مشاهیر ادبی زیمبابوه
خانم دوريس لسينگ نويسنده نامدار زيمبابوه ای در سال 1919 در ايران به دنيا آمد.سال 1949 رهسپار لندن شد و در همان سال اولين رمان ادبی خود به نام "آواز علف " را منتشر کرد.لسینگ در اين كتاب به شرح وضعيت زندگي سياهان پرداخته بود و انتشار آن باعث شهرت فراوان وی در سراسر جنوب آفریقا شد.لسینگ در دهه های 1960 تا 1990 به تألیف و چاپ كتاب های مختلف با موضوعات گوناگون ادامه داد و با دريافت جوايز مختلف ادبی به يكي از سر شناس ترين چهره های ادبي آفریقا در اروپا تبدیل شد.
دوريس لسينگ از معدود نويسندگان سفيدپوست زيمبابوه است كه در اكثر كتاب های خود به خصوص آثار منتشر شده از وی در دهه هاي 1950 تا 1970 به شدت از رفتار و عملكرد رژيم های نژاد پرست آفريقای جنوبی و رودزيای جنوبی در سركوب سياه پوستان اين كشور ها و ناديده گرفتن حقوق و آزادي های فردی آنها انتقاد کرده است.در آثار وی تعارض تمدن ها و فرهنگ ها و تمايزات موجود بين فرهنگ غرب و فرهنگ سنتی آفريقا به نحو بارزی به چشم مي خورد و همین موضوع سبب شد در سال 1956 نام وی در لیست سیاه افراد ممنوع الورود به آفریقای جنوبی و رودزیای جنوبی قرار بگیرد.اوج خشم وی از رفتار ناعادلانه سفيدپوستان كشورهای رودزيا و آفريقای جنوبی در داستان های "آواز علف " و "خورشيد در زير پاهای ما" متبلور می گردد.دوریس در این دو رمان جذاب، رفتار خشن و سركوب گرايانه سفيدپوستان و خشم توأم با صبوری سياهان را با عبارات و واژه های زیبای ادبی به تصوير كشيده است .آخرين كتاب وی [11] در سال 2005 ميلادی در لندن منتشر شد.
هيچ يك از نويسندگان سفيد پوست مهاجر مانند دوريس لسينگ نتوانسته است برای كشور سابق خود، كه تنها خاطره ای دور از آن در ذهن اين نويسنده سالخورده باقی مانده،افتخار آفرين باشد.وی تنها يك بار در سال 1990 به زيمبابوه سفر كرد.(عرب احمدی:1382)
دكتر سولومون موتسوايرو از قدیمی ترین و معروف ترين شعرا و نويسندگان زيمبابوه و رودزيای جنوبی سابق به شمار می رود.سولومون در سال 1924 در منطقه مازوه به دنیا آمد.وی اولین نويسنده ای بود كه پس از انقلاب در دانشگاه زيمبابوه تدریس زبان های شونايی را آغاز کرد.وی چندین كتاب و رمان ادبی به زبان های شونا و انگليسی تأليف نموده است.مهم ترين آثار وی عبارتند از :
- فسو[12](1965)
-ماپوندرا سرباز زيمبابوه (1978)
-چامينوكا پيغمبر زيمبابوه (1982)
سولومون موتسوايرو در رمان ها و اشعار شونايی خود به زیبایی به بيان احساسات و خاطرات دوران كودكی خود از زادگاهش ، جنگ های آزادی بخش ، ويرانی روستاها توسط سفيد پوستان در دوره نبردهای آزادی خواهانه ، عشق به ميهن ، اهميت آزادی و… پرداخته است.وی هر چند بر اهمیت حفظ جايگاه زبان انگليسی در كشور تأکید دارد،ولی نگارش كتاب به زبان های شونا و اندبله را موجب تحكيم ساختار فرهنگ،آداب و رسوم و سنن قبايل اين كشور و زبان های بومی می داند. (همان)
ساموئل چيم سورو نويسنده و شاعر معروف زيمبابوه ای در سال 1949 در ايالت ماشونالند شرقی به دنيا آمد .
چيم سورو فعاليت های ادبی خود را از نيمه دهه 1970 آغاز كرد و به تدريج اشعاری از وی به زبان های انگليسی و شونا در مطبوعات رودزيا به چاپ رسيد .
