جغرافیای طبیعی بنگلادش

جغرافیای طبیعی بنگلادش شامل: موقعیت جغرافیایی بنگلادش، آب و هوای بنگلادش، ارتفاعات و ناهمواری های بنگلادش، رودهای بنگلادش، پوشش گیاهی و جانوری بنگلادش، جاذبه ها و دیدنی های طبیعی بنگلادش، جغرافیای انسانی بنگلادش، جمعیت بنگلادش ،پراکندگی و تراکم جمعیتی بنگلادش، وضعیت شهرنشینی و روستانشینی بنگلادش، هرم سنی و جنسیتی جمعیت بنگلادش، ساختار قومی جمعیت بنگلادش است که به شرح زیر است:

سرزمین بنگلادش بین 2034 و 2638 درجه عرض شمالی و 881 و 9241 درجه طول شرقی قرار دارد.

نقشه هوایی بنگلادش ، قابل بازیابی ازhttps://wiki.ahlolbait.com/%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4

حدود و وسعت

کشور بنگلادش جزو کشورهای شبه قاره هند است. وسعت آن147570 کیلو متر مربع می باشد و در بخش شرقی جنوب آسیا واقع شده است. این کشور از سه طرف شمال ، شرق و غرب با کشور هند و از جنوب شرقی با کشور میانمار (برمه) مرز مشترک دارد. سمت جنوب آن را  خلیج بنگال فرا گرفته است.

ارتفاعات و ناهمواری ها

به طور کلی، بنگلادش به عنوان سرزمینی دلتایی با جلگه پهن رسوبی شناخته می‌شود. از نظر جغرافیای طبیعی و براساس پستی و بلندی به سه ناحیه مشخص تقسیم می شود:

• تپه ها؛
• سرزمین های مرتفع؛
• جلگه ها.

تپه ها

منطقه تپه‌ای در بخش چیتاگنگ در جنوب شرقی قرار دارد و عمدتاً از سنگ‌های رسی تشکیل شده است. متوسط ارتفاع تپه‌ها 1000 پاست . بلندترین قله «مودوک موال» با ارتفاع 3292 پا، در مرز بنگلادش با برمه می‌باشد.

سرزمین‌های مرتفع

سرزمین‌های مرتفع شامل ناحیه «مدهوپور» در شمال شهر داکا و باربند در شمال غربی کشور می باشد. ارتفاع ناحیه مدهوپور، که وسعتی حدود 1500 مایل مربع دارد، بین 30 و 60 پاست. جلگه‌ها  به کوهپایه‌ای، سیلابی، دلتایی، آبگیر و ساحلی تقسیم می‌شوند.

 جلگه‌ها  

جلگه‌های کوهپایه‌ای در شمال غربی، از شمال به جنوب با یک شیب متوسط سه مایلی امتداد دارند. جلگه‌های سیلابی از رسوبات قاره‌ای پدید آمده‌اند. جلگه‌های دلتایی از رسوبات دریایی و قاره‌ای تشکیل شده و جلگه‌های آبگیر از رسوبات دریایی شکل گرفته‌اند. وسعت جلگه‌ها حدود 90 درصد سرزمین بنگلادش را تشکیل می دهد. قطعه‌ای باریک در طول ساحل چیتاگنگ، جلگه ساحلی را مشخص می کند. مرداب‌ها در بنگلادش وسعت بسیار دارند و تقریباً در همه مناطق مشاهده می شوند.

رودخانه‌ها و خلیج

رودخانه پادما ، قابل بازیابی از https://www.britannica.com/place/Padma-River

رودخانه‌ها

در اغلب مناطق بنگلادش رودخانه‌های پر آب جریان دارند. این رودها عامل اصلی در شکل‌گیری طبیعی این کشور هستند. برخلاف تعداد فراوان آن‌ها، سه رود عمده در این کشور جریان دارند:

• پادما؛
• براهماپوترا،جامونا؛
• مگنا.

