نقاشی و مجسمه سازی در قزاقستان

هنر نقاشی و مجسمه‌سازی

با توجه به اینکه هنر نقاشی و مجسمه سازی در قزاقستان تقریبا سرنوشت واحدی داشته است لذا در این بخش دو هنر نقاشی و مجسمه سازی با هم مورد بررسی قرار می‌گیرد. هر چند سابقه نقاشی و مجسمه سازی در قزاقستان به دوران استپ نشینی و قبل از سلطه اتحاد جماهیر شوروی بر می گردد ولی این دو هنر در قزاقستان در زمان اتحاد جماهیر شوروی رشد و نمو کرد و به اوج رسید.

از آنجا که هنر در همه اشکال اعم از سینما، تأتر، موسیقی و ادبیات از جایگاه ویژه ای در سرتاسر مناطق اتحاد جماهیر شوروی برخوردار بوده است هنر نقاشی و مجسمه سازی نیز از این قاعده مستثنی نبوده است لذا مجسمه سازی و نقاشی قزاقستان در سده اخیر تحت تأثیر هنر اتحاد جماهیر شوروی قرار گرفته است. نقاشی و مجسمه سازی در قزاقستان سه دوره مهم را پشت سر گذاشته است؛ ۱. دوران استپ نشینی و کوچ نشینی ۲ دوران سلطه اتحاد جماهیر شوروی ۳ پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و زمان استقلال کشورهای مشترک المنافع تا کنون.

با توجه به رابطه نزدیک و شباهت های فراوان نقاشی با مجسمه سازی این دو در قرن ۹-۶ در دوران ترک ها توسعه یافته است. در نوشته های ترکهای باستان مجسمه های سنگی به نام "بلبل"، "بالبیک سنگی" و

291 http://www.kazakhstanlive.ru/about-kazakhstan/the-capital-and-the-city-/city.php?ID=14 http://www.voxpopuli.kz/main/1535-arkhitektory-kazakhstana.html «www.bnews.kz».

367

تاسکلینشک معرفی شده اند. از همان دوران آثار مجسمه "بالبالس" باقیمانده است که از اهمیت تاریخی زیادی برخوردار می باشد. مجسمه های سنگی در قزاقستان اغلب در قزاقستان مرکزی و در ژتیسو پیدا شده است، مجسمه های یافت شده از محل دفن فرماندهان نظامی به نظر می رسد که قدمت این مجسمه ها بیشتر از مجسمه های موجود در بسیاری از کشورهای اروپایی است. صنعتگران استپ به طور گسترده از هنرهای تجسمی کاربردی مخصوصا از هنرکاشی قرمز مایل به قهوه ای و سرامیک بهره برده اند.۲۹۲

در این دوره (قرن ۹ - ۶) علاوه بر هنر مجسمه سازی هنر معماری و نقاشی نیز رواج یافت. بخصوص که هم مجسمه ساز و هم نقاشی در بسیاری موارد در معماری بکار می رفت و ساختمان ها با نقاشی و مجسمه های بزرگ و کوچک تزیین می شدند.

در نتیجه کاوشهای باستان شناسی بعمل آمده از قرون وسطی در طراز، قیزل اوزون، کوئیرکتوبه، باباآتا و ابانارو - ژنی کستوب پایه های سنگی خانه تصویر واضح و روشنی از سطح نسبتا بالای معماری و ساخت و ساز باقیمانده است: در منطقه زمبیل از آثار باقیمانده ساختمان ها در قرن هفتم چنین بر می آید که در ساخت آنها از بلوک های سنگی مستطیل شکل استفاده شده است.

بنا بر آنچه از معابد شهرهای آکبشیم بادی - اسکی بجای مانده است گویای این است که این بنا ها در پایان قرن هفتم و اوایل قرن هشتم ساخته شده اند . در دیوارهای این معابد که برای انجام عبادت بودائیان ساخته شده است مجسمه و نقاشی های بودا نقش بسته است. همچنین سوله‌ها و انبارهایی

برای نگهداری مجسمه های بودا وجود داشته است. خرابه های معابد و بناهای دیگر حاکی از سبک معماری و مجسمه سازی و نقاشی دوران رونق جاده ابریشم می باشد.

سنگ های حکاکی شده و مجسمه گونه در گورستان "شوپان آتا" واقع در ۱۲ کیلومتری روستای سنکا که مربوط به قرن ۲۰ -۱۹ است و گورستان "سسیم آتا" مربوط به قرن ۱۹ -۱۳ واقع در مانگستائو تا حدی نشانگر صنعت مجسمه سازی در این دوران در قزاقستان می باشد.

