استان های تاریخی گرجستان: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۳۸

استان‌های تاریخی جغرافیایی این جمهوری عبارتند از:کارتلی (کارتلی داخلی و سفلی)، ایمرتی، سامقره لو، گوری، مسختی، جاواختی، آبخازیا، آجارستان، اوستیا، یسوانتی، قازبگی، خوسورتی.

کارتلی

کارتلی همان ایبریای باستانی است که در منابع تاریخی یونان و روم از آن یاد شده است (در منابع فارسی کارتیل). این ناحیه درست همان جایی است که یک دولت مرکزی گرجی، قرن‌های متمادی هسته اقتصادی فرهنگی تعدادی از شاهزاده نشین‌های فئودالی را در آغاز قرون وسطی، تشکیل می‌داد. کارتلی قسمت مرکزی دامنه‌های قفقاز جنوبی را در طول دره رود کُر تشکیل می‌دهد و قسمتی از آن تیغه‌های جنوبی قفقاز بزرگ و سرزمین‌های مرتفع گرجستان جنوبی را پوشش می‌دهد. قلمرو کارتلی توسط خطوط اصلی حمل و نقل جمهوری قطع می‌شود: مسیر اصلی راه‌آهن قفقاز جنوبی، راه‌های اتومبیل رو و خطوط هوایی که شهر تفلیس را با دیگر شهرهای قفقاز جنوبی، شمالی و بسیاری دیگر از شهرهای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و سایر کشورهای اروپا و آسیا پیوند می‌دهد، در این منطقه واقع شده است.

کارتلی به دو قسمت: کارتلی داخلی و سفلی تقسیم می‌شود:

الف) کارتلی داخلی

در این قسمت اراضی وسیع هموار با استپ‌های پوشیده از گیاه و رشته‌هایی از تپه‌های کم ارتفاع دیده می‌شود که توسط دره‌های کم عمق و تنگ بریده شده‌اند. رود کُر، محوریی مانند کارتلی داخلی در میان این دشت، از غرب به شرق روان است.

آب و هوای بخش کم ارتفاع کارتلی داخلی، گرم و معتدل با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد است. در پاره‌ای اوقات، درجه حرارت زمستان‌ها به منهای 10 درجه سانتیگراد می‌رسد، اما تعداد روزهای یخبندان کم است. محصولات مهمی‌ چون گندم، انگور و میوه‌ها با بکارگیری سیستم‌های آبیاری تیریپنی، تاشیسکاری، سالتویسی، مخران و تزی اوکامی، تولید می‌شوند. نیروگاه‌های برق روستایی در سر ریز کانال‌های اصلی آبیاری احداث شده‌اند. خاک‌های حاصل‌خیز و آب و هوای مناسب، کارتلی داخلی را به یکی از مراکز پرجمعیت گرجستان تبدیل کرده است. حدود یک سوم از جمعیت این منطقه در شهرهای باگوری، خاشوری، بورجومی، کاسپی، متسختا، و تعدادی دیگر از شهرهای کوچک و بزرگ زندگی می‌کنند. اکثریت عظیمی‌ از مردم منطقه را گرجی‌ها تشکیل می‌دهند. تعدادی اوست و ارمنی نیز در این منطقه زندگی می‌کنند. در بین جمعیت شهری تعداد اندک روسی، ارمنی و اوستی نیز زندگی می‌کنند اما اکثریت قومی‌متعلق به گرجی‌هاست^[۱].

ب) کارتلی سفلی

کارتلی سفلی در جنوب و جنوب شرق تفلیس واقع شده و قسمتی از شیب کُر سرزمین بلند جاواختی را که آن‌ را در جنوب و غرب به هم متصل می‌سازد، تشکیل می‌دهد. رود کُر این منطقه را به دو قسمت نابرابر، تقسیم می‌کند، استپ گاردابانی، که در طول شرق ساحل چپ آن با مرز گرجستان و آذربایجان کشیده شده و استپ مارنئولی در ساحل راست کُر که از طرف غرب، شمال و جنوب با دامنه‌های سرزمین‌های بلند جاواختی و رشته کوه‌های تریالتی و سومخیتی محدود شده است.

در بالای دشت ساحل راست رودخانه، کوه 800 متر ی، یاقلوجا، سربرافراشته است. در استپ گاردابانی محصولات گوناگون کشت می‌شود که بیشتر به علت وجود خاک مناسب و از همه مهم‌تر، شبکه آبیاری مصنوعی است. به همین علت، اولین کانال بزرگ که 2000 هکتار اراضی را آبیاری می‌کرد، 130 سال پیش در این ناحیه ساخته شده است. در استپ مارنئولی حدود 40 هزار هکتار اراضی آبیاری می‌شود. نیازهای بازارهای تفلیس و روستاوی به سبزی‌ها، میوه‌ها و سایر محصولات کشاورزی همه از کشتزارهای نواحی مارنئولی و گاردابانی تأمین می‌شود. این کشتزارها نیاز بازار پایتخت جمهوری را به سیب زمینی و انگور در پاییز تأمین می‌کند. غرب این ناحیه بلندترین قسمت کارتلی پایین است. رود خرامی‌ مهم ترین شریان آبی کارتلی پایین، از دامنه‌های جنوبی رشته کوه تریالتی از این ناحیه سرچشمه می‌گیرد. خرامی‌نقش مهمی‌ را در منابع تولید نیروی برق جمهوری به عهده دارد. کارتلی پایین که 10 درصد قلمرو گرجستان را شامل می‌شود، نقش مهم حیاتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گرجستان را در دوره باستان داشته است. کارتلی پایین زادگاه «سولخان صبااوربلیانی» سیاستمدار، شاعر و نویسنده نامی‌گرجی در نیمه اول قرن هیجدهم است. در اینجا، میخائیل جاواخیشویلی نویسنده قرن بیستم گرجستان زاده شده و دوران کودکی خود را گذرانده است^[۲].

دشت کارتلی پایین دارای تراکم زیادی است که تراکم آن تقریباً شبیه ناحیه کوه پایه‌ای فلات تسالکادمانیسی است. پراکنده‌ترین ناحیه جمعیتی منطقه در دامنه‌هایی جنگلی است، که در حاشیه‌ این منطقه در غرب قرار دارد، در حالی که دامنه‌های رشته کوه‌های جاواختی، تریالتی و سامساری تقریباً غیرمسکونی است. کارتلی پایین یکی از مهم‌ترین مراکز تولید غله گرجستان است. از 103 هزار هکتار اراضی کشاورزی، 70 هزار هکتار به زیر کشت غله می‌رود. بخش جنوبی منطقه کارتلی واقع در جاده اصلی و خط آهن اصلی گرجستان می‌باشد. بخش‌های کارلی، گوری و کاسپی بخش‌های صنعتی این منطقه می‌باشد. حجم تولیدات صنعتی این منطقه 5 تا 10 درصد تولیدات صنعتی در گرجستان است. پرورش میوه و باغداری بخش اصلی فعالیت‌های کشاورزی منطقه مورد بحث را تشکیل می‌دهد. در بخش شمالی این منطقه دامداری رونق بیشتری دارد. این منطقه از نظر نیشکر مساعدترین منطقه گرجستان می‌باشد. بخش شمالی کارتلی شامل بخش اعظم سرزمین اوستیای جنوبی می‌باشد. از نظر سابقه امر گفتنی است که بعد از جنگ آگوست 2008 گرجستان، این منطقه از سوی روسیه مستقل شناخته شد و می‌توان گفت که کنترل آن از اختیار گرجستان جدا و در اختیار روسیه میباشد.

ایمرتی

در قسمت مرکزی گرجستان غربی، استان تاریخی جغرافیایی ایمرتی قرار دارد. در شمال، ایمرتی با دره تنگ کوهستانی سوانتی پایین و چاله «راچا لچخومی» همجوار است که به علت نزدیکی بسیار زیاد شرایط طبیعی، اقتصادی و تاریخی می‌توان آن را جزو ایمرتی بشمار آورد. ایمرتی وراچا لچخومی‌روی هم مساحتی برابر 11000 کیلومتر مربع دارد. این استان از موقعیت جغرافیایی بسیار مناسبی برخوردار است. جاده‌های زمینی و خطوط هوایی امکان ارتباط این منطقه را با سایر نقاط جمهوری در ساحل دریای سیاه امکان ارتباط دریایی را با آب‌های آزاد فراهم آورده است. مردم این منطقه به صنعت‌گری مشهورند. ایمرتی از 12 ناحیه اداری تشکیل شده است. مساحت آن 6349 کیلومتر مربع است.

بیشترین فعالیت‌های اقتصادی این منطقه در کنار مسیر اصلی گذر جاده و راه‌آهن منطقه در کنار شهرهای کوتائیسی، زستافونی، و سامتردیا انجام می‌گردد. حدود نیمی‌از فعالیت‌های اقتصادی منطقه در کوتائیسی صورت می‌گیرد. این فعالیت‌ها 10 تا 15 درصد از فعالیت‌های اقتصادی گرجستان را شامل می‌شود. در رابطه با سرمایه گذاری‌های خارجی مهم منطقه می‌توان به کارخانه فروآلیاژ زستافونی اشاره کرد که با سرمایه گذاری‌های خارجی فعالیت می‌نماید. بخشی از محصولات تولیدی این کارخانه به خارج از کشور صادر می‌گردد. از تولیدات اصلی کشاورزی منطقه کشت انگور و دامداری می‌باشد. با این وصف تخصص اصلی کشاورزان سامتردیار در زمینه چای و باغداری می‌باشد.

آکاکی تسرتلی، نویسنده نامی‌گرجی در این ناحیه بدنیا آمده است.

رودهای اصلی این منطقه: ریونی، تسخنیس تسقالی، قویریلا، دزیرولا، چخریملا، چولابوری، خانیس تسقالی، ساکرائولا، و غیره می‌باشند. که همه‌ این‌ها به رودخانه ریونی ریخته و سپس به آرامی‌ به سوی دریای سیاه روان می‌شوند^[۳].

سامقره لو

سامقره لو قلمرو بین رودهای اینگوری و تسخنیس تسقالی را در بر می‌گیرد که شامل ناحیه کوه پایه‌ای رشته کوه‌های اگریس است. آب و هوای این ناحیه گرم و مرطوب است. رودهای سامقره لو: ریونی، خوبی، اینگوری، آباشاوتخوری، عمدتاً از آب باران تغذیه می‌شوند. در این ناحیه تعدادی دریاچه نیز وجود دارد (از جمله دریاچه پالیاستومی) که مجموعاً 18 کیلومتر مربع را در برمی‌گیرند. نیروگاه آبی بسیار بزرگی به نام «اینگوری» که بزرگ‌ترین نیروگاه آبی قفقاز است، در این منطقه ساخته شده است. مساحت سامقره لو 4395 کیلومتر مربع است. مساحت اراضی کشاورزی آن 68 هزار هکتار آن زیر کشت است، در سامقره لو 4284 / 179/6 هزار هکتار است که 15 درصد کل باغ‌های میوه گرجستان و 1037 هکتار تاکستان وجود هکتار باغ میوه دارد. از شهرها ی مهم این منطقه از گرجستان، زوگدیدی و پوتی می‌باشد. وجود فرودگاه در این دو شهر و ارتباطات راه‌آهن و جاده‌ای موقعیت ممتازی را به‌این منطقه از نظر ارتباطی اعطا نموده است. از طرف دیگر عملاً به علت وضعیت سیاسی ایالت‌های خودمختار آبخازیا و آجاریا، عملاً تنها بندر مطمئن تحت نظر مستقیم دولت گرجستان بندر پوتی است. با این وصف علیرغم وضعیت مناسب ارتباطی، فعالیت‌های صنعتی پوتی و زوگدیدی در حال کاهش است.

