان و محل زیست بسیاری از انواع ماهی­‌ها است .

منطقه الاحراش، الزرانیق، وادی الریان، طابا، وادی دجله، وادی الجمال از دیگر مناطق طبیعی حفاظت­ شده مصر است. سواحل و جزایر رودخانه نیل، (144 جزیره)، سواحل دریای مدیترانه و صحرای بزرگ شن در غرب مصر نیز از جمله جاذبه­‌های دیدنی این کشور است. صحرای بزرگ شن با مساحت حدود 82000 کیلومتر مربع سومین صحرای بزرگ دارای تپه­‌های شنی در جهان است. همچنین آبادی‌­های طبیعی صحرایی (واحه) در مصر وجود دارد که با چاه­‌ها و چشمه­‌ها و درختان خود در دل صحرا انعکاسی از زیبایی‌­های طبیعت است. از جمله این واحه‌ها می­‌توان به واحة الخارجة در جنوب اسیوط، واحة الداخلة در شمال غرب واحة الخارجة، واحة الفرافرة در 30 کیلومتری واحة الداخلة و نیز واحة سیوة اشاره کرد. واحه اخیر که در 350 کیلومتری جنوب بندر مرسی مطروح و در شمال صحرای بزرگ شن قرار دارد از انبوه درختان نخل و زیتون، چشمه­‌های طبیعی و نیز بلندی­‌های مشرف به آن برخوردار است .

نیز نگاه کنید به

• مصر
• جغرافیای انسانی مصر
• جغرافیای طبیعی افغانستان
• جغرافیای طبیعی تونس
• جغرافیای طبیعی روسیه
• جغرافیای طبیعی ژاپن
• جغرافیای طبیعی کانادا
• جغرافیای طبیعی کوبا
• جغرافیای طبیعی لبنان
• جغرافیای طبیعی در چین