|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| لویس عوض، نویسنده فقید مصری نزدیک به نیم قرن پیش گفته بود: "قاهره مینویسد، بیروت منتشر میکند و بغداد مطالعه میکند." اين گفته نشان ميدهد که کتاب و کتابخواني در عراق شرايط خوبي داشته است ولي شرايط خفقان سياسي در دوره حاكميت حزب بعث بويژه در دوره حاکميت صدام حسين در عراق، اين وضعيت را تا حدي زيادي دگرگون کرد. چاپ کتاب در عراق در دوره بعث به علت سانسور، شرايط ويژه سياسي پيدا کرد و ورود کتاب از خارج به عراق نيز به علت ضعف قدرت خريد و نبودن نهادهاي حمايتي محدود ماند. از سال 1991 تا 2003 که عراق در محاصره بينالمللي قرار داشت به علت شرايط بسيار وخيم اقتصادي، توجه به مقوله فرهنگ در اولويت جامعه قرار نداشت و به دليل فقر اقتصادي، فقر فرهنگي در عراق گسترش يافت و شاخصهاي فرهنگي به صورت فاجعهآميزي سقوط کرد. | | لویس عوض، نویسنده فقید مصری نزدیک به نیم قرن پیش گفته بود:<blockquote>"قاهره مینویسد، بیروت منتشر میکند و بغداد مطالعه میکند."</blockquote>این گفته نشان میدهد که کتاب و کتابخوانی در عراق شرایط خوبی داشته است ولی شرایط خفقان سیاسی در دوره حاكمیت حزب بعث بویژه در دوره حاکمیت صدام حسین در [[عراق]]، این وضعیت را تا حدی زیادی دگرگون کرد. [[وضعیت چاپ و نشر در عراق|چاپ کتاب در عراق]] در دوره بعث به علت سانسور، شرایط ویژه سیاسی پیدا کرد و ورود کتاب از خارج به عراق نیز به علت ضعف قدرت خرید و نبودن نهادهای حمایتی محدود ماند. از سال 1991 تا 2003 که عراق در محاصره بینالمللی قرار داشت به علت شرایط بسیار وخیم اقتصادی، توجه به مقوله فرهنگ در اولویت جامعه قرار نداشت و به دلیل فقر اقتصادی، فقر فرهنگی در [[عراق]] گسترش یافت و شاخصهای فرهنگی به صورت فاجعهآمیزی سقوط کرد. |
|
| |
|
| با سقوط نظام صدام حسين در سال 2003 و از بين رفتن شرايط خفقان فرهنگي در کنار خفقان سياسي، اقبال مردم به خريد و مطالعه کتابهاي سياسي و ديني که براي چند دهه از آن محروم بودند، افزايش چشمگيري پيدا کرد هر چند که بسياري از کتابهاي عرضه شده در اين عرصه از لحاظ محتوا قابل توجه نيست. با این حال انتشار کتابها و کتابخوانی در جهان عرب و از جمله عراق شرایط مناسبی را تجربه نکرده است. | | با سقوط نظام صدام حسین در سال 2003 و از بین رفتن شرایط خفقان فرهنگی در کنار خفقان سیاسی، اقبال مردم به خرید و مطالعه کتابهای سیاسی و دینی که برای چند دهه از آن محروم بودند، افزایش چشمگیری پیدا کرد هر چند که بسیاری از کتابهای عرضه شده در این عرصه از لحاظ محتوا قابل توجه نیست. با این حال انتشار کتابها و کتابخوانی در جهان عرب و از جمله [[عراق]] شرایط مناسبی را تجربه نکرده است. |
|
| |
|
| بر اساس گزارش توسعه انسانی صادرشده از سازمان یونسکو در سال 2003 ، هر 80 شخص عربی یک کتاب در سال مطالعه میکنند، در حالی که هر شهروند اروپایی 35 کتاب در سال مطالعه میکند. بر اساس گزارش توسعه فرهنگی سال 2011 که توسط بنیاد اندیشه عرب صادر شده است، هر شهروند عربی با میانگین شش دقیقه در سال مطالعه میکند، درحالی که شخص اروپایی با میانگین 200 ساعت در سال مطالعه میکند. هیچ آمار رسمی و غیر رسمی از میانگین مطالعه در عراق وجود ندارد. اما بسیاری معتقدند مطالعه کتاب در این کشور، در دو دهه گذشته در نتیجه شرایط بد ناامنی و اوضاع سخت اقتصادی و رقابت اینترنت و شبکه های اجتماعی کاهش بسیاری را شاهد بوده