نظام و نهاد قانون گذاری اسپانیا

نهادهای قانون‌گذاری(Ana Mato)مطابق قانون اساسی مصوب سال 1978 نهاد قانون‌گذاری یا پارلمان اسپانیا از قدرتمندترین نهادهای حکومتی دولت است و متشکل از کنـگره نماینـدگان(Congreso d Los Deputades(Camara Baja)) و مجلسسنـا(las Cámaras) است. در قانون اساسی از این دو مجلس، به نام مجلسینSenate (Camara Alta)یاد شده است.

مجالس قانون‌گذاری، نمایندهء مردم اسپانیا بوده ومجالس قانون‌گذاری، قوهء مقننه­ی کشور هستند که بودجه­ی آن را به تصویب می‌رسانند، بر اَعمال دولت نظارت می‌کنند و در عین حال از سایر اختیارات تصریح شده در قانون اساسی برخوردار می‌باشند. مجالس قانون‌گذاری از تعرّض مصون هستند.

دوره مجلسین فوق چهار سـال می‌باشد ولی در صورت در خواسـت نخست وزیر و موافـقت پادشـاه (از لحاظ تشریفاتی)، مجلسین قبل از اتمام دوره چهار سـاله منحل و انتخابات زودرس (ظرف30 الی60 روز) برگزار خواهـد گردید. رئیس دولت در صـورتی کـه مورد استیضـاح واقع شده باشد، نمی‌تواند متقاضی انحلال کنگره و سنا باشد. در صورت تصویب استیضاح توسط مجلس، رئیس دولت باید استعفای خود را به پادشاه ارائه نماید و نامزد حزبی که استیضاح را مطرح ساخته مامور تشکیل دولت می‌شود. انحلال کنـگره نمایندگان و سنـا باید هم زمان باشـد و انتخاب نمایندگان جدید دو مجلس نیز باید همزمان صورت گیرد. مجلسین باید حـداکثر تا 25 روز پس از انجام انتخابـات، اولیـن جلســه خود در دوره جدیـد قانون‌گـذاری را برگزار نمایند. انحـلال مجلسین تا یک سـال پس از انحلال قبلی ممکن نیست.در فاصله بین دو دوره قانون‌گذاری، اعـم از اینکه دوره قبلی در مهلت مقرر خـاتمه یافته و یا پیش از موعد منحل شده باشد،‌ هیئت دائمـی کنـگره با حداقل 21 عضــو برای هر یـک از مجلسین که به نسبت تعداد کرسی های هر یک از احزاب در دوره پایان یافتـه و یا منحل شده کنگره نمایندگان و سنا از بین آنان انتخاب مـی‌شوند، به سرپرستی رئیس کنگره تشکیل می‌شود تا در شرایط اضطراری، نسبت بـه تصـویب لوایح فوری دولت (همانند کنگره) عمل نماید.

اعضاء هیئت دولت (مرکزی) در عین حال می‌توانند عضو کنـگره نماینـدگان نیز باشنـد ولی عضـویت هم زمان در این کنگره و مجالس محلی ایالات مجاز نیست.

تصـویب، اصـلاح و حذف قوانین مهم نیاز به راًی اکثریت مطلق کنگره نمایندگان دارد. کنگره نمایندگان و سنا اجلاس خود را در طول سال در دو دوره (از ماه سپتـامبر لغایت دسـامبـر و از فوریه تا ژوئن) برگزار می‌کنند.

اجلاس فـوق العاده مجلسین بنـا بـه درخواسـت دولت و یا اکثریت مطلق هر یک از مجلسین برگزار می‌شود. کنگره نماینـدگان و سنـا می‌تواننـد جلسات مشترک (بـه ریاست رئیس کنـگره) تشکیل دهند.این گونه جلسات، نه برای قانون‌گذاری بلکه برای انجام برخی وظائف است.

هر یک از مجلسین رئیس و هیئت رئیسه خود را انتخاب و آیین نامه داخلی خود را تنظیم می‌نماید. هر مجلس در طول سال دو نشست دارد که هر نشست چهار تا پنج ماه به طول می‌انجامد. جلسات مجلس به طور معمول علنی است. احزاب دارای اکثزیت در مجلسین اقدامات لازم را برای حضور اکثریت نمایندگان در جلسات به عمل می‌آورند. در صورت اختلاف میان مجلسین کمیته مشترکی برای تنظیم متنی که مجددا در هر دو مجلس به رای گذاشته خواهد شد، تشکیل می‌گردد. در صورت ادامه اختلاف میان دو مجلس، تکلیف مساله مورد اختلاف بر اساس رای اکثریت مطلق اعضای کنگره معلوم خواهد شد. حق رای اعضای پارلمان قابل واگذاری به غیر نیست.

