جغرافیای طبیعی بنگلادش

جغرافیای طبیعی بنگلادش شامل: موقعیت جغرافیایی بنگلادش، آب و هوای بنگلادش، ارتفاعات و ناهمواری های بنگلادش، رودهای بنگلادش، پوشش گیاهی و جانوری بنگلادش، جاذبه ها و دیدنی های طبیعی بنگلادش، جغرافیای انسانی بنگلادش، جمعیت بنگلادش ،پراکندگی و تراکم جمعیتی بنگلادش، وضعیت شهرنشینی و روستانشینی بنگلادش، هرم سنی و جنسیتی جمعیت بنگلادش، ساختار قومی جمعیت بنگلادش است که به شرح زیر است:

سرزمین بنگلادش بین 2034 و 2638 درجه عرض شمالی و 881 و 9241 درجه طول شرقی قرار دارد.

حدود و وسعت

کشور بنگلادش جزو کشورهای شبه قاره هند است. وسعت آن147570 کیلو متر مربع می باشد و در بخش شرقی جنوب آسیا واقع شده است. این کشور از سه طرف شمال ، شرق و غرب با کشور هند و از جنوب شرقی با کشور میانمار (برمه) مرز مشترک دارد. سمت جنوب آن را  خلیج بنگال فرا گرفته است.

ارتفاعات و ناهمواری ها

به طور کلی، بنگلادش به عنوان سرزمینی دلتایی با جلگه پهن رسوبی شناخته می شود. از نظر جغرافیای طبیعی و بر اساس پستی و بلندی به سه ناحیه مشخص تقسیم می شود:

• تپه ها؛
• سرزمین های مرتفع؛
• جلگه ها.

تپه ها

منطقه تپه ای در بخش چیتاگنگ در جنوب شرقی قرار دارد و عمدتاً از سنگ های رسی تشکیل شده است . متوسط ارتفاع تپه ها 1000 پاست . بلندترین قله «مودوک موال» با ارتفاع 3292 پا، در مرز بنگلادش با برمه می باشد.

سرزمین های مرتفع

سرزمین های مرتفع شامل ناحیه «مدهوپور» در شمال شهر داکا و باربند در شمال غربی کشور می باشد. ارتفاع ناحیه مدهوپور، که وسعتی حدود 1500 مایل مربع دارد، بین 30 و 60 پاست. جلگه ها  به کوهپایه ای، سیلابی، دلتایی، آبگیر و ساحلی تقسیم می شوند.

 جلگه ها  

جلگه های کوهپایه ای در شمال غربی، از شمال به جنوب با یک شیب متوسط سه مایلی امتداد دارند. جلگه های سیلابی از رسوبات قاره ای پدید آمده اند. جلگه های دلتایی از رسوبات دریایی و قاره ای تشکیل شده و جلگه های آبگیر از رسوبات دریایی شکل گرفته اند. وسعت جلگه ها حدود 90 درصد سرزمین بنگلادش را تشکیل می دهد. قطعه ای باریک در طول ساحل چیتاگنگ، جلگه ساحلی را مشخص می کند. مرداب ها در بنگلادش وسعت بسیار دارند و تقریباً در همه مناطق مشاهده می شوند.

رودخانه ها و خلیج

رودخانه ها

رود پادما رودی است که از هیمالیا سرچشمه می‌گیرد و به خلیج بنگال می‌ریزد.

در اغلب مناطق بنگلادش رودخانه های پر آب جریان دارند. این رودها عامل اصلی در شکل گیری طبیعی این کشور هستند. برخلاف تعداد فراوان آن ها، سه رود عمده در این کشور جریان دارند:

• پادما؛
• براهماپوترا،جامونا؛
• مگنا.