است. دلایل متعددی در ایجاد بحران مطالعه در عراق وجود دارد که از جمله عبارتند از: تشدید مشکلات مالی و اقتصادی در عراق؛ افزایش سطح بیسوادی؛ کمبود نشر کتاب؛ رقابت اینترنت و شبکههای اجتماعی با کتاب؛ کاهش ثبات و امنیت و فعالیت گروههای تروریستی. | | بر اساس گزارش توسعه انسانی صادرشده از [https://www.unesco.org/en سازمان یونسکو] در سال 2003 ، هر 80 شخص عربی یک کتاب در سال مطالعه میکنند، در حالی که هر شهروند اروپایی 35 کتاب در سال مطالعه میکند. بر اساس گزارش توسعه فرهنگی سال 2011 که توسط بنیاد اندیشه عرب صادر شده است، هر شهروند عربی با میانگین شش دقیقه در سال مطالعه میکند، درحالی که شخص اروپایی با میانگین 200 ساعت در سال مطالعه میکند. هیچ آمار رسمی و غیر رسمی از میانگین مطالعه در [[عراق]] وجود ندارد. اما بسیاری معتقدند مطالعه کتاب در این کشور، در دو دهه گذشته در نتیجه شرایط بد ناامنی و اوضاع سخت اقتصادی و رقابت اینترنت و شبکه های اجتماعی کاهش بسیاری را شاهد بوده است. دلایل متعددی در ایجاد بحران مطالعه در عراق وجود دارد که از جمله عبارتند از: |
|
| |
|
| '''سیاستها، قوانین و طرحهای عراق در عرصه کتاب و کتابخوانی'''
| | * تشدید مشکلات مالی و اقتصادی در [[عراق]]؛ |
| | * افزایش سطح بیسوادی؛ |
| | * کمبود [[وضعیت چاپ و نشر در عراق|نشر کتاب]]؛ |
| | * رقابت اینترنت و [[شبکههای اجتماعی و پیامرسانها در عراق|شبکههای اجتماعی]] با کتاب؛ |
| | * کاهش ثبات و امنیت و فعالیت گروههای تروریستی<ref>میدل ایست نیوز، میانگین مطالعه در عراق، (2019-07-26)، قابل بازیابی از: https://mdeast.news/?p=23416 </ref>. |
|
| |
|
| سیاستها، قوانین و برنامههای کلان عراق در زمینه کتاب، کتابخوانی و کتابخانهها ترکیبی از مقررات قدیمی و ابتکارات جدید برای ارتقاء فرهنگ مطالعه و توسعه زیرساختهای کتابخانهای است. از جمله قانون حق مؤلف شماره ۳ سال ۱۹۷۱ حقوق نویسندگان و خالقان آثار ادبی، هنری و علمی را تضمین میکند و شامل آثار مکتوب، صوتی، تصویری و برنامههای رایانهای میشود. همچنین نظامنامه کتابخانههای عمومی شماره ۱ سال ۱۹۹۶ چارچوب قانونی برای اداره کتابخانههای عمومی را تعیین کرده است. با توجه به تحولات فناوری و نیازهای جدید، بهروزرسانی یا جایگزینی این نظامنامه ضروری به نظر میرسد.[i]
| | نیز نگاه کنید به |
|
| |
|
| عراق در سالهای اخیر با وجود چالشهای فراوان، گامهای مهمی در زمینه توسعه کتابخانههای عمومی، ترویج کتابخوانی و حفظ میراث فرهنگی برداشته است. علی الموسوی، بنیانگذار سازمان "بوکیش"، با راهاندازی اولین کتابخانه سیار در بغداد، تلاش کرده است تا فرهنگ مطالعه را در میان جوانان و دانشجویان احیا کند. این ون کتابخانهای با ارائه کتابهای متنوع در حوزههای مختلف، به مناطق مختلف شهر سفر میکند و به ترویج آزادی بیان و مقابله با سانسور کمک میکند. وزارت فرهنگ، گردشگری و آثار باستانی عراق در سال ۲۰۱۸، پروژهای برای ارائه خدمات کتابخانهای به مناطق دورافتاده از طریق کتابخانههای سیار اجرا کرد. این کتابخانهها با ارائه کتابهای متنوع با قیمتهای مناسب، به ترویج فرهنگ مطالعه کمک میکنند. [ii]همچنین در سال ۲۰۱۸، خانه فرهنگ کودکان وابسته به وزارت فرهنگ، کتابخانهای ویژه کودکان تأسیس کرد که شامل کتابها، مجلات و داستانهای متنوع است. این کتابخانه با هدف تشویق کودکان به مطالعه و آشنایی با فرهنگهای مختلف راهاندازی شده است.
