کتاب و کتابخوانی در عراق

لویس عوض، نویسنده فقید مصری نزدیک به نیم قرن پیش گفته بود:

"قاهره می‌نویسد، بیروت منتشر می‌کند و بغداد مطالعه می‌کند."

این گفته نشان می‌دهد که کتاب و کتابخوانی در عراق شرایط خوبی داشته است ولی شرایط خفقان سیاسی در دوره حاكمیت حزب بعث بویژه در دوره حاکمیت صدام حسین در عراق، این وضعیت را تا حدی زیادی دگرگون کرد. چاپ کتاب در عراق در دوره بعث به علت سانسور، شرایط ویژه سیاسی پیدا کرد و ورود کتاب از خارج به عراق نیز به علت ضعف قدرت خرید و نبودن نهادهای حمایتی محدود ماند. از سال 1991 تا 2003 که عراق در محاصره بین‌المللی قرار داشت به علت شرایط بسیار وخیم اقتصادی، توجه به مقوله فرهنگ در اولویت جامعه قرار نداشت و به دلیل فقر اقتصادی، فقر فرهنگی در عراق گسترش یافت و شاخص‌های فرهنگی به صورت فاجعه‌آمیزی سقوط کرد.

با سقوط نظام صدام حسین در سال 2003 و از بین رفتن شرایط خفقان فرهنگی در کنار خفقان سیاسی، اقبال مردم به خرید و مطالعه کتابهای سیاسی و دینی که برای چند دهه از آن محروم بودند، افزایش چشمگیری پیدا کرد هر چند که بسیاری از کتابهای عرضه شده در این عرصه از لحاظ محتوا قابل توجه نیست. با این حال انتشار کتابها و کتابخوانی در جهان عرب و از جمله عراق شرایط مناسبی را تجربه نکرده است.

بر اساس گزارش توسعه انسانی صادرشده از سازمان یونسکو در سال 2003 ، هر 80 شخص عربی یک کتاب در سال مطالعه می‌کنند، در حالی که هر شهروند اروپایی 35 کتاب در سال مطالعه می‌کند. بر اساس گزارش توسعه فرهنگی سال 2011 که توسط بنیاد اندیشه عرب صادر شده است، هر شهروند عربی با میانگین شش دقیقه در سال مطالعه می‌کند، درحالی که شخص اروپایی با میانگین 200 ساعت در سال مطالعه می‌کند. هیچ آمار رسمی و غیر رسمی از میانگین مطالعه در عراق وجود ندارد. اما بسیاری معتقدند مطالعه کتاب در  این کشور، در دو دهه گذشته در نتیجه شرایط بد ناامنی و اوضاع سخت اقتصادی و رقابت اینترنت و شبکه های اجتماعی کاهش بسیاری را شاهد بوده است. دلایل متعددی در ایجاد بحران مطالعه در عراق وجود دارد که از جمله عبارتند از:

• تشدید مشکلات مالی و اقتصادی در عراق؛
• افزایش سطح بیسوادی؛
• کمبود نشر کتاب؛
• رقابت اینترنت و شبکه‌های اجتماعی با کتاب؛
• کاهش ثبات و امنیت و فعالیت گروههای تروریستی.

نیز نگاه کنید به

کتاب و کتابخوانی در ساحل عاج

نویسنده مقاله

علی اکبر اسدی