موسیقی در افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).) |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
موسیقی در بین مردم [[افغانستان]] نفوذ و ریشه عمیقی دارد و همیشه در قلب مردم زنده بوده و بخشی از زندگی و فرهنگ و رسوم آنان را تشکیل می‌داده و مردم علاقه زیادی به آن داشته‌اند. علاقه مردم به موسیقی و آواز ریشه‌ای کهن دارد و به چند هزار سال قبل به زمان ورود آریایی‌ها می‌رسد. هرچند گاهی به دلیل امکانات کم و گاهی هم به دلیل عدم تشویق و حمایت‌های کافی، رشد مطلوب و جهت‌گیری‌های مؤثر نداشته و گاه‌وبیگاه در مجاری غیرسالم نیز راه یافته، بااین‌حال بالندگی و رشد خود را حتی‌المقدور حفظ کرده و به خواسته‌ها و علایق مردم تاحدامکان پاسخ داده است، موسیقی یکی از مردمی‌ترین هنرها در [[افغانستان]] بوده، این هنر صرفا به دولت و دربار وابسته نبوده، بلکه بیشتر در بین مردم جای داشته است. هنرمندان موسیقی نیز در میان مردم بوده و شخصیت‌های هنری این رشته، آشناترین چهره‌ها به مردم [[افغانستان]] بوده‌اند. | موسیقی در بین مردم [[افغانستان]] نفوذ و ریشه عمیقی دارد و همیشه در قلب مردم زنده بوده و بخشی از زندگی و فرهنگ و رسوم آنان را تشکیل می‌داده و مردم علاقه زیادی به آن داشته‌اند. علاقه مردم به موسیقی و آواز ریشه‌ای کهن دارد و به چند هزار سال قبل به زمان ورود آریایی‌ها می‌رسد. هرچند گاهی به دلیل امکانات کم و گاهی هم به دلیل عدم تشویق و حمایت‌های کافی، رشد مطلوب و جهت‌گیری‌های مؤثر نداشته و گاه‌وبیگاه در مجاری غیرسالم نیز راه یافته، بااین‌حال بالندگی و رشد خود را حتی‌المقدور حفظ کرده و به خواسته‌ها و علایق مردم تاحدامکان پاسخ داده است، موسیقی یکی از مردمی‌ترین هنرها در [[افغانستان]] بوده، این هنر صرفا به دولت و دربار وابسته نبوده، بلکه بیشتر در بین مردم جای داشته است. هنرمندان موسیقی نیز در میان مردم بوده و شخصیت‌های هنری این رشته، آشناترین چهره‌ها به مردم [[افغانستان]] بوده‌اند. | ||
اقوام متفاوتی در مناطق مختلف [[افغانستان]] زندگی می‌کنند. هریک از این اقوام و طوایف، موسیقی، ترانه‌ها و سازهای مخصوص به خود را دارند. نظر به تنوع قومی، تنوع موسیقی و در نتیجه تنوع در سبک‌ها و شیوه‌های گوناگون موسیقی هم وجود دارد. تعدادی از مشهورترین و مهم‌ترین سبک‌های موسیقی محلی عبارت‌اند از: هراتی، ننگرهاری، لوگری، ازبکی، ترکمنی، هزارگی، پکتیایی، پشه‌ای، پنجشیری، نورستانی، بدخشی، | اقوام متفاوتی در مناطق مختلف [[افغانستان]] زندگی می‌کنند. هریک از این اقوام و طوایف، موسیقی، ترانه‌ها و سازهای مخصوص به خود را دارند. نظر به تنوع قومی، تنوع موسیقی و در نتیجه تنوع در سبک‌ها و شیوه‌های گوناگون موسیقی هم وجود دارد. تعدادی از مشهورترین و مهم‌ترین سبک‌های موسیقی محلی عبارت‌اند از: هراتی، ننگرهاری، لوگری، ازبکی، ترکمنی، هزارگی، پکتیایی، پشه‌ای، پنجشیری، نورستانی، بدخشی، ش[[مالی]] (درپروان، کاپیسا، بغلان و کابل)، بلوچی (در فراه، نیمروز و هلمند) و قندهاری، هریک از این سبک‌های موسیقی بیانگر خلق‌وخو و [[آداب و رسوم افغانستان|آداب‌ورسوم]] هریک از اقوام است، بر اثر افزایش ارتباطات و آمیزش‌ها بین اقوام، تعدادی از سبک‌های موسیقی، مانند موسیقی ازبکی و تاجیکی در هم مخلوط شده و آثار غنی‌تری پیدا شده است. | ||