| | [[کتاب و کتابخوانی در ساحل عاج]] |
| | |
| عراق در دوره اخیر تجارب موفقی در بازسازی و حفاظت از کتابخانهها نیز داشته است. از جمله پس از تخریب ۹۵ درصد از کتابخانه دانشگاه موصل در دوران اشغال داعش، تلاشهای گستردهای برای بازسازی آن صورت گرفت. با حمایت یونسکو، دولت ایتالیا و جامعه محلی، این کتابخانه با منابع جدید، تجهیزات مدرن و فضایی رنگارنگ بازگشایی شد. هدف از این بازسازی، تبدیل کتابخانه به یک مرکز فرهنگی و آموزشی برای دانشگاه موصل بود.[iii] مرکز اطلاعات دیجیتال و مخزن علمی عراق نیز با هدف حفظ و دیجیتالسازی آثار علمی و پایاننامههای دانشگاهی، پروژههایی را اجرا کرده است که به جمعآوری و نگهداری این منابع در یک مخزن دیجیتال ملی کمک میکند. این پروژه با استفاده از توانمندیهای داخلی و حمایت نهادهای مذهبی، به حفظ میراث علمی عراق کمک میکند.
| |
| | |
| در سال ۲۰۲۳، با همکاری کتابخانه و خانه نسخههای خطی حرم حضرت عباس(ع) و کمیته منطقهای فدراسیون بینالمللی انجمنها و موسسات کتابخانهای (IFLA) پرتال دانش عراق راهاندازی شد. این پرتال با هدف جمعآوری منابع اطلاعاتی مختلف و ارائه آنها به پژوهشگران عراقی، به تسهیل دسترسی به اطلاعات علمی کمک میکند.[iv]
| |
| | |
| یکی از کلان پروژه های وزارت آموزش عالی و پژوهش های علمی عراق راه اندازی کتابخانه علمی مجازی عراق بوده است. کتابخانهای که به اساتید، دانشجویان و پژوهشگران عراقی امکان دسترسی به منابع علمی به ویژه به زبان انگلیسی را میدهد. این کلان پرژوه تحت نظارت اداره کل پژوهش و توسعه در حال انجام می باشد. برای نخستین بار ایده شکلگیری این کتابخانه مجازی در زمان اشغال نظامی عراق توسط امریکا ظهور و بروز پیدا کرد. آمریکا در کنار کاربست رویکرد سخت یعنی اشغال نظامی، رویکرد نرم یعنی همراه ساختن نخبگان عراقی را نیز در پیش گرفت. این پروژه در سال 2006 توسط آمریکا ایجاد شد. مجری اصلی این برنامه در ابتدا وزارت دفاع امریکا همراه با وزارت انرژی این کشور بود. هدف از ایجاد چنین بستری دسترسی و دستیابی اساتید، دانشجویان و محققان عراقی به جدیدترین منابع علمی روز جهان عنوان شد. در ابتدا جامعه هدف این بستر هشت دانشگاه عراقی هدف گذاری شد. در ادامه در سال 2008 میلادی دسترسی تمام دانشگاههای دولتی عراق اعم از دانشگاههای کردی در اقلیم کردستان به کتابخانه مجازی علمی عراق در دستور کار قرار گرفت.[v]
| |
| ----[i] Asaad Saadoon AbdulaaliAli, Legal Regulation of Public Libraries in Iraq -A Historical Study, Journal of social sciencesDemocratic Arabic Center For Strategic, Political & Economic Studies, Germany-Berlin, Vol 08 / Issue 33/ September2024, P.449.