اگرچه هر مجلس به طور جداگانه وظایف خاصی دارد ولی بسیاری از کارکردهای مهم توسط دو مجلس انجام می‌شود. آن‌ها همچنین ممکن است استیضاح مستقیم و انتقادهایی را به حکومت و وزرا داشته باشند. همه اسپانیایی ها "با استفاده کامل از حقوق سیاسی شان" ممکن است نامزدهایی برای انتخابات به پارلمان، به جز موارد زیر داشته باشند: اعضای دادگاه قانون اساسی، کارمندان بالا رتبه، قضات اموزشی و دادستان‌های عمومی، بازرس، پرسنل نظامی حرفه ای، اعضای پلیس و نیروهای امنیتی که در خدمت فعال هستند و اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی. اعضای پارلمان ملزم به فاش کردن درآمد خود و دارایی‌های خود پس از انتخابات می‌باشند. از آن‌ها انتظار می رود در جلسات عمومی اتاق‌ها و کمیته‌های که در آن‌ها خدمت می‌کنند، شرکت کنند. سناتور‌ها که به طور مداوم موفق به حضور در چنین جلساتی نیستند، مجازات مالی را متحمل می‌شوند. با توجه به این تعهدات، نمایندگان پارلمان، حقوق و مزایای خاصی دارند. آن‌ها برای بیان عقاید خود در زمان انجام وظیفه شان مورد بازخواست قرار نمی‌گیرند و در حالی ممکن است بازداشت شوند که در دفترشان در حال ارتکاب واقعی جرم باشند. حتی در این حال هم بدون رضایت پارلمان نمی‌توانند محاکمه یا بازداشت شوند. آن‌ها حقوق ثابت و پرداخت‌های تامین اجتماعی همراه با کمک هزینه برای هزینه‌های اضافی که در حین انجام وظیفه متحمل شده اند را تضمین می‌کنند. اعضای پارلمان کارکردهای خود را به طور مستقل انجام می‌دهند، و موظف به پیروی از دستورات رهبری احزاب خود نیستند. حال به تفکیک به توضیح هر یک از دو مجلس کنگره نمایندگان و سنا می پردازیم.

کنگره نمایندگان

مطابق قانون اساسی اسپانیا، تعداد اعضای مجلس نمایندگان، حداقل ٣٠٠ و حداکثر400 نفر نماینده خواهد بود که آزادانه، و در شرایط مساوی، با رأی مستقیم و مخفی و به صورتی که در قانون پیش بینی شده است، انتخاب می‌شوند[V]. استان[VI]، حوزهء انتخاباتی است. مناطق سئوتا و مِلیا هر کدام دارای یک نماینده خواهند بود [VII]، نحوهء توزیع تعداد کل نمایندگان را قانون بر اساس احتساب حداقل یک نماینده مقدماتی برای هر حوزه­ی انتخابی و توزیع مابقی را به تناسب تعداد جمعیّت، تعیین میکند. انتخاب نمایندگان هر حوزه با توجه به معیار نسبی [VIII] نمایندگی صورت می‌گیرد. مجلس نمایندگان به مدت چهارسال انتخاب می‌شود. مدت نمایندگی اعضاء این مجلس چهارسال پس از انتخاب و یا در روز انحلال منقضی می‌شود. تمامی افراد اسپانیائی دارای حقوق کامل سیاسی، حق انتخاب کردن و انتخاب شدن را دارند. نحوه­‌ی شرکت اتباع اسپانیائی مقیم خارج در انتخابات را قانون تعیین و دولت تسهیل خواهد کرد. انتخابات بین ٣٠ تا ۶٠ روز پس از اتمام دوره­‌ی قانون‌گذاری بر گزار می شود. مجلس انتخابی باید در عرض ٢۵روز پس از اتمام انتخابات منعقد بشود.