دومین دوره مجسمه سازی و نقاشی قزاقستان در دوران اتحاد جماهیر شوروی اتفاق افتاده است، در دورانی که همه شئون زندگی مردم کشورهای تحت سلطه شوروی اعم از سیاست، اقتصاد، فرهنگ و هنر متأثر از

292 http://100ballov.kz/mod/page/view.php?id=682

368

برنامه و سیاست های دولت مرکزی بوده است لذا مجسمه سازی و نقاشی قزاقستان نیر از این قانون کلی تبعیت کرده است.

هنر مجسمه‌سازی و نقاشی در این دوران نسبت به قبل از تشکیل اتحاد جماهیر شوروی گسترش فراوانی یافت، مجسمه ها و بناهای یادبود لنین؛ مجسمه شعرا، ادبا، سیاستمداران، شخصیت جنگجویان و نظامیان و... ساخته شد و در جای جای خیابان ها، پارکها و اماکن عمومی نصب شدند همین امر باعث شد که افراد زیادی به این هنر روی آوردند.

بنای یادبود سربازان جنگ بزرگ میهنی -آستانا

بنای یادبود لنین

مجسمه نیم تنه قهرمانان کارگری سوسیالیستی

369

بنای یادبود قهرمان ملی بایرژان مامیشولی از جمله آثاری هستند که از دوران اتحاد جماهیر شوروی باقیمانده است۲۹۳

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال کشورهای مشترک المنافع هنر مجسمه سازی و نقاشی تولدی دیگر یافتند، با توجه به اینکه دیگر الزامات و محدودیتهای دوران اتحاد جماهیر شوروی بر کشور های استقلال یافته و منجمله قزاقستان وجود نداشت فرهنگ و هنر قزاقستان رنگ و بوی قومی، ملی و میهنی به خود گرفت و علاوه بر توسعه هنرهای مختلف از نظر کمی، کیفیت و سبک سنتی و میهنی قزاقستان نیز دستخوش تحولی شگرف شد. با حمایت دولت قزاقستان مجسمه های فراوانی توسط هنرمندان ساخته و زینت بخش شهر ها و اماکن عمومی گردید.

مؤسسه کازارت که متشکل از شرکت های شناخته شده "کازآرت سیستم"، کازآرت برونزا"، "کازهودفوند"، "کازآرت گرانیت" که متخصص در صنعت ریخته گری هستند مجسمه های فراوانی از فولاد، چدن، برنز و مس و بتون ساختند.

با توجه به اینکه صنعت صنایع دستی رواج یافت بخشی از مردم قزاقستان پس از استقلال برای کسب درآمد و تأمین نیازمندی های اقتصاد خانواده به مجسمه سازی روی آوردند ، ساخت مجسمه هایی از جنس آهن، چدن، چوب و برنز بعنوان صنایع دستی خانگی و کارگاه های کوچک رونق گرفت

یکی از آسیب هایی که در سالهای اخیر به هنر و فرهنگ قزاقستان عارض شده است و فرهنگ و سنت محلی و قومی را به اضمحلال کشانده است رویکرد هنر قزاقستان به فرهنگ و هنر غرب می‌باشد. به همین خاطر فساد و بی بند و باری و عدم توجه به فرهنگ و عقاید بومی و محلی در هنر رواج یافته است که این رویکرد در سبک

های نقاشی، مجسمه سازی، تأتر، سینما و... به وضوح

مشهود است. به عنوان نمونه می‌توان به مجسمه برنزی زن و مرد جوانی به نام "عاشقان" که در پارک جوانان آستانا در سال ۲۰۰۵ نصب شده است اشاره کرد، این مجسمه برهنه

Siddhan

ست

که برجستگی های جنسیتی را نمایان ساخته است موجب جنجال فراوان در بین مردم و جامعه قزاقستان شد و

در فضای مجازی از سوی موافقان و مخالفان این سبک مجسمه سازی بحث شدیدی در گرفت که در نهایت

293 http://www.madenimura.kz/ru/memorial-list/?region=all&page=5 370

مسئولین فرهنگ و هنر قزاقستان قول دادند که وضعیت ناهنجار این مجسمه ها را اصلاح کنند.۲۹۴ متأسفانه چنین وضعیتی در نقاشی، تاتر، سینما و رقص باله نیز به فراوانی مشاهده می شود.