رود هیرمند: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
== نیز نگاه کنید به == | == نیز نگاه کنید به == | ||
[[جغرافیای طبیعی افغانستان]]؛ [[رودهای افغانستان]]؛ [[آمودریا]]؛ [[رود کابل]]؛ [[هریرود]]. | |||
== کتابشناسی == | == کتابشناسی == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۳
رود هیرمند طولانی‌ترین و عریض‌ترین رود داخلی افغانستان و بزرگ‌ترین رود فلات ایران است. نام هیرمند در متون تاریخی به‌صورت‌های مختلف تلفظ و ضبط شده است؛ مانند هیرمن،هلمند، هلموند، هندمند، هیندمند، هیلمن و هیلمند. حمدالله مستوفی آن را هیرمند نامیده و در شاهنامه نیز هیرمند خوانده شده است:
چو آمد به نزدیکی هیرمند فرستاده‌ای برگزید ارجمند
اسدی طوسی هم در گرشاسب‌نامه آن را هیرمند خوانده است:
دو منزل زمن تا لب هیرمند به آب و خوش و بیشه کشتمن
اکنون، این رود در ایران هیرمند و در افغانستان هلمند خوانده می‌شود. شاخه اصلی هیرمند از بخش‌های مرکزی کوه‌های هندوکش و از شیب غربی کوه پغمان در ۵۰ تا ۶۰ کیلومتری غرب کابل از ارتفاع بالای۳۵۰۰ متری سرچشمه می‌گیرد و در ادامه شاخه‌های متعددی از کوه‌های بابا به آن می‌پیوندد. جغرافی‌نویسان آن را رود هزار شاخه نامیده‌اند. در منابع تاریخی آمده است که هزار نهر به آن می‌پیودند و هزار نهر از آن منشعب می‌شود. اولین شاخه مهم هیرمند آب دره سوزک (Sauzak) است سپس رودهای پنجاب، ورس با شاخه‌های زیاد، گرماب، اجرستان، خوردک (Khurdak)، مدین آب (Medinaw)، کج رود، تیری، موسی قلعه، نوزاد، ارغنداب و... به آن می‌پیوندند. رود ارغنداب از مهم‌ترین و مشهورترین این شاخه‌هاست که رودهای ترنک، ارغستان، لوی مانده، کشک نخود و چند شاخه کوچک دیگر به آن می‌پیوندند. ارغنداب در پایین لشکرگاه (مرکز ولایت هلمند) وارد هیرمند می‌شود.
طول رود هیرمند از ۱۰۵۰ تا ۱۴۰۰ کیلومتر ذکر شده است و به‌نظر نمی‌رسد از ۱۲۰۰ کیلومتر کمتر باشد. رود هیرمند رژیم آب‌دهی ثابتی نداشته، به میزان بارندگی سالانه بستگی دارد و در سال‌های خشک و تر متفاوت است؛ ولی میانگین آب‌دهی سالانه آن، به‌جز ارغنداب و شاخه‌های پایین‌دست سد کجکی، ۵/۶۶۱/۷۱۵ میلیون مترمکعب اندازه‌گیری و برآورد شده است.در سال‌های تر و در مواقع سیلابی، مقدار آب وارد شده به سیستان (در ایران) بیشتر است و در سال‌های خشک گاهی بستر آن در سیستان خشک می‌شود. در امتداد رود هیرمند در افغانستان و سپس ایران، سدها و شبکه‌های آبیاری باستانی فراوانی وجود داشته است؛ این رود بستر تمدن‌های کهن در سیستان بوده است. در حوزه آبریز سیستان، رودهای دیگری نیز در غرب افغانستان جاری‌اند، از جمله خاش رود، فراه رود، هاروت رود (ادرسکن) و خوسپاس رود.[۱]
نیز نگاه کنید به
جغرافیای طبیعی افغانستان؛ رودهای افغانستان؛ آمودریا؛ رود کابل؛ هریرود.
کتابشناسی
- ↑ علی آبادی، علیرضا (1395). جامعه و فرهنگ افغانستان. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص 31-33.