برتری اقتدار قوه مقننه در مجلس نمایندگان نهفته است. در هر یک از دو مجلس سنا و کنگره نمایندگان، ممکن است قانون وضع شود ولی مجلس نمایندگان می‌تواند و توی سنا را با رأی اکثریت اعضایش لغو کند. اگر یک حزب اکثریت را در مجلس نمایندگان داشته باشد و توی سنا کم تاثیر است. وقتی که دو مجلس به طور مشترک نشست هایی را دارند، در این که مجلس  نمایندگان ریاست آن نشست‌ها را بر عهده دارد غلبه مجلس نمایندگان نیز مشهود است.

مجلس نمایندگان همچنین قدرت تصویب یا رد قوانین اتخاذ شده توسط حکومت را داراست و  مجوز آن برای اعلام وضعیت استثنا و برای تمدید وضعیت هشدار، لازم است. همچنین برای اتهام نخست وزیر یا وزیرانش به خیانت یا جرم علیه دولت مسئول می‌باشد. نخست وزیر باید قبل از اینکه به طور رسمی در دفتر  پادشاه سوگند یاد کند از مجلس نمایندگان رأی تفویض بگیرد. نخست وزیر ممکن است در هر زمانی از مجلس نمایندگان درخواست رأی اعتماد کند. اگر او موفق نشود که رأی اعتماد را به‌دست آورد، مجلس نمایندگان منحل می‌شود و انتخابات جدید اعلام می‌شود.

کنـگره نماینـدگان می‌توانـد از طریق استیضاح، از دولت درخواسـت مسئـولیت سیـاسی نماید. استیضاح باید حداقل توسـط یک دهم از نماینـدگان کنگـره مطرح شود و نامزدی برای ریاست دولت تعیین گردد. در صورتی که این استیضاح به نتیجه نرسد، درخواست کنندگان نمی توانند استیضاح دیگری را در همان دوره مطرح سازند.

کمیسیون ها

اعضای کمیسیون‌های متشکل از نمایندگان احزاب و گروه‌های سیاسی مختلف در مجلس نمایندگان می‌باشند. تعداد اعضای هر کمیسیون متفاوت است. به این ترتیب که هر حزب مهم و یا بلوک سیاسی متشکل از چند حزب کوچک حتما یک نماینده به‌عنوان سخنگوی آن حزب یا بلوک در کمیسیون دارد. کمیسیون‌های کنگره بر دو نوع هستند. الف) دائمی و ب ) غیردائمی.

کمیسیون‌های دائمی کنگره عبارتند از: قانون اساسی، امور خارجه، دادگستری، امور داخلی، دفاع، اقتصاد و دارائی، بودجه، توسعه، آموزش و سیاست‌های اجتماعی، کار و مهاجرت، صنایع؛ توریسم و تجارت، محیط زیست، کشاورزی و ماهیگیری، دوایر دولتی، فرهنگی، بهداشت و مصرف، مسکن، علوم و نوآوری، برابر و همکاری‌های بین المللی برای توسعه. حداقل اعضای هرکمیسیون دائمی 21 نفراست. کمیسیون‌های غیردائمی، به درخواست و تصویب صحن علنی کنگره برای بررسی موضوع خاص و مدت زمان مشخصی تشکیل و سپس منحل می‌شوند.

رئیس مجلس نمایندگان

رئیس مجلس نمایندگان با رأی اکثریت نمایندگان مجلس و برای یک دوره چهار ساله انتخاب می‌شود. وی علاوه بر ریاست مجلس نمایندگان، ریاست کل کنگره متشکل از دو مجلس را نیز بر عهده خواهد داشت و نظارت بر حسن اجرای وظایف همه کمیسیون‌ها را نیز بر عهده دارد. معمولا رئیس مجلس نمایندگان، رئیس حزب پیروز در انتخابات سراسری بوده است.

هیأت رئیسه مجلس نمایندگان، متشکل از 4 نائب رئیس و 4 منشی توسط گروه‌های غالب پارلمانی انتخاب می‌شوند. معمولا تقسیم بندی هیأت رئیسه به گونه ای است که در بین نواب رئیس و منشی‌ها از اعضای مهم ترین حزب مخالف نیز حضور داشته باشند. وظایف مهم مجلس نمایندگان عبارت است از:

• نقش اصلی درتعیین نخست وزیر و اعضای قوه مجریه وکنترل مرتب اقدامات آن قوه؛
• نقش اصلی در تصویب لوایح و قوانین؛

• نقش اصلی در تصویب لوایحی که به هر دلیل توسط سنا و تو شده است. در این صورت مجلس نمایندگان می‌تواند باتصویب اکثریت قاطع نمایندگان، لایحه مزبور را برای توشیح به پادشاه ارسال نماید و یا این که با تصویب اکثریت نسبی مجددا به سنا ارسال و درصورت اصرار سنا بر و توی قبلی خود، بار دیگر با تصویب اکثریت نسبی، لایحه را برای توشیح به پادشاه ارسال نماید. (شایان ذکر است که بودجه سال 2009 کشور به چنین سرنوشتی دچار شد).