رود پادما در واقع دنباله رودگنگ است که از دامنه جنوبی هیمالیا در اتراپرادش در هند سرچشمه می گیرد و از ترکیب دو جریان آبی «آلاکاناندا» و «بهاگیراتی» تشکیل می شود. این رود قبل از ورود به بنگلادش، در سرزمین هند جاری می‌شود و فقط یک رود فرعی در این کشور به آن می‌ریزد که «مهاناندا» نامیده می شود و از طرف چپ در بخش راجشاهی به آن می پیوندند. عمده‌ترین انشعاب پادما در بنگلادش، بهایراب، گری ، مدهوماتی و آریان خان می باشند. این رودخانه‌ها دلتای گنگ را در جنوب غربی بنگلادش که منطقه وسیعی را در بر می‌گیرد، تشکیل می‌دهند. رود براهماپوترا از جنوب رشته کایلاس در دامنه شمال هیمالیا سرچشمه می‌گیرد و به طرف شرق می‌آید؛ از هند می‌گذرد و در بنگلادش جاری شده و به دو شاخه تقسیم می‌شود:

• «جامونا»، که اکنون کانالی عمده است و به سمت جنوب جاری می‌شود، به پادمای اصلی در«گوالوندا» می رسد و از آنجا به سمت جنوب شرقی جریان می‌یابد[i] و به مگنا در چندپور می‌پیوندد و سرانجام به خلیج بنگال می‌ریزد؛

  

  خلیج بنگال در شمالی‌ترین نقطه اقیانوس هند قرار دارد، و از غرب با هند و سری‌لانکا، از شمال با بنگلادش، و از شرق با میانمار (برمه) و شمال شبه جزیره مالایا همسایه است. ، قابل بازیابی از https://www.kojaro.com/world/126158-where-is-the-bay-of-bengal/

• رود مگنا از بخش سیلهت بنگلادش سرچشمه می‌گیرد. آب اصلی این رود، از دو رود «سروما» و «کوشیار» که به هم می‌پیوندند، تأمین می‌شود.

علاوه بر این‌ها، رودخانه‌های پادما، کیزنا، سور و کارناپولی نیز در بنگلادش وجود دارند.

خلیج بنگال

بنگلادش فقط از سمت جنوب و از طریق خلیج بنگال به اقیانوس هند راه دارد. ناحیه جنوبی بنگال را دلتای وسیع رود برهماپوترا به خلیج بنگال پیوند می‌دهد.

پوشش گیاهی و زندگی جانوری

آب وهوای استوایی و حاصلخیزی خاک در این کشور باعث رشد سبزیجات متنوع شده است. زمین‌های روستاهای این کشور پوشیده از درختان منگو ( انبه )، موز، جکفوروت، نارگیل، نخل، بامبو (خیزران) و درختان مفید دیگر است. بیش از 17درصد این کشور پوشیده از جنگل است و گیاهان متنوع  سراسر زمین را پوشانده است. مناطق کوهستانی معمولاً پوشیده از جنگل است. مهم‌ترین جنگل این کشور به نام «سون داربان» در ناحیه جنوب غربی واقع شده است که زیستگاه ببر سلطنتی بنگال است. مناطق ساحلی بیشتر پوشیده از جنگل‌های باتلاقی است. بزرگترین جنگل‌های «من گروو» (از خانواده شاه پسند) در دنیا در کرانه‌های ساحلی خلیج بنگال قرار دارند. همچنین این سرزمین دارای گیاهان متنوع و جانوران گوناگون است. علاوه بر ببر مشهور بنگال، زاغ سینه سرخ، به عنوان پرنده ملی شناخته شده است و نزد عموم به «دویل» (Doyel) معروف است. تصویر این پرنده روی اسکناس‌های این کشور طراحی شده است. البته سمبل بنگلادش دو خوشه برنج، یک شاخه گل شاپلا (نیلوفر)، چهار ستاره و سه برگ گیاه کنف (جوت) می باشد. جالب است که نماد شهر داکا پایتخت این کشور و راهنمای این شهر بزرگ، میدانی به نام همان پرنده است (میدان دویل). سرزمین‌های حاصلخیز بنگلادش پر از انواع گل‌های منطقه گرمسیری و مرطوب است، اما گل ملی این کشور، نیلوفر آبی است که به «شاپلا» شهرت دارد. فراوانی میوه‌های این کشور ناشی از حاصلخیزی و موقعیت خاک آن است که می تواند میوه‌های مختلفی از جمله جکفوروت و انبه پرورش دهد.

آب و هوا ، میزان بارندگی و دما

کشور بنگلادش از آب و هوای استوایی و گرم برخوردار است. این کشور به سبب نزدیکی با خلیج بنگال و نزدیک بودن به خط استوا، دارای هوای گرم و مرطوب و پرباران است و به همین سبب، هر چندگاه طوفان و سیل‌های مهیب در این کشور کشتارهای هولناک به راه می‌اندازد. این کشور دارای شش فصل است.

• تابستان از 14 اوریل [ii] تا 15 ژوئیه؛
• باران یا بارانی از15 ژوییه تا 15 اگوست؛
• پاییز از16 اگوست تا 15 اکتبر؛
• پیش زمستان از 16 اکتبر تا 14 دسامبر؛
• زمستان از 15 دسامبر تا 12 فوریه؛

• بهار از 13 فوریه تا 13 اوریل.