رود پادما در واقع دنباله رودگنگ است که از دامنه جنوبی هیمالیا در اتراپرادش در هند سرچشمه می گیرد و از ترکیب دو جریان آبی «آلاکاناندا» و «بهاگیراتی» تشکیل می شود. این رود قبل از ورود به بنگلادش، در سرزمین هند جاری می شود و فقط یک رود فرعی در این کشور به آن می ریزد که «مهاناندا» نامیده می شود و از طرف چپ در بخش راجشاهی به آن می پیوندند. عمده ترین انشعاب پادما در بنگلادش، بهایراب، گری ، مدهوماتی و آریان خان می باشند. این رودخانه ها دلتای گنگ را در جنوب غربی بنگلادش که منطقه وسیعی را در بر می گیرد، تشکیل می دهند. رود براهماپوترا از جنوب رشته کایلاس در دامنه شمال هیمالیا سرچشمه می گیرد و به طرف شرق می آید؛ از هند می گذرد و در بنگلادش جاری شده و به دو شاخه تقسیم می شود:

• «جامونا»، که اکنون کانالی عمده است و به سمت جنوب جاری می شود، به پادمای اصلی در«گوالوندا» می رسد و از آنجا به سمت جنوب شرقی جریان می یابد[i] و به مگنا در چندپور می پیوندد و سرانجام به خلیج بنگال می ریزد؛
  

  خلیج بنگال در شمالی‌ترین نقطه اقیانوس هند قرار دارد، و از غرب با هند و سری‌لانکا، از شمال با بنگلادش، و از شرق با میانمار (برمه) و شمال شبه جزیره مالایا همسایه است.
• رود مگنا از بخش سیلهت بنگلادش سرچشمه می گیرد. آب اصلی این رود، از دو رود «سروما» و «کوشیار» که به هم می پیوندند، تأمین می شود.

علاوه بر این ها، رودخانه های پادما، کیزنا، سور و کارناپولی نیز در بنگلادش وجود دارند.

خلیج بنگال

بنگلادش فقط از سمت جنوب و از طریق خلیج بنگال به اقیانوس هند راه دارد. ناحیه جنوبی بنگال را دلتای وسیع رود برهماپوترا به خلیج بنگال پیوند می دهد.

پوشش گیاهی و زندگی جانوری

آب وهوای استوایی و حاصلخیزی خاک در این کشور باعث رشد سبزیجات متنوع شده است. زمین های روستاهای این کشور پوشیده از درختان منگو ( انبه )، موز، جکفوروت، نارگیل، نخل، بامبو (خیزران) و درختان مفید دیگر است. بیش از 17در صد این کشور پوشیده از جنگل است و گیاهان متنوع  سراسر زمین را پوشانده است. مناطق کوهستانی معمولاً پوشیده از جنگل است. مهم ترین جنگل این کشور به نام «سون داربان» در ناحیه جنوب غربی واقع شده است که زیستگاه ببر سلطنتی بنگال است. مناطق ساحلی بیشتر پوشیده از جنگل های باتلاقی است. بزرگترین جنگل های «من گروو» (از خانواده شاه پسند) در دنیا در کرانه های ساحلی خلیج بنگال قرار دارند. همچنین این سرزمین دارای گیاهان متنوع و جانوران گوناگون است. علاوه بر ببر مشهور بنگال، زاغ سینه سرخ، به عنوان پرنده ملی شناخته شده است و نزد عموم به «دویل» (Doyel) معروف است. تصویر این پرنده روی اسکناس های این کشور طراحی شده است. البته سمبل بنگلادش دو خوشه برنج، یک شاخه گل شاپلا (نیلوفر)، چهار ستاره و سه برگ گیاه کنف (جوت) می باشد. جالب است که نماد شهر داکا پایتخت این کشور و راهنمای این شهر بزرگ، میدانی به نام همان پرنده است (میدان دویل). سرزمین های حاصلخیز بنگلادش پر از انواع گل های منطقه گرمسیری و مرطوب است، اما گل ملی این کشور، نیلوفر آبی است که به «شاپلا» شهرت دارد. فراوانی میوه های این کشور ناشی از حاصلخیزی و موقعیت خاک آن است که می تواند میوه های مختلفی از جمله جکفوروت و انبه پرورش دهد.

آب و هوا ، میزان بارندگی و دما

کشور بنگلادش از آب و هوای استوایی و گرم برخوردار است. این کشور به سبب نزدیکی با خلیج بنگال و نزدیک بودن به خط استوا، دارای هوای گرم و مرطوب و پرباران است و به همین سبب، هر چندگاه طوفان و سیل های مهیب در این کشور کشتارهای هولناک به راه می اندازد. این کشور دارای شش  فصل است.

• تابستان از 14 اوریل [ii] تا 15 ژوئیه؛
• باران یا بارانی از15 ژوییه تا 15 اگوست؛
• پاییز از16 اگوست تا 15 اکتبر؛
• پیش زمستان از 16 اکتبر تا 14 دسامبر؛
• زمستان از 15 دسامبر تا 12 فوریه؛

• بهار از 13 فوریه تا 13 اوریل.