• نقش اصلی در برداشتن اعتماد خود از دولت و منحل نمودن آن.

توزیع کرسی ها در مجلس نمایندگان سال 2011 به شرح زیر می‌باشد:

1)حزب مردم(Convergéncia i Unió): 170 کرسی؛

2)حزب سوسیالیست کارگران اسپانیا:  96 کرسی؛

3)حزب همگرایی و اتحاد(Partido Popular , PP): 16 کرسی؛

4)حزب سوسیالیت کاتالونیا(Partit dels Socialistes de Catalunya ,PSC-PSOE): 14 کرسی؛

5) ائتلاف چپ متحد(Coalición  La Izquierda Plural): 11 کرسی؛

6) ائتلاف حزب مردم با ائتلاف حزب آراگونس(Coalición "Partido Popular en coalición con el Partido Aragonés , PP-PAR):8 کرسی؛

7) ائتلاف آمایور(Coalición AMAIUR):7 کرسی؛

8) ائتلاف حزب متحد مردم اکستر و اتحادیه­ی اروپا(Coalición Partido Popular-Extremadura Unida, PP-EU):6 کرسی؛

9) اتحاد پیشرفت و دموکراسی(Unión Progreso y Democracia ,UPyD):5 کرسی؛

10) حزب ناسیونالیست باسک:5 کرسی

11) ائتلاف چپ جمهوری خواه کاتالونیاCoalición "Esquerra Republicana de Catalunya" (ERC/ESQUERRA): 3 کرسی؛

12) بلوک ملی گرای گالیسیایی(Bloque Nacionalista Galego (BNG) :2 )کرسی؛

13) ائتلاف جدید قناری(Coalición "Coalición Canaria-Nueva Canarias" (CC-NC-PNC)):2 کرسی؛

14) ائتلاف اتحاد خلق ناوارو با حزب مردم(Coalición Unión del Pueblo Navarro en coalición con el Partido Popular (UPN-PP)):2 کرسی؛

15) ائتلاف  ابتکار و ائتلاف سبزها(Coalición "Bloc-Iniciativa-Verds-Equo-Coalició Compromís" (Compromís-Q))^{(ائتلاف توافق)}:1 کرسی؛

16) انجمن شهروندان(Foro de Ciudadanos (FORO)):1 کرسی؛

17) خه روآبایی(Geroa Bai (GBAI)): 1 کرسی.

همچنین در خصوص تعداد اعضای گروه‌های پرلمان، قابل ذکر است که، در حال حاضر درکنگره، گروه پارلمانی مردم 183 عضو، گروه پارلمانی سوسیالیست‌‎ها 110 عضو، گروه پارلمانی کاتالان 16 عضو، گروه پارلمانی چپ متحد 11 عضو، گروه پارلمانی پیشرفت و دموکراسی 5 عضو، گروه پارلمانی باسک 5 عضو و گروه پارلمانی مشترک 18 عضو دارند[IX].

مجلس سنا

مجلس سنا، مجلس نمایندگی از سراسر کشور است در حال حاضر مجلس سنا، 264 کرسی دارد. در هر استان، چهار سناتور، آزادانه، در شرایط مساوی، با رأی مستقیم و مخفی و به صورت مقررر در قانون، توسط رأی دهندگان انتخاب می‌شوند.

هر یک از مناطق سئوتا و ملیا دارای دو سناتور خواهد بود. ایالت‌های خود مختار دارای یک سناتور بوده و برای هر یک ملیون نفر اضافی از جمعیت، یک سناتور دیگر انتخاب می‌شود. تعیین تعداد این سناتور‌ها به عهدهء مجلس ایالتی و در صورت نبودن چنین مجلسی، به عهده‌­ی عالی ترین دستگاه ایالتی و طبق ضوابط مقرر در منشور خود مختاری مربوط به آن ایالت و به تناسب تعداد جمعیّت صورت خواهد گرفت. مجلس سنا به مدت چهارسال انتخاب می‌شود. مدت سناتوری سناتور‌ها چهار سال پس از انتخاب و یا در روز انحلال آن به پایان می‌رسد.