| |
| | |
| [ii] UNESCO, Mobile library for marketing the iraqi book, 2018, available at:
| |
| | |
| <nowiki>https://www.unesco.org/creativity/en/policy-monitoring-platform/mobile-library-marketing-iraqi-book</nowiki>?
| |
| | |
| | |
| [iii] UNESCO,Restoring the Mosul library, (2024.11.28), available at:
| |
| | |
| <nowiki>https://core.unesco.org/en/project/534IRQ1002</nowiki>?
| |
| | |
| [iv] ''IFLA, Webinar Recording: Middle East and North Africa Regional Division Committee: Launching of the Iraqi Portal of Knowledge, 17 July 2023, available at:''
| |
| | |
| <nowiki>https://www.ifla.org/news/webinar-recording-middle-east-and-north-africa-regional-division-committee-launching-of-the-iraqi-portal-of-knowledge/</nowiki>?
| |
| | |
| [v] فرهنگ ملل، نگاهی به کتابخانه علمی مجازی عراق، (۱۷ شهریور ۱۴۰۳ )، قابل دسترسی در:
| |
| | |
| farhangemelal.icro.ir//news/20981/
| |
لویس عوض، نویسنده فقید مصری نزدیک به نیم قرن پیش گفته بود:
"قاهره مینویسد، بیروت منتشر میکند و بغداد مطالعه میکند."
این گفته نشان میدهد که کتاب و کتابخوانی در عراق شرایط خوبی داشته است ولی شرایط خفقان سیاسی در دوره حاكمیت حزب بعث بویژه در دوره حاکمیت صدام حسین در عراق، این وضعیت را تا حدی زیادی دگرگون کرد. چاپ کتاب در عراق در دوره بعث به علت سانسور، شرایط ویژه سیاسی پیدا کرد و ورود کتاب از خارج به عراق نیز به علت ضعف قدرت خرید و نبودن نهادهای حمایتی محدود ماند. از سال 1991 تا 2003 که عراق در محاصره بینالمللی قرار داشت به علت شرایط بسیار وخیم اقتصادی، توجه به مقوله فرهنگ در اولویت جامعه قرار نداشت و به دلیل فقر اقتصادی، فقر فرهنگی در عراق گسترش یافت و شاخصهای فرهنگی به صورت فاجعهآمیزی سقوط کرد.
با سقوط نظام صدام حسین در سال 2003 و از بین رفتن شرایط خفقان فرهنگی در کنار خفقان سیاسی، اقبال مردم به خرید و مطالعه کتابهای سیاسی و دینی که برای چند دهه از آن محروم بودند، افزایش چشمگیری پیدا کرد هر چند که بسیاری از کتابهای عرضه شده در این عرصه از لحاظ محتوا قابل توجه نیست. با این حال انتشار کتابها و کتابخوانی در جهان عرب و از جمله عراق شرایط مناسبی را تجربه نکرده است.
بر اساس گزارش توسعه انسانی صادرشده از سازمان یونسکو در سال 2003 ، هر 80 شخص عربی یک کتاب در سال مطالعه میکنند، در حالی که هر شهروند اروپایی 35 کتاب در سال مطالعه میکند. بر اساس گزارش توسعه فرهنگی سال 2011 که توسط بنیاد اندیشه عرب صادر شده است، هر شهروند عربی با میانگین شش دقیقه در سال مطالعه میکند، درحالی که شخص اروپایی با میانگین 200 ساعت در سال مطالعه میکند. هیچ آمار رسمی و غیر رسمی از میانگین مطالعه در عراق وجود ندارد. اما بسیاری معتقدند مطالعه کتاب در این کشور، در دو دهه گذشته در نتیجه شرایط بد ناامنی و اوضاع سخت اقتصادی و رقابت اینترنت و شبکه های اجتماعی کاهش بسیاری را شاهد بوده است. دلایل متعددی در ایجاد بحران مطالعه در عراق وجود دارد که از جمله عبارتند از:
- تشدید مشکلات مالی و اقتصادی در عراق؛
- افزایش سطح بیسوادی؛
- کمبود نشر کتاب؛
- رقابت اینترنت و شبکههای اجتماعی با کتاب؛
- کاهش ثبات و امنیت و فعالیت گروههای تروریستی[۱].
نیز نگاه کنید به
کتاب و کتابخوانی در ساحل عاج