از کارخانه‌های مطرح این منطقه کارخانه تولید قالی در سناکی می‌باشد که هم اکنون به علت واردات مقادیر زیاد قالی از ترکیه و آذربایجان با مشکلاتی چند مواجه است. بیشترین محصولات کشاورزی این منطقه چای و محصولات حاره‌ای می‌باشد. منطقه آباشابه تولید مرکبات و مستیابه علت خصوصیات جغرافیایی آن برای دامداری و تولید سیب زمینی مساعد می‌باشند. از سرمایه‌گذاران خارجی فعال در منطقه، ترکیه و آلمان در صنایع پروسه چوب می‌باشند.

گوری

قلمرو گوری شامل پای تپه‌ها و دامنه‌های شمالی رشته کوه مسختی و 2032/ قسمت‌های مجاور حوضه‌های رودهای نبانبی و سوپسا است. مساحت گوری 6 کیلومتر مربع است که 3 درصد مساحت جمهوری را در برمی‌گیرد. آب و هوای جنب مداری گوری تا اندازه‌ای مرطوب است و از سامقره لو گرم تر است. گوری یکی از متراکم ترین مناطق جمهور ی است. روستاهای متعدد منطقه با قرار گرفتن در کنار یکدیگر و با مجموعه ساختمان‌های روستایی، باغ‌های میوه، چای، مرکبات و کشتزارهای چسبیده، مجموعه بهم پیوسته‌ای را تشکیل می‌دهند. شهر ازورگتی مرکز گوری می‌باشد، در شهر ازورگت ی، کارخانه آسیای بتونیت قرار دارد. کائولن، ماده اولیه تولید سرامیک و خاک رس سفالگری در این شهر فراوان است که در کارخان ههای سفال و سرامیک ازورگتی بکار برد ه می‌شود. این منطقه اساساً کشاورزی می‌باشد که محصولات عمده کشاورزی آن چای و محصولات کشاورزی حاره‌ای می‌باشد. فعالیت‌های صنعتی کوچک این منطق ه که عمدتاً در اطرا ف شهر ازورگتی صورت می‌گیرد درحال ارتقاء می‌باشد. ضمن این که رونق فعالیتهای مربو ط به احداث خط لوله باکو سوپسا در این منطقه احتمال رونق این گونه فعالیت‌ها را افزون نموده است. این منطقه که در بخش جنوبی گرجستا ن واقع شده است^[۴].

مسختی

قسمت غربی گرجستان جنوبی مسختی نامیده می‌شود. قسمت نسبتاً بزرگی از مسختی در زمین باز و گسترد‌های قرار دارد که به نام «چاله آخال تسیخه» یا سامتسخه معروف است. آب و هوای چاله آخال تسیخه معتدل مرطوب با تابستان‌های گرم و طولانی است. در قر ن نهم میلادی مسختی مرکز پادشاهی «تائو کلارجتی» بود. بسیاری از تاریخ‌نگاران مسختی را گهواره فرهنگ ملی گرجی می‌دانند، زیرا این ناحیه همانند جاواختی در دوره حکومت ملکه تامارا (پایان سده 12 و آغاز سده 13) مرکز سیاسی و حیات فرهنگی گرجستان بود. تعداد زیادی ساختارهای آبیاری در دوره شوروی در مسختی ایجاد شد که بزرگ‌ترین آن‌ها کانال‌های آبیاری تسریوخی، گورکل آرالی و خوشنی هستند. اراضی بایر با ایجاد این کانال‌ها آباد شد و در آن‌ها غلات کشت شده و باغ‌های میوه احداث شده است.

کشاورزی و صنعت در این منطقه از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از مهم‌ترین بخش‌های صنعت مسختی، توسعه منابع ذغال سنگ قهوه‌ای، در نزدیکی روستای «واله» پیرامون شهر آخال تسیخه بود. اهمیت راه‌آهن فرعی بورجومی‌ شهرک معدنچیان واله، بسیار زیاد است. این راه‌آهن نه تنها کاربرد محلی دارد، بلکه‌ این ناحیه را با سایر نواحی جمهوری مرتبط می‌سازد.

سامتسخه جاواختی

جاواختی در قسمت شرقی گرجستان جنوبی قرار دارد. آب و هوای این سرزمین، با زمستان‌های سرد و کوتاه و تابستان‌های خشک مشخص می‌شود. مرکز منطقه جاواختی در «آخال کالاکی» است که در زبان گرجی به معنی «شهر جدید» است، این شهر در کنار رودخانه «آخال کالاکیس تسقالی» و در مرکز تقاطع شاهراه‌های اصلی واقع شده است. بیشترین تولید صنعتی منطقه در بورجومی‌صورت می‌گیرد که دارای ارتباطات خوب حمل و نقلی با بقیه مناطق گرجستان می‌باشد. با این وصف جمع آوری مالیات بر سود و درآمد در این منطقه از مقدار پیش‌بینی شده کمتر می‌باشد. فعالیت‌های صنعتی در بقیه مناطق منطقه چون آخال تسیخه که بزرگ‌ترین کارخانه پروسه شکر گرجستان در آن قرار دارد رو به نزول است. فعالیت‌های اصلی کشاورزی منطقه منحصر به تولید سیب زمینی و همچنین دامداری می‌باشد.

سوانتی

سوانتی در سرحدات سرشاخه‌های رود اینگوری قرار دارد. در قسمت مرکزی سوانتی روستاهای مولاخی، موژالی، مستیا، لاتالی، لنجری، بچو، و تسخوماری، قرار دارند. در این روستاها زمین‌های زیر کشت در ارتفاعات بین 1200 تا 1500 متری از سطح دریا واقع شده است. مستیا مرکز این ناحیه است که از چهار روستا (ستی، لانچوالا، لختاقی، ولاگامی‌) تشکیل شده است و با شهرهای بزرگ جمهوری ارتباط هوایی دارد. سوانتی کنونی مرکز کوهنوردی قفقاز است، کوهنوردان از جاهای مختلف برای صعود به قله‌های معروف اوشبا، جانگا و شخارا، از رشته کوه‌های قفقاز مرکزی، به‌این ناحیه عزیمت می‌کنند. 6 درصد از قلمرو / 4388 کیلومتر مربع است که 3 / مساحت استان سوانتی 9 گرجستان را در برمی‌گیرد. استان سوانتی از دو ناحیه ادار ی به نام‌های مستیا و لنتخی، تشکیل شده است.

قازبگ

در قسمت شرقی قفقاز مرکز ی ناحیه‌ای به نام قازبگ واقع شده است. برخلاف سوانتی، قلمرو قازبگ هر دو دامنه «آب پخشان» قفقاز مرکز ی و قسمتی از «رشته کوه جانبی» و قله زیبای قازبگ را در بر می‌گیرد. یخچال‌های عظیمی‌ که از دامنه‌های آن سرازیر می‌شود، رود ترک را تغذیه می‌کند و شاخه‌های آن تمام قسمت‌های شمالی این منطقه را به دره‌های تنگ غیرقابل عبوری تبدیل می‌کند. بدین ترتیب، این منطقه از قسمت‌های متفاوتی تشکیل می‌شود که جدا از هم قرار دارند. اگرچه گوسفند داری یکی از شاخه‌های اصلی اقتصاد قسمت شرقی قفقاز مرکزی است، پرورش گاو نیز بطور موفقیت‌آمیزی در ناحیه قازبگی رواج دارد، خوسورتی‌های محلی نوعی از گاوهای سازگار با محیط کوهستانی را پرورش می‌دهند که از گذشته‌ها شناخته شده است. کشت محصولات سالانه، از فعالیت‌های کمکی مردم ناحیه است: با توجه به شیب اراضی دامنه‌ای، مردم ناحیه قازبگ زمین‌های کشاورزی را با دست آماده می‌کنند و کوشش بسیاری برای کشت محصولات سالانه در این زمین‌ها بکار می‌برند. آن‌ها ناگزیرند همه ساله زمین‌های کشاورزی را از سنگ پاک‌سازی کنند. مسیرهای بالایی «ترک» و «آراگوی» قلمرو اقوام گرجی، از قبیل موخوی، متیولی، خوسورها، و پشاوها است که در این ناحیه اقامت دارند. در قازبگی کنونی کارخانه فرآوری فرآورده‌های شیری و بسته‌بندی پنیر ساخته شده که در آن پنیرهای گوسفندی و از جمله پنیر معروف «کوبی» تولید می‌شود^[۵].

خوسورتی

خوسورتی ناحیه‌ای کوهستانی در مسیر بالایی رودهای آسسا، آرگونی، آرگوی، در قفقاز مرکز ی است. آب پخشان اصلی قفقاز، خوسورتی را به دو قسمت تقسیم می‌کند، خوسورتی پیری کیتی به مرکزیت شاتیلی در دامنه‌های شمالی و خوسورتی پیراکتی به مرکزیت باری ساخودر دامنه‌های جنوبی که توسط جاده‌ای به «شاهراه نظامی‌ گرجستان» در روستای ژینوالی می‌پیوندد. خوسورها گرجی صحبت می‌کنند ولی لهجه آن‌ها منحصر بفرد است. در میان خوسورها تعداد زیادی مهندس، متخصص کشاورزی، استاد، دبیر، دانشمند و سایر متخصصان و هنرمندان وجود دارد. مهم‌ترین بخش فعالیت اقتصادی آن‌ها، پرورش دام و گاوداری است.

آبخازیا

آبخازیا به دو قسمت آبخازیای کوهستانی و ساحلی تقسیم می‌شود. آبخازیای کوهستان که قفقاز غربی را شامل می‌شود، تقریباً از چهار رشته کوه بلند تشکیل می‌شود. آبخازی، بزیب، کاگرا و کودوری. متوسط ارتفاع قله‌های آن‌ها به 3500 متر می‌رسد. در این منطقه کارست‌های متعددی وجود داردکه به آن‌ها کارست‌های آبخازی می‌گویند. غارهای کارستی و غارهای مغاکی قابل توجهی نیز در حومه تسه بلدا در ساحل رود آمتکل وجود دارد. آبخازیا ساحلی نوار کم عرض ساحلی، تپه‌ها و دامنه‌های شمال غربی قفقاز آبخازیا را در برمی‌گیرد. اینجا مرز شمال غربی گرجستان جنب مداری است. در این قسمت، زمستان به ندرت وجود دارد و تابستان‌های آن داغ و طولانی است^[۶].

در آبخازیا تعدادی دریاچه نیز وجود دارد که شامل دریاچه‌های مردابی باستانی (دریاچه‌های «ببه سیری» بزرگ و کوچک) در قسمت‌های هموار و دریاچه‌های جوان است (دریاچه ریتسا و آمتکل) که در نقاط مرتفع واقع شده‌اند. قسمت دریاچه آمتکل به 100 سال می‌رسد. دریاچه 2300 متر طول و 45 متر عرض در پهن‌ترین قسمت دارد و عمق آن حدود 100 متر است. چشم اندازهای زیبای پیرامون این دریاچه، همه ساله تعداد زیادی گردشگر و کوهنورد را به خود جلب می‌کند. ریتسا نیز زیباترین دریاچه قفقاز است. همه ساله گردشگران از بهار تا پایان پاییز به طرف این دریاچه کشیده می‌شوند. سطح دریاچه حدود 15 کیلومتر مربع مساحت دارد و طول آن حداکثر 6 کیلومتر و عرض آن در پهن‌ترین نقطه یک کیلومتر و عمیق‌ترین نقطه آن 101 متر است. 516/ 8660 کیلومتر مربع و جمعیت آن در سال 1993 برابر 6 / مساحت آبخازیا 2 273 هزار نفر / 47 درصد) در شهرها و 4 / 243 هزارنفر (1 / هزار نفر بوده است که 2 52/9 درصد) در روستاها زندگی می‌کردند.) جمعیت ساکن در آبخازیا از اقوام متعددی از جمله گرجی، آبخازی، روس، ارمنی، یونان ی، اکراینی، و غیره تشکیل شده است. متراکم‌ترین نواحی جمعیتی آبخازیا، دشت‌های ساحلی و تپه‌های کوه‌پایه‌ای است. نسبت تراکم از جنوب به شمال و از نواحی ساحلی به کوهستانی کاهش می‌یابد. حدود 80 درصد از جمعیت آبخازیا در ارتفاع بیش از 200 متری از سطح دریا که متوسط تراکم آن حدود 170 نفر در کیلومتر مربع است، زندگی می‌کنند.