دمای حرارت در فصل زمستان، در سرتاسر کشور، از 13/5 تا 26/5 درجه متغیر است. ریزش متوسط باران در غرب، از 160 تا 200 سانتی متر و در جنوب شرقی، از 200 تا 400 سانتی متر و در شمال شرقی، از 250 تا 400 سانتی متر متغیر است.

جاذبه ها و دیدنی های طبیعی

جنگل سون داربان

طبق گزارش یونسکو ، جنگل «سون داربان»(Sundarban) در جنوب غربی بنگلادش در ساحل خلیج بنگال، از تاریخ 4 فوریه 1999م به میراث جهانی پیوست. خانم شیخ حسینه در این روز با رونمایی یک تابلو، رسماً پیوستن سون داربان به میراث جهانی را اعلام کرد. «کمیته میراث و ثروت جهانی یونسکو» در 2009 م جنگل سون داربان را میراث شماره 22 جهان اعلام کرد. این منطقه جنگلی 41200 هکتار وسعت دارد.

کمیته میراث و ثروت یونسکو فقط 13900 هکتار  یعنی یک سوم  از این جنگل را میراث جهانی اعلام کرده است. ببر بنگال که از حیوانات معروف جهان است، در یکی از این سه قسمت وجود دارد. بعد از اعلام این منطقه به منزله بخشی از میراث جهانی، صید ماهی و بریدن درخت از این جنگل ممنوع شد. 

پارک ملی

پارک ملی داکا، در 40 کیلومتری شمال شهر داکا در منطقه «بهاول» قرار گرفته است. بهاول، محلی بسیار زیبا و دیدنی با چشم اندازی عالی برای گردشگران، هنرمندان، عکاسان، پرنده شناسان و عموم مردم می باشد. این پارک بزرگ، مساحتی حدود 16000 جریب (acres) دارد که تعداد فراوانی از پرندگان محلی و حیواناتی مانند ببر، آهو، روباه، میمون، جوجه تیغی، سوسمار، انواع و اقسام مار و افعی و حیوانات دیگر را در خود جای داده است.

این پارک در واقع جنگلی طبیعی است که در داخل آن حدود هزار متر دریاچه مصنوعی طراحی و ساخته شده است تا گردشگران از فضای داخل آن حداکثر بهره را ببرند. در این دریاچه امکان ماهیگیری و قایق رانی برای عموم فراهم شده است. احداث باغ های گل در درون این جنگل، وجود 20 جایگاه ویژه برای گردشگران، 6 محل برای استراحت با امکانات رفاهی از دیگر امکانات وتسهیلات لازم در درون این جنگل زیباست.

نیز نگاه کنید به

جغرافیای طبیعی روسیه؛ جغرافیای طبیعی سودان؛ جغرافیای طبیعی اردن؛ جغرافیای طبیعی ژاپن؛ جغرافیای طبیعی کانادا؛ جغرافیای طبیعی کوبا؛ جغرافیای طبیعی در چین؛ جغرافیای طبیعی لبنان؛ جغرافیای طبیعی تونس؛ جغرافیای طبیعی مصر؛ جغرافیای طبیعی ساحل عاج؛ جغرافیای طبیعی مالی؛ جغرافیای طبیعی افغانستان؛ جغرافیای طبیعی فرانسه؛ جغرافیای طبیعی سوریه؛ جغرافیای طبیعی اسپانیا؛ جغرافیای طبیعی اوکراین؛ جغرافیای طبیعی تایلند؛ جغرافیای طبیعی آرژانتین؛ جغرافیای طبیعی قطر؛ جغرافیای طبیعی امارات متحده عربی؛ جغرافیای طبیعی سیرالئون؛ جغرافیای طبیعی اتیوپی؛ جغرافیایی طبیعی سنگال؛ جغرافیای طبیعی زیمبابوه؛ جغرافیای طبیعی سریلانکا؛ جغرافیای طبیعی تاجیکستان؛ جغرافیای طبیعی گرجستان؛ جغرافیای طبیعی قزاقستان

پاورقی

[i] در اینجا «پادما» خوانده می شود

[ii] آغاز سال جدید