دمای حرارت در فصل زمستان، در سرتاسر کشور، از 13/5 تا 26/5 درجه متغیر است. ریزش متوسط باران در غرب، از 160 تا 200 سانتی متر و در جنوب شرقی، از 200 تا 400 سانتی متر و در شمال شرقی، از 250 تا 400 سانتی متر متغیر است.

جاذبه‌ها و دیدنی‌های طبیعی

جنگل سون داربان

طبق گزارش یونسکو ، جنگل «سون داربان»(Sundarban) در جنوب غربی بنگلادش در ساحل خلیج بنگال، از تاریخ 4 فوریه 1999م به میراث جهانی پیوست. خانم شیخ حسینه در این روز با رونمایی یک تابلو، رسماً پیوستن سون داربان به میراث جهانی را اعلام کرد. «کمیته میراث و ثروت جهانی یونسکو» در 2009 م جنگل سون داربان را میراث شماره 22 جهان اعلام کرد. این منطقه جنگلی 41200 هکتار وسعت دارد.

کمیته میراث و ثروت یونسکو فقط 13900 هکتار  یعنی یک سوم از این جنگل را میراث جهانی اعلام کرده است. ببر بنگال که از حیوانات معروف جهان است، در یکی از این سه قسمت وجود دارد. بعد از اعلام این منطقه به منزله بخشی از میراث جهانی، صید ماهی و بریدن درخت از این جنگل ممنوع شد. 

پارک ملی

پارک ملی داکا، در 40 کیلومتری شمال شهر داکا در منطقه «بهاول» قرار گرفته است. بهاول، محلی بسیار زیبا و دیدنی با چشم اندازی عالی برای گردشگران، هنرمندان، عکاسان، پرنده شناسان و عموم مردم می باشد. این پارک بزرگ، مساحتی حدود 16000 جریب (acres) دارد که تعداد فراوانی از پرندگان محلی و حیواناتی مانند ببر، آهو، روباه، میمون، جوجه تیغی، سوسمار، انواع و اقسام مار و افعی و حیوانات دیگر را در خود جای داده است.

این پارک در واقع جنگلی طبیعی است که در داخل آن حدود هزار متر دریاچه مصنوعی طراحی و ساخته شده است تا گردشگران از فضای داخل آن حداکثر بهره را ببرند. در این دریاچه امکان ماهیگیری و قایق‌رانی برای عموم فراهم شده است. احداث باغ های گل در درون این جنگل، وجود 20 جایگاه ویژه برای گردشگران، 6 محل برای استراحت با امکانات رفاهی از دیگر امکانات و تسهیلات لازم در درون این جنگل زیباست.

نیز نگاه کنید به

جغرافیای طبیعی و انسانی روسیه؛ جغرافیای طبیعی و انسانی کانادا؛ جغرافیای طبیعی و انسانی تونس؛ جغرافیای طبیعی و انسانی کوبا؛ جغرافیای طبیعی و انسانی افغانستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی فرانسه؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سوریه؛ جغرافیایی طبیعی و انسانی سنگال؛ جغرافیای طبیعی و انسانی مصر؛ جغرافیای طبیعی و انسانی لبنان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی اتیوپی؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سیرالئون؛ جغرافیای طبیعی و انسانی ژاپن؛ جغرافیای طبیعی و انسانی تایلند؛ جغرافیای طبیعی و انسانی بنگلادش؛ جغرافیای طبیعی و انسانی گرجستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی تاجیکستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سریلانکا؛ جغرافیای طبیعی و انسانی قزاقستان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی زیمبابوه؛ جغرافیای طبیعی و انسانی ساحل عاج؛ جغرافیای طبیعی و انسانی اسپانیا؛ جغرافیای طبیعی و انسانی مالی؛ جغرافیای طبیعی و انسانی امارات متحده عربی؛ جغرافیای طبیعی و انسانی قطر؛ جغرافیای طبیعی و انسانی سودان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی چین؛ جغرافیای طبیعی و انسانی اوکراین؛ جغرافیای طبیعی و انسانی آرژانتین؛ جغرافیای طبیعی و انسانی اردن

پاورقی

[i] در اینجا «پادما» خوانده می شود

[ii] آغاز سال جدید

منبع اصلی

توسلی، محمد مهدی، علی زاده کندی، عزیز، توسلی، سینا(1391). جامعه و فرهنگ بنگلادش. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار).

نویسندگان مقاله

محمدمهدی توسلی، عزیز علی زاده کندی و سینا توسلی