اولين مجموعه ی اشعار ساموئل چيم سورو به زبان انگلیسی –شونا در سال 1978 تحت عنوان "دود و شعله ها" منتشر و روانه بازار گرديد.او در این كتاب به مفاهيمی چون عشق و دوستی ، كمك به هم نوع و لزوم زندگی مسالمت آميز انسان ها می پردازد و در لا به لای اشعار خود صبوری و متانت سياهان كشورش را در مقابل خشونت و بی رحمی سفيدپوستان حاكم با زيبا ترين تعابير و عبارات به تصوير می کشد.بهره گيری از اصطلاحات عميق شاعرانه و غلبه فضای عرفانی بر اشعار از ويژگی های این اثر بوده و موجب شهرت آن در محافل ادبی رودزيا گردید.چیم سورو در مصاحبه ای،چاپ كتاب مزبور را موجب ارتقای روحيه جنگجويان آزادي خواه زیمبابوه دانسته ابراز می دارد برخی از مبارزان در اعماق جنگل های كشور با مطالعه اشعار اين كتاب اشك شوق ریخته اند.
وی در سال 1980 و در اوایل استقلال، كتاب "اولين قول"را به زبان شونا منتشر کرد.در همان سال ها داستانی كوتاه[13] را منتشر کرد كه در کتاب های درسی مدارس گنجانده شد.
رمان "هيچ چيز غير ممكن نيست" مهم ترین کتاب وی است که در سال 1983 به چاپ رسید.
چيم سورو در اين كتاب انديشه های واقع گرايانه خود را با افكار ايده آليستی در هم آميخته و در بسياری از صفحات كتاب نارضايتی خود از انديشه های غمگبن توأم با يأس و دلمردگی سياهان را بيان داشته می کوشد آينده ای سرشار از روزهای پر از امید و خوشبختی را برای آنان ترسيم نماید.
ساموئل چيم سورو پس از تأليف این رمان،شهرت فراوانی به دست آورد و موفق به دریافت جايزه ادبي ناشران كتاب زيمبابوه در سال 1984 گردید.برخی از اعضای عالی رتبه حزب حاكم زانو پی اف نيز از تلاش اين نويسنده در به تصوير كشيدن وقایع دوران مبارزات تقدير کرده اين کتاب را در زمره كتب جاودانی و ماندگار در تاريخ ادبيات كشور خواندند.(همان)
4- دكتر ديويد ولز
ديويد ولز در سال 1952 ميلادی در ساليسبوری پايتخت رودزيای جنوبی به دنيا آمد .
وی كتاب های متعددي در رابطه با اصول و مباني مذهب مسیحیت اوانجلیک تأليف نموده است . برخي از كتب وی که طی دهه هاي 1980 و 1990 تألیف شده اند، عبارتند از:
1-هيچ مكانی برای حقيقت وجود ندارد
2-حقيقت درستكاری در جهان رؤياها
3-عشق به خداوند
دكتر ولز از نويسندگان سفید پوست كشور زيمبابوه است و اگر چه بخش اعظم زندگی خود را خارج از اين كشور سپری کرده ولی انجمن نويسندگان زيمبابوه وی را به عنوان يكی از نويسندگان صاحب سبك كشور می خواند.(همان)
5- فريدام تی . وی . نياموبايا
خانم فريدام تی. وی. نياموبايا از مشهورترين نويسندگان زن زيمبابوه و متولد سال 1958 می باشد.