کارکرد اولیه سنا نمایندگی سرزمینی است. تنها قدرت منحصر به فرد جوامع خودمختار است. اگر جوامع خودمختار در انجام تعهدات قانون اساسی و حقوقی خود کوتاهی کنند یا بر خلاف منافع کلی اسپانیا عمل کنند، با تصویب اکثریت کلی از مجلس سنا، ممکن است اقدامات لازم برای اجرای تعهدات آن‌ها اتخاذ شود.

عرصه روابط بین المللی به طور سنتی، متعلق به دولت است. با این حال، در دهه‌های اخیر با تکامل دموکراسی توسط پارلمان‌ها، به مشارکت هر چه بیشتر بر کنترل سیاست خارجی انجامید و به توسعه روابط دوجانبه و چند جانبه کمک فزاینده ای کرد. پارلمان اسپانیایی  به طور اعم و مجلس سنا به طور اخص، به گونه ای موثر برای شرکت در این روند گام برداشته اند. مهم ترین مظهر مشارکت مجلس سنا در کنترل سیاست خارجی، دادن مجوز یا امتناع از تصویب معاهدات بین المللی است.

تصویب طرح های قانونی طبق نظام نامه‌­ی مجالس و به نحوی صورت خواهد گرفت که فوریت لوایح قانونی مانعی بر سر راه انجام ابتکار عمل تقنینی موضوع ماده‌­٨٧ ایجاد نکند. طرح های مطرح شده در سنا، طبق مفاد ماده­‌ی ٨٧ جهت تصویب به صورت طرح قانونی به مجلس نمایندگان ارسال می‌شود. پس از تصویب یک لایحهء قانونی عادی و یا ارگانی درمجلس نمایندگان، رئیس مجلس متن آن را برای بحث و رأی گیری در اختیار رئیس مجلس سنا قرار می‌دهد. مجلس سنا، در عرض دو ماه از روز دریافت متن می‌تواند با ارسال پیامی مستددل آن را وتو کرده و یا اصلاحات لازم را درآن به عمل آورد. و توی مجلس سنا مستلزم رأی اکثریت مطلق خواهد بود. چنین لایحه ای قانونی نمی‌تواند به توشیح پادشاه برسد، مگر در صورت تصویب آن با رأی اکثریت مطلق در مجلس نمایندگان. در صورت و تو در مجلس سنا؛ و یا حک و اصلاح متن اولیه توسط آن مجلس، لایحه­‌ی مزبور با رأی اکثریّت ساده در مجلس نمایندگان و پس از گذشت دو ماه از زمان تسلیم قابل تصویب خواهد بود. مهلت زمان دو ماهه برای تصویب و یا وتوی مجلس سنا، به مدّت بیست روز عادی در مورد لوایحی که توسط دولت و یا مجلس نمایندگان، دارای فورّیت باشند، تقلیل می‌یابد.

نیز نگاه کنید به

نظام و نهاد قانون گذاری روسیه؛ قوه مقننه تونس؛ مجلس شورای ملی ژاپن؛ نظام و نهاد قانون گذاری کانادا؛ قوه مقننه کوبا؛ قوه مقننه لبنان؛ قوه مقننه مصر؛ نظام و نهاد قانون گذاری افغانستان؛ قوه مقننه سنگال؛ نظام و نهاد قانون گذاری تایلند؛ نظام و نهاد قانون گذاری آرژانتین؛ نظام و نهاد قانون گذاری فرانسه؛ نظام و نهاد قانون گذاری قطر؛ نظام و نهاد قانون گذاری اتیوپی؛ نظام و نهاد قانون گذاری کشور مالی

پاورقی

[V] - در حال حاضر، تعداد اعضای مجلس نمایندگان، ٣۵٠ نفر است.

[VI] - از نظر تقسیمات کشوری، اسپانیا به ایالات خود مختار، استان و شهرستان تقسیم می‌شود.

[VII] - این دو ناحیهء اسپانیائی در شمال قاره افریقا واقع است.

[VIII] - به تناسب تعداد نمایندگان به نسبت جمعیت.

[IX] - لازم به ذکر است که تعداد اعضای هر گروه تا تاریخ 16/05/2012می باشد.