موسیقی هراتی یا خراسانی پرمایه‌ترین موسیقی محلی است که ماهیت ایرانی دارد و در [[هرات]]، غور و بادغیس رواج داشته و در عصر تیموریان رشد فوق‌العاده‌ای پیدا کرد. | موسیقی هراتی یا خراسانی پرمایه‌ترین موسیقی محلی است که ماهیت ایرانی دارد و در [[هرات]]، غور و بادغیس رواج داشته و در عصر تیموریان رشد فوق‌العاده‌ای پیدا کرد. | ||
نسخهٔ ۲۷ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۳۴
موسیقی در بین مردم افغانستان نفوذ و ریشه عمیقی دارد و همیشه در قلب مردم زنده بوده و بخشی از زندگی و فرهنگ و رسوم آنان را تشکیل می‌داده و مردم علاقه زیادی به آن داشته‌اند. علاقه مردم به موسیقی و آواز ریشه‌ای کهن دارد و به چند هزار سال قبل به زمان ورود آریایی‌ها می‌رسد. هرچند گاهی به دلیل امکانات کم و گاهی هم به دلیل عدم تشویق و حمایت‌های کافی، رشد مطلوب و جهت‌گیری‌های مؤثر نداشته و گاه‌وبیگاه در مجاری غیرسالم نیز راه یافته، بااین‌حال بالندگی و رشد خود را حتی‌المقدور حفظ کرده و به خواسته‌ها و علایق مردم تاحدامکان پاسخ داده است، موسیقی یکی از مردمی‌ترین هنرها در افغانستان بوده، این هنر صرفا به دولت و دربار وابسته نبوده، بلکه بیشتر در بین مردم جای داشته است. هنرمندان موسیقی نیز در میان مردم بوده و شخصیت‌های هنری این رشته، آشناترین چهره‌ها به مردم افغانستان بوده‌اند.
اقوام متفاوتی در مناطق مختلف افغانستان زندگی می‌کنند. هریک از این اقوام و طوایف، موسیقی، ترانه‌ها و سازهای مخصوص به خود را دارند. نظر به تنوع قومی، تنوع موسیقی و در نتیجه تنوع در سبک‌ها و شیوه‌های گوناگون موسیقی هم وجود دارد. تعدادی از مشهورترین و مهم‌ترین سبک‌های موسیقی محلی عبارت‌اند از: هراتی، ننگرهاری، لوگری، ازبکی، ترکمنی، هزارگی، پکتیایی، پشه‌ای، پنجشیری، نورستانی، بدخشی، شمالی (درپروان، کاپیسا، بغلان و کابل)، بلوچی (در فراه، نیمروز و هلمند) و قندهاری، هریک از این سبک‌های موسیقی بیانگر خلق‌وخو و آداب‌ورسوم هریک از اقوام است، بر اثر افزایش ارتباطات و آمیزش‌ها بین اقوام، تعدادی از سبک‌های موسیقی، مانند موسیقی ازبکی و تاجیکی در هم مخلوط شده و آثار غنی‌تری پیدا شده است.
موسیقی هراتی یا خراسانی پرمایه‌ترین موسیقی محلی است که ماهیت ایرانی دارد و در هرات، غور و بادغیس رواج داشته و در عصر تیموریان رشد فوق‌العاده‌ای پیدا کرد.
موسیقی افغانستان بیشتر به‌صورت ترانه است و شعر جایگاه ویژه‌ای در آن دارد. در بین اقوام و طوایف مختلف ترانه‌های بسیاری وجود داردکه ارزش جمع‌آوری آن خیلی زیاد است.
انواع موسیقی
علاوه بر موسیقی‌های محلی مهم‌ترین موسیقی‌های رایج در افغانستان عبارت‌اند از: موسیقی خراسانی، موسیقی هندی و موسیقی غربی.