فعاليت های ادبی وی در قالب شعر و رمان از سال 1986 و با چاپ كتاب "دوباره در راه"[14] آغاز شد.نیاموبایا در كتاب خود كه در برگيرنده اشعاری پر احساس است،با بهره گيری از دانش وسيع خود در زمينه ادبيات شونايی تصويری شفاف و درخشان از جنگجويان جبهه آزادی بخش زيمبابوه ترسيم می نماید.وی در این كتاب در تلاشي آشكار برای ارتقای ادبيات شونا به وفور از ضرب المثل ها ، فولكلور ، آداب و رسوم خرافه گونه ، افسانه ها و اسطوره های قومی و قبيلگی شونا استفاده كرده تلاش جنگجويان حزب زانو و اقدامات آنان برای بيرون راندن دشمنان سفيد پوست از سرزمين آبا و اجدادی را می ستاید.اشعار احساسی او از رنج های سیاهان شهری و روستایی رودزيا و جوانانی كه در اردوگاه های نمور و مملو از حيوانات موذی و گزنده زندگی مي كردند، به شکلی زيبا یاد می کند.خواننده با مطالعه اين اشعار به اوج ستم و بی عدالتی سفید پوستان و مظلومیت سیاهان رودزيا و رنجی که برای باز پس گیری وطن متحمل شدند،پی می برد. (همان)
6-چارلز مونگوشی[15]
چارلز مونگوشی در دسامبر 1947 در "ماشونالند"[16] به دنیا آمد.وی در دهه 70 سه کتاب به زبان شونا منتشر کرد که سال های طولانی در مدارس تدریس می شد.نمایش نامه های وی نیز در مدارس،کالج ها و رادیو و تلویزیون مورد بهره برداری قرار گرفته اند.مونگوشی،"داستان هایی از کودک شونایی"(1989) و "یک روز در گذشته های دور"(1991)[17] را که توانست جایزه ویژه ادبیات کودک آفریقایی "نوما" را در سال 1992 دریافت کند،برای کودکان تألیف کرد.(همان)
7- شيمر چينوديا
شيمر چينوديا نويسنده مشهور زيمبابوه ای و از پايه گذاران ادبيات شونايی در سال 1957 ميلادی در استان ميدلندز به دنيا آمد. وی در كتاب های خود بيشتر از سياست ، روابط انسان ها با يكديگر ، طبقات مختلف اجتماعی ، مذهب و دوستی سخن می گويد و خوانندگان خود را به تفكر در مسائل مختلف اجتماعی ، آداب و رسوم ، سنت ها و جشن های قومی و قبيلگی تشويق نموده رمز موفقيت ملت را در حفظ مقررات اجتماعی-قومی و احترام به آداب قبیلگی مي داند .
چينوديا دو سال پس از استقلال کشور در اوايل دهه 1980 اولين داستان خود به نام "شبنم صبحگاهی " [18]را منتشر کرد كه با استقبال جوانان پر شور انقلابی و سایر مردم روبرو شد.دومين اثر داستانی وی به نام "دختران انجمن فارایس"[19] با موضوعی سياسی-اجتماعی در سال 1984 ميلادی چاپ شد و مانند كتاب اول مورد استقبال عموم قرار گرفت . چينوديا در سال های بعد به مطالعه و تحقیق درباره مسائل اجتماعی پرداخت و در سال 1990 اثر پژوهشی خود با عنوان "کودکان جنگ"[20] را منتشر کرد.همان سال مشهورترين رمان وی "خرمن خارزار"[21] منتشر شد.اين كتاب فضایی حماسی گونه داشت و استقبال بسیار خوب مردم از این کتاب باعث شهرت او در سراسر آفریقا گردید. شيمر چينوديا در سال 1995 ميلادی به عنوان استاد مدعو در رشته خلاقيت های ادبی به مدت دو سال در دانشگاه سنت لورنس نيويورك به تدريس پرداخت و پس از بازگشت به زيمبابوه در سال 1998 كتاب "آیا می توانیم حرف بزنیم و چند داستان دیگر"[22] را منتشر کرد. (همان)
8-دامبودزو ماره چرا [23]
انتشار رمان "خانه گرسنه"[24] در سال 1978 خبر از ظهور یکی از نویسندگان توانا و بحث برانگیز ادبیات آفریقا می داد.تألیف این اثر سبب شهرت نویسنده و اعطای جایزه "گاردین" در سال 1979 به آن شد.یک سال بعد رمان دیگری با عنوان "آفتاب سیاه"[25] از این نویسنده چاپ و وارد بازار کتاب شد.در هر دو اثر شاهد ورود ادبیات مدرن آفریقا به عرصه فرهنگ مکتوب هستیم.نویسنده در آثار خود به بیان دیدگاه ادبیات پدیدار شناسی با تکیه بر واقعیات جامعه استعماری می پردازد.
Introduction to Zimbabwean Literature in English,Page:127-178
9- جرج كاهاری
پروفسور جرج كاهاری از چهره های سرشناس سياسی و دانشگاهی زيمبابوه و از شخصيت های ممتاز ادبی كشور به شمار مي رود.كاهاری در سال 1930 در حومه شهر بيندورا به دنيا آمد.
وی را می توان از پيشگامان ادبيات نقادانه زيمبابوه و آفريقا به ويژه در زمينه ادبيات نوين آفريقايی دانست . كاهاری طی 40 سال اخير تحقيقات عميقی در ارتباط با ادبيات شفاهی آفريقا با تکیه بر رودزيا و پس از آن زيمبابوه انجام داده است.حاصل اين تحقيقات، تأليف 16 كتاب به زبان های شونا و انگليسی است.وی از جوانی مطالعات بسياری در زمينه گرد آوری فرهنگ واژه ها و نام های شونا انجام داده و معتقد است اين فرهنگ پس از آماده شدن منبع مهمی برای سیاهان و سفید پوستان ساکن زیمبابوه در جهت شناسايی عميق و دقیق زبان های انگليسی و شونا و ميزان تأثير پذيری شونا از زبان انگليسی خواهد بود .