آبخازیا یکی از مراکز مهم صنایع سوخت است. معدن ذغال سنگ بزرگی در اوایل سال‌های 1850 در دره رود «گالیدزگا» کشف شد. در سال 1970 تولید ذغال سنگ این معدن به حدود یک میلیون تن رسید که بیش از 5 برابر حجم تولید سا ل 1940 بود. تأسیس کارخانه ذوب آهن و فولاد «روستاوی» سبب افزایش قابل توجه نقش ذغال سنگ تقوارچلی شد. تأمین ذغال کک مورد نیاز ذوب آهن گرجستان، سبب ساخت این کارخانه در تقوارچلی شد. نیروگاه حرارتی تقوارچلی که سهم بزرگی در تأمین نیروی الکتریسیته گرجستان دارد، در این شهر فعالیت دارد. جمهوری خودمختار آبخازیا فعلاً در خارج از کنترل دولت مرکزی گرجستان است و روسیه پس از جنگ آگوست 2008 استقلال این جمهوری را به رسمیت شناخت. اقتصاد این منطقه که به علت موقعیت بندری آن در دریای سیاه و نزدیکی به روسیه، می‌بایست رونق می‌داشت، به علت درگیری‌های مسلحانه و محاصره تجاری کشورهای مستقل مشترک المنافع ویران گردیده است.

آجاریا

آجاریا در جنوب غربی گرجستان و جنوب شرقی دریای سیاه واقع شده و از جنوب با ترکیه هم مرز است. آجارستان یک جمهوری خودمختار در ترکیب دولت گرجستان است که اکثریت ساکنان آن را مسلمانان گرجی تشکیل می‌دهند. مساحت آجارستان 2900 کیلومتر مربع است. از نظر اداری به 5 ناحیه اداری به نام‌های: کدا، کوبولتی، شوآخوی، خلواچائوری و خولو تقسیم می‌شود. شهر باتومی‌ و پیرامون آن نیز یک ناحیه شهری را تشکیل می‌دهد. رود چوروخ، یکی از رودهای حوضه آبریز دریای سیاه از کوهستان‌های آناتولی سرچشمه می‌گیرد و در مسیر پایینی خود از آجاریا می‌گذرد^[۷].

توزیع جمعیت آجارستان متنوع است. نواحی کوهستانی که حدود 60 درصد مساحت این جمهوری را تشکیل می‌دهد کمتر از 30 درصد از جمعیت را در خود جا ی می‌دهد. بیش از 45 درصد از جمعیت در شهرک‌ها و مناطق شهری و بقیه در نقاط روستایی اقامت دارند. جمعیت بومی‌ منطقه را گرجی‌ها تشکیل می‌دهند. آجارها همان نژاد گرجی‌ها هستند و تعداد زیادی از آن‌ها مسلمان سنی می‌باشند. آجارها دارای همان زبان و فرهنگ گرجی هستند و از نظر شکل ظاهری تفاوتی با گرجی‌ها، ایمرتی‌ها یاگوری‌ها ندارند. تا قبل از انقلاب اکتبر اکثریت جمعیت آجارستان بی‌سواد بودند، زنان مطلقاً امکان سوادآموزی نداشتند. امروزه در آجارستان 404 مدرسه با 63 هزار دانش آموز و 6690 کادر آموزشی فعالیت دارد. زنان پا به پای مردان در فعالیت‌های اجتماعی اقتصادی و سیاسی فرهنگی شرکت دارند. منطقه آجاریا پوشیده از باغ‌های میوه است. منطقه مورد بحث به علت وضعیت خوب جغرافیایی که به عنوان منطقه ترانزیت بین‌المللی می‌باشد دارای اهمیت بسیاری می‌باشد. گفتنی است که نقطه ورود و خروج کالاهای ارمنستان از محل باتومی‌در این منطقه عبور می‌کند^[۸].

بررسی سرمایه‌گذاری‌های ثبت شده در آجاریا مؤید آن است که‌این سرمایه‌گذاری‌ها در اطراف مناطق ساحلی آن شکل گرفته است. جدای از بندر باتومی‌، بندر کوبولتی علیرغم کوچکی آن نسبت به باتومی‌ فعالیت محدودی دارد. زمینه‌های اصلی فعالیت‌های کشاورزی منطقه تولید محصولات حاره‌ای و کشت تنباکو می‌باشد. گفتنی است که سیب زمینی از مهم‌ترین محصولات تولیدی منطقه می‌باشد. توافق‌های ترکیه مبنی بر جلوگیری از خطرات زیست‌محیطی نیروگاه آبی 2 میلیون دلاری بانک جهانی برای تجدید / چوروخی برای مردم منطقه و کمک 5 ساختار فعالیت‌های باتومی‌ از گفتنی‌های مطرح منطقه می‌باشد.

اوستیای جنوبی

اوستیای جنوبی در دامنه‌های جنوبی رشته کوه‌های قفقاز مرکزی قرار دارد و قسمتی پیرامونی از دشت کارتلی داخلی را تشکیل می‌دهد. اوستیا، قلمروی 3900 کیلو 5 درصد از محل قلمرو گرجستان را شامل / متر مربعی را در برمی‌گیرد که حدود 4 می‌شود. حدود دو سوم قلمرو اوستیا در ناحیه نیمه کوهستانی و کوهستانی قرار دارد که ارتفاع آن بین 1500 تا 3200 متری سطح دریاست. اکثریت جمعیت ناحیه را اوست‌ها تشکیل می‌دهد. در منابع قرون وسطی از اوست‌ها به نام آلان‌ها یاد شده است که از نژادی ایرانی هستند. تا نیمه اول قرن 13 میلادی آن‌ها در استپ‌های قفقاز شمالی ساکن بودند.

شهر تسخین والی، مرکز ناحیه اوستیای جنوبی است و در قسمت جنوبی ناحیه در محل ورود رود لیاخوی بزرگ به دشت کارتلی، واقع شده است. در شهر تسخین والی انستیتوی تحقیقاتی آکادمی‌ علوم گرجستان، مرکز تربیت معلم، دبیرستان، دبستان، و کودکستان‌های زیادی به فعالیت آموزشی اشتغال دارند.

باشگاه‌های تفریحی، موزه‌ها، کتابخانه‌ها، مراکز فرهنگی، ورزشگاه‌ها و سایر تأسیسات و امکانات عمومی، نیز در این شهر وجود دارند. اوستیای جنوبی کوهستانی از نظر دارا بودن معادن پلیمتال و باریت، غنی است. ذخایر پلی متال کوآئیسی، یکی از منابع بسیار مهم جمهوری است.

از نظر منابع آب معدنی نیز اوستیای جنوبی اهمیت دارد. ترکیب آب معدنی چشمه‌های «دزو سوآر» شبیه ترکیب آب معدنی «یسن توکی» است. در دره زیبا و چشم انداز لیاخوی بزرگ در 22 کیلومتری تسخین والی نزدیک چشمه «دزوسوآر» مرکز استراحتگاهی کوهستانی «جاوا» قرار دارد. این جمهوری پس از جنگ آگوست 2008 از سوی روسیه مستقل شناخته شد^[۹]^[۱۰].

نیز نگاه کنید به

گرجستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی گرجستان

کتابشناسی

↑ راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص125.
↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌ المللی الهدی، ص64.
↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص65.
↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص69.
↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص72.
↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص45.
↑ عنایت‌الله، رضا (1372). جمهوری گرجستان، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، شماره 4، ص23.
↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص83.
↑ امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص89.
↑ بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص29-38.

[1] راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص125.

[2] امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌ المللی الهدی، ص64.

[3] امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص65.

[4] امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص69.

[5] امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص72.

[6] امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص45.

[7] عنایت‌الله، رضا (1372). جمهوری گرجستان، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، شماره 4، ص23.

[8] امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص83.

[9] امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای گرجستان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی، ص89.