موسیقی خراسانی (یا موسیقی ایرانی). مهم‌ترین موسیقی محلی، که در دربارهای افغانستان و در بخش عمده‌ای از این سرزمین رواج داشته، موسیقی خراسانی یا موسیقی ایرانی است که از ایام قدیم تاکنون رواج داشته است.آهنگ‌های خراسانی هم در ایران و هم در افغانستان خوانده می‌شدند و مردم با آن آشنایی کامل داشتند.
رباب معروف‌ترین ساز موسیقی محلی در افغانستان است که ساز ملی و سنتی بوده و همه مردم با آن آشنایند. استاد محمد عمر (متولد ۱۲۸۴ در کابل) از نوازندگان مشهور رباب در افغانستان بود و به «سلطان رباب» ملقب بود. این ساز در سراسر افغانستان نواخته می‌شود، سایر سازهای محلی عبارت‌اند از: تنبور، دنبوره، دوتار هراتی، دوتار ازبکی، دوتار ترکمنی، سه‌تار، چهارتار، سرنده، غیچک، توله (شپلی)، نی، دونلی، سرنا (سورنای)، دهل، زیر بغلی، نغاره، دایره (دف)، زنگ (تال)، چنگ و منگی.
سابقه تعدادی از سازها به هزاران سال می‌رسد؛ ولی برخی از هنرمندان و موسیقی‌شناسان سازه‌های جدید را نیز اختراع کرده‌اند. از قدیمی‌ترین سازهای زهی دوتار و بعد رباب هستند که ویولن هم از آنها مشتق شده است.
موسیقی هندی. این موسیقی از زمان امیر شیرعلی خان وارد افغانستان شد و به‌تدریج راه باز کرد و بعدها وجه غالب موسیقی در افغانستان شد.
«روایت است که مقامات هند برتانوی (بریتانیایی) در سفری که امیر شیرعلی خان در سال ۱۲۴۸ هجری شمسی، به آن کشور کرده بود، به میزبانان امیر هدایت داده بودند تا آنچه از وسایل تفریح و تفنن، که مورد علاقه زیاد امیر افغانستان است، در حین سفر در اختیار وی قرار گیرد و به‌منزله تحفه به او پیشکش شود. از چیزهایی که امیر را در آن سفر نهایت خوش آمد و بنابراین، به او پیکش شد، یکی هم گروهی از هنرمندان هندی بودکه همراه با او یا به تعقیب او وارد کابل شدند. این هنرمندان هندی برای نخستین‌بار در تاریخ موسیقی افغانستان، حدود بیش از یک قرن پیش راگ‌خوانی، دربت‌خوانی و ترانه‌خوانی را که از انواع موسیقی کلاسیک هند بود، در دربار امیر شیرعلی خان به اجرا درآوردند و در ضمن عده‌ای از سردارها و شاهزادگان نزد ایشان شاگرد موسیقی شدند».[۱]
با ورود موسیقی هندی وگسترش تدریجی آن، موسیقی خراسانی به‌تدریج محدود و منزوی شد و جای خود را به موسیقی هندی داد. پیشرفت موسیقی هندی در ابتدا کند بود و جنبه درباری (نه مردمی) داشت؛ ولی با ورود اساتید موسیقی از هند، به میان مردم نیز راه پیداکرد و به‌سرعت رشد کرد. شیوه‌های غزل‌خوانی هند سیل‌آسا در ذهن، اندیشه و فرهنگ مردم آن‌چنان نفوذکردکه امروز، تغییر آن ناممکن به‌نظر می‌رسد. استاد قاسم و استاد غلام‌حسین از خوانندگان مشهور موسیقی هندی در افغانستان بودند.آنها توانستند به موسیقی هندی روحیه افغانی بدهند و موسیقی افغانی را تا حدی از موسیقی هندی جداکنند. علاوه بر استاد قاسم (متولد ۱۲۶۲ شمسی) و استاد غلام‌حسین (متولد ۱۲۶۵ شمسی)، استاد نبی‌گل (متولد ۱۲۷۸ تا ۱۲۸۰ شمسی) و محمدحسین سرآهنگ (متولد ۱۳۰۲ شمسی) از دیگر نوازنده‌ها و خواننده‌های مشهور موسیقی هندی بودند.
هارمونیه، طبله، دلربا، سارنگ، سیتار، سرود، سنتور، کلارنت، تامپوره و... از جمله سازهای مورد استفاده در موسیقی هندی در افغانستان است.