آخرين اثر پژوهشی كاهاری "در جستجوی هويت"[26] نام دارد.این کتاب به زبان انگلیسی و در خصوص معرفی برخی از باورها و تخيلات سنتی مردم زيمبابوه می باشد.(همان)
10- دكتر نوزيپو مارايرا
دكتر نوزيپو مارايره از نويسندگان برجسته زيمبابوه است که در سال 1966 در حراره و در دوره حاکميت سفيدپوستان بر رودزيا به دنيا آمد.
دكتر مارايره در سال 1996 تنها كتاب خود به نام "نامه ای برای دخترم" به زبان انگليسی را در آمريكا منتشر ساخت.
مارايرا در اثر خود به نقل داستان هايی پرداخته كه در كودكی از اقوام خود در رابطه با ظلم و ستم سفيدپوستان و مبارزات بی امان هم وطنانش علیه اشغالگران شنيده است.داستان در قالب نامه ای از سوی مادری خردمند اهل زيمبابوه به دختر خود كه مشغول تحصیل در دانشگاه هاروارد است،نگاشته شده است.مادر در قالب داستانی شورانگيز و سرشار از احساسات،زندگی خود و خانواده اش را بيان کرده در لا به لای صفحات كتاب و در بخش های مختلف آن با یادآوری تلاش مردم شونا برای حفظ ارزش های قبیله در خلال مبارزات آزادی طلبی،فرزندش را به حفظ فرهنگ و آداب و رسوم خود و نیاکانش تشویق می کند.(همان)
تسی تسی دانگارمبا نویسنده و فیلم نامه نویس زیمبابوه ای در سال 1959 در شهر " موتوكو"[27] به دنيا آمد.در دوران تحصیل چند داستان نوشت که مهم ترین آن "شرایط اضطراب"[28] بود و در سال 1988 چاپ و موفق به دریافت جایزه نویسنده برتر کامنولث شد.
در رمان بلند "شرايط اضطراب"،به تجربيات آموزش وتربيت فردی در رودزيای دوران استعماری یعنی دوران غلبه فرهنگی اقلیت سفيدپوستان بر اکثریت سياهان کشور اشاره دارد.
اولین فیلم نامه او در مورد زیمبابوه دوران بعد از استعمار با عنوان "نریا"[29] منتشر گردید.
دانگارمبا،شخصيت ادبی ممتازی است كه توانسته پديده های فرهنگی و اجتماعی دوران استعمار را از منظری آفريقايی بررسی كند.(همان)
12-استنلی نیامفوکودزا[30]:
وی هم نسل چارلز مونگوشی و متولد سال 1951 در "ودزا" می باشد.نیامفوکودزا در خلال دهه های 50 و 60 میلادی در دوران استعمار رودزیا فعالیت ادبی داشت.در سال 1973 به دلیل فعالیت های دانشجویی علیه نژادپرستی به همراه تعدادی دیگر از دانشجویان به زندان افتاد.بعداز آزادی تحصیلات خود را در رشته مطالعات ادبی در دانشگاه آکسفورد لندن ادامه داد.وی در دوران تحصیل در تبعید خود که هم زمان با دوران حکومت رژیم نژاد پرست یان اسمیت بود،نقش مهمی در بیداری روشنفکران آفریقایی در مبارزات آزادی خواهی و حرکت های ملی گرایی داشت.پس از بازگشت به رودزیا تا سال 1988 سر دبیر انتشارات کالج بود.طی این سال ها داستان های کوتاهی برای جوانان نوشت.برخی آثار مهم وی عبارتند از:
1-"سفر ناباوران"(1980) : محتوای اصلی كتاب بررسی نقش روشنفكران جامعه در مسير مبارزات آزادی بخش آفريقا و تأثير اين نقش در دوران پسا استعمار می باشد.
2-"عواقب"(1983) :اين كتاب شامل يازده داستان كوتاه درباره زيمبابوه از زمان استقلال بوده از تنوع موضوعی برخوردار است.هرچند داستان ها دارای موضوعات مستقل می باشند،اما به نوعی همگی با یکدیگر مرتبطند.برای نمونه در داستان (بوتز)[31]، به تربيت و رشد فرد در جامعه طبقاتی نژادپرست رودزيا اشاره می شود.ادامه آن در داستان بعدی جوانان را با بی عدالتی در رودزيا آشنا می كند.در تمامی داستان ها مبارزه دائمی بر سر مالكيت زمين و هويت فرهنگی بین نژادپرستان سفید و سياهان بومی رودزيا ديده می شود.
