سیر تحولات فرهنگی گرجستان

گرجستان در حد فاصل دو قاره اروپا و آسیا قرار گرفته و تأثیر این موقعیت جغرافیایی در شکل‌گیری تمدن مردم گرجستان تبلوری از نفوذ فرهنگ‌های شرقی و غربی است. در روزگاران کهن، ساکنان این کشور با مناطق همجوار خود منطقه فرهنگی واحدی را تشکیل می‌دادند که به فرهنگ «کورا ارس» معروف بود. گرجی‌ها خود را «کارتولی» می‌نامند. ریشه اصلی این نام را باید در نواحی مرکزی گرجستان شرقی جستجو کرد. کارتولی یعنی کسی که در سرزمین کارتلی زندگی می‌کند. طی قرون و اعصار این نام پایه و اساسی برای شکل‌گیری واژه مرکب «ساکارتولو» شد که نام محلی گرجستان است. گرجی‌ها از اواخر دوران پارینه سنگی در سرزمین‌های قفقاز جنوبی می‌زیسته‌اند و در همین سرزمین‌ها بود که ساختار ملت گرجی شکل گرفت این ملت از قبایل گوناگون کارتولی تشکیل شده بود. جمعیت اینان به تدریج افزایش یافته و در نتیجه در بخش‌های وسیع‌تری سکنی گزیدند. بدنبال این فرایندها، وحدت اولیه قوم کارتولی در اوایل هزاره دوم پیش از میلاد از هم گسست و به سه شاخه تقسیم شدند. متعاقب آن گویش‌های سه گانه «اسوانتی» «مگرلی» و «کارت» شکل گرفت و توسعه یافت، بخشی از قبایل اسوان در نواحی کوهستانی غرب قفقاز و بخشی از آن‌ها در سرزمینی که بعداً آبخازیا نام گرفت سکنی گزیدند. قبایل مگرل تمامی گرجستان غربی و کرانه‌های جنوب شرقی دریای سیاه را اشغال کردند. قبایل کارت در نواحی شرقی و جنوب شرقی گرجستان که همان گرجستان تاریخی است متوطن شدند.

گرجستان به دو بخش اصلی گرجستان شرقی و غربی تقسیم می‌شود که هرکدام با توجه به شرایط اقلیمی و محیطی، سیمای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خاص خود را دارد. به همین دلیل از هزاره دوم پیش از میلاد دو نوع خرده فرهنگ در درون فرهنگی گرجستان مشاهده شده که فرهنگ خاصی گرجستان غربی را «فرهنگ کولخی» و فرهنگ گرجستان شرقی را «فرهنگ ایبریایی» نامیده‌اند.

دو فرهنگ یاد شده موجب شکل گیری دو اتحادیه اصلی گرجستان یعنی اتحادیه گرجستان غربی (متشکل از قبایل مگرل، چان واسوان) و گرجستان شرقی (متشکل از قبایل مختلف کارت) گردید که بعدها پایه دو ایالت گرجستان بر این اساس پی‌ریزی شد. از این پس، قلمرو سلطنت کولخی، گرجستان غربی و قلمرو سلطنت کارتلی یا ایبریایی، گرجستان شرقی بود.

شرایط مناسب و مستعد جغرافیایی و اقلیمی گرجستان، قرار گرفتن آن در بین دو قاره اروپا و آسیا و دو حوزه دریایی بزرگ (دریای سیاه و دریای خزر)، و نیز واقع شدن آن در مرز دو حوزه دینی مهم اسلام و مسیحیت موجب شده است تا این کشور از بامداد تاریخ تاکنون مورد توجه جهانیان و محل مواجهه تمدن‌ها و فرهنگ‌ها باشد در قرون گذشته بویژه قرن 13 و 12 میلادی تفلیس یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی بشمار می‌آمده است. رجال گرجی در دوره اتحاد شوروی، در مقایسه با سایر اتحاد جماهیر قفقاز، از اهمیت بیشتری در امور فرهنگی و سیاسی برخوردار بودند. استالین رهبر کمونیست غیر روسی شوروی سابق، یک فرد گرجی بود. روستاولی، چاوچاوادزه و ده‌ها تن دیگر از ادیبان و دانشمندان گرجی نام‌های آشنایی در قلمرو شوروی سابق و نیز در مقیاس‌های جهانی هستند. مکاتب علمی گرجستان از شهرت جهانی برخوردار است. نیکولوز موسخلی شویلی از جمله کسانی است که مکتب علمی خاصی را بنیان در اتحاد شوروی (Elasticity) نهاده است. وی بنیان‌گذار مکتب تئوری ریاضی ارتجاع است.

نیز نگاه کنید به

گرجستان؛ نظام فرهنگی گرجستان؛