علاوه بر تأثیر موسیقی معاصر هند بر موسیقی افغانستان، در دوران باستان نیز آثار موسیقی هندی در موسیقی افغانستان دیده می‌شود. ریگ‌ودا از نخستین گونه‌هایی است که تم‌ها و ریتم‌های آن هنوز در موسیقی افغانستان وجود دارد.
موسیقی غربی. موسیقی غربی و الگوهای موسیقی آن علاوه بر موسیقی‌های محلی و هندی، رشد زیادی در افغانستان کرده و بر موسیقی محلی تأثیر عمیقی‌گذاشته و مانند موسیقی هندی، فاصله زیادی بین مردم با موسیقی محلی و سنتی ایجاد کرده است.گروه‌های جوان به موسیقی از نوع غربی آن اشتیاق زیادی نشان می‌دهند و اقبال با آن همراه بوده است. در افغانستان تقلید و اقتباس از موسیقی‌های هندی، غربی و ایرانی بسیار بالاست و این سه نوع موسیقی به‌ترتیب بیشترین تأثیرگذاری را بر موسیقی افغانستان دارند.
استفاده از سازهای غربی، مانند گیتارهای برقی، پیانو، ارگ، جاز، ویلون، ساکسیفون، ترومپت، ترومبون، فلوت، ماندولین، آکاردئون، سنتی سایزر، کورنت و چیلو در افغانستان رایج است و به‌سرعت در حال گسترش است.
موسیقی تصوف. موسیقی تصوف نوع دیگر موسیقی در افغانستان است، این موسیقی به‌صورت قوالی اجرا می‌شود و به توصیف خداوند و پیامبر (ص) می‌پردازد. موسیقی تصوف دارای طرزهای چشتی، روضه‌ای، نوایی و غیره است.
آواز. کریم شوقی اولین کسی بود که در رادیوی افغانستان آواز خواند و مورد پسند مردم واقع شد. احمد ظاهر (متولد ۱۳۲۵ شمسی در کابل) یکی از خوانندگان مشهور افغانستان است. یک دختر شش‌ساله نخستین خواننده زن در رادیوی افغانستان بودکه صدایش در سال ۱۳۲۵ پخش شد و پس از او سایر دختران آواز خواندند. خانم پروین (متولد۱۳۰۲ شمسی) از خوانندگان مشهور زن است که در سال ۱۳۳۰، ترانه گل‌فروش را خواند. بعد از او سایر خوانندگان زن آوازخوانی کردند. در زمان حکومت مجاهدین و بعد طالبان، خوانندگان زن برکنار شدند و عموما از افغانستان خارج شدند و در خارج از این کشور به اجرای کنسرت اقدام کردند. نخستین دوره موسیقی در سال ۱۳۱۸، شروع شد و تا ۱۳۱۲ ادامه یافت. دومین دوره از ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۷ ادامه یافت. سومین دوره از سال ۱۳۳۶ شروع شد. وزارت معارف اولین دبیرستان موسیقی در سال ۱۳۴۹ راه‌اندازی کرد و در سال ۱۳۶۰ پخش موسیقی در دانشکده هنر دانشگاه کابل راه‌اندازی شد.
در زمان طالبان همه انواع موسیقی ممنوع شد و از پخش آن جلوگیری به عمل آمد، به‌جز سرودهای مذهبی که بدون موسیقی اجرا می‌شد. پس از برکناری طالبان، موسیقی به دوره‌های قبل برگشت و از رونق فراوان برخوردار شد.
طالبان هنرهایی، مانند موسیقی، نقاشی، عکاسی و مجسمه‌سازی را حرام اعلام کرد و اجرای آن را ممنوع کرد.
طی چند دهه گذشته، به‌رغم جنگ‌ها و فشارهای متعدد و مختلف داخلی و خارجی، آفرینش‌های هنری در سطحی ضعیف‌تر بوده، ولی ادامه داشته است.[۲]
نیز نگاه کنید به
کتابشناسی
- ↑ مددی، عبدالوهاب (1390). سرگذشت موسیقی افغانستان. تهران: انتشارات عرفان، ص31-32.
- ↑ علی آبادی، علیرضا (1395). جامعه و فرهنگ افغانستان. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص 256-261.