[10] بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص29-38.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+استان‌های تاریخی جغرافیایی این جمهوری عبارتند از:کارتلی (کارتلی داخلی و سفلی)، ایمرتی، [[سامقره لو]]، [[گوری]]، [[مسختی]]، جاواختی، [[آبخازیا]]، آجارستان، اوستیا، یسوانتی، قازبگی، [[خوسورتی]].
+=====[[كارتلی|کارتلی]]=====
+کارتلی همان ایبریای باستانی است که در منابع تاریخی یونان و روم از آن یاد شده است (در منابع فارسی کارتیل). این ناحیه درست همان جایی است که یک دولت مرکزی گرجی، قرن‌های متمادی هسته اقتصادی فرهنگی تعدادی از شاهزاده نشین‌های فئودالی را در آغاز قرون وسطی، تشکیل می‌داد. کارتلی قسمت مرکزی دامنه‌های قفقاز جنوبی را در طول دره رود کُر تشکیل می‌دهد و قسمتی از آن تیغه‌های جنوبی قفقاز بزرگ و سرزمین‌های مرتفع [[گرجستان]] جنوبی را پوشش می‌دهد. قلمرو کارتلی توسط خطوط اصلی حمل و نقل جمهوری قطع می‌شود: مسیر اصلی راه‌آهن قفقاز جنوبی، راه‌های اتومبیل رو و خطوط هوایی که شهر [[تفلیس]] را با دیگر شهرهای قفقاز جنوبی، شمالی و بسیاری دیگر از شهرهای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و سایر کشورهای اروپا و آسیا پیوند می‌دهد، در این منطقه واقع شده است.
-==== استان های تاریخی جغرافیایی گرجستان ====
+کارتلی به دو قسمت: کارتلی داخلی و سفلی تقسیم می‌شود:
-استان های تاریخی  جغرافیایی این جمهوری عبارتند از:كارتلی ([[كارتلی]] داخلی و سفلی )،ایمرتی،سامقره لو،گوری، مسختی، جاواختی ، آبخازیا، آجارستان،اوستیا، یسوانتی، قازبگی،[[خوسورتی]].
-'''كارتلی'''
+الف) کارتلی داخلی
-كارتلی همان ایبریای باستانی است كه در منابع تاریخی یونان و روم از آ ن یاد شده است (در منابع فارسی كارتیل ). این ناحیه درس ت همان جایی است كه یك دولت مركزی گرجی، قرن های متمادی هسته اقتصادی  فرهنگی تعدادی از شاهزاده نشین های فئودالی را درآغاز قرون وسطی، تشكیل می داد. كارتلی قسمت مركزی دامنه های قفقاز جنوبی را در طول دره رود كُر تشكیل می دهد و قسمتی از آن تیغه های جنوبی قفقاز بزرگ و سرزمین های مرتفع [[گرجستان]] جنوبی را پوشش می دهد. قلمرو كارتلی توسط خطوط اصلی حمل و نقل جمهوری قطع می شود: مسیر اصلی راه آهن قفقاز جنوبی، راه های اتومبیل رو و خطوط هوایی كه شهر [[تفلیس]] را با دیگر شهرهای قفقاز جنوبی، ش[[مالی]] و بسیاری دیگر از شهرهای كشورهای مستقل مشترك المنافع و سایر كشورهای اروپا و آسیا پیوند می دهد، در این منطقه واقع شده است.
+در این قسمت اراضی وسیع هموار با استپ‌های پوشیده از گیاه و رشته‌هایی از تپه‌های کم ارتفاع دیده می‌شود که توسط دره‌های کم عمق و تنگ بریده شده‌اند. رود کُر، محوریی مانند کارتلی داخلی در میان این دشت، از غرب به شرق روان است.
-كارتلی به دو قسمت : كارتلی داخلی و سفلی تقسیم می شود:
+آب و هوای بخش کم ارتفاع کارتلی داخلی، گرم و معتدل با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد است. در پاره‌ای اوقات، درجه حرارت زمستان‌ها به منهای 10 درجه سانتیگراد می‌رسد، اما تعداد روزهای یخبندان کم است. محصولات مهمی‌ چون گندم، انگور و میوه‌ها با بکارگیری سیستم‌های آبیاری تیریپنی، تاشیسکاری، سالتویسی، مخران و تزی اوکامی، تولید می‌شوند. نیروگاه‌های برق روستایی در سر ریز کانال‌های اصلی آبیاری احداث شده‌اند. خاک‌های حاصل‌خیز و آب و هوای مناسب، کارتلی داخلی را به یکی از مراکز پرجمعیت [[گرجستان]] تبدیل کرده است. حدود یک سوم از جمعیت این منطقه در شهرهای باگوری، خاشوری، بورجومی، کاسپی، [[متسختا]]، و تعدادی دیگر از شهرهای کوچک و بزرگ زندگی می‌کنند. اکثریت عظیمی‌ از مردم منطقه را گرجی‌ها تشکیل می‌دهند. تعدادی اوست و ارمنی نیز در این منطقه زندگی می‌کنند. در بین جمعیت شهری تعداد اندک روسی، ارمنی و اوستی نیز زندگی می‌کنند اما اکثریت قومی‌متعلق به گرجی‌هاست<ref>راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص125.</ref>.
-الف ) كارتلی داخلی
+ب) کارتلی سفلی
-در این قسمت اراضی وسیع هموار با استپهای پوشیده از گیاه و رشته هایی از تپه های كم ارتفاع دیده می شود كه توسط دره های كم عمق و تنگ بریده شده اند. رود كُر، محوریی مانند كارتلی داخلی در میان این دشت، از غرب به شرق روان است.
+کارتلی سفلی در جنوب و جنوب شرق [[تفلیس]] واقع شده و قسمتی از شیب کُر سرزمین بلند جاواختی را که آن‌ را در جنوب و غرب به هم متصل می‌سازد، تشکیل می‌دهد. رود کُر این منطقه را به دو قسمت نابرابر، تقسیم می‌کند، استپ گاردابانی، که در طول شرق ساحل چپ آن با مرز [[گرجستان]] و آذربایجان کشیده شده و استپ مارنئولی در ساحل راست کُر که از طرف غرب، شمال و جنوب با دامنه‌های سرزمین‌های بلند جاواختی و رشته کوه‌های تریالتی و سومخیتی محدود شده است.
-آب و هوای بخش كم ارتفاع كارتلی داخلی، گرم و معتدل با تابستان های گرم و زمستان های سرد است. در پاره ای اوقات، درجه حرارت زمستان ها به منهای 10 درجه سانتی گراد می رسد، اما تعداد روزهای یخبندان كم است. محصولات مهمی چون گندم، انگور و میوه ها با بكارگیری سیستم های آبیاری تیریپنی، تاشیسكاری، سالتویسی، مخران و تزی اوكامی، تولید م یشوند. نیروگاه های برق روستایی در سر ریز كانال های اصلی آبیاری احدا ث شده اند. خاك های حاصلخیز و آ ب و هوا ی مناسب، كارتلی داخلی را به یكی از مراكز پر[[جمعیت گرجستان]] تبدیل كرده است. حدود ی ك سوم از جمعیت این منطقه در شهرهای باگوری، خاشور ی، بورجومی، كاسپی، متسختا، و تعداد ی دیگر از شهرهای كوچك و بزرگ زندگی می كنند. اكثریت عظیمی از مردم منطقه را گرجی ها تشكیل می دهند. تعدادی اوست و ارمنی نیز در این منطقه زندگی می كنند. در بین جمعیت شهری تعداد اندك روسی ، ارمنی و اوستی نیز زندگی می كنند اما اكثریت قومی متعل ق به گرجی هاست. (راهنمای کشورهای مستقل مشترک المنافع و جمهوری‌های بالتیک، 1374، ص 125)
+در بالای دشت ساحل راست رودخانه، کوه 800 متر ی، یاقلوجا، سربرافراشته است. در استپ گاردابانی محصولات گوناگون کشت می‌شود که بیشتر به علت وجود خاک مناسب و از همه مهم‌تر، شبکه آبیاری مصنوعی است. به همین علت، اولین کانال بزرگ که 2000 هکتار اراضی را آبیاری می‌کرد، 130 سال پیش در این ناحیه ساخته شده است. در استپ مارنئولی حدود 40 هزار هکتار اراضی آبیاری می‌شود. نیازهای بازارهای [[تفلیس]] و روستاوی به سبزی‌ها، میوه‌ها و سایر محصولات کشاورزی همه از کشتزارهای نواحی مارنئولی و گاردابانی تأمین می‌شود. این کشتزارها نیاز بازار پایتخت جمهوری را به سیب زمینی و انگور در پاییز تأمین می‌کند. غرب این ناحیه بلندترین قسمت کارتلی پایین است. رود خرامی‌ مهم ترین شریان آبی کارتلی پایین، از دامنه‌های جنوبی رشته کوه تریالتی از این ناحیه سرچشمه می‌گیرد. خرامی‌نقش مهمی‌ را در منابع تولید نیروی برق جمهوری به عهده دارد. کارتلی پایین که 10 درصد قلمرو [[گرجستان]] را شامل می‌شود، نقش مهم حیاتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی [[گرجستان]] را در دوره باستان داشته است. کارتلی پایین زادگاه «سولخان صبااوربلیانی» سیاستمدار، شاعر و نویسنده نامی‌گرجی در نیمه اول قرن هیجدهم است. در اینجا، میخائیل جاواخیشویلی نویسنده قرن بیستم [[گرجستان]] زاده شده و دوران کودکی خود را گذرانده است<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌ المللی الهدی]، ص64.</ref>.
-ب ) كارتلی سفلی
+دشت کارتلی پایین دارای تراکم زیادی است که تراکم آن تقریباً شبیه ناحیه کوه پایه‌ای فلات تسالکادمانیسی است. پراکنده‌ترین ناحیه جمعیتی منطقه در دامنه‌هایی جنگلی است، که در حاشیه‌ این منطقه در غرب قرار دارد، در حالی که دامنه‌های رشته کوه‌های جاواختی، تریالتی و سامساری تقریباً غیرمسکونی است. کارتلی پایین یکی از مهم‌ترین مراکز تولید غله [[گرجستان]] است. از 103 هزار هکتار اراضی کشاورزی، 70 هزار هکتار به زیر کشت غله می‌رود. بخش جنوبی منطقه کارتلی واقع در جاده اصلی و خط آهن اصلی [[گرجستان]] می‌باشد. بخش‌های کارلی، گوری و کاسپی بخش‌های صنعتی این منطقه می‌باشد. حجم تولیدات صنعتی این منطقه 5 تا 10 درصد تولیدات صنعتی در [[گرجستان]] است. پرورش میوه و باغداری بخش اصلی فعالیت‌های کشاورزی منطقه مورد بحث را تشکیل می‌دهد. در بخش شمالی این منطقه دامداری رونق بیشتری دارد. این منطقه از نظر نیشکر مساعدترین منطقه [[گرجستان]] می‌باشد. بخش شمالی کارتلی شامل بخش اعظم سرزمین [[اوستیای جنوبی]] می‌باشد. از نظر سابقه امر گفتنی است که بعد از جنگ آگوست 2008 [[گرجستان]]، این منطقه از سوی [[روسیه]] مستقل شناخته شد و می‌توان گفت که کنترل آن از اختیار [[گرجستان]] جدا و در اختیار [[روسیه]] میباشد.
+====[[ایمرتی]]====
+در قسمت مرکزی [[گرجستان]] غربی، استان تاریخی جغرافیایی ایمرتی قرار دارد. در شمال، ایمرتی با دره تنگ کوهستانی سوانتی پایین و چاله «راچا  لچخومی» همجوار است که به علت نزدیکی بسیار زیاد شرایط طبیعی، اقتصادی و تاریخی می‌توان آن را جزو ایمرتی بشمار آورد. ایمرتی وراچا  لچخومی‌روی هم مساحتی برابر 11000 کیلومتر مربع دارد. این استان از موقعیت جغرافیایی بسیار مناسبی برخوردار است. جاده‌های زمینی و خطوط هوایی امکان ارتباط این منطقه را با سایر نقاط جمهوری در ساحل دریای سیاه امکان ارتباط دریایی را با آب‌های آزاد فراهم آورده است. مردم این منطقه به صنعت‌گری مشهورند. ایمرتی از 12 ناحیه اداری تشکیل شده است. مساحت آن 6349 کیلومتر مربع است.