در داستان ديگری[32]،نويسنده شرايط زندان های رودزيا را در دهه 1970 توصيف می كند و به شرح حال دانشجويان سياه که به دلیل فعالیت های سیاسی در زندان ها به سر می بردند،می پردازد.
3-"عبور از رودخانه"(1985):اين داستان به بررسی دوران استعمار رودزيا و تأثيرات آن بر زندگی مردم و به خصوص جوانان جامعه پرداخته است.
نويسنده در بيشتر داستان هاي خود مشكل بی هويتی و از خود بیگانگی سياهان و محرومیت آنها از امكانات اجتماعی و اقتصادی دوران نژادپرستی رودزيا را بیان كرده است.
4-"پناهندگان" (1986) :این کتاب بررسی زندگی سياهانی است كه به اروپا مهاجرت كرده اند.
داستان های ديگری مانند : روزهای نااميدی، پوسترهای روی ديوار ، بدون سيگار و آتش و ديگران و... از این نویسنده چاپ شده كه بيشتر آنها به بررسی شرايط اجتماعی و فرهنگی دوران نژادپرستی رودزيا می پردازند.) همان)
13-چنجه رایی هوه[33]
"چنجه رایی هوه" در 9 فوریه 1956 در جنوب غربی رودزیا به دنیا آمد.
پس از پایان تحصیلات متوسطه وارد کالج "گوئرو"[34]شده رشته ادبیات را در این کالج و دانشگاه یونیسای آفریقای جنوبی گذراند.با انتشار دو کتاب[35] در سال های 1982 و 1985 ،موفق به دریافت جایزه نوما شد.وی در آثارش به مشکلات اجتماعی و فرهنگی دوران استعمار اشاره می کند.
مهم ترین اثر وی که از او چهره ای بین المللی ساخت، کتاب معروف "استخوان ها" [36] بود و در سال 1988 منتشر شد.این کتاب نخستین رمان وی به زبان انگلیسی بود و توانست در سال 1989 جایزه "ادبیات زیمبابوه" و جایزه کتاب نوما در آفریقا را به دست آورد.این کتاب بعدها به زبان های ژاپنی،آلمانی،نروژی،فرانسه و دانمارکی ترجمه و چاپ شد.
موضوع کتاب داستان مبارزات آزادی بخش رودزیا در دهه 1970 تا کسب استقلال در سال 1980 است و در آن به نقش مهم زنان آفریقایی در مبارزات علیه استعمار اشاره شده است.نویسنده مسائل و مشکلات دهقانان رودزیا را از زبان خودشان بیان می کند.(همان)
14-یه وونه ورا[37]
وی در سال 1964 در "ماتابله لند" به دنیا آمد.این نویسنده موفق به کسب جوایز متعدد ادبی در زیمبابوه و آفریقا گردید.برخی از آثار وی عبارتند از :(همان)
1- مجموعه ی داستان های کوتاه"چرا دیگر حیوانات را نمی کشید"[38] (1992)
2- رمان "نهاندا"[39] (1993)
3- رمان "بی نام"[40](1994)
15-ويرجينيا فيری[41]
"ويرجينيا فيری" در سال 1954 در بولاوايو متولد شد.او از نويسندگان معاصری است كه آثارش را در قالب های مختلف رمان و داستان های کوتاه و بلند تألیف كرده است.نخستين كتاب او با عنوان "نا اميدی"[42] در سال 2002 و اثر بعدی اين نويسنده با عنوان " سرنوشت"[43] در سال 2006 در زيمبابوه به چاپ رسيد.از آثار وی می توان موارد زیر را نام برد:
داستان كوتاه
1-دخترانی برای فروش[44](2006)
2-تجسم دوباره[45](2004)
3-ميراث(2204)[46]
4-جهنم در زير زمين است(1998 به زبان انگليسی)[47]
اين نويسنده چندین كتاب غير داستانی نيز دارد كه عبارتنداز[48]:
1-زنان در زندان، تراژدی زندگی(2003)[49]
2-زنان در مبارزات آزادی بخش(2000)[50]
1- اتاقی در بالا(6-1995 با همكاری يونيسف)[51]
وی در حال حاضر مديريت چندين انجمن ادبی نويسندگان زن زيمبابوه را بر عهده دارد.(همان)