زنان در قزاقستان

وضعیت زنان

وضعیت زنان در هر جامعه همواره یکی از شاخص های مدنی و مردم سالارانه به شمار می رود؛ توازن جمعیتی، آزادی، میزان اشتغال و مشارکت آنان در فعالیت های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، رفاه و آسایش و میزان تحصیلات آنها به عنوان ملاک و معیار جایگاه زنان در جامعه به حساب می آید. در قزاقستان نیز که بر اساس آخرین آمار موجود حدود %۵۴ از جمعیت ۱۷ میلیون نفری را زنان تشکیل می دهند. باید برای شناخت جایگاه زنان به این معیارها توجه شود.

69 -http://pravoved-ug.kz/contentManager/show/32

86

زنان در قزاقستان به لحاظ سنتی از پیشینه شرقی و آسیایی برخوردار بوده اند که در گذر تاریخی و در سده های اخیر سه دوره تحولی را می توان برای آنان ترسیم کرد.

۱ دوران سنتی و کوچ نشینی، این دوران شامل دوران باستان و زندگی کوچ نشینی مردم قزاقستان است که تا دوران قبل از حاکمیت اتحاد جماهیر شوروی در این سرزمین ادامه داشته است، مردم در این دوره زندگی کاملا سنتی و شرقی داشته اند و تمام شئونات زندگی آنها در همه زمینه ها اعم از نوع پوشش، تغذیه، رفتار اجتماعی و آداب و رسوم ناشی از فرهنگ قومی، قبیله ای و کوچ نشینی بوده است.

۲ با حاکمیت نظام سوسیالیستی قریب هفتاد سال بر سرنوشت مردمان این سرزمین بتدریج فرهنگ، سنت ها و آداب و رسوم و سبک زندگی مردم تحت تأثیر آموزه های کمونیستی تغییر کرد و در طول قریب به هفتاد سال کم کم سنت ها و ادب و رسوم بومی و محلی آنها رو به اضمحلال نهاد و با خو گرفتن به سیستم زندگی و جامعه اشتراکی بسیاری از هنجارهای فردی و اجتماعی شان تغییر کرد و با فاصله گرفتن از اعتقادات و باورهای دینی و فراموشی برخی از سنت های دیرینه به مرور زمان به تجدد و مدرنیته روی آوردند و به فعالیت های اجتماعی و ورود به فعالیت های تولیدی، صنعتی و علم آموزی وارد شدند که این روی آوری در بعضی موارد مثبت و در برخی موارد منفی به شمار می رود، از اینکه زنان بتدریج از زندگی بدوی کوچ نشینی و چادر نشینی و روستایی به سوی مدرنیته، علم و دانش و مشارکت در فعالیت های مدنی و اجتماعی سوق داده شدند امری پسندیده و مثبت تلقی می گردد ولی به موازات این نقاط مثبت، روی برتافتن از آداب و رسوم و سنت ها و هویت گذشته خود مانند گرایش آنها به روی آورن به فرهنگ بیگانه ، دوری از باورهای عقیدتی خود و فاصله گرفتن از تاریخ و هویت قومی و نژادی و جایگزینی رفتار اجتماعی بیگانگان بجای هویت بومی خود از نقاط منفی بشمار می رود که متأسفانه در طول دوران حاکمیت اتحاد جماهیر شوروی تا حد زیادی بر کشورهای مشترک المنافع تأ ثیر منفی گذاشت و این کشورها و منجمله زنان قزاق تحت تأثیر حاکمیت کمونیست ها قرار گرفتند ولی هر چند جایگزینی فرهنگ نظام سوسیالیستی بر افکار، عقاید و سنت های مردم و بخصوص زنان این مناطق نامیمون و خسارت بار بوده است اما با توجه به تفاوت فاحش و قابل توجه بین فرهنگ غرب و نظام سوسیالیستی در الگوهای رفتاری و اجتماعی اگر چه مردم قزاقستان در طول سده گذشته بسیاری از آداب و رسوم و سنت ها و سبک زندگی بومی خود را از دست دادند ولی باز مردم بخاطر تعصبات قومی و نژادی و دینی که در نهاد آنها وجود داشت به برخی از سنت ها و آداب و رسوم فردی و اجتماعی بومی و محلی و نژادی خود پایبند ماندند.

۳ دوران رهایی و استقلال: این دوره که عمر کوتاهی دارد از زمان استقلال قزاقستان در سال ۱۹۹۱ آغاز گردیده است که گرایشات جامعه و فرهنگ و مردم قزاقستان از ابتدای این دوره تجربه و سبک زندگی و حاکمیت جدید مستقلی را آغاز کردند. در این دوره تجدد و مدرنیته در تمام زوایای زندگی فردی و اجتماعی 87

مردم رسوخ کرد و بسیاری از آداب، رسوم و سنت های قومی، قبیله ای و هویت مردم تحت تأثیر تجدد قرن بیست و یکم قرار گرفته است و زنان الگوهای رفتاری خود را از غرب تقلید کردند و در سال های اولیه استقلال بدلیل عدم استقرار کامل حکومت و دولت مستقل جدید و نبودن برنامه ای هدفمند برای قرار دادن زنان در مسیر درست و منطقی، بروز بیکاری، انتقال از یک نوع حکومت و جامعه اشتراکی به جامعه ای آزاد و مستقل معضلاتی را برای قشر زنان جامعه قزاقستان بوجود آورد. ولی با استقرار دولت جدید به این قشر از جامعه که نقشی تعیین کننده در تربیت نسل جدید و شکل دهی نوع رفتار جامعه دارد توجه ویژه ای شد، برنامه ها و قوانین متعددی در زمینه مسائل مختلف زنان وضع شد و آموزش، اشتغال، مشارکت در مسائل مدنی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی زنان در کانون توجه دولت قرار گرفت، برای زنان، کودکان و خانواده برنامه های وسیعی تدارک دیده شد و قوانین گسترده ای وضع شد که از جمله تلاش های دولت قزاقستان برای ساماندهی به مسائل مختلف زنان به فرمان آقای نورسلطان نظر بایف رئیس جمهور قزاقستان کمیسیون ملی امور زنان، خانواده و سیاست جمعیتی وابسته به نهاد رئیس جمهوری قزاقستان بمنظور اجرای اعلامیه پکن و برنامه عمل پکن جمهوری قزاقستان مه ۲۰۱۴ که در نشست بیست و سوم مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۰۰ تصویب شده است، فرمانی صادر شد که بر اساس این فرمان برنامه ای جامع برای بررسی، مطالعه و تدوین قوانین مورد نیاز مسائل مختلف زنان مربوط به حقوق و وضعیت اشتغال و جایگاه آنان در جامعه ابلاغ شده است.

در این برنامه آورده شده است که جمعیت قزاقستان در سال ۲۰۱۳ به ۱۷ میلیون نفر رسیده است که زنان تقریبا %۵۲ از جمعیت را تشکیل می دهند.

در طول سال های پس از استقلال بیش از ۶ میلیون نفر به دنیا آمده است که تعداد شهروندان این کشور به بیش از ۱۷ میلیون نفر رسیده است که این نشانه روشنی از رشد رفاه مردم، کیفیت سیاست خانواده و جمعیت شناختی در جمهوری قزاقستان است.

بر اساس استراتژی ۲۰۵۰ که توسط نورسلطان نظربایف رئیس جمهور تعیین شده " است: ارزش های محوری به عنوان ایده ملی به طور مستقیم مربوط به سیاست جنسیتی به منظور دستیابی به موفقیت نوسازی و توانمند سازی زنان و مشارکت فعال آنها پیش بینی شده است، در استراتژی ابلاغی رئیس جمهور ارائه فرصت های برابر برای بیش از نیمی از شهروندان بدون تبعیض یا استثنا هماهنگ با اهداف توسعه هزاره درهم تنیده، اعلامیه پکن و برنامه اقدام (۱۹۹۵) و پیوستن قزاقستان به صفوف ۳۰ کشور توسعه یافته در خصوص زنان می باشد.

در برنامه ابلاغی رئیس جمهور قزاقستان به استاندارد سازی وضعیت زنان در ایجاد برابری زنان صرف‌نظر از نژاد، قوم، وابستگی مذهبی و حفاظت از حقوق و آزادی زنان پرداخته شده است و ایجاد یک جامعه دموکراتیک برای رسیدن به تعادل جنسیتی و پیشرفت جایگاه زنان در اشتغال در نظر گرفته شده است که 88

توسط کمیسیون ملی امور زنان، خانواده و سیاست جمعیتی قزاقستان که متشکل از اعضای پارلمان، سران سازمان های دولتی، دانشگاه ها و سازمان های غیر دولتی که در کار اجتماعی و سیاسی در کشور فعال می باشد پیگیری و اجرا خواهد شد.

در این برنامه دو قانون خاص جنسیتی برای حمایت دولت و تضمین ایجاد حقوق و فرصت های برابر برای مردان و زنان در پیشگیری از خشونت خانگی پیش بینی شده است.

سیاست ملی جنسیتی جزء ضروری از سیاست های عمومی دولت به شمار رفته است که حاکی از اهمیت خاص دولت به نقش زنان دارد.

دبیرخانه کمیسیون ملی امور زنان، خانواده و سیاست جمعیتی ریاست جمهوری به عنوان سیاست گذار اصلی در حوزه زنان موظف گردید که پیش نویس قوانین و مقررات، سیاست ها، مفاهیم و برنامه های دولت، را برای ارتقاء جایگاه زنان تدوین کند، با تشکیل کمسیون ملی شورای کارشناسان متشکل از نمایندگان نهادهای علمی، سازمان های آموزشی و سازمان های غیر دولتی نیازمندی های مختلف زنان را بررسی و تحقیقات لازم را بعمل آورد و متعاقب آن قوانین مورد نیاز را تدوین و برای تصویب و اجرا به دولت تقدیم کند که در نتیجه ۶۹ سازمان غیر دولتی در ۱۵ منطقه از کشور برای برنامه ریزی و اجرای برنامه برای زنان ایجاد شده است.

در برنامه ابلاغی رئیس‌جمهور همچنین به مسائلی از قبیل اولویت بندی، تدوین و اجرای سیاست جامع خانواده ملی، برابری جنسیتی، استراتژی برای برابری جنسیتی در جمهوری قزاقستان برای ۲۰۰۶-۲۰۱۶ و معاهدات بین المللی، تعامل با مقامات دولتی و جامعه مدنی برای حفاظت از منافع خانواده، اجرای اعلامیه هزاره از استراتژی سازمان ملل متحد برای برابری جنسیتی در جمهوری قزاقستان برای ۲۰۰۶-۲۰۱۶؛ تجزیه و تحلیل از وضعیت برابری جنسیتی و توسعه طرح ها و توصیه هایی برای نهادهای دولتی در جهات اصلی سیاست جنسیتی در قزاقستان؛ برابری جنسیتی در عرصه اقتصادی، توسعه کارآفرینی زنان، بهبود رقابت از زنان در بازار کار؛ ایجاد شرایط برای اعضای خانواده به تطبیق شرایط کار با مسئولیت های خانوادگی و حضانت فرزند؛ تقویت نهاد خانواده، برابری جنسیتی در روابط خانوادگی، توسعه مجموعه ای از اقدامات برای حفظ و تقویت سلامت از جمله بهداشت باروری، مردان، زنان و کودکان، بهبود کیفیت زندگی؛ از بین بردن خشونت در خانواده و در محل کار و معرفی تجربه بین المللی در مبارزه با خشونت علیه مردان، زنان و کودکان؛ آموزش و پرورش؛ تعامل با رسانه ها به منظور بهتر منعکس کردن جنبه های وضعیت برابری خانواده و جنسیت در قزاقستان؛ پیش بینی شده است که در نتیجه سیاستگذاری ها و اقدامات دولت قزاقستان این کشور تنها کشور مستقل مشترک المنافع است که در آن واحدی برای حفاظت از زنان در برابر خشونت در امور داخلی (۱۹۹۹) ایجاد شده است. و زنان در انتخابات اخیر پارلمان %۲۴,۳ از نمایندگان را به خود اختصاص داده است که بالاتر از حد متوسط در منطقه سازمان امنیت و همکاری ها به 89

شمار می‌رود و تعداد مدیران زن در قوه مجریه، در ۱۰ سال اخیر به ۲ برابر افزایش یافته است و در حال حاضر، زنان، کارمندان سیاسی ۱۲%. از کل جمعیت کارمندان را تشکیل می دهد که در میان این عده در رده های بالای حکومتی ۱ نفر معاون رئیس مجلس ، یک نفر معاون نخست وزیر، ۶ معاون وزیر، چهار اداره کل دستگاه های اجرایی مرکزی را عهده دار مسئولیت هستند.

بعد از انتخابات مارس ۲۰۱۳ با تلاش کمیسیون ملی بانوان ۳۲ فرماندار زن روستایی انتخاب شد که انتخاب این تعداد زن برای تصدی اینگونه مسئولیت ها بیش از حد انتظار بوده است.

در مدت ۱۰ سال بودجه برنامه های ارتقاء جایگاه زنان تقریبا ۲۰ برابر افزایش یافته است، سهم زنان کارآفرین به ۱۶ واحد با ۵۰۲ هزار نفر شاغل افزایش یافته است، و سهم کارآفرینان زن درگیر در کسب و کارهای کوچک و متوسط به ۵۲ درصد افزایش یافته است و از سال ۲۰۰۲ یک برنامه خاص برای حمایت از کارآفرینی زنان وجود دارد، صندوق "بانوان"، در چارچوب که پروژه با هدف توسعه کارآفرینی زنان روستایی بوجود آمد. در سال ۲۰۱۲ توسط مجمع جهانی اقتصاد قزاقستان از بین ۱۳۵ کشور در جایگاه ۳۲ قرار گرفته است و در کوتاه مدت سرانه تولید ناخالص داخلی کشور از ۷۰۰ تا ۱۲،۰۰۰ دلار آمریکا افزایش یافته است که دولت سهم عمده این موفقیت را مدیون زنان می‌داند.