-كارتلی سفلی در جنوب و جنو ب شرق تفلیس واقع شده و قسمتی از شیب كُر سرزمین بلند جاواختی را كه آنرا در جنو ب و غرب به هم متصل می سازد، تشكیل می دهد. رود كُر ای ن منطقه را به دو قسمت نابرابر، تقسی م می كند، استپ گاردابانی، كه در طول شرق ساحل چپ آن با مرز گرجستان و آذربایجان كشیده شده و استپ مارنئولی در ساحل راست كُر كه از طرف غرب، شمال و جنوب با دامنه های سرزمین های بلند جاواختی و رشته كوه های تریالتی و سومخیتی محدود شده است.
+بیشترین فعالیت‌های اقتصادی این منطقه در کنار مسیر اصلی گذر جاده و راه‌آهن منطقه در کنار شهرهای کوتائیسی، زستافونی، و سامتردیا انجام می‌گردد. حدود نیمی‌از فعالیت‌های اقتصادی منطقه در کوتائیسی صورت می‌گیرد. این فعالیت‌ها 10 تا 15 درصد از فعالیت‌های اقتصادی [[گرجستان]] را شامل می‌شود. در رابطه با سرمایه گذاری‌های خارجی مهم منطقه می‌توان به کارخانه فروآلیاژ زستافونی اشاره کرد که با سرمایه گذاری‌های خارجی فعالیت می‌نماید. بخشی از محصولات تولیدی این کارخانه به خارج از کشور صادر می‌گردد. از تولیدات اصلی کشاورزی منطقه کشت انگور و دامداری می‌باشد. با این وصف تخصص اصلی کشاورزان سامتردیار در زمینه چای و باغداری می‌باشد.
-در بالای دشت ساحل راست رودخانه، كوه 800 متر ی، یاقلوجا، سربرافراشته است. در استپ گاردابانی محصولات گوناگون كشت می شود كه بیشتر به علت وجود خاك مناسب و از همه مهمتر، شبك ه آبیاری مصنوعی است. به همین علت، اولین كانال بزرگ كه 2000 هكتار اراض ی را آبیاری می كرد، 130 سال پیش در این ناحیه ساخته شده است. در استپ مارنئولی حدود 40 هزار هكتار اراضی آبیاری می شود. نیازهای بازارهای تفلیس و [[روستاوی]] به سبزی ها، میوه ها و سایر محصولات كشاورزی همه از كشتزارهای نواحی مارنئولی و گاردابانی تأمین می شود. این كشتزارها نیاز بازار پایتخت جمهوری را به سیب زمینی و انگور در پاییز تأمین می كند. غرب این ناحیه بلندترین قسمت كارتلی پایین است. رود خرامی مهم ترین شریان آبی كارتلی پایین، از دامنه های جنوبی رشته كوه تریالتی از این ناحیه سرچشمه می گیرد. خرامی نقش مهمی رادر منابع تولید نیروی برق جمهوری به عهده دارد. كارتلی پایین كه 10 درصد قلمرو گرجستان را شام ل می شود، نقش مهم حیاتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گرجستان را در دوره باستان داشته است. كارتلی پایین زادگاه "سولخان صبااوربلیانی " سیاستمدار، شاعر و نویسنده نامی گرجی در نیمه اول قرن هیجدهم است. در اینجا، میخائیل جاواخیشویلی نویسنده قرن بیستم گرجستان زاده شده و دوران كودكی خود را گذرانده است. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 64)
+آکاکی تسرتلی، نویسنده نامی‌گرجی در این ناحیه بدنیا آمده است.
-دشت كارتلی پایین دارای تراكم زیادی است كه تراكم آن تقریباً شبیه ناحیه كوه پایه ای فلات تسالكادمانیسی است. پراكنده ترین ناحی ه جمعیتی منطقه در دامنه هایی جنگلی است، كه در حاشیه این منطقه در غرب قرار دارد، در حالی كه دامنه های رشته كوه های جاواختی، تریالتی و سامساری تقریباً غیرمسكونی است. كارتلی پایین یكی از مهمترین مراكز تولید غل ه گرجستان است. از 103 هزار هكتار اراضی كشاورزی، 70 هزار هكتار به زیر كشت غله می رود. بخش جنوبی منطقه كارتلی واقع در جاد ه اصلی و خط آهن اصلی گرجستان می باشد. بخش های كارلی، [[گوری]] و كاسپی بخش های صنعتی این منطقه می باشد. حجم تولیدات صنعتی این منطقه 5 تا 10 درصد تولیدات صنعتی در گرجستان است. پرورش میوه و باغدار ی بخش اصلی فعالیت های كشاورزی منطقه مورد بحث را تشكیل می دهد. در بخش شمالی این منطقه دامداری رونق بیشتری دارد. این منطقه از نظر نیشكر مساعدترین منطقه گرجستان می باشد. بخش شمالی كارتلی شامل بخش اعظم سرزمین [[اوستیای جنوبی]] می باشد. از نظر سابقه امر گفتنی است كه بعد از جنگ آگوست 2008 گرجستان، این منطقه از سوی [[روسیه]] مستقل شناخته شد و می توان گفت كه كنترل آن از اختیار گرجستان جدا و در اختیار روسیه میباشد.
+رودهای اصلی این منطقه: ریونی، تسخنیس تسقالی، قویریلا، دزیرولا، چخریملا، چولابوری، خانیس تسقالی، ساکرائولا، و غیره می‌باشند. که همه‌ این‌ها به رودخانه ریونی ریخته و سپس به آرامی‌ به سوی دریای سیاه روان می‌شوند<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی]، ص65.</ref>.
+====[[سامقره لو]]====
+[[سامقره لو]] قلمرو بین رودهای اینگوری و تسخنیس تسقالی را در بر می‌گیرد که شامل ناحیه کوه پایه‌ای رشته کوه‌های اگریس است. آب و هوای این ناحیه گرم و مرطوب است. رودهای [[سامقره لو]]: ریونی، خوبی، اینگوری، آباشاوتخوری، عمدتاً از آب باران تغذیه می‌شوند. در این ناحیه تعدادی دریاچه نیز وجود دارد (از جمله دریاچه پالیاستومی) که مجموعاً 18 کیلومتر مربع را در برمی‌گیرند. نیروگاه آبی بسیار بزرگی به نام «اینگوری» که بزرگ‌ترین نیروگاه آبی قفقاز است، در این منطقه ساخته شده است. مساحت [[سامقره لو]] 4395 کیلومتر مربع است. مساحت اراضی کشاورزی آن 68 هزار هکتار آن زیر کشت است، در [[سامقره لو]] 4284 / 179/6 هزار هکتار است که 15 درصد کل باغ‌های میوه [[گرجستان]] و 1037 هکتار تاکستان وجود هکتار باغ میوه دارد. از شهرها ی مهم این منطقه از [[گرجستان]]، زوگدیدی و پوتی می‌باشد. وجود فرودگاه در این دو شهر و ارتباطات راه‌آهن و جاده‌ای موقعیت ممتازی را به‌این منطقه از نظر ارتباطی اعطا نموده است. از طرف دیگر عملاً به علت وضعیت سیاسی ایالت‌های خودمختار آبخازیا و آجاریا، عملاً تنها بندر مطمئن تحت نظر مستقیم دولت [[گرجستان]] بندر پوتی است. با این وصف علیرغم وضعیت مناسب ارتباطی، فعالیت‌های صنعتی پوتی و زوگدیدی در حال کاهش است.
+از کارخانه‌های مطرح این منطقه کارخانه تولید قالی در سناکی می‌باشد که هم اکنون به علت واردات مقادیر زیاد قالی از ترکیه و آذربایجان با مشکلاتی چند مواجه است. بیشترین محصولات کشاورزی این منطقه چای و محصولات حاره‌ای می‌باشد. منطقه آباشابه تولید مرکبات و مستیابه علت خصوصیات جغرافیایی آن برای دامداری و تولید سیب زمینی مساعد می‌باشند. از سرمایه‌گذاران خارجی فعال در منطقه، ترکیه و آلمان در صنایع پروسه چوب می‌باشند.
+====[[گوری]]====
+قلمرو گوری شامل پای تپه‌ها و دامنه‌های شمالی رشته کوه مسختی و 2032/ قسمت‌های مجاور حوضه‌های رودهای نبانبی و سوپسا است. مساحت گوری 6 کیلومتر مربع است که 3 درصد مساحت جمهوری را در برمی‌گیرد. آب و هوای جنب مداری گوری تا اندازه‌ای مرطوب است و از سامقره لو گرم تر است. گوری یکی از متراکم ترین مناطق جمهور ی است. روستاهای متعدد منطقه با قرار گرفتن در کنار یکدیگر و با مجموعه ساختمان‌های روستایی، باغ‌های میوه، چای، مرکبات و کشتزارهای چسبیده، مجموعه بهم پیوسته‌ای را تشکیل می‌دهند. شهر ازورگتی مرکز گوری می‌باشد، در شهر ازورگت ی، کارخانه آسیای بتونیت قرار دارد. کائولن، ماده اولیه تولید سرامیک و خاک رس سفالگری در این شهر فراوان است که در کارخان ههای سفال و سرامیک ازورگتی بکار برد ه می‌شود. این منطقه اساساً کشاورزی می‌باشد که محصولات عمده کشاورزی آن چای و محصولات کشاورزی حاره‌ای می‌باشد. فعالیت‌های صنعتی کوچک این منطق ه که عمدتاً در اطرا ف شهر ازورگتی صورت می‌گیرد درحال ارتقاء می‌باشد. ضمن این که رونق فعالیتهای مربو ط به احداث خط لوله باکو  سوپسا در این منطقه احتمال رونق این گونه فعالیت‌ها را افزون نموده است. این منطقه که در بخش جنوبی گرجستا ن واقع شده است<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی]، ص69.</ref>.
+====[[مسختی]]====
+قسمت غربی [[گرجستان]] جنوبی مسختی نامیده می‌شود. قسمت نسبتاً بزرگی از مسختی در زمین باز و گسترد‌های قرار دارد که به نام «چاله آخال تسیخه» یا سامتسخه معروف است. آب و هوای چاله آخال تسیخه معتدل مرطوب با تابستان‌های گرم و طولانی است. در قر ن نهم میلادی مسختی مرکز پادشاهی «تائو  کلارجتی» بود. بسیاری از تاریخ‌نگاران مسختی را گهواره فرهنگ ملی گرجی می‌دانند، زیرا این ناحیه همانند جاواختی در دوره حکومت ملکه تامارا (پایان سده 12 و آغاز سده 13) مرکز سیاسی و حیات فرهنگی [[گرجستان]] بود. تعداد زیادی ساختارهای آبیاری در دوره شوروی در [[مسختی]] ایجاد شد که بزرگ‌ترین آن‌ها کانال‌های آبیاری تسریوخی، گورکل آرالی و خوشنی هستند. اراضی بایر با ایجاد این کانال‌ها آباد شد و در آن‌ها غلات کشت شده و باغ‌های میوه احداث شده است.
-'''[[ایمرتی]]'''
+کشاورزی و صنعت در این منطقه از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از مهم‌ترین بخش‌های صنعت مسختی، توسعه منابع ذغال سنگ قهوه‌ای، در نزدیکی روستای «واله» پیرامون شهر آخال تسیخه بود. اهمیت راه‌آهن فرعی بورجومی‌ شهرک معدنچیان واله، بسیار زیاد است. این راه‌آهن نه تنها کاربرد محلی دارد، بلکه‌ این ناحیه را با سایر نواحی جمهوری مرتبط می‌سازد.
+====[[سامتسخه جاواختی]]====
+جاواختی در قسمت شرقی [[گرجستان]] جنوبی قرار دارد. آب و هوای این سرزمین، با زمستان‌های سرد و کوتاه و تابستان‌های خشک مشخص می‌شود. مرکز منطقه جاواختی در «آخال کالاکی» است که در زبان گرجی به معنی «شهر جدید» است، این شهر در کنار رودخانه «آخال کالاکیس تسقالی» و در مرکز تقاطع شاهراه‌های اصلی واقع شده است. بیشترین تولید صنعتی منطقه در بورجومی‌صورت می‌گیرد که دارای ارتباطات خوب حمل و نقلی با بقیه مناطق [[گرجستان]] می‌باشد. با این وصف جمع آوری مالیات بر سود و درآمد در این منطقه از مقدار پیش‌بینی شده کمتر می‌باشد. فعالیت‌های صنعتی در بقیه مناطق منطقه چون آخال تسیخه که بزرگ‌ترین کارخانه پروسه شکر [[گرجستان]] در آن قرار دارد رو به نزول است. فعالیت‌های اصلی کشاورزی منطقه منحصر به تولید سیب زمینی و همچنین دامداری می‌باشد.
+====[[سوانتی]]====
+سوانتی در سرحدات سرشاخه‌های رود اینگوری قرار دارد. در قسمت مرکزی سوانتی روستاهای مولاخی، موژالی، مستیا، لاتالی، لنجری، بچو، و تسخوماری، قرار دارند. در این روستاها زمین‌های زیر کشت در ارتفاعات بین 1200 تا 1500 متری از سطح دریا واقع شده است. مستیا مرکز این ناحیه است که از چهار روستا (ستی، لانچوالا، لختاقی، ولاگامی‌) تشکیل شده است و با شهرهای بزرگ جمهوری ارتباط هوایی دارد. سوانتی کنونی مرکز کوهنوردی قفقاز است، کوهنوردان از جاهای مختلف برای صعود به قله‌های معروف اوشبا، جانگا و شخارا، از رشته کوه‌های قفقاز مرکزی، به‌این ناحیه عزیمت می‌کنند. 6 درصد از قلمرو / 4388 کیلومتر مربع است که 3 / مساحت استان سوانتی 9 [[گرجستان]] را در برمی‌گیرد. استان سوانتی از دو ناحیه ادار ی به نام‌های مستیا و لنتخی، تشکیل شده است.
+====[[قازبگ]]====
+در قسمت شرقی قفقاز مرکز ی ناحیه‌ای به نام قازبگ واقع شده است. برخلاف سوانتی، قلمرو قازبگ هر دو دامنه «آب پخشان» قفقاز مرکز ی و قسمتی از «رشته کوه جانبی» و قله زیبای قازبگ را در بر می‌گیرد. یخچال‌های عظیمی‌ که از دامنه‌های آن سرازیر می‌شود، رود ترک را تغذیه می‌کند و شاخه‌های آن تمام قسمت‌های شمالی این منطقه را به دره‌های تنگ غیرقابل عبوری تبدیل می‌کند. بدین ترتیب، این منطقه از قسمت‌های متفاوتی تشکیل می‌شود که جدا از هم قرار دارند. اگرچه گوسفند داری یکی از شاخه‌های اصلی اقتصاد قسمت شرقی قفقاز مرکزی است، پرورش گاو نیز بطور موفقیت‌آمیزی در ناحیه قازبگی رواج دارد، خوسورتی‌های محلی نوعی از گاوهای سازگار با محیط کوهستانی را پرورش می‌دهند که از گذشته‌ها شناخته شده است. کشت محصولات سالانه، از فعالیت‌های کمکی مردم ناحیه است: با توجه به شیب اراضی دامنه‌ای، مردم ناحیه قازبگ زمین‌های کشاورزی را با دست آماده می‌کنند و کوشش بسیاری برای کشت محصولات سالانه در این زمین‌ها بکار می‌برند. آن‌ها ناگزیرند همه ساله زمین‌های کشاورزی را از سنگ پاک‌سازی کنند. مسیرهای بالایی «ترک» و «آراگوی» قلمرو اقوام گرجی، از قبیل موخوی، متیولی، خوسورها، و پشاوها است که در این ناحیه اقامت دارند. در قازبگی کنونی کارخانه فرآوری فرآورده‌های شیری و بسته‌بندی پنیر ساخته شده که در آن پنیرهای گوسفندی و از جمله پنیر معروف «کوبی» تولید می‌شود<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی]، ص72.</ref>.
+====[[خوسورتی]]====
+خوسورتی ناحیه‌ای کوهستانی در مسیر بالایی رودهای آسسا، آرگونی، آرگوی، در قفقاز مرکز ی است. آب پخشان اصلی قفقاز، خوسورتی را به دو قسمت تقسیم می‌کند، خوسورتی پیری کیتی به مرکزیت شاتیلی در دامنه‌های شمالی و خوسورتی پیراکتی به مرکزیت باری ساخودر دامنه‌های جنوبی که توسط جاده‌ای به «شاهراه نظامی‌ [[گرجستان]]» در روستای ژینوالی می‌پیوندد. خوسورها گرجی صحبت می‌کنند ولی لهجه آن‌ها منحصر بفرد است. در میان خوسورها تعداد زیادی مهندس، متخصص کشاورزی، استاد، دبیر، دانشمند و سایر متخصصان و هنرمندان وجود دارد. مهم‌ترین بخش فعالیت اقتصادی آن‌ها، پرورش دام و گاوداری است.
+====[[آبخازیا]]====
+[[آبخازیا]] به دو قسمت آبخازیای کوهستانی و ساحلی تقسیم می‌شود. آبخازیای کوهستان که قفقاز غربی را شامل می‌شود، تقریباً از چهار رشته کوه بلند تشکیل می‌شود. آبخازی، بزیب، کاگرا و کودوری. متوسط ارتفاع قله‌های آن‌ها به 3500 متر می‌رسد. در این منطقه کارست‌های متعددی وجود داردکه به آن‌ها کارست‌های آبخازی می‌گویند. غارهای کارستی و غارهای مغاکی قابل توجهی نیز در حومه تسه بلدا در ساحل رود آمتکل وجود دارد. [[آبخازیا]] ساحلی نوار کم عرض ساحلی، تپه‌ها و دامنه‌های شمال غربی قفقاز [[آبخازیا]] را در برمی‌گیرد. اینجا مرز شمال غربی [[گرجستان]] جنب مداری است. در این قسمت، زمستان به ندرت وجود دارد و تابستان‌های آن داغ و طولانی است<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی]، ص45.</ref>.
-در قسمت مركزی گرجستان غربی، استان تاریخ ی  جغرافیایی ایمرتی قرار دارد. در شمال، ایمرتی با دره تنگ كوهستانی [[سوانتی]] پایین و چالة "راچا  لچخومی" همجوار است كه به علت نزدیكی بسیار زیاد شرایط طبیعی، اقتصادی و تاریخی می توان آن را جزو ایمرتی بشمار آورد. ایمرتی وراچا  لچخومی روی هم مساحتی برابر 11000 كیلومتر مربع دارد. این استان از موقعیت جغرافیایی بسیار مناسبی برخوردار است. جاده های زمینی و خطوط هوایی امكان ارتباط این منطقه را با سایر نقا ط جمهور ی در ساح ل دریای سیاه امكان ارتباط دریایی را با آبهای آزاد فراهم آورده است. مردم این منطقه به صنعتگری مشهورند. ایمرتی از 12 ناحیه اداری تشكیل شده است. مساحت آن 6349 كیلومتر مربع است.
+در [[آبخازیا]] تعدادی دریاچه نیز وجود دارد که شامل دریاچه‌های مردابی باستانی (دریاچه‌های «ببه سیری» بزرگ و کوچک) در قسمت‌های هموار و دریاچه‌های جوان است (دریاچه ریتسا و آمتکل) که در نقاط مرتفع واقع شده‌اند. قسمت دریاچه آمتکل به 100 سال می‌رسد. دریاچه 2300 متر طول و 45 متر عرض در پهن‌ترین قسمت دارد و عمق آن حدود 100 متر است. چشم اندازهای زیبای پیرامون این دریاچه، همه ساله تعداد زیادی گردشگر و کوهنورد را به خود جلب می‌کند. ریتسا نیز زیباترین دریاچه قفقاز است. همه ساله گردشگران از بهار تا پایان پاییز به طرف این دریاچه کشیده می‌شوند. سطح دریاچه حدود 15 کیلومتر مربع مساحت دارد و طول آن حداکثر 6 کیلومتر و عرض آن در پهن‌ترین نقطه یک کیلومتر و عمیق‌ترین نقطه آن 101 متر است. 516/ 8660 کیلومتر مربع و جمعیت آن در سال 1993 برابر 6 / مساحت [[آبخازیا]] 2 273 هزار نفر / 47 درصد) در شهرها و 4 / 243 هزارنفر (1 / هزار نفر بوده است که 2 52/9 درصد) در روستاها زندگی می‌کردند.) جمعیت ساکن در [[آبخازیا]] از اقوام متعددی از جمله گرجی، آبخازی، روس، ارمنی، یونان ی، اکراینی، و غیره تشکیل شده است. متراکم‌ترین نواحی جمعیتی [[آبخازیا]]، دشت‌های ساحلی و تپه‌های کوه‌پایه‌ای است. نسبت تراکم از جنوب به شمال و از نواحی ساحلی به کوهستانی کاهش می‌یابد. حدود 80 درصد از جمعیت [[آبخازیا]] در ارتفاع بیش از 200 متری از سطح دریا که متوسط تراکم آن حدود 170 نفر در کیلومتر مربع است، زندگی می‌کنند.
-بیشترین فعالیت های اقتصادی این منطقه در كنار مسیر اصلی گذر جاده و راه آهن منطقه در كنار شهرها ی كوتائیس ی، زستافونی، و سامتردیا انجام می گردد. حدود نیمی از فعالیت های اقتصادی منطقه در كوتائیس ی صورت می گیرد. این فعالیت ها 10 تا 15 درصد از فعالیت های اقتصادی گرجستان را شامل می شود. در رابطه با سرمایه گذاری های خارجی مهم منطقه می توان به كارخانه فروآلیاژ زستافونی اشاره كرد كه با سرمایه گذاری های خارجی فعالیت می نماید. بخشی از محصولات تولیدی این كارخانه به خارج از كشور صادر می گردد.از تولیدات اصلی كشاورزی منطقه كشت انگور و دامداری م یباشد. با این وصف تخصص اصلی كشاورزان سامتردیار در زمینه چای و باغداری می باشد.
+[[آبخازیا]] یکی از مراکز مهم صنایع سوخت است. معدن ذغال سنگ بزرگی در اوایل سال‌های 1850 در دره رود «گالیدزگا» کشف شد. در سال 1970 تولید ذغال سنگ این معدن به حدود یک میلیون تن رسید که بیش از 5 برابر حجم تولید سا ل 1940 بود. تأسیس کارخانه ذوب آهن و فولاد «روستاوی» سبب افزایش قابل توجه نقش ذغال سنگ تقوارچلی شد. تأمین ذغال کک مورد نیاز ذوب آهن [[گرجستان]]، سبب ساخت این کارخانه در تقوارچلی شد. نیروگاه حرارتی تقوارچلی که سهم بزرگی در تأمین نیروی الکتریسیته [[گرجستان]] دارد، در این شهر فعالیت دارد. جمهوری خودمختار [[آبخازیا]] فعلاً در خارج از کنترل دولت مرکزی [[گرجستان]] است و [[روسیه]] پس از جنگ آگوست 2008 استقلال این جمهوری را به رسمیت شناخت. اقتصاد این منطقه که به علت موقعیت بندری آن در دریای سیاه و نزدیکی به [[روسیه]]، می‌بایست رونق می‌داشت، به علت درگیری‌های مسلحانه و محاصره تجاری کشورهای مستقل مشترک المنافع ویران گردیده است.
+====[[آجاریا]]====
+[[آجاریا]] در جنوب غربی [[گرجستان]] و جنوب شرقی دریای سیاه واقع شده و از جنوب با ترکیه هم مرز است. آجارستان یک جمهوری خودمختار در ترکیب دولت [[گرجستان]] است که اکثریت ساکنان آن را مسلمانان گرجی تشکیل می‌دهند. مساحت آجارستان 2900 کیلومتر مربع است. از نظر اداری به 5 ناحیه اداری به نام‌های: کدا، کوبولتی، شوآخوی، خلواچائوری و خولو تقسیم می‌شود. شهر باتومی‌ و پیرامون آن نیز یک ناحیه شهری را تشکیل می‌دهد. رود چوروخ، یکی از رودهای حوضه آبریز دریای سیاه از کوهستان‌های آناتولی سرچشمه می‌گیرد و در مسیر پایینی خود از [[آجاریا]] می‌گذرد<ref>عنایت‌الله، رضا (1372). جمهوری [[گرجستان]]، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، شماره 4، ص23.</ref>.
-آكاكی تسرتلی، نویسنده نامی گرجی در این ناحیه بدنیا آمده است.
+توزیع جمعیت آجارستان متنوع است. نواحی کوهستانی که حدود 60 درصد مساحت این جمهوری را تشکیل می‌دهد کمتر از 30 درصد از جمعیت را در خود جا ی می‌دهد. بیش از 45 درصد از جمعیت در شهرک‌ها و مناطق شهری و بقیه در نقاط روستایی اقامت دارند. جمعیت بومی‌ منطقه را گرجی‌ها تشکیل می‌دهند. آجارها همان نژاد گرجی‌ها هستند و تعداد زیادی از آن‌ها مسلمان سنی می‌باشند. آجارها دارای همان زبان و فرهنگ گرجی هستند و از نظر شکل ظاهری تفاوتی با گرجی‌ها، ایمرتی‌ها یاگوری‌ها ندارند. تا قبل از انقلاب اکتبر اکثریت جمعیت آجارستان بی‌سواد بودند، زنان مطلقاً امکان سوادآموزی نداشتند. امروزه در آجارستان 404 مدرسه با 63 هزار دانش آموز و 6690 کادر آموزشی فعالیت دارد. زنان پا به پای مردان در فعالیت‌های اجتماعی  اقتصادی و سیاسی  فرهنگی شرکت دارند. منطقه [[آجاریا]] پوشیده از باغ‌های میوه است. منطقه مورد بحث به علت وضعیت خوب جغرافیایی که به عنوان منطقه ترانزیت بین‌المللی می‌باشد دارای اهمیت بسیاری می‌باشد. گفتنی است که نقطه ورود و خروج کالاهای ارمنستان از محل باتومی‌در این منطقه عبور می‌کند<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی]، ص83.</ref>.
-رودهای اصلی این منطقه : ریونی، تسخنیس تسقال ی، قویریلا، دزیرولا، چخریملا، چولابوری، خانی س تسقالی، ساكرائولا، و غیره می باشند. كه همه این ها به رودخانه ریونی ریخته و سپس به آرامی به سوی دریای سیاه روان می شوند. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 65)
+بررسی سرمایه‌گذاری‌های ثبت شده در [[آجاریا]] مؤید آن است که‌این سرمایه‌گذاری‌ها در اطراف مناطق ساحلی آن شکل گرفته است. جدای از بندر باتومی‌، بندر کوبولتی علیرغم کوچکی آن نسبت به باتومی‌ فعالیت محدودی دارد. زمینه‌های اصلی فعالیت‌های کشاورزی منطقه تولید محصولات حاره‌ای و کشت تنباکو می‌باشد. گفتنی است که سیب زمینی از مهم‌ترین محصولات تولیدی منطقه می‌باشد. توافق‌های ترکیه مبنی بر جلوگیری از خطرات زیست‌محیطی نیروگاه آبی 2 میلیون دلاری بانک جهانی برای تجدید / چوروخی برای مردم منطقه و کمک 5 ساختار فعالیت‌های باتومی‌ از گفتنی‌های مطرح منطقه می‌باشد.
+====[[اوستیای جنوبی]]====
+[[اوستیای جنوبی]] در دامنه‌های جنوبی رشته کوه‌های قفقاز مرکزی قرار دارد و قسمتی پیرامونی از دشت کارتلی داخلی را تشکیل می‌دهد. اوستیا، قلمروی 3900 کیلو 5 درصد از محل قلمرو [[گرجستان]] را شامل / متر مربعی را در برمی‌گیرد که حدود 4 می‌شود. حدود دو سوم قلمرو اوستیا در ناحیه نیمه کوهستانی و کوهستانی قرار دارد که ارتفاع آن بین 1500 تا 3200 متری سطح دریاست. اکثریت جمعیت ناحیه را اوست‌ها تشکیل می‌دهد. در منابع قرون وسطی از اوست‌ها به نام آلان‌ها یاد شده است که از نژادی ایرانی هستند. تا نیمه اول قرن 13 میلادی آن‌ها در استپ‌های قفقاز شمالی ساکن بودند.
+شهر تسخین والی، مرکز ناحیه [[اوستیای جنوبی]] است و در قسمت جنوبی ناحیه در محل ورود رود لیاخوی بزرگ به دشت کارتلی، واقع شده است. در شهر تسخین والی انستیتوی تحقیقاتی آکادمی‌ علوم [[گرجستان]]، مرکز تربیت معلم، دبیرستان، دبستان، و کودکستان‌های زیادی به فعالیت آموزشی اشتغال دارند.
-'''[[سامقره لو]]'''
+باشگاه‌های تفریحی، موزه‌ها، کتابخانه‌ها، مراکز فرهنگی، ورزشگاه‌ها و سایر تأسیسات و امکانات عمومی، نیز در این شهر وجود دارند. [[اوستیای جنوبی]] کوهستانی از نظر دارا بودن معادن پلیمتال و باریت، غنی است. ذخایر پلی متال کوآئیسی، یکی از منابع بسیار مهم جمهوری است.
-سامقره لو قلمرو بین رودهای اینگوری و تسخنیس تسقالی را در برمی گیرد كه شامل ناحیه كوه پایه ای رشته كوه های اگریس است. آب وهوای این ناحیه گرم و مرطوب است. رودهای سامقره لو: ریونی، خوبی، اینگوری، آباشاوتخوری، عمدتاً از آ ب باران تغذیه می شوند. در این ناحیه تعدادی دریاچه نیز وجود دارد (از جمله دریاچه پالیاستومی) كه مجموعاً 18 كیلومترمربع را در برمی گیرند. نیروگاه آبی بسیار بزرگی به نام "اینگوری" كه بزرگتری ن نیروگاه آبی قفقاز است، در این منطقه ساخته شده است. مساحت سامقره لو 4395 كیلومتر مربع است. مساحت اراضی كشاورزی آن 68 هزار هكتار آن زیر كشت است، در سامقره لو 4284 / 179/6 هزار هكتار است كه 15 درصد كل باغ های میوه گرجستان و 1037 هكتار تاكستان وجود هكتار باغ میوه دارد. از شهرها ی مهم این منطقه از گرجستان، زوگدیدی و پوتی می باشد. وجود فرودگاه در این دو شهر و ارتباطا ت راه آهن و جاده ای موقعیت ممتازی را به این منطقه از نظر ارتباطی اعطا نموده است. از طرف دیگر عملاً به علت وضعیت سیاسی ایالت های خودمختار [[آبخازیا]] و آجاریا، عملاً تنها بندر مطمئن تحت نظر مستقیم دولت گرجستان [[بندر پوتی]] است. بااین وصف علیرغم وضعیت مناسب ارتباطی، فعالیت های صنعتی پوتی و زوگدیدی در حال كاهش است.
+از نظر منابع آب معدنی نیز [[اوستیای جنوبی]] اهمیت دارد. ترکیب آب معدنی چشمه‌های «دزو سوآر» شبیه ترکیب آب معدنی «یسن توکی» است. در دره زیبا و چشم انداز لیاخوی بزرگ در 22 کیلومتری تسخین والی نزدیک چشمه «دزوسوآر» مرکز استراحتگاهی کوهستانی «جاوا» قرار دارد. این جمهوری پس از جنگ آگوست 2008 از سوی [[روسیه]] مستقل شناخته شد<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی]، ص89.</ref><ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص29-38.</ref>.
+==نیز نگاه کنید به==
-از كارخانه های مطرح این منطقه كارخانه تولید قالی در سناك ی می باشد كه هم اكنون به علت واردات مقادیر زیاد قالی از تركیه و آذربایجان با مشكلاتی چند مواجه است. بیشترین محصولات كشاورزی این منطقه چای و محصولات حاره ای می باشد. منطقه آباشابه تولید مركبا ت و مستیابه علت خصوصیات جغرافیایی آن برای دامداری و تولید سیب زمینی مساعد می باشند. از سرمایه گذاران خارجی فعال در منطق ه، تركیه و آلمان در صنایع پروسه چوب می باشند.
+[[گرجستان]]؛ [[جغرافیای طبیعی و انسانی گرجستان]]
+==کتابشناسی==
-گوری
-قلمرو گوری شامل پای تپه ها و دامنه های شمالی رشته كوه [[مسختی]] و 2032/ قسمت های مجاور حوضه های رودهای نبانبی و سوپسا است. مساحت گوری 6 كیلومتر مربع است كه 3 درصد مساحت جمهوری را در برمی گیرد. آب و هوای جنب مداری گوری تا اندازه ای مرطوب است و از سامقره لو گرم تر است. گوری یكی از متراكم ترین مناطق جمهور ی اس ت. روستاهای متعدد منطقه با قرار گرفتن در كنار یكدیگر و با مجموعه ساختمان های روستایی، باغ های میوه، چای ، مركبات و كشتزارهای چسبیده، مجموعه بهم پیوسته ای را تشكیل می دهند. شهر ازورگتی مركز گوری می باشد، در شهر ازورگت ی، كارخانه آسیای بتونیت قرار دارد. كائولن، ماده اولیه تولید سرامیك و خاك رس سفالگری در این شهر فراوان است كه در كارخان ههای سفال و سرامیك ازورگتی بكار برد ه می شود. این منطقه اساساً كشاورزی می باشد كه محصولات عمده كشاورزی آن چای و محصولات كشاورزی حاره ای می باشد. فعالیت های صنعتی كوچك این منطق ه كه عمدتاً در اطرا ف شهر ازورگتی صورت می گیرد درحال ارتقاء می باشد. ضمن این كه رونق فعالیتهای مربو ط به احداث خط لوله باكو  سوپسا در این منطقه احتمال رونق این گونه فعالیت ها را افزون نموده است. این منطقه كه در بخش جنوبی گرجستا ن واقع شده است. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 69)
-مسختی
-قسمت غربی گرجستان جنوبی مسختی نامیده می شود. قسمت نسبتاً بزرگی از مسختی در زمی ن باز و گسترد های قرار دارد كه به نام "چاله آخال تسیخه " یا سامتسخه معروف است. آب و هوا ی چاله آخال تسیخه معتدل مرطوب با تابستان های گرم و طولانی است. در قر ن نهم میلادی مسختی مركز پادشاهی "تائو  كلارجتی " بود. بسیاری از تاریخ نگاران مسختی را گهوار ه فرهنگ ملی گرجی می دانند، زیرا ای ن ناحیه همانند جاواختی در دوره حكومت ملكه تامارا (پایان سده 12 و آغاز سده 13 ) مركز سیاسی و حیات فرهنگی گرجستان بود. تعداد زیادی ساختارهای آبیاری در دوره شوروی در مسخت ی ایجاد شد كه بزرگ ترین آن ها كانال های آبیاری تسریوخی، گوركل آرالی و خوشنی هستند. اراضی بایر با ایجاد ای ن كانال ها آباد شد و در آن ها غلات كشت شده و باغ های میوه احداث شده است.
-كشاورزی و صنعت در این منطقه از اهمیت خاصی برخوردار است. یكی از مهمترین بخش های صنعت مسختی، توسعه منابع ذغال سنگ قهوه ای، در نزدیكی روستای "واله " پیرامون شهر آخال تسیخه بود. اهمیت راه آهن فرعی بورجومی  شهرك معدنچیان واله، بسیار زیاد است. این راه آهن نه تنها كاربرد محلی دارد، بلك ه این ناحیه را با سایر نواحی جمهوری مرتبط می سازد.
-سامتسخه  جاواختی
-جاواختی در قسم ت شرقی گرجستان جنوبی قرار دارد. آب و هوای این سرزمین ، با زمستان های سرد و كوتاه و تابستان های خشك مشخص می شود. مركز منطق ه جاواختی در "آخال كالاكی "است كه در [[زبان گرجی]] به معنی "شهر جدید" است، ای ن شهر در كنار رودخانه "آخال كالاكیس تسقالی "و در مركز تقاطع شاهراه های اصلی واقع شده است. بیشترین تولید صنعتی منطقه در بورجومی صورت می گیرد كه دارای ارتباطات خوب حمل و نقلی با بقیه مناطق گرجستان می باشد. با این وصف جمع آوری مالیات بر سود و درآمد در این منطقه از مقدار پیش بینی شده كمتر می باشد. فعالیتهای صنعتی در بقیه مناطق منطقه چون آخال تسیخه كه بزرگترین كارخانه پروسه شكر گرجستان در آن قرار دارد رو به نزول است. فعالیت های اصلی كشاورزی منطقه منحصر ب ه تولید سیب زمینی و همچنین دامداری می باشد.
-سوانتی
-سوانتی در سرحدات سرشاخه های رود اینگور ی قرار دارد. در قسمت مركز ی سوانتی روستاهای مولاخی، موژالی، مستیا، لاتالی، لنجری، بچو، و تسخوماری، قرار دارند. در این روستاها زمین های زیر كشت در ارتفاعات بین 1200 تا 1500 متری از سطح دریا واقع شده است. مستیا مركز این ناحیه اس ت كه از چهار روستا (ستی ،لانچوالا، لختاقی، ولاگامی ) تشكیل شده است و با شهرهای بزرگ جمهوری ارتباط هوایی دارد. سوانتی كنونی مركز كوهنوردی قفقاز است، كوهنوردان از جاهای مختلف برای صعود به قله های معروف اوشبا، جانگا و شخارا، از رشت ه كوه های قفقاز مركزی، به این ناحیه عزیمت می كنند. 6 درصد از قلمرو / 4388 كیلومتر مربع است كه 3 / مساحت استان سوانتی 9 گرجستان را در برم یگیرد. استان سوانتی از دو ناحیه ادار ی به نام های مستیا و لنتخی، تشكیل شده است.
-[[قازبگ]]
-در قسمت شرقی قفقاز مركز ی ناحیه ای به نام قازبگ واقع شده است. برخلاف سوانتی، قلمرو قازب گ هر دو دامنه "آب پخشان " قفقاز مركز ی و قسمت ی از "رشته كوه جانبی " و قل ه زیبای قازبگ را در بر می گیرد. یخچال های عظیمی كه از دامنه های آن سرازیر م یشود، رود تر ك را تغذیه می كند و شاخه های آن تمام قسمت های شمالی این منطقه را به دره های تنگ غیرقابل عبوری تبدیل می كند. بدین ترتیب، ای ن منطقه از قسمت های متفاوتی تشكیل می شود كه جدا از هم قرار دارند. اگرچه گوسفند داری یكی از شاخه های اصلی اقتصاد قسم ت شرقی قفقاز مركزی است، پرورش گاو نیز بطور موفقی تآمیزی در ناحی ه قازبگی رواج دارد، خوسورتی های محلی نوعی از گاوهای سازگار با محیط كوهستانی را پرورش می دهند كه از گذشته ها شناخته شده است. كشت محصولات سالانه، از فعالی تهای كمكی مردم ناحیه است : باتوجه به شیب اراضی دامنه ای، مرد م ناحیه قازبگ زمین های كشاورزی را با دست آماده می كنند و كوشش بسیاری برای كشت محصولات سالانه در ای ن زمین ها بكار می برند. آن ها ناگزیرند همه ساله زمین های كشاورزی را از سنگ پاك سازی كنند. مسیرهای بالایی "ترك " و "آراگوی " قلمرو اقوام گرجی، از قبیل موخوی ، متیولی، خوسورها، و پشاوها است كه در این ناحیه اقامت دارند. در قازبگی كنونی كارخانه فرآوری فرآورده های شیری و بست ه بندی پنیر ساخته شده كه در آن پنیرهای گوسفند ی و از جمله پنیر معروف "كوبی " تولید می شود. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 72)
-خوسورتی
-خوسورتی ناحیه ای كوهستانی در مسیر بالایی رودهای آسسا، آرگونی، آرگوی ، در قفقاز مركز ی است. آب پخشان اصلی قفقاز، خوسورتی را به دو قسمت تقسیم می كند، خوسورتی پیری كیتی به مركزیت شاتیلی در دامنه های شمالی و خوسورتی پیراكتی به مركزیت باری ساخودر دامنه های جنوبی كه توسط جاده ای به "شاهراه نظامی گرجستان " در روستای ژینوالی می پیوندد. خوسورها گرجی صحبت می كنند ولی لهجه آن ها منحصر بفرد است. در میان خوسورها تعداد زیاد ی مهندس، متخصص كشاورزی، استاد، دبیر، دانشمند و سایر متخصصان و هنرمندان وجود دارد. مهمترین بخش فعالیت اقتصادی آن ها، پرورش دام و گاوداری است.
-آبخازیا
-آبخازی ا به دو قسمت آبخازیای كوهستانی و ساحل ی تقسیم می شود. آبخازیای كوهستان كه قفقاز غرب ی را شامل می شود، تقریباً از چهار رشت ه كوه بلند تشكیل می شود. آبخازی، بزیب، كاگرا و كودور ی. متوسط ارتفا ع قله های آن ها به 3500 متر می رسد. در این منطقه كارست های متعددی وجود داردكه به آن ها كارست های آبخازی می گویند. غارهای كارستی و غارهای مغاكی قابل توجهی نیز در حومه تسه بلدا در ساحل رود آمتكل وجود دارد. آبخازی ا ساحلی نوار ك م عرض ساحلی، تپ هها و دامن ههای شمال غربی قفقاز آبخازی ا را در برم یگیرد. اینجا مرز شمال غربی گرجستان جنب مداری است. در این قسمت، زمستان به ندرت وجود دارد و تابستان های آن داغ و طولانی است. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 45)
-در آبخازیا تعدادی دریاچه نیز وجود دارد كه شامل دریاچه های مردابی باستانی (دریاچه های "ببه سیری " بزرگ و كوچك ) در قسمت های هموار و دریاچه های جوان است (دریاچه ریتسا و آمتكل) كه در نقا ط مرتفع واقع شده اند. قسمت دریاچه آمتكل به 100 سال می رسد. دریاچه 2300 متر طو ل و 45 متر عر ض در په نترین قسمت دارد و عمق آن حدود 100 متر است. چشم اندازهای زیبای پیرامون این دریاچه، همه ساله تعداد زیادی گردشگر و كوهنورد را به خود جل ب م یكند. ریتسا نیز زیباترین دریاچه قفقاز است. همه ساله گردشگران از بهار تا پایا ن پاییز به طرف این دریاچه كشید ه 2/ می شوند. سطح دریاچه حدود 15 كیلومتر مربع مساح ت دارد و طو ل آن حداكثر 6 كیلومتر و عرض آ ن در په نترین نقطه یك كیلومتر و عمی قترین نقطه آن 101 متر است. 516/ 8660 كیلومتر مربع و جمعیت آن در سال 1993 برابر 6 / مساحت آبخازیا 2 273 هزار نفر / 47 درصد) در شهرها و 4 / 243 هزارنفر ( 1 / هزار نفر بوده است كه 2 52/9 درصد) در روستاها زندگ ی می كردند. ) جمعیت ساكن در آبخازیا از اقوام متعددی از جمله گرجی، آبخازی، روس ، ارمنی، یونان ی، اكراینی، و غیره تشكیل شده است. متراكم ترین نواحی جمعیتی آبخازی ا، دشت های ساحلی و تپ ههای كوه پایه ای است. نسبت تراكم از جنو ب به شمال و از نواحی
-ساحلی به كوهستانی كاهش می یابد. حدود 80 درصد از جمعیت آبخازیا در ارتفاع بیش از 200 متری از سطح دریا ك ه متوسط تراكم آن حدود 170 نفر در كیلومتر مربع است، زندگی می كنند.
-آبخازیا یكی از مراكز مه م صنایع سوخت است. معدن ذغال سنگ بزرگی در اوایل سالهای 1850 در در ه رود "گالیدزگا" كشف شد. در سال 1970 تولید ذغال سنگ این معدن به حدود یك میلیون تن رسید كه بی ش از 5 برابر حجم تولید سا ل 1940 بود. تأسیس كارخانه ذوب آهن و فولاد "روستاوی " سبب افزایش قابل توجه نقش ذغال سنگ تقوارچلی شد. تأمین ذغال كك مورد نیاز ذوب آهن گرجستان، سبب
-ساخت این كارخانه در تقوارچل ی شد. نیروگاه حرارتی تقوارچلی كه سهم بزرگی در تأمین نیروی الكتریسیته گرجستان دارد، در این شهر فعالی ت دارد. جمهوری خودمختار آبخازی ا فعلاً در خار ج از كنترل دولت مركزی گرجستان است و روسیه پس از جنگ آگوست 2008 استقلال این جمهوری را به رسمیت شناخت. اقتصاد این منطقه كه به علت موقعیت بندر ی آن در دریا ی سیاه و نزدیك ی به روسیه، می بایست رونق می داشت، به علت درگیری های مسلحانه و محاصر ه تجاری كشورهای مستقل مشترك المنافع ویران گردیده است.
-[[آجاریا]]
-آجاریا در جنوب غربی گرجستان و جنو ب شرقی دریای سیاه واقع شده و از جنوب با تركیه هم مرز است. آجارستان یك جمهوری خودمختار در تركیب دولت گرجستان است كه اكثریت ساكنان آن را مسلمانان گرجی تشكیل م یدهند. مساحت آجارستان 2900 كیلومتر مربع است. از نظر اداری به 5 ناحیه اداری به نام های : كدا، كوبولت ی، شوآخو ی،خلواچائوری و خولو تقسی م می شود. شهر باتومی و پیرامون آن نیز یك ناحیه شهری را تشكیل می دهد. رود چوروخ، یكی از رودهای حوضة آبریز دریای سیاه از كوهستان های آناتولی سرچشمه می گیرد و در مسیر پایین ی خود از آجاریا می گذرد. (رضا عنایت الله، ۱۳۷۲، ص 23)
-توزیع جمعیت آجارستان متنوع است. نواحی كوهستانی كه حدود 60 درصد مساحت این جمهوری را تشكیل می دهد كمتر از 30 درصد از جمعیت را در خود جا ی می دهد. بیش از 45 درصد از جمعیت در شهرك ها و مناطق شهری و بقیه در نقاط روستایی اقامت دارند. جمعیت بومی منطقه را گرجی ها تشكیل می دهند. آجارها همان نژاد گرجی ها هستند و تعداد زیادی از آن ها مسلمان سنی می باشند. آجارها دارای همان زبان و فرهنگ گرجی هستند و از نظر شك ل ظاهری تفاوتی با گرجی ها، ایمرتی ها یاگوری ها ندارند. تا قبل از انقلا ب اكتبر اكثریت جمعیت آجارستان بی سواد بودند، زنان مطلقاً امكان سوادآموزی نداشتند. امروزه در آجارستان 404 مدرسه با 63 هزار دانش آموز و 6690 كادر آموزشی فعالی ت دارد. زنان پا به پای مردان در فعالیت های اجتماعی  اقتصادی و سیاسی  فرهنگی شركت دارند. منطقه آجاریا پوشیده از باغ های میوه است. منطقه مورد بحث به علت وضعیت خوب جغرافیایی كه به عنوان منطقه ترانزیت بین المللی می باشد دارای اهمیت بسیاری می باشد. گفتنی است كه نقطه ورود و خروج كالاهای ارمنستان از محل باتومی در این منطقه عبور می كند. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 83)
-بررسی سرمایه گذاری های ثبت شده در آجاریا مؤید آن است كه این سرمایه گذاری ها در اطرا ف مناطق ساحلی آن شكل گرفته است. جدای از [[بندر باتومی]] ، بندر كوبولتی علیرغم كوچكی آن نسبت به باتومی فعالیت محدودی دارد. زمینه های اصلی فعالیت های كشاورزی منطقه تولید محصولات حاره ای و كشت
-تنباكو می باشد. گفتنی است كه سیب زمینی از مهم ترین محصولات تولیدی منطقه می باشد. توافق های تركیه مبنی بر جلوگیری از خطرات زیست محیطی نیروگاه آبی 2 میلیون دلاری بانك جهانی برای تجدید / چوروخی برای مردم منطقه و كم ك 5 ساختار فعالیت های باتومی از گفتنی های مطرح منطقه می باشد.
-اوستیای جنوبی
-اوستیای جنوبی در دامن ههای جنوبی رشته كوه های قفقاز مركز ی قرار دارد و قسمتی پیرامونی از دشت كارتلی داخلی را تشكیل می دهد. اوستیا، قلمرو ی 3900 كیلو 5 درصد از محل قلمرو گرجستان را شامل / متر مربعی را در برم یگیرد كه حدود 4 می شود. حدود دو سوم قلمرو اوستیا در ناحیه نیمه كوهستانی و كوهستانی قرار دارد كه ارتفاع آن بین 1500 تا 3200 متری سطح دریاست. اكثریت جمعیت ناحیه را اوست ها تشكی ل می دهد. در مناب ع قرو ن وسطی از اوست ها به نام آلان ها یاد شد ه است كه از نژادی ایرانی هستند. تا نیم ه اول قرن 13 میلادی آن ها در استپ های قفقاز شمالی ساكن بودند.
-شهر تسخین والی، مركز ناحیه اوستیای جنوبی است و در قسم ت جنوبی ناحیه در محل ورود رود لیاخوی بزرگ به دشت كارتلی، واقع شده است. در شهر تسخی ن والی انستیتوی تحقیقاتی آكادمی علوم گرجستان، مركز تربیت معلم، دبیرستان، دبستان، و كودكستا نهای زیادی به فعالیت آموزشی اشتغال دارند.
-باشگاه های تفریحی، موزه ها، كتابخانه ها، مراكز فرهنگی، ورزشگاه ها و سایر تأسیسات و امكانات عمومی، نیز در این شهر وجود دارند. اوستیای جنوبی كوهستانی از نظر دارا بودن معادن پلیمتال و باری ت، غنی است. ذخایر پلی متال كوآئیسی، یكی از منابع بسیار مهم جمهوری است.
-از نظر منابع آب معدنی نیز اوستیای جنوبی اهمیت دارد. تركیب آب معدنی چشمه های "دزو  سوآر" شبیه تركیب آب معدنی "یسن توكی " است. در در ه زیبا و چشم انداز لیاخوی بزرگ در 22 كیلومتری تسخین والی نزدیك چشمه "دزوسوآر" مركز استراحتگاهی كوهستانی "جاوا" قرار دارد. این جمهوری پس از جنگ آگوست 2008 از سوی روسیه مستقل شناخته